مدوکس^[۱۲۴] در سال ۲۰۰۳ مطالعه ایی را با عنوان “حمایت مالی بخش کنونی آمیخته رسانه” انجام میدهد و در آن اینگونه بیان میدارد که امروزه بازاریابان و برنامه ریزان رسانه ای به طور فزاینده‌ایی در جستجوی فرصتهای حمایت کنندگی نوآورانه در تلاش برای دستیابی به مخاطبین هدف خویش می‌باشند(مدوکس،۲۰۰۳).

در تحقیق دیگری که توسط جوهن فاهی^[۱۲۵] و همکارانش(۲۰۰۴) با عنوان “مزیت رقابتی بوسیله حمایت مالی^[۱۲۶]” کار شده است سعی شده مدلی ارائه شود که نشان دهد حمایت مالی به چه نحوی باعث ایجاد مزیت رقابتی میشود(جوهن فاهی . همکاران ،۲۰۰۴).
مقاله دیگری با عنوان “پخش تلویزیونی و فراخوانی حمایت مالی^[۱۲۷]” در سال ۲۰۰۴ توسط ون هیردن و همکاران^[۱۲۸] در مورد جام جهانی کریکت ۲۰۰۳ انجام شد که در آن رابطه بین نمایش رسانه ای بازیها و فراخوانده شدن حامی مالی در رابطه با یک رویداد بین المللی، به نام جام جهانی کریکت ۲۰۰۳ بررسی شد. یافتهها نشان داد که بین نمایش رسانه ای و فراخوانده شدن حامی مالی رابطه وجود دارد(ون هیردن،۲۰۰۴).
ون هیردن و پلسیس^[۱۲۹] در سال ۲۰۰۴ پژوهش مشابهی را با عنوان “تجزیه و تحلیل مدیریت حمایت مالی در آفریقای جنوبی” در آفریقای جنوبی انجام دادند. پرسشنامه تهیه شده در تحقیق توسط ۴۱% از اعضای بدنه صنعت بازاریابی آفریقای جنوبی پاسخ داده شد که نتایج زیر را به همراه داشت:
مدیریت حمایت مالی ورزش بر اساس هدف گذاری ها و اندازه گیری کارایی است .
متغییرهای ارتباطات بازاریابی معین از قبیل تبلیغات فروش، بازاریابی مستقیم، فروش حضوری؛ با وسعت زیاد تبلیغ و آگاهی تجاری استفاده نشده است.

• • هدف گذاری حمایت مالی یک گرایش به سمت پوشش تلویزیونی و اثرات خدمات /علامت تجاری / محصول را نشان داد.

• • بین اهمیت درک شده و بکارگیری از ابزار ارزیابی حمایت مالی معین شکافهای قابل توجهی وجود دارند . شاید این شکافها نشان دهندهی این باشند که سطح بکارگیری ابزار اندازه گیری به سهولت استفاده یا آشنایی با ابزار ارتباط دارد.

• • پاسخ دهندگان یک گرایش به سمت استفاده از ابزار اندازه گیری را نمایان ساختند که اخیرا استفاده شدهاند تا اثرات در حوزه های دیگر بازاریابی ارتباطات از قبیل تبلیغ وآگهی تجاری و تبلیغ انتشاراتی را اندازه گیری کنند.

• • نظرات بیان شده توسط پاسخ دهنده گان بیان میکند که آنها یک مبلغ اضافی را در ورزش حرفهای و درک تجاری مایملکی که مورد حمایت مالی واقع شده قرار میدهند.

• • پاسخ دهنده گان یک سوگیری به سمت مصرف کنندگان موجود و بالقوه را نشان دادند.

• • شکاف بین هزینه کردن در حمایت مالی ورزشی و شکلهای دیگر حمایت مالی (هنر ، محیط زیست و بشر دوستانه) نزدیک به ۶۰:۴۰ است.

• • مدیران حامی مالی زمانی را که به برنامه ریزی حمایت مالی ، مدیریت فعالیتهای ارتباطات بازاریابی و ایجاد معاملات حمایت مالی اختصاص میدهند به نظارت محیطی و ارزیابی اختصاص نمی‌دهند(ون هیردن،۲۰۰۴).

