برای هر (A,B ∈ K(X اگرA = B باشد، آن اه بدیه است که ۰=(dH(A,B. از طرف دی ر فرض م کنیم
dH(A,B) = 0 ⇒ inf{δ : A ⊆ N(B,δ) ∧ B ⊆ N(A,δ)} = ۰.
بنابراین برای هرn ، داریم . پس برای هرx ∈ A ، م توانیمxn ∈ B را طوری انتخاب کنیم که . چونB ی مجموعه بسته است لذاx ∈ B . در نتیجهA ⊆ B . به روش مشابه م توان نشان داد
.B ⊆ A که
نشان م دهیم (dH(A,B) = dH(B,A. طبق تعریف متر هاسدورف داریم
d A,B { A ⊆ N B,δ B ⊆ N A,δ }
٣.٢. سیستمهای ت رار توابع
فرض م کنیم (C ∈ K(X، نشان م دهیم (dH(A,C) ⩽ dH(A,B) + dH(B,C. برای این منظور فرض
م کنیم که اگرdH(A,B) < δ و ′dH(B,C) < δ، آن اه واضح است که
CA ⊆ N⊆ N((C,δA,δ ++δδ′′)).,
در نتیجه طبق تعریف متر هاسدورف داریم ′dH(A,C) ≤ δ + δ، و این ایجاب م کند که
dH(A,C) ⩽ dH(A,B) + dH(B,C).
گزاره ٣.٢.۶. اگر (X,d) ی فضای متری کامل و ی دنباله کش درX باشد برای هرN ∈ N دنبالهxn}n≥N } وجود دارد بهطوریکه
xn ∈ An, d(xn,xn+1) < ۲−n.
هر دنباله مانند فوق درX کش م باشد و به نقطهای مانندx ∈ X هم راست. بهعلاوه
d(xn,x) < ۲−n+1 ; ∀n ∈ N
برهان. از آنجای کهAi ها زیر مجموعه های فشرده و ناته هستند پس برای هرN ∈ N ی دنبالهیxn}n≥N }درX وجود دارد، بهطوریکهxn ∈ An و طبق تعریف
d(xn,xn+1) < dH(An,An+1) < ۲−n.
اگر ۰ε > باشد، یN ∈ N وجود دارد بهطوریکهN < ε −۲. بنابراین اگرN < m < n داریم
بنابراین دنبالهیxn}n≥N } ی دنباله کش درX است و به نقطهای مانندx هم را م باشد. زیرا با بهکارگیریدوباره از نامساوی مثلثk برای هرn ≥ lN داریم
d ⩽ d d −
قضیه ٣.٢.٧. اگر (X,d) ی فضای متری کامل باشد، آن اه (K(X),dH) نیز ی فضای متری کامل است.
کهdH متر هاسدورف تولید شده توسطd م باشد.
برهان. فرض کنید ی دنبالهی کش در فضای (K(X باشد. یعنε > ۰ ∃N ∈ N s.t. ∀m,n > N : dH(An,Am) < ε.∀
اکنون م توانیم ی زیر دنباله از را طوری اختیار کنیم کهdH(An,An+1) < ۲−n ، در نتیجه
AAnn+1⊆ N(An+1n,2−−nn)),.
⊆ N(A ,2
٣۴
فرض م کنیمA ، مجموعهی تمام حدود زیر دنبالهای از دنباله های ۱⩾xn}n} باشد کهxn ∈ An هستند و
d(xn,xn+1) < ۲−n . بنابراین با توجه به تعریفA و بنا به گزاره ۶.٢.٣ ، چنین دنباله های هم را م باشند
و برای هرn ، اگرx ∈ A باشد، آن اهxn ∈ An وجود دارد بهطوریکه ۱+d(xn,x) < ۲−n. پس
(١.٣) .(۱+A ⊂ {x ∈ A : d(xn,x) < ۲−n+1 for some xn ∈ An} = N(An,2−nلذا نتیجه م گیریم کهA کراندار است و (A ∈ K(X. حال فرض کنید ۰ε > . بنابراین برایN ∈ N داریم۰ >ε > ۲−N . قرار م دهیم ۱+n > N . حال طبق گزاره ۶.٢.٣ برای هرxn ∈ An وجود داردx ∈ X که
۱+d(xn,x) < ۲−n. بنابراین
An ⊂ {xn ∈ An : d(xn,x) < ۲−n+1 forsome xn ∈ A ⊆ X} = N(A,2−n+1).
طبق رابطه (١.٣) داریمdH(An,A) < ۲−n+1 < ε . بنابراین دنبالهی در متری هاسدورفهم راست.
نمادگذاری: سیستم (IFS(X,F را در نظر م گیریم. فرض م کنیمK مجموعه تمام زیرمجموعههای فشرده وناته ازX باشد. تبدیلL را برای سیستم (IFS(X,F بهصورت زیر تعریف م کنیم(٢.٣) ,L : K → K
که برای هر مجموعهE ∈ K داریم (L(E) = i∪=۱k fi(E.
تعریف ٣.٢.٨. مجموعهA نسبت بهL پایاست اگر (A = L(A باشد.
قضیه ٣.٢.٩. فرض کنیدD ⊆ Rn وd ی متری روی آن باشد بهطوریکه (D,d) فضای متری کامل است.
مجموعه {S = {S1,S2,…,Sk از توابع انقباض رویD را در نظر ب یرید. برای سیستم (IFS(D,S یمجموعهی پایای ی تا مانندF وجود دارد بهطوریکه
∀E ∈ K , nlim→∞ Ln(E) = F.