آپوستولوپولو و پاپادیمیتریو^[۱۳۰] در سال ۲۰۰۴ در حین برگزاری المپیک در شهر آتن مطالعه ایی با عنوان “انگیزش و اهداف حامیان مالی المپیک ۲۰۰۴” را انجام دادند. شرکتهای مورد بررسی در این مطالعه شامل هفت حامیمالی اصلی از ۱۰ حامی مالی اصلی بود که نتایج زیر را به دنبال داشت:
در ارتباط با انگیزش آنها نتایج بررسیها نشان داد که انگیزه ورود آنها به این عرصه تنها مربوط به کسب و کار نمیباشد بلکه احساس حمایت از رویدادهای ملی و بین المللی و احساس تعهد در این ارتباط عوامل مهمی میباشند.
در ارتباط با اهداف این شرکتها نیز میتوان به افزایش فروش و سهم بازار و تصویر سازی برای شرکت و آگاهی و اطلاع بیشتر افراد از علامت تجاری شرکت اشاره نمود (آپوستولوپولو و پاپادیمیتریو،۲۰۰۴).
هولمکویست^[۱۳۱] (۲۰۰۵) پژوهشی با عنوان “حمایت مالی به عنوان یک ابزار ترویجی^[۱۳۲]” در سوئد انجام داد . البته این این پژوهش به صورت بررسی موردی^[۱۳۳] بود که نتایجی به شرح زیر داشت:
شرکت های حامی مالی ورزش اهداف متفاوتی را دنبال میکنند که بدست آوردن گروه هدف و آگاهی عمومی^[۱۳۴] به عنوان مهمترین اهداف شرکتها شناسایی شده است . البته تحقیقات قبلی نیز نشان داده بودند که برای شرکتهای ملی حمایت مالی از ورزش یک ابزار عالی برای بدست آوردن گروه های هدف بزرگ و خلق آگاهی عمومی است . همچنین شرکتهایی با گروه های هدف کوچک و یا شرکتهایی که فقط با شرکتهای دیگر در ارتباط هستند و مستقیم با مصرف کننده در ارتباط نیستند ممکن است دنبال اهداف دیگری باشند . از مهمترین اهداف دیگری که شرکتها داشتهاند نفوذ در افراد جوان و بالا بردن وجهه (افزایش تصویر شرکت)^[۱۳۵] بوده است . در بخش فرایند حامی مالی شدن در مورد بانکی که پژوهش بر روی آن انجام شده بود نتایج به این گونه بود که فرایند با تماس سازمانهای ورزشی با بانک مورد نظر و با دریافت یک طرح پیشنهادی شروع شده و با ارزیابی طرح و تصمیم گیری در مورد اجرای آن به پایان رسیده است.
در بخش ملاکهای شرکتهای حامی مالی ورزش ؛ ملاکهای مختلفی شناسایی شد که مشخص شد دو ملاک مهمتر از بقیه ملاک هاست . اولین ملاک این است که بین گروه هدفی که شرکت میخواهد در آنها نفوذ کند و حمایت مالی که قرار است انجام شود هماهنگی وجود داشته باشد . دومین ملاک که خیلی هم مهم است این است که فرصتهای بازاریابی و ارتقاء و ترویج^[۱۳۶] برای شرکت در آنجا وجود داشته باشد. همچنین عنوان شده است که برای سازمانهایی که به یک مسئولیت اجتماعی متعهد هستند حمایت مالی از ورزش خیلی بیشتر اهمیت دارد . به طور کلی مهمترین نتایجی که در مورد ملاکها و فرآیندهای شرکتها در بخش حامی مالی شدن وجود داشت به این شرح بود که:

• • بیشتر ، انجمن ورزشی اولین تماس را میگیرد.

• • فرایند انتخاب حمایت مالی از ورزش یک رویه به خوبی توسعه یافته است.

• • داشتن یک فرایند پیگیری برای اینکه حمایتهای مالی موثر باشد مهم و اساسی است.

• • هماهنگی بین حامی مالی ورزشی انتخاب شده و گروه هدف آن ضروری است.

• • عرضه فرصتهای بازاریابی و ارتقاء و ترویج برای جذب حامیمالی در ورزش ضروری است .

• • داشتن یک تعهد اجتماعی مهم است(هولمکویست،۲۰۰۵).

هیک من، لارنس و وارد^[۱۳۷] در سال ۲۰۰۵ مطالعه ایی با عنوان “دورنمای هویت اجتماعی در کارکنان شرکت به واسطه حمایت مالی از ورزش” انجام دادند. نتایجی که ارائه دادند حاکی از آن بود که میتوان از حمایت مالی به عنوان یک ابزار برای توانمندسازی کارکنان شرکت در جهت مشتری مداری استفاده کرد. یافته های این تحقیق میزان تعهد و تمایل کارکنان شرکت به ارضای خواسته های مصرف کنندگان در شرکتهای حامی مالی ورزش از شرکتهای دیگر بالاتر میباشد. همچنین حمایت مالی از ورزش میتواند به عنوان یک شکل از ارتباطات داخلی در نظر گرفته شود که میتواند به تغییر و رشد فرهنگ شرکت در سطوح مختلف سازمانی کمک کند(هیک من، لارنس و وارد،۲۰۰۵).
گلندا جی آلواردو^[۱۳۸] در سال ۲۰۰۶ پژوهشی دیگری را^[۱۳۹] انجام داد تا ارزشهای حمایت مالی را آنگونه که ارائه دهندهگان طرح ورزشی در دانشگاه درک کردند را تعیین کند . یافتهها نشان داد که حامیان مالی محلی به عنوان با ارزش ترین حامی برای طرح دیده شدهاند و نزدیکی حامی مالی به دانشگاه نقش مهمی در فراخوانی حامی مالی بازی میکند ( باید یادآور شد که این پژوهش در مورد حامیان مالی ورزش دانشگاهی بوده است) (گلندا جی آلواردو،۲۰۰۶).
کو و همکاران (۲۰۰۶) در تحقیق خود پی بردند که واکنش های عاطفی و شناختی نسبت به شرکت‌های حامی در جامعه به شدت وجود دارد. همچنین آنان پیشنهاد نمودند که شرکت های حامی در صورتی که در ورزش سرمایه گذاری کنند صاحب تاثیرات بسیار بر درک جامعه از خود خواهند شد و این به طور حتم سبب افزایش سود و مقبولیت اجتماعی این شرکت ها خواهد بود.
تیسوتوسا و همکاران (۲۰۰۹) تحقیقی با هدف بین رابطه بین نگرش طرفداران تیم های ورزش بر حامی مالی باشگاه مورد علاقه را انجام دادند. آنان در تحقیق خود پی بردند که هواداران تصویر مثبتی را از حامی مالی تیم مورد علاقه خود را رقم خواهند زد و همچنین در بازار و نمایشگاه ها رابطه عمیقی با حامی مالی تیم های خود برقرار خواهند نمود.
نافر و بوهلر در تحقیق خود که در سال ۲۰۱۰ به انجام رسیدند به فرایند انجام حمایت در ورزش پرداختند. آنان در بعضی شرایط علایق شخصی مدیران شرکت های حامی به عنوان عاملی مهم ظاهر می‌شود و می تواند در فرایند انتخاب حمایت تاثیر گذار باشد. آنان پیشنهاد کردند که به این منظور می‌توان راه حل های از جمله جذاب کردن شرایط موجود برای تغییر نگرش و ورود آنان به ورزش به وجود آورد.
ژانگ و همکاران، (۲۰۱۰) در تحقیقی با عنوان: تاثیر رسانه های جمعی بر روی لیگ بسکتبال حرفه‌ای زنان آمریکا، ذکر می کند که پوشش مناسب رسانه ای باعث جذب و سرمایه گذاری سرمایه گذاران و حامیان مالی در ورزش می شود.
لی و روس (۲۰۱۱) در تحقیق خود پی بردند که به منظور تحت حمایت مالی قرار گرفتن در ورزش می بایستی باشگاه ها رابطه خود را با شرکت های بزرگ و مطرح بین المللی حفظ و قوی نمایند.
تیری و همکاران (۲۰۱۲) تحقیقی را با موضوع تأثیر تبدیل وضعیت باشگاه های ورزشی به شرکت تجاری روی باشگاه های مذکور انجام دادند. جامعه آماری این تحقیق ۱۷ باشگاه حرفه ای فوتبال حاضر در بورس انگلستان بود. از جمله نتایج به دست آمده این بود که حضور باشگاه ها در بورس، نه تنها یک منبع در دسترس برای تأمین مالی باشگاه های فوتبال است، بلکه راهی است برای نظم بخشیدن و ایجاد تعادل در ساختار مالی باشگاه هایی که در مورد بدهکاری و تعادل مالی خود نگرانی دارند.
کاریلات و همکاران (۲۰۱۳) در تحقیق خود به بررسی تاثیر انتخاب حامیان مالی بومی بر کسب فواید حداکثری از این حمایت پرداختند. آنان در تحقیق خود اعلام نمودند که با توجه به گسترش حمایت های مالی در ورزش جهان اما کمتر مشاهده می شود که در بعضی مناطق شرکت های از همان مناطق در ورزش سرمایه گذاری کنند. آنان در تحقیق پس از بررسی مشخص نمودند که انتخاب حامیان مالی بومی برای ورزش آن منطقه حداکثر سود را برای هر دو طرف در پی خواهد داشت.
جمع بندی
در این فصل ابتدا به مبانی نظری که در ارتباط با بحث حمایت مالی از ورزش میباشد پرداخته شد و در ادامه تحقیقات مرتبطی که در جاهای مختلف انجام شده است آورده شد. همانگونه که ملاحظه میشود تحقیقات زیادی در مورد حمایت مالی ورزشی در ایران انجام نشده است. اما در خارج از ایران تحقیقات متعددی در این رابطه صورت گرفته است که انجام این تحقیقات همچنان ادامه دارد. در یک نگاه کلی به تحقیقات متوجه میشویم که اکثر تحقیقات در مورد اهداف حامیان مالی صورت گرفته است و کمتر به موانع و مشکلات پیش روی حامیان و مدیریت حمایت مالی پرداخته شده است. حال با بررسی موانع حامیان مالی در جاهای مختلف متوجه میشویم که حامیان مالی در همه جا موانع همانندی ندارند و بسته به حامی مالی و شرایط اجتماعی اهداف متفاوتی دارند. در واقع شرکتهای تجاری در محیطهایی که رقابت در آنجا وجود دارد به دنبال اهداف مالی نیز هستند ولی شرکتهای دولتی و شبه دولتی در محیط‌های غیر رقابتی به دنبال اهداف غیر مالی بودهاند.
فصل سوم
روش شناسی تحقیق
در این فصل روش تحقیق، جامعه آماری، نمونه آماری و روش نمونهگیری، متغیرهای تحقیق، روش و ابزار گردآوری داده ها و روش تجزیه و تحلیل داده های جمعآوری شده ارائه میگردد.
۳-۱ روش تحقیق
با توجه به ماهیت پژوهش، روش تحقیق از نوع پیمایشی و از نظر هدف کاربردی بوده است که به صورت میدانی اجرا گردید.
۳-۲ جامعه آماری و نمونه آماری و روش نمونه گیری
جامعه آماری این تحقیق شامل متخصصان ورزشی(اساتید مدیریت ورزشی دانشگاه ها)، متخصصان بازاریابی ورزشی و شرکت ها و مدیر عامل های باشگاه های ورزشی می باشند. که بر این اساس تعداد ۶۲ نفر جامعه تحقیق را تشکیل دادند. که از این تعداد ۸ نفر از اساتید دانشگاهی رشته مدیریت ورزشی، ۳ مدیرعامل باشگاه های ورزشی و ۵۱ متخصص بازاریابی ورزشی که شامل مدیر عاملان سازمان ها و شرکت های که در حوزه ورزش به صورت حامی فعال بوده اند. در این تحقیق تعداد جامعه و نمونه تحقیق یکسان می باشد.
۳-۳ روش اجرای کار

• از ۶۶ سئوال استخراج شده از کتابهای دینی دوره ابتدایی در بخش اخلاق، ۷۴% در سطح دانش، ۱۳/۶% در سطح فهمیدن و ۱۲% در سطح پاسخ دادن قرار داشت.