برهان. با توجه به قضیه ٧.٢.٣ ، هن ام کهD ی فضای متری کامل است پس فضای (K(D),dH) نیز یفضای متری کامل است. همچنینL یk k ن اشت انقباض روی (K(D م باشد. زیرا
dH(L(A),HL(Bi )) = diH(i∪=۱ Si(A), i∪=۱ Si(B))
≤ ۱max≤i≤k d (S (A),S (B))
≤ (۱max≤i≤k Ci)dH(A,B)
≤ dH(A,B).
چون ن اشتهایSi انقباض هستند و داریم ۱ <maxi k Ci ۱ < ۰، بنابراین با توجه به قضیه نقطهی ثابت باناخ،
≤ ≤
مجموعهی ی تای مانندF متعلق به (K(D وجود دارد بهطوریکهL(F) = F . و طبق همین قضیه برای هر
داریمE ∈ K(D)
nlim Ln(E) = F.
| (۴-۵۵) |
این معادله بیان می کند که نرخ هزینه در ارتباط با تولید سیستم (جمله طرف چپ) برابر مجموع نرخ های هزینه سوخت (جمله اول طرف راست) و سرمایه گذاری (جمله دوم طرف راست) و نگهداری و عملیات (جمله سوم طرف راست) می بیاشد. در ضمن دو جمله آخر سمت راست را می توان به صورت زیر نوشت.
| (۴-۵۶) |
به طور کلی برای یک سیستم حرارتی از جمله نیروگاه موازنه زیر بایستی برقرار باشد:
هزینه های عملیاتی تعمیراتی + هزینه اولیه تجهیزات و تاسیسات + هزینه سوخت = هزینه نهایی محصول
۴-۳-۳ هزینه گذاری اگزرژی
اگزرژی یک مبنای هزینه گذاری در یک سیستم حرارتی است، در واقع ترمواکونومیک یا اگزرژواکونومیک بر مبنای این تصور است که اگزرژی تنها منبع منطقی برای اختصاص هزینه های مربوط به تبادلات مالی سیستم حرارتی و محیط و منابع ناکارآمدی آن میباشد. در این تئوری مبانی زیر در نظر گرفته می شود. یعنی به ازای هریک از جریانهای اگزرژی در سیستم هزینهای بر واحد اگزرژی اختصاص مییابد و جریان اگزرژی کل از این طریق به جریان هزینهای تبدیل می شود. در واقع اگزرژی که یک مفهوم ترمودینامیکی است به پول که یک مفهوم اقتصادی است تبدیل میگردد.
برای سیستمی که در شرایط پایدار کار می کند، با چندین ورودی و خروجی از جریانات جرم، کار، حرارت و یا تبادل با محیط، بواسطه این انتقال جرم و انرژی، انتقال اگزرژی از یا به سیستم و همچنین تخریب اگزرژی بواسطه بازگشت ناپذیریها، در درون سیستم اتفاق میافتد. از آنجایکه اگزرژی محاسبه شده از جنس و بعد انرژی و یا نرخ انرژی میباشد (مثلاً kW)، باید یک ضریب را یافته تا بتوان این بعد را به نرخ هزینه تبدیل کرد. این فرایند را هزینه گذاری اگزرژی گویند.
در این فرایند یک هزینه با یک اگزرژی مرتبط می شود. مثل جریان اگزرژی ماده ورودی یا خروجی یا جریان کار یا حرارت ورودی یا خروجی به یا از سیستم. این بیانات در روابط زیر آمده است.
| (۴-۵۷) | |
| (۴-۵۸) | |
| (۴-۵۹) | |
| (۴-۶۰) |
که ، ، و هزینه های میانگین بر واحد اگزرژی (مثلاً ) می باشند.
بنابراین معادله تعادل هزینه ها (رابطه۵-۱) برای اجزاء سیستم (مثلا برای جزء ام از سیستم) به صورت رابطه زیر خلاصه می شود.
| (۴-۶۱) |
- Ralph T. Yang, August, 1985 “Gas Separation by Adsorption Process", Butherworth Publisher.
- Ponic, v., Z.Knor. And S.Cerny, 1974 “Adsorption on Solids” trans. by D. Smith and N.G.Adams. Butterworth, London.
- McNeese, L. E., November 1963 “An Experimental study of Sorption of Uranium Hexafluoride by Sodium Fluoride Pellets and a Mathematical Analysis of Diffusion with Simultaneous Reaction“, Union Carbide Corporation, Nuclear Division, Oak Ridge National Laboratory, Oak Ridge, Tennessee, (ORNL-3494)
- Roop Chand Bansal, Meenakshi Goyal, 2005 “Activated Carbon Adsorption“, Taylor & Francis Group.
- Bird, R. B Stewart W.E and lightfood, E.N., 1960 “Trannsport Phenomena” pp.542-546, John Wiley and Sons, Inc., New York.
- Treybaul, R. 1990 “Mass Transfer Operation“,Mc Graw Hill
- Yang, R.T. 1987 “Gas Separation by Adsorption Processes” Butter Worth Publishers
- Perry R.H. 1997 “Perry’s Chemical Engineering Handbook“, seventh edition, New York, McGraw-Hill,
- Hougen, ٠. A., and Watson, K. M. , 1947 “Chemical Process Principles,” John Wiley and Sons, Inc., New York
- S. J. Gregg, 1951 “Surface Chemistry of Solids,” Reinhold Publ. Corp., Inc., New York, N. Y., Chapter XIV
- W. L. Mc Cabe, J. C. Smith, and P. Harriot, 1985 “Unit Operations of Chemical Engineering“, McGraw Hill Book Company
- Cathers.G.I.,Bennett.M.R.,and Jolley.R.L., 1985 “UF6.2NaF Complex Formation and Decomposition “,Ind.Eng.Chem 50,17091712
- M.G.Otey and C.K.Dayne, 1980 “Fixed Bed Trapping for Gaseous Fluoride Control“, KY705, oak Ridge Gaseous Diffusion Plant, Union Carbide Corporation, Nuclear Division, Paducah, Kentuky
پیوست ها
پیوست الف : اورانیوم
اورانیوم یکی از عناصر شیمیایی جدول تناوبی است که نماد آن، [۱۵]U و عدد اتمی آن ۹۲ میباشد. اورانیوم که یک عنصر سنگین، سمی، فلزی، رادیواکتیو و براق به رنگ سفید مایل به نقرهای میباشد، به گروه آکتیندها تعلق داشته و ایزوتوپ ۲۳۵ آن برای سوخت راکتورهای هستهای و سلاح های هستهای استفاده میشود. معمولا اورانیوم در مقادیر بسیار ناچیز در صخره ها، خاک، آب، گیاهان و جانوران از جمله انسان یافت میشود. اورانیوم هنگام عمل پالایش به رنگ سفید مایل به نقرهای و با خاصیت رادیواکتیوی میباشد که کمی از فولاد نرمتر است.
ویژگی های اورانیوم
این فلز چکشخوار، رسانای جریان الکتریسیته و کمی پارا مغناطیس[۱۶] میباشد. چگالی اورانیوم ۶۵%بیشتر از چگالی سرب میباشد. اگر اورانیوم بهخوبی جدا شود، به شدت از آب سرد متاثر شده و در برابر هوا اکسید میشود. اورانیوم استخراج شده از معادن، میتواند بهصورت شیمیایی به دیاکسید اورانیوم و دیگر گونههای قابل استفاده در صنعت تبدیل شود.اورانیوم در صنعت سه نوع دارد:
آلفا[۱۷] که تا دمای ۷/۶۶۷ درجه پایدار است.
بتا[۱۸] که از دمای ۷/۶۶۷ تا ۸/۷۷۴ درجه پایدار است.
گاما[۱۹] که از دمای ۸/۷۷۴ درجه تا نقطه ذوب پایدار است. (این رساناترین و چکشخوارترین نوع اورانیوم میباشد. )
اورانیوم طبیعی از ۳ ایزوتوپ U-235 ,U-234 و U-238 تشکیل شده است که U-238 فراوانترین آنها می باشد. این سه ایزوتوپ رادیو اکتیو بوده که نیمه عمر ۲۳۵U برابر است با ۴/۵x109 سال که پایدارترین ایزوتوپ می باشد. دو ایزوتوپ مهم آن U-238 و U-235 میباشند که U-235 مهمترین ایزوتوپ برای راکتورها و سلاحهای هستهای است چرا که این ایزوتوپ تنها ایزوتوپی است که در طبیعت وجود دارد و در هر مقدار ممکن توسط نوترونهای حرارتی شکافته میشود.
ایزوتوپ U-238 نیز از این جهت مهم است که نوترونها را برای تولید ایزوتوپ رادیواکتیو جذب کرده و آن را به ایزوتوپ ۲۳۹Pu پلوتونیوم تجزیه میکند. اورانیوم اولین عنصر یافته شده بود که میتوانست شکافته شود. برای نمونه با بمباران آرام نوترونی ایزوتوپ ۲۳۵U آن به ایزوتوپ کوتاه عمر U-236 تبدیل شده و بلافاصله به دو هسته کوچکتر تقسیم میشود که این عمل انرژی آزاد کرده و نوترونهای بیشتری تولید میکند. اگر این نوترونها توسط هسته U-235 دیگری جذب شوند، عملکرد حلقه هستهای دوباره اتفاق میافتد و اگر چیزی برای جذب نوترونها وجود نداشته باشد، به حالت انفجاری در میآیند. اولین بمب اتمی با این اصل جواب داد.
کاربردهای فلز اورانیوم
فلز اورانیوم بسیار سنگین و پرچگالی میباشد. اورانیوم خالی توسط بعضی از ارتشها برای ساخت محافظ برای تانکها و ساخت قسمتهایی از موشکها و ادوات جنگی استفاده میشود. ارتشها همچنین از اورانیوم غنیشده برای سوخت ناوگان خود و زیردریاییها و همچنین سلاحهای هستهای استفاده میکنند. اورانیوم موجود در سلاحهای هستهای بشدت غنی میشوند که این مقدار بصورت تقریبی ۹۰% میباشد. مهمترین کاربرد اورانیوم در بخش غیر نظامی تامین سوخت دستگاه های تولید نیروی هستهای است که در آنها سوخت U-235 به میزان حدود ۵% غنی میشود. لعاب ظروف سفالی از مقدار کمی اورانیوم طبیعی تشکیل شده است ( که داخل فرایند غنی سازی نمیشود ) که این عنصر برای اضافه کردن رنگ با آن اضافه میشود. نیمه عمر طولانی ایزوتوپ اورانیوم ۲۳۸ آن را برای تخمین سن سنگهای آتشفشانی مناسب می سازد.