• تقی پور سهل آبادی، حبیب اله

در پژوهشی با نام تعیین سطوح شناختی پرسشها و تکالیف کتب علوم دوره ابتدایی در وضع موجود و اعتلای این سطح به وضع مطلوب بر اساس طبقهبندی بلوم و استفاده از چهار خانواده الگوهای تدریس در سال تحصیلی ۷۲-۷۱ / حبیب اله تقی پور سهل آبادی به تعیین سطوح شناختی پرسشها و تکالیف کتب علوم دوره ابتدایی در وضع موجود و اعتلای این سطوح به وضع مطلوب بر اساس طبقهبندی بلوم و استفاده از چهار خانواده الگوهای تدریس. این پژوهش شامل تعداد ۵۸۱ سئوال از پرسشها و تکالیف کتب علوم پنج پایه مقطع ابتدایی در دو گروه : “به این پرسشها پاسخ دهید” و “آیا میدانید که” میباشد و ملاک مقایسه، طبقهبندی هدفهای پرورشی بلوم در حیطه شناختی است که شش سطح دانش، درک، کاربرد، تجزیه و تحلیل، ترکیب و ارزشیابی را در بر میگیرد. این تحقیق از نوع توصیفی است و برای جمعآوری اطلاعات از روش مطالعه کتابخانهای استفاده شده است. داده های بدست آمده از تحقیق با بهره گرفتن از آمار توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتهاند و جداول نمودارها و درصدها، معرف این روش آماری در تحقیق میباشند. نتیجه تحقیق نشان میدهند که سئوالات کتاب اول و دوم بیشتری در سطح درک و مربوط به سطح پایین طبقهبندی شناختی و سوالات کتب سوم ، چهارم و بخصوص پنجم بیشتر در سطح دانش میباشند و متأسفانه از سطوح بالای طبقهبندی شناختی بلوم هیچ سئوالی گزارش نشده است. بدین معنی که جای سطوح تجزیه و تحلیل، ترکیب و ارزشیابی در کتب علوم دوره ابتدائی خالی است. تغییر وضع موجود در جهت تأکید بر یادگیری سطوح بالاتر طبقهبندی بلوم، تحول اساسی در روش های تدریس را میطلبد. برای این منظور در طرح سئوالات، باید از تأکید بر جنبه حفظ کردن فاصله گرفته و در جهت تأکید بر فرصت اندیشیدن و تحلیل مطالب به شاگردان تغییر یابد بطوریکه معلم نقش راهنما را داشته باشد و مسئولیت یادگیری، تعمق، تحلیل، کشف و ارزشیابی را بعهدهی شاگردان بگذارد. بدین جهت مرحله دوم تحقیق، انواع الگوهای تدریس معرفی شده است و جدول تطبیق این الگوها و موضوعات درسی و همچنین یک سناریوی پیشنهادی از یکی از الگوهای تدریس مطرح میشود، تا معلم با بهره گرفتن از آنها بتواند روشی مناسب برای تدریس مفاهیم علوم در پیش گیرد. پیشنهادات مطرح شده برای استفاده برنامه ریزان درسی، محققان و معلمان است که اگر عملی گردد، میتواند تغییرات اساسی و مفیدی را برای انتقال از وضع موجود آموزشی به وضع مطلوب در کتب علوم دوره ابتدائی به وجود آورد. بویژه نمونه سئوالات پایانی که تمام سطوح طبقهبندی شناختی را در بر میگیرد و عملاً طرح سئوالات مطلوب را پیشنهاد میکند، در خور توجه است.

 