تولید و توزیع
اورانیوم اقتصادی از طریق کاهش هالیدهای اورانیوم با خاک فلزات قلیایی تولید میشود. همچنین فلز اورانیوم میتواند از طریق عمل الکترولیز ۵KUF یا ۴Uf که در ۲CaCl و NaCl حل شده است، بدست آید. اورانیوم خالص نیز از طریق تجزیه حرارتی هالیدهای اورانیوم حاصل میشود. معمولا کشورهای بزرگتر اورانیوم بیشتری در مقایسه با کشورهای کوچکتر تولید میکنند، چرا که گسترش و توزیع اورانیوم در جهان یک شکل و یکنواخت است. کشور استرالیا ذخایر بسیار زیادی از این عنصر دارد که تقریبا ۳۰% ذخایر دنیا را شامل میشود.
هشدارها
تمام ترکیبات اورانیوم سمی و رادیو اکتیو هستند. سمی بودن این عنصر میتواند کشنده باشد. در مقادیر بسیار کم خاصیت سمی بودن این عنصر به کلیه آسیب میرساند. ویژگی های رادیواکتیوی این عنصر نیز سیستماتیک و نظام مند است. در کل ترکیبات اورانیوم بهسختی جذب روده و ریه میشوند و خطرات رادیولوژیکی آن باقی میماند. فلز خالص اورانیوم نیز خطر آتشسوزی به همراه دارد. فرد ممکن است با تنفس غبار اورانیوم در هوا یا خوردن و آشامیدن آب و غذا در معرض این عنصر قرار بگیرد. البته بیشتر این عمل از طریق خوردن آب و غذا صورت میگیرد. جذب روزانه اورانیوم در غذا ۰۷/۰ تا ۱/۱ میکروگرم میباشد. مقدار اورانیوم در هوا معمولا بسیار ناچیز است. افرادی که در کنار تاسیسات هستهای و یا معادن استخراج اورانیوم زندگی میکنند، بیشتر در معرض این عنصر قرار میگیرند. اورانیوم ممکن است که از طریق تنفس یا بلع و یا در موارد استثنایی از طریق شکافی روی پوست وارد بدن شود. اورانیوم توسط پوست جذب نمیشود و ذرات آلفای ساطع شده از این عنصر نمیتواند به پوست نفوذ کند. بنابراین اورانیومی که خارج از بدن باشد، نمیتواند به اندازه اورانیوم داخل بدن مضر و خطرناک باشد. اگر اورانیوم به بدن وارد شود، ممکن است موجب سرطان شدهءا به کلیهها آسیب برساند.
روش های تولید انرژی هسته ای
اساساً دو شیوهء بنیادی برای آزاد سازی انرژی یک «اتم» وجود دارد:
۱- شکافت هسته ای: می توان هستهء یک «اتم» را با یک «نوترون» به دو جزء کوچک تر تقسیم کرد. این همان شیوهای است که در مورد ایزوتوپ های اورانیوم (یعنی اورانیوم ۲۳۵ و ۲۳۳) به کار میرود. در این روش هسته یک اتم توسط یک نوترون به دو بخش کوچکتر تقسیم میشود. در این روش غالباً از عنصر اورانیوم استفاده میشود.
۲- گداخت هسته ای: می توان با بهره گرفتن از دو اتم کوچک تر که معمولاً هیدورژن یا ایزوتوپ های هیدورژن (مانند دوتریوم و تریتیوم) هستند، یک اتم بزرگ مثل هلیوم یا ایزوتوپ های آن را تشکیل داد. این همان شیوهای است که در خورشید برای تولید انرژی به کار میرود.
فرایند هر دو شیوه، دست یافتن به میزان عظیمی از انرژی گرمایی و تشعشع است.
غنی سازی[۲۰]
همانگونه که بیان شد سنگ معدن اورانیوم موجود در طبیعت از دو ایزوتوپ اورانیوم ۲۳۵ به مقدار ۷/۰ درصد و اورانیوم ۲۳۸ به مقدار ۳/۹۹ درصد و مقدار کمی اورانیوم ۲۳۴ تشکیل شده است. اگر ما بخواهیم از اورانیوم ۲۳۵ بعنوان سوخت در نیروگاههای حرارتی، استفاده کنیم اورانیوم به شکل طبیعی قابل استفاده نیست و باید درصد اورانیوم ۲۳۵ را در سوخت تا حدود ۵ درصد بالا ببریم زیرا فقط اورانیوم ۲۳۵ با نوترونهای گرمایی واکنش شکافت انجام می دهد. به این کار اصطلاحا غنی سازی اورانیوم می گویند، که از عهده هر کشوری بر نمی آید زیرا این عمل بسیار پرهزینه و گران است و نیاز به تخصص فوق العاده زیادی دارد.
مراحل غنی سازی، به اختصار به این صورت است که ابتدا سنگ معدن اورانیوم استخراج شده را آسیاب کرده و به صورت پودر در میآورند.( معدن اورانیوم صخره ای است که در هر تن دارای حدود نیم تا دو کیلوگرم اکسید اورانیوم می باشد که تقریبا ۰۵/۰ تا ۲/۰درصد اکسید اورانیوم دارد. از هر هزاران کیلو سنگ معدن اورانیوم ۱۴۰ کیلوگرم اورانیوم طبیعی به دست می آید که فقط یک کیلوگرم اورانیوم ۲۳۵ خالص در آن وجود دارد). سپس به این پودر، اسید سولفوریک اضافه میکنند و پس ازطی فرایند شیمیایی خاصی و تخلیص سازی، اکسید اورانیوم را با اسید سولفوریک ترکیب کرده و به سولفات اورانیل تبدیل می کنند ودر آخر با افزودن حلالهای مخصوصی به سولفات اورانیل، مادهای جامدی به نام اکسید اورانیومU3O8 (کیک زرد) به وجود می اید که شامل ۷۰ درصد اورانیوم بوده و دارای ویژگی های پرتوزایی می باشد. کیک زرد اورانیوم غلیظ شده است. نام این عنصر بدلیل رنگ و شکل آن در هنگام تولید میباشد اگرچه تولید امروزه کیک زرد بیشتر به رنگ سبز مایل به سیاه می گراید تا زرد. برای غنی سازی اورانیوم، باید ابتدا کیک زرد را با اتم فلئور (F-9)، ترکیب کرده و به صورت گاز هگزا فلوراید اورانیوم (UF6) در بیاوریم. هگزا فلورید اورانیوم UF6 جامد است که در دمای بالای ۵۶ درجه سانتیگراد بخار می شود. از این مرحله به بعد برای غنی سازی اورانیوم می توان از روش های زیر استفاده نمود.