• محمودی ، رضا

در پژوهشی به ارزیابی محتوای کتابهای فارسی دوره ابتدائی و ارائه یک چهارچوب نظری در خصوص تدوین و اصلاح کتابهای فارسی مقطع ابتدائی/ رضا محمودی، نتایج تحلیل بدست آمده از این تحقیق نشان میدهد که: ۱- مسئله جنسیت در علاقه و عدم علاقه به موضوع و دشواری متن در تمام مقطع ابتدائی دخالتی ندارد. ۲- درجات دشواری تکالیف در پایه های مختلف دوره ابتدائی از نظر دختران و پسران دانشآموز تفاوتی ندارد و یکسان است. ۳- مسئله جنسیت دانشآموزان پایه های مختلف دوره ابتدائی در جذابیت تصاویر کتابهای فارسی ابتدائی اثری ندارد. ۴- علاقه به رنگها از نظر دانشآموزان دختر و پسر کلاسهای دوره ابتدائی متفاوت است. ۵- هماهنگی حجم تکالیف با وقت دانشآموزان در پایه های مختلف دوره ابتدائی بستگی به ویژگیهای دختران و پسران و توانائیهای ذهنی و همچنین وظایف آنها در خانواده دارد و نظر واحدی نمیتوان در این مورد بر اساس یافتهها ارائه کرد. ۶- درجات دشواری تکالیف دروس کتابهای فارسی دوره ابتدائی از دید معلمان و دانشآموزان یکسان است. ۷- درجات دشواری متون کتابهای فارسی دوره ابتدائی از نظر معلمان و دانشآموزان یکسان است. ۸- درجات علاقه و عدم علاقه به دروس کتابهای فارسی دوره ابتدائی از دید معلمان و دانشآموزان یکسان است. ۹- تناسب حجم کتابهای فارسی دوره ابتدائی با زمان تعیین شده برای تدریس از دید معلمان کلاسهای مختلف متفاوت است و نتیجه میشود که حجم کتابهای فارسی دوره ابتدائی با توجه به سطح سنی و تحصیلی دانشآموزان باید متفاوت باشد و با آن به صورت موردی باید برخورد کرد. ۱۰- مناسبت تقویمی موضوعات در کتابهای فارسی دوره ابتدائی دقیقاً مورد توجه قرار نگرفته و رعایت نمیشود. ۱۱- نظر معلمان در مورد تطابق حجم تکالیف با وقت دانشآموزان در کلاسهای مختلف دوره ابتدائی متفاوت است و نمیتوان بر اساس یافتهها نظر واحدی در مورد همه کلاسها عنوان نمود. بررسی پرسشهای کتابهای فارسی دوره ابتدائی بر اساس تقسیمبندی هدفهای تربیتی در حیطه شناختی نشان میدهد که: پرسشهای هر پنج جلد کتاب فارسی دوره ابتدائی بیش از حد به حافظه و درک و فهم دانشآموزان توجه داشته و فراگیران را به مطالعه سطحی عادت داده و آنها را از فهم عمیقتر مطالب باز میدارد، البته باید توجه داشت که این نسبت در کلاسهای مختلف دوره ابتدائی متفاوت است، ولی به طور کلی این نتیجه حاصل میشود که تکالیف و پرسشهای کتابهای فارسی کمتر به هدفهای تربیتی در سطوح بالا توجه دارند. نتایج حاصل از بررسی مفاهیم انتزاعی کتابهای فارسی دوره ابتدائی بر اساس نظریه رشد ذهنی پیاژه بر طبق تقسیمبندی این مفاهیم در جدول شماره ۶۱ ارائه گردیده است. با ملاحظه جدول مذکور مشاهده میشود که مفاهیم اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی در هر پنج جلد کتاب فارسی دوره ابتدائی بیشترین فراوانی و درصد فراوانی را به خود اختصاص داده و مفاهیم سیاسی و اقتصادی کمترین فراوانی را دارا میباشد با توجه به جدول مورد اشاره، کلیه مفاهیم در کلاسهای دوم و سوم ابتدائی در مقایسه با سال اول ابتدائی، تقریبا به صورت تصاعدی افزایش یافته و در کلاس چهارم و پنجم ابتدائی سیر این افقزایش به کندی گراییده و در یک مورد (مفاهیم سیاسی، اقتصادی فارسی سال پنجم ابتدائی) افزایش نشان نمیدهد. البته باید توجه داشت که در کلاسهای بالاتر (دوم، سوم، چهارم و پنجم) تعداد کتابهای افزایش یافته و مفاهیم مورد نظر در کتابهای مختلف ارائه میگردد. این جدول نشان میدهد که مفاهیم اعتقادی، مذهبی در کتابهای فارسی سال اول و سوم ابتدائی از لحاظ درصد فراوانی نسبت به سایر مفاهیم، در مرتبه دوم قرار دارد. در صورتیکه در کتابهای فارسی دوم و چهارم و پنجم ابتدائی نسبت به سایر مفاهیم در مرتبه سوم قرار دارد. مفاهیم علمی – فلسفی در کتابهای فارسی سال اول و سوم ابتدائی از لحاظ فراوانی رتبه سوم را به خود اختصاص داده درحالی که در کتابهای فارسی سال دوم و چهارم و پنجم ابتدائی در اولویت دوم قرار دارد. با استناد به جدول یالد شده متذکر میشویم که مطالب علمی، فلسفی در کتابهای فارسی اول تا پنجم ابتدائی بیشترین رشد را دارد. در مجموع میتوان چنین نتیجه گرفت که تکرار این مفاهیم کتاب در کتابهای فارسی دوره ابتدائی بر اساس نظم و هدف خاصی نبوده است.

• ایراندخت کلبعلی

در پژوهشی بررسی محتوای کتابهای تعلیمات دینی – تعلیمات اجتماعی و ادبیات فارسی (مقطع ابتدائی و راهنمایی) در رابطه با آشنا سازی دانشآموزان با ارزشهای اسلامی و ایرانی مورد مطالعه قرار داد این پژوهش در پی بررسی جامع و با هم نگر و فرا تحلیلی دستاوردهای تحقیقات انجام شده در کشور در رابطه با محتوای کتب درسی (علوم اجتماعی – ادبیات فارسی و تعلیمات دینی) در دوره آموزشی عمومی به منظور : ۱- آسیبشناسی محتوای کتب مذکور در جهت اشناسازی دانشآموزان با ارزشهای اسلامی – ایرانی و تحکیم ارزشهاست. ۲- ارائه راهکارهای مفید در جهت اصلاح و بهینه سازی و رفع اشکالات و نارسائیهای احتمالی محتوای کتب درسی در جهت تحقق هدف مذکور میباشد. روش انجام این پژوهش، اسنادی یا پیمایشی بوده که به بررسی فرا تحلیلی تحقیقات انجام شده در خصوص تحلیل محتوای کتب درسی تعلیمات اجتماعی – تعلیمات دینی و ادبیات فارسی که توسط مراکز تحقیقاتی کشور اعم از ” سازمان پژوهش و برنامه ریزی درسی - وزارت آموزش و پرورش- شورا یعالی آموزش و پرورش، مرکز اسناد و تحقیقات انجام شده در مراکز دانشگاهی ” پرداخته است. از این رو تعداد ۶۳ عنوان مقاله و پایان نامه، ۷ عدد سند فارسی و ۱۱ عدد کتاب به زبان انگلیسی استفاده قرار گرفته است.
بررسی نتایج تحقیقات در مورد کتابهای فارسی نشان میدهد که ارائه ارزشهای اسلامی (اصول عقاید، ارزشهای اخلاقی و احکام) مطابق آنچه در تدوین اهداف این دروس ارائه شده است از نظر کمی در کتابهای فارسی ابتدائی و راهنمایی آمده است اما این کتب، دانشآموزان را با ارزشهای ایرانی مطابق با آنچه در طرح اهداف این کتب و اهداف مصوب آن آمده است، آشنا نمیسازد.
در مورد کتابهای دینی نتایج بررسی نشان میدهد که مطالب مربوط به ارزشهای اسلامی از نظر کمیت پراکندگی در این کتابها واجد رتبه یکسانی نبوده است. برخی تحقیقات به کفایت کمی ارزشهای اسلامی و برخی به عدم کفایتِ کمی اشاره نمودهاند اما در خصوص ارزشهای ایرانی، نتایج بررسی همخوان بوده و نشان میدهد که محتوای کتب دینی به انتقال و توسعه میراث فرهنگی اهتمام جدی نورزیده است.
نتایج بررسیهای این تحقیق در مورد کتب تعلیمات اجتماعی نشان میدهد که انتخاب محتوای این کتب در جهت اهداف کلی تربیت اجتماعی است و به موضوعاتی چون مسائل روز، واقعیت جامعه، فرهنگ و ارزشهای آن توجه نموده است و به توسعه و درک و فهم دانشآموز از مسائل اجتماعی همت گماشته است. اما محتوای این کتب مطابق اهدافی که برای آن ترسیم شده است به ارزشهای اسلامی و اصول عقاید خصوصا اخلاق و احکام اسلامی نپرداخته است.
در انتهای پژوهش، به چهل و سه نکته که جهت بهینه سازی نظام تربیتی کشور در راستای انتقال و نهادینه سازی ارزشهای اسلامی و ملی در خور توجهند، اشاره شده است.
فصل سوم
روش شناسی تحقیق
مقدمه
دستیابی به هدفهای علم یا شناخت علمی میسر نخواهد بود، ‌مگر زمان یکه با روش شناسی^[۵۴] درست صورت پذیرد. روش شناسی را می‌توان از چند دیدگاه مطمح نظر قرار داد: از دیدگاهی روش شناسی مطالعه منظم و منطقی اصولی است که تفحص علمی را راهبری می‌کنند. از این دیدگاه، روش شناسی بعنوان شاخه‌ای از منطق و یا حتی فلسفه است. لازارسفلد^[۵۵] و روزنبرگ^[۵۶]، در اثرخود تحت عنوان” پژوهش اجتماعی” دیدگاهی دیگر دارند. به نظر آنان باید تاکید بر مسائل ملموس تحقیق نهاده شود. در این روند اندیشه و با بسط آن به جایی می‌رسیم که روش شناسی را، فارغ از ابعاد فلسفی، ‌به نظام یا مجموعه‌ای بهم پیوسته از قواعد، ‌اصول و شیوه‌های معمول در یک رشته از دانش اطلاق می‌کنند ((ساروخانی، ۱۳۸۵،ص ۲۳و۲۲).
روش شناسی مبحثی است که به بررسی روش های شناخت در علوم می‌پردازد. این مبحث می‌تواند شامل همه جوانب شناخت شود، در واقع راهی مبتنی بر اصول خاص برای دستیابی به واقعیت است. این راه، مجموعه‌ای از اقدامات و تدابیر را شامل می‌شود که برای شناخت واقعیت و دوری از لغزش بکار می‌رود. بطور کلی پایه هر علمی، روش شناخت است و اعتبار و ارزش قوانین هر علمی به روش شناختی مبتنی است که در آن علم بکار میرود.
هدف از انتخاب روش تحقیق آن است که محقق مشخص نماید چه شیوه و روشی را اتخاذ کند تا او را هرچه دقیق تر و آسانتر و سریعتر در درستیابی به پاسخ یا پاسخ هایی برای پرسش یا پرسش هایی تحقیقی مورد نظر کمک کند. محقق به خوبی آگاهی دارد که آنچه یافته است تا حد زیادی بستگی به نوع کاوش او برای دست یافتن به آنها دارد. انتخاب روش تحقیق بستگی به هدف ها، ماهیت موضوع پژوهش و امکانات اجرایی آن دارد. بنابراین هنگامی می توان در مورد روش بررسی و انجام یک تحقیق تصمیم گرفت که ماهیت موضوع پژوهش هدفها و نیز وسعت دامنه ی آن مشخص باشد.( نادری و نراقی ۱۳۸۲ ص ۶۱)در این فصل به بیان روش تحقیق جامعه آماری نمونه آماری و روش نمونه گیری، ابزار جمع آوری اطلاعات، روایی و پایانی ابزار اندازه گیری، و روش تجزیه تحلیل اطلاعات در پژوهش حاضر پرداخته شده است.
۳-۱٫ روش تحقیق
تحقیق حاضر از نوع تحقیقات ترکیبی یا توصیفی ( کیفی کمی) بوده و متکی بر تحلیل محتوا است.^[۵۷] تحلیل محتوا را می توان فرایند نظام مند شناسایی، طبقه بندی، تبیین و تفسیر استنباط و استخراج پیام ها، نمادها، آثار و مفاهیم پیدا و پنهان در متون نوشتاری، رسانه ها و سایر مجموعه های مورد بررسی براساس روش های پژوهش کمی و کیفی تعریف کردتحلیل محتوا فقط در مواردی بکار برده می شود که تحلیل گر بخواهد فراتر از محتوای ظاهری کلام برود بنابراین در این نوع تحلیل تأکید بر کشف رمز محتوای پنهان پیام هاست و هدف دستیابی به عمق ساختار متون و اسناد مورد بررسی است.( معروفی ، یوسف زاده ، ۱۳۸۸، ص ۱۵ وص ۷۱)
تحلیل محتوای کتاب درسی یک شیوه پژوهش دقیق عمیق و پیچیده است که از طریق تجزیه و تحلیل متون به تعیین تعداد مفاهیم و واژه های درون متن می پردازد تا ارتباط بین مفاهیم، معانی، تأکید است و دلالت ها را مشخص کند و ورای توصیف و طبقه بندی مقوله های جدید در پیام آشکار از طریق درک موقعیت و شرایط سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی نویسنده به تفسیر آثار و پیامدهای پیام در فراگیر بپردازد.( حسن مرادی، ۱۳۸۸، ص ۱۱۶)
۳-۱-۱٫ نوع پژوهش با توجه به هدف
پژوهش حاضر از نوع کاربردی است. پژوهش کاربردی به دنبال فراهم آوردن نتایج علمی و قابل استفاده است. پژوهش کاربردی، یک تحقیق پایه‌ای است با این تفاوت که علاوه بر بدست آوردن دانش علمی یا فنی جدید، از ابتدا برای رسیدن به یک هدف علمی مشخص جهت داده می‌شود و نتایج آن اساسا جهت افزایش کارایی یک محصول و یا عملیات، روشها و نظامها بکار گرفته می‌شود. ( اعرابی، ۱۳۷۸، ۵).
هدف اصلی پژوهش کاربردی پیدا کردن راه حل برای مشکلات زندگی و یافتن زمینه‌هایی است که نتایج پژوهش‌های بنیادی را مورد استفاده قرار دهد. از این رو، بر خلاف پژوهشهای بنیادی که اصول و روابط کلی و انتزاعی را کشف می‌کند، پژوهش کاربردی موارد استفاده آن اصول را جستجو می‌کند. (سیف، ۱۳۸۰، ۷۰).
پژوهش‌های کاربردی با هدف پاسخگویی به نیازهای مطرح در جامعه، شناسایی و توصیف پدیده‌ها به منظور حل مشکلات عینی و فوری صورت می‌گیرد. (طالب، ۱۳۸۰، ۱۱).
بطور کلی هر پژوهشی(چه کمی و چه کیفی) بر شالوده‌ی پیش فرضی استوار است که به پژوهشگر می‌گوید:«اعتبار» تحقیق بسته به چیست و کدام شیوه برای انجام آن پژوهش مناسب تر است. بنابراین آگاهی از این پیش فرض‌ها برای انجام و یا ارزشیابی پژوهش‌های کیفی اهمیت زیادی دارد. (اعرابی و همکاران، بی تا).