روش انتشار (پخش) حرارتی
روش انتشار (پخش) گازها
روش الکترومغناطیسی
روش مرکزگریز گازی
روش مرکزگریز گازی زیپه
روشهای لیزری
روش شیمیایی
روش پلاسمایی
از بین تمامی این روشها هماکنون تنها دو روش “سانتریفوژ گازی” و “پخش گازی” است که در مقیاس تجاری اهمیت داشته و کاربردهای عملی وسیع پیدا کردهاند.
غنی سازی با دستگاه سانتریفیوژ[۲۱]
سانتریفیوژ دستگاهی است که برای جدا سازی مواد از یکدیگر بر اساس وزن آنها استفاده میشود. این دستگاه مواد را با سرعت زیاد حول یک محور به گردش در می آورد. در واقع در این روش برای جدا سازی مواد از یکدیگر از شتاب ناشی از نیروی گریز از مرکز استفاده میگردد. کاربرد عمومی این دستگاه برای جداسازی مایع از مایع و یا مایع از جامد است. سانتریفیوژهایی که برای غنی سازی اورانیوم استفاده میشود حالت خاصی دارند که برای گاز تهیه شدهاند که به آنها هایپر سانتریفیوژ[۲۲] گفته میشود. پیش از آنکه دانشمندان از این روش برای غنی سازی اورانیوم استفاده کنند از تکنولوژی خاصی بنام پخش و توزیع گازی[۲۳] استفاده میکردند.
گردش سریع روتور، نیروی گریز از مرکز بسیار قوی تولید میکند و طی آن مولکولهای سنگین تر (آنهایی که شامل ایزوتوپ اورانیوم ۲۳۸ هستند) از مرکز محور گردش دورتر میگردند و مولکولهای سبکتر (اورانیوم ۲۳۵) بیشتر حول محور سانتریفیوژ قرار میگیرند. در غنی سازی اورانیوم با روش سانتریفوژ گازی، از تعداد زیادی سیلندر دوار که به صورت موازی و سری کنارهم قرار داده شدهاند، استفاده میشود. باید هزاران سانتریفیوژ در کنار هم قرار بگیرند تا ما بتوانیم اورانیوم را غنی کنیم یعنی با یک یا چند سانتریفیوژ نمیتوان اورانیوم را غنی کرد.
غنی سازی اورانیوم از طریق میدان مغناطیسی بسیار قوی
در این روش هگزا فلوئورید اورانیوم را حرارت می دهند تا تبخیر شود و اتم های اورانیوم و فلوئورید از هم جدا شوند. سپس، اتم های اورانیوم را به میدان مغناطیسی بسیار قوی هدایت می کنند، میدان مغناطیسی بر هسته های باردار اورانیوم نیرو وارد کرده و از مسیر مستقیم خود منحرف می کند. اما هسته های سنگین اورانیوم (اورانیوم۲۳۸) نسبت به هسته های سبک تر(اورانیوم ۲۳۵) انحراف کمتری دارند، و درنتیجه از این طریق می توان اورانیوم ۲۳۵ را از اورانیوم طبیعی تفکیک کرد.
همانطور که از جدول مشخص است ضریب استاندارد معادله ساختاری بین عدالت توزیعی و تعهد سازمانی نیز برابر ۰٫۵۰ و میزان آماره تی آن نیز برابر ۷٫۰۷ است. چون میزان آماره تی در معادله ساختاری حاصل(۷٫۰۷) از مقدار آماره تی با ۹۵% اطمینان(۱٫۹۶) بیشتر است لذا فرض وجود رابطه معنادار بین عدالت توزیعی و تعهد سازمانی با ۹۵% اطمینان تایید می گردد. بعلاوه میزان ضریب استاندارد دارای علامت مثبت است. بدین معنا که با افزایش و بهبود عدالت ر تعهد سازمانی نیز افزایش می یابد.
فرضیه ۵: عدالت رویه ای بر تعهد سازمانی تأثیر معنادار و مثبتی دارد.
از لحاظ آماری می توان فرضیه پنجم را بدین شکل بیان کرد:
۰H: عدالت رویه ای بر تعهد سازمانی تأثیر معنادار و مثبتی ندارد.
۱H: عدالت رویه ای بر تعهد سازمانی تأثیر معنادار و مثبتی دارد.
همانطور که از جدول مشخص است ضریب استاندارد معادله ساختاری بین عدالت رویه ای و تعهد سازمانی نیز برابر ۰٫۲۳ و میزان آماره تی آن نیز برابر ۱٫۷۷ است. چون میزان آماره تی در معادله ساختاری حاصل(۱٫۷۷) از مقدار آماره تی با ۹۵% اطمینان(۱٫۹۶) کمتر است لذا فرض وجود رابطه معنادار بین عدالت رویه ای و تعهد سازمانی رد می گردد.