۳-۱-۲٫ روش
در پژوهش مورد نظر مقوله‌ی تعریف شده تحلیل محتوای دروس کتاب های فارسی دوره ی دوم ابتدایی (پایه های چهارم، پنجم، ششم) است. مولفه‌های آن هم اهداف به کار گرفته شده دراین کتابها که مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش هستند و واحد تحلیل هم کلیه فرصت‌های یادگیری ایجاد شده در کتاب مورد نظر می‌باشد.
۳-۲٫ جامعه آماری
هر جامعه آماری عبارتست از مجموعه‌ای که حداقل در یک ویژگی اشتراک دارند و همین اشتراک باعث گرد آمدن آن مجموعه است. اصطلاح جامعه منحصر به انسان نیست. در روانشناسی و علوم اجتماعی اگر چه اغلب با انسان وجامعه انسانی سروکار داریم اما مواردی هم وجود دارد که آزمودنی ‌ها موجوداتی غیر از انسان باشد و جامعه می‌تواند مجموعه‌ای از اشیاء، ‌نمادها، کتابها، روزنامه‌ها و… را شامل شود. جامعه آماری تحقیق مجموعه‌ای از افراد یا اشیاء می‌باشد که دارای ویژگیهای همگون و قابل اندازه گیری می‌باشند. (سرمد و دیگران، ۱۳۸۰،۱۷۷). جامعه آماری این پژوهش کتابهای فارسی دوره دوم ابتدایی یعنی پایه های چهارم، پنجم و ششم ابتدایی می باشد. از نظر حجم محتوا، تمام محتوای مطرح شده در این کتابها (عناوین، اهداف، داستانها، جملات، و … ) مورد بررسی قرار گرفته است و با بهره گرفتن از این نمونه‌ها کلیه مفاهیم یکی از منظر اهداف (شناختی، عاطفی و روانی – حرکتی )و همچنین موارد انطباق محتوای متن، تصویر و تمرین کتاب ها با هر یک از این اهداف مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. همانطور که روشن است ما در این پژوهش با تمام جامعه آماری سروکار داریم و تمام جامعه آماری بعنوان نمونه انتخاب شده است و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
۳-۳٫ طرح تحقیق و تعیین طبقات تحلیل
در این پژوهش طبقه تحلیل با بهره گرفتن از روش جعبه ای ^[۵۸] تعیین شده است و براساس آن واحد محتوا در طبقات مشخص شده مورد شمارش قرارگرفته است.طبقات تحلیل فضاهایی است که واحدهای محتوا باید در آنها قرار گیرد این فضاها براساس فرضیات تحقیق تعیین می گردند و رسانه مورد نظر تحلیل و اجزای آن در طبقه مناسب خود قرار داده می شود.
همچنین باید توجه داشت که هر طبقه معرف یک متغیر است. تجربه نشان داد. فقط بررسی هایی که طبقاتشان به طور صریح تنظیم و با مسأله و محتوای پژوهش به خوبی تطبیق داده شده‌اند ثمربخش بوده‌اند هر طبقه بندی براساس یک معیار انجام می گیرد در تحلیل محتوا این معیارها بستگی به فرضیات و سوالات تحقیق دارد. (نوریان، ۱۳۸۷، ص ۷۸)
۳-۳-۱٫ طبقه بندی محتوا براساس مهارت های شناختی