فرضیه ۶:عدالت تعاملی بر تعهد سازمانی تأثیر معنادار و مثبتی دارد.
از لحاظ آماری می توان فرضیه ششم را بدین شکل بیان کرد:
۰H: عدالت تعاملی بر تعهد سازمانی تأثیر معنادار و مثبتی ندارد.
۱H: عدالت تعاملی بر تعهد سازمانی تأثیر معنادار و مثبتی دارد.
همانطور که از جدول مشخص است ضریب استاندارد معادله ساختاری بین عدالت تعاملی و تعهد سازمانی نیز برابر ۰٫۴۶ و میزان آماره تی آن نیز برابر ۵٫۲۵ است. چون میزان آماره تی در معادله ساختاری حاصل(۵٫۲۵) از مقدار آماره تی با ۹۵% اطمینان(۱٫۹۶) بیشتر است لذا فرض وجود رابطه معنادار بین عدالت تعاملی و تعهد سازمانی با ۹۵% اطمینان تایید می گردد. بعلاوه میزان ضریب استاندارد دارای علامت مثبت است. بدین معنا که با افزایش و بهبود عدالت تعاملی تعهد سازمانی نیز افزایش می یابد.
فرضیه ۷:تعهد سازمانی بر رفتار نوآورانه تأثیر معنادار و مثبتی دارد.
از لحاظ آماری می توان فرضیه هفتم را بدین شکل بیان کرد:
۰H: تعهد سازمانی بر رفتار نوآورانه تأثیر معنادار و مثبتی ندارد.
۱H: تعهد سازمانی بر رفتار نوآورانه تأثیر معنادار و مثبتی دارد.
همانطور که از جدول مشخص است ضریب استاندارد معادله ساختاری بین تعهد سازمانی و رفتار نوآورانه نیز برابر ۰٫۶۷ و میزان آماره تی آن نیز برابر ۷٫۸۵ است. چون میزان آماره تی در معادله ساختاری حاصل(۷٫۸۵) از مقدار آماره تی با ۹۵% اطمینان(۱٫۹۶) بیشتر است لذا فرض وجود رابطه معنادار بین تعهد سازمانی و رفتار نوآورانه با ۹۵% اطمینان تایید می گردد. بعلاوه میزان ضریب استاندارد دارای علامت مثبت است. بدین معنا که با افزایش و بهبود تعهد سازمانی رفتار نوآورانه نیز افزایش می یابد.
فرضیه ۸ : عدالت توزیعی از طریق تعهد سازمانی بر رفتار نوآورانه تأثیر معنادار و مثبتی دارد
از لحاظ آماری می توان فرضیه فرعی اول را بدین شکل بیان کرد:
۰H: عدالت توزیعی از طریق تعهد سازمانی بر رفتار نوآورانه تأثیر معنادار و مثبتی ندارد.
۱H: عدالت توزیعی از طریق تعهد سازمانی بر رفتار نوآورانه تأثیر معنادار و مثبتی دارد.
همانطور که از جدول مشخص است میزان ضریب استاندارد بین عدالت توزیعی و تعهد سازمانی برابر ۰٫۵۰ و میزان آماره تی آن نیز برابر ۷٫۰۷ است. همچنین در ارتباط بین تعهد سازمانی و رفتار نوآورانه میزان ضریب استاندارد معادله ساختاری نیز برابر ۰٫۶۷ و میزان آماره تی آن نیز برابر ۷٫۸۵ است. چون میزان آماره تی در ارتباط بین عدالت توزیعی با تعهد سازمانی و همچنین در ارتباط بین تعهد سازمانی بر رفتار نوآورانه در معادله ساختاری حاصل از مقدار آماره تی با ۹۵% اطمینان(۱٫۹۶) بیشتر است لذا فرض وجود رابطه معنادار بین عدالت توزیعی و تعهد سازمانی و تعهد سازمانی با رفتار نوآورانه ۹۵% اطمینان تایید می گردد. بر اساس نتایج حاصل نیز مشخص گردید میزان اثر غیر مستقیم عدالت توزیعی بر رفتار نوآورانه از تعهد سازمانی برابر ۰٫۳۳۵ با میزان آماره t برابر ۷٫۶۶ است. چون میزان آماره تی از میزان آماره تی با ۹۵% اطمینان(۱٫۹۶) بیشتر است لذا فرض تاثیرگذاری غیر مستقیم عدالت توزیعی بر رفتار نوآورانه از طریق تعهد سازمانی با ۹۵% اطمینان تایید می گردد.
فرضیه ۹ : عدالت رویه ای از طریق تعهد سازمانی بر رفتار نوآورانه تأثیر معنادار و مثبتی دارد
از لحاظ آماری می توان فرضیه فرعی دوم را بدین شکل بیان کرد:
۰H: عدالت رویه ای از طریق تعهد سازمانی بر رفتار نوآورانه تأثیر معنادار و مثبتی ندارد.
۱H: عدالت رویه ای از طریق تعهد سازمانی بر رفتار نوآورانه تأثیر معنادار و مثبتی دارد.
همانطور که از جدول مشخص است میزان ضریب استاندارد بین عدالت رویه ای و تعهد سازمانی برابر ۰٫۲۳ و میزان آماره تی آن نیز برابر ۱٫۷۷ است. همچنین در ارتباط بین تعهد سازمانی بر رفتار نوآورانه میزان ضریب استاندارد معادله ساختاری نیز برابر ۰٫۶۷ و میزان آماره تی آن نیز برابر ۷٫۸۵ است. چون میزان آماره تی در ارتباط بین عدالت رویه ای با تعهد سازمانی در معادله ساختاری حاصل از مقدار آماره تی با ۹۵% اطمینان(۱٫۹۶) کوچکتر است لذا فرض وجود رابطه معنادار بین عدالت رویه ای و تعهد سازمانی رد می گردد. بر اساس نتایج حاصل نیز مشخص گردید میزان اثر غیر مستقیم عدالت رویه ای بر رفتار نوآورانه از تعهد سازمانی برابر ۰٫۱۵ با میزان آماره t برابر ۱٫۱۸ است. چون میزان آماره تی از میزان آماره تی با ۹۵% اطمینان(۱٫۹۶) کمتر است لذا فرض تاثیرگذاری غیر مستقیم عدالت رویه ای بر رفتار نوآورانه از طریق تعهد سازمانی با ۹۵% اطمینان رد می گردد.
فرضیه ۱۰ : عدالت تعاملی از طریق تعهد سازمانی بر رفتار نوآورانه تأثیر معنادار و مثبتی دارد
از لحاظ آماری می توان فرضیه فرعی سوم را بدین شکل بیان کرد:
۰H: عدالت تعاملی از طریق تعهد سازمانی بر رفتار نوآورانه تأثیر معنادار و مثبتی ندارد.
۱H: عدالت تعاملی از طریق تعهد سازمانی بر رفتار نوآورانه تأثیر معنادار و مثبتی دارد.
همانطور که از جدول مشخص است میزان ضریب استاندارد بین عدالت تعاملی و تعهد سازمانی برابر ۰٫۴۶ و میزان آماره تی آن نیز برابر ۵٫۲۵ است. همچنین در ارتباط بین تعهد سازمانی بر رفتار نوآورانه میزان ضریب استاندارد معادله ساختاری نیز برابر ۰٫۶۷ و میزان آماره تی آن نیز برابر ۷٫۸۵ است. چون میزان آماره تی در ارتباط بین عدالت تعاملی با تعهد سازمانی و همچنین در ارتباط بین تعهد سازمانی بر رفتار نوآورانه در معادله ساختاری حاصل از مقدار آماره تی با ۹۵% اطمینان(۱٫۹۶) بیشتر است لذا فرض وجود رابطه معنادار بین عدالت تعاملی و تعهد سازمانی و تعهد سازمانی با رفتار نوآورانه ۹۵% اطمینان تایید می گردد. بر اساس نتایج حاصل نیز مشخص گردید میزان اثر غیر مستقیم عدالت تعاملی بر رفتار نوآورانه از تعهد سازمانی برابر ۰٫۳۰۸ با میزان آماره t برابر ۴٫۷۹ است. چون میزان آماره تی از میزان آماره تی با ۹۵% اطمینان(۱٫۹۶) بیشتر است لذا فرض تاثیرگذاری غیر مستقیم عدالت تعاملی بر رفتار نوآورانه از طریق تعهد سازمانی با ۹۵% اطمینان تایید می گردد.
فصل پنجم:
نتیجه گیری و پیشنهادها
۵-۱ مقدمه
در این فصل پس از مرور کلی چارچوب پژوهش و بیان یافتهها در مورد سؤالات اصلی پژوهش بحث و نتیجه گیری شده است. در این بخش یافتههای پژوهش با یافتههای محققین دیگر مقایسه و علل رد برخی فرضیات تحلیل شدهاند. پس از آن بر اساس یافتههای پژوهش حاضر پیشنهاداتی کاربردی ارائه شده است که ممکن است برای صاحبین صنعت راه گشا باشد. پیشنهاداتی نیز برای پژوهشهای آتی تدوین شدهاند که ممکن است به مدلهایی قویتر و دستاوردهایی دیگر بیا نجامند. در نهایت به بررسی محدودیتهای پژوهش پرداخته شده است.
۵-۲ مروری بر خطوط کلی تحقیق
هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین انواع عدالت سازمانی (توزیعی، رویه ای و تعاملی) و رفتار نوآورانه کارکنان با در نظر گرفتن نقش تعدیل کننده تعهد سازمانی می باشد. فرضیات پژوهش بصورت زیر می باشد:
-
- عدالت توزیعی تاثیر مثبتی بر رفتار نوآورانه کارکنان دارد.
-
- عدالت رویه ای تاثیر مثبتی بر رفتار نوآورانه کارکنان دارد.
-
- عدالت تعاملی تاثیر مثبتی بر رفتار نوآورانه کارکنان دارد.
-
- عدالت توزیعی تاثیر مثبتی بر تعهد سازمانی کارکنان دارد.
-
- عدالت رویه ای تاثیر مثبتی بر تعهد سازمانی کارکنان دارد.
-
- عدالت تعاملی تاثیر مثبتی بر تعهد سازمانی کارکنان دارد.
-
- تعهد سازمانی تاثیر مثبتی بر رفتار نوآورانه کارکنان دارد.
-
- تعهد سازمانی ارتباط بین عدالت توزیعی بر رفتار نو آورانه کارکنان را تعدیل می کند
-
- تعهد سازمانی ارتباط بین عدالت رویه ای بر رفتار نو آورانه کارکنان را تعدیل می کند.
-
- تعهد سازمانی ارتباط بین عدالت تعاملی بر رفتار نو آورانه کارکنان را تعدیل می کند.
جهت بررسی هدف مورد نظر، جامعه آماری پژوهش کارکنان شرکت های کوچک و متوسط واقع در شهرک صنعتی فاز یک ارومیه انتخاب گردید و با بهره گرفتن از فرمول کوکران تعداد ۳۳۳ نفر از ۲۵۰۰ نفر به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شد. جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه ۳۱ سوالی که از دو بخش تشکیل شده بود، استفاده شد. داده های حاصل از پرسشنامه توسط نرم افزار هایSPSS و Lisrel مورد تجزیه و تحلیل واقع شدند و نتایج بصورت جداول و نمودارها ترسیم شدند. در ادامه به بررسی نتایج توصیفی و استنتاجی پژوهش پرداخته می شود.
۵-۳ یافته های پژوهش
۲۴
وپترو
۲۴۲۹۰۳
سرمایهگذاری صنایع پتروشیمی
۲۵
پارسان
۲۴۱۲۰۳
گسترش نفت و گاز پارسیان
۲۶
تاپیکو
۲۴۱۱۹۴
سرمایهگذاری نفت، گاز و پتروشیمی تاًمین
۲۷
شیران
۲۴۱۱۰۳
سرمایهگذاری صنایع شیمیایی ایران
همانطور که ذکر شد، برای یکسان شدن شرایط شرکتها و همگن بودن اطلاعات از تعداد ۲۷ شرکت صنعت شیمیایی با اعمال محدودیتهای ذکر شده در بالا، در این پژوهش به تعداد ۲۰ شرکت پرداخته میشود. به شرح زیر:
کربن ایران، تولید مواد اولیه و الیاف مصنوعی، پتروشیمی خارک، پاکسان، پتروشیمی پردیس، گروه صنعتی پاکشو، نیرو کلر، پتروشیمی آبادان، صنایع پتروشیمی کرمانشاه، پتروشیمی فناوران، پتروشیمی شازند، صنایع شیمیایی فارس، گلتاش، پتروشیمی شیراز، پتروشیمی فارابی، معدنی املاح ایران، صنایع شیمیایی سینا، دوده صنعتی پارس، لعابیران و پلی اکریل.
۳-۴- روش جمع آوری اطلاعات
روش جمع آوری اطلاعات و نحوهی استخراج دادهها از منابع مختلف، گام مهمی در جهت انجام پژوهش و پاسخ دادن به سوالات مورد نظر میباشد. در این مطالعه مبانی تئوریک و ادبیات پژوهش براساس مطالعات کتابخانهای و استفاده از کتب و مقالات علمی مرتبط با موضوع فعالیت های شرکتهای بورسی و جهت جمع آوری اطلاعات آماری، از مستندات منتشره شرکتها در وب سایت رسمی بورس اوراق بهادار تهران و اطلاعات سایت www.codal.ir[86]، بهره برده شده است.
۳-۵- متغیرهای پژوهش
در این بخش ابتدا به تعریفی دقیق از متغیرهای مورد استفاده در این پژوهش پرداخته، سپس نحوهی محاسبهی متغیرها و روش تصمیمگیری بر اساس تسلط تصادفی را ارائه میدهیم.
۳-۵-۱- متوسط مجذور انحرافات(واریانس)
با توجه به نمونه مورد پژوهش این مقوله بهمنظور نادیده گرفتن علامت بازدهیها استفاده گردید تا با انجام مجذور آنها تاثیر منفی آن از بین برود. متوسط مجذور انحرافات در مباحث آماری از خانواده گشتاور محسوب میشود.
= (۳-۱)
در این معادله، بیانگر واریانس، بیانگر بازده شرکت های صنایع خودرویی و شیمیایی در هفته t و بیانگر میانگین بازدهی شرکتها در دوره یکساله که شامل ۵۲ هفته میباشد.
۳-۵-۲- انحراف معیار
برای جلوگیری از صفر شدن حاصل جمع انحرافات مشاهدات از میانگین، از مجذور انحرافات استفاده میشود. در عین حال برای مقایسه مشاهدات با مشخصه پراکندگی، باید هر دو کمیت، بعد مشابه داشته باشند. بههمین علت مجذور واریانس مجدداً حساب میشود و شاخص انحراف معیار را میسازد.
=(۳-۲)
۳-۵-۳- نیم واریانس
(۳-۳)
(۳-۴)
که SVM نیم واریانس زیر میانگین بازده شرکتهای بورسی و نیم واریانس زیر نرخ بازده هدف میباشد. تعداد شرکتها، نرخ بازدهی هدف و امید ریاضی نرخ بازدهی است(تهرانی و سیری، ۱۳۸۸).
مطابق معیار نیمه واریانس زیر نرخ میانگین (s.Vm) که مارکوئیتز ارائه کرد، در این پژوهش نیمه واریانس و نیز انحراف معیار زیر نرخ میانگین بازدهی (نامطلوب) و بالای نرخ میانگین بازدهی (مطلوب) محاسبه و استفاده میشود. باید ذکر کنیم که نوسانات زیر نرخ میانگین در این پژوهش بررسی میشوند و نوسانات نسبت به نرخ هدف بررسی نمیشوند، چون به نظر میرسد، نوسانات نسبت به نرخ هدف مختص هر سرمایهگذار است و نمیتواند برای کل بازار استفاده شود، دلیل بعدی این است که محاسبه و تخمین نرخ هدف برای سرمایهگذاران میتواند بسیار چالش برانگیز و حتی غیرممکن باشد.
مهترین روش محاسبه ریسک در بین روشهای فوق، روش محاسبه ریسک نامطلوب میباشد.
۳-۵-۴- انحراف معیار نامطلوب