• حیطه شناختی :حیطه شناختی مشتمل بر رفتارهایی است که توانایی های ساده ذهنی تا مهارت های پیچیده عقلی مانند :بازشناسی و یاد آوری مطالب آموخته شده و تفسیر مطالب را در بر می گیرد.

• حیطه عاطفی :حیطه عاطفی مربوط به رغبت ها ،نگرش ها و اعتقادات و ارزش ها است.

• حیطه روانی –حرکتی :حیطه روانی حرکتی آن دسته از رفتار هایی را در بر می گیرد که با مهارت های عقلی و اعمال بدنی هر دو ارتباط دارند مانند نقشه کشی ،طراحی و حرکات ورزشی.

در این پژوهش منظورو هدف بررسی محتوای کتابهای فارسی با توجه به مهارت های شناختی ،عاطفی و روانی حرکتی است بدین طریق که محتوا،برنامه درسی ، متن نوشتاری و تصاویر در کسب مهارت های ذکر شده موثر است یا خیر.
۳-۴٫ ابزار جمع آوری اطلاعات

۹۶ رت نر در ۸ گروه با شرایط استاندارد ۱۲ ساعت نور و ۱۲ ساعت تاریکی به مدت۶ هفته تحت مطالعه قرار گرفتند.
دیابتی کردن رت ها: رت ها با تزریق ۶۰ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن استرپتوزوسین رقیق شده در ۱ml بافر سیترات سدیم (۰.۱M, PH 4.5) به صورت تزریق داخل صفاقی دیابتی شدند. ۷۲ ساعت پس از تزریق و ۱۲ ساعت ناشتایی، قند خون رت ها را از طریق ورید دمی سنجیدیم ، در صورتی که میزان گلوکز خون در حالت استراحت بیش از ۳۰۰ mg/dl بود به عنوان دیابتی در نظر گرفته می شدند ( Et al ,2010 & Márcia).
آماده سازی عصاره آبی بذر شنبلیله: به میزان ۱ کیلوگرم از دانه پودر شده شنبلیله در ۱۰۰۰۰ میلی لیتر آب تقطیر شده برای ۳۰ دقیقه جوشانده شد. سپس این عصاره جوشانده شده در دمای اتاق برای ۳۰ دقیقه سرد شد و سپس این عصاره سرد شده از طریق یک غربال، دوبار از صافی رد شد. در نهایت این عصاره فیلتر شده از طریق تبخیر در دمای ۳۵۸ درجه سانتی گراد به یک خمیر غلیظ تبدیل شد (Et al,2007,422-426 & Wan-Li).

برنامه تمرین استقامتی: تمرین استقامتی به صورت شنا کردن به مدت ۶ هفته، هفته ای ۵ روز و روزی ۱ ساعت در یک تانک فلزی با ابعاد (۱۵۰cm×۹۰cm×۷۰cm) با درجه حرارت آب به میزان°C 30 (Singh & Et al,2010,45-54) انجام شد. در هفته اول که تحت عنوان هفته سازگاری بود، تمرین شنا اینگونه انجام شد که در روز اول، مدت زمان شنا ۱۰ دقیقه بود و در روزهای بعد هر جلسه ۱۰ دقیقه به مدت زمان شنا افزوده شد به طوریکه بعد از یک هفته مدت زمان شنای موش به ۶۰ دقیقه در روز رسید و تا پایان هفته ششم این مدت زمان ۶۰ دقیقه ای حفظ شد (Et al, 2011,29-36 & Sun).
تجویز داروی گلی بنکلامید: در هر وعده به میزان ۰.۵ میلی گرم بر کیلوگرم (۰.۵ mg/kg, orally) به صورت خوراکی (Sun & Et al,2011,92-100 ) به مدت ۶ هفته به رت ها داده می شود.
محلول سالین نیز در هر وعده به میزان ۵ میلی لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به صورت خوراکی و به مدت ۶ هفته به رت های گروه کنترل داده می شود.
عصاره شنبلیله و داروی گلی بنکلامید و محلول سالین به مدت ۶ هفته به صورت خوراکی و با بهره گرفتن از روش گاواژ (gastric gavage ) وارد معده گروه ها شد. پس از ۶ هفته پروتکل تمرین و۱۲ ساعت ناشتایی رت ها با اتر بیهوش شدند و نمونه گیری خونی به طور مستقیم از قلب حیوان گرفته شد و نمونه های خونی با دور ۳۰۰۰ در دقیقه به مدت ۱۰ دقیقه سانتریفیوژ شدند و پس از جداسازی پلاسما ، این پلاسماها جهت سنجش ویسفاتین و واسپین مورد آزمایش قرار گرفت .
غذا و آب مصرفی:
رت ها در طول شبانه روز به آب و غذا ( پلت مخصوص موش ) دسترسی داشتند.
نحوه اندازه گیری متغیر های وابسته:
در این پژوهش کیت های آزمایشگاهی ویسفاتین و واسپین ازGlory Science Co, Ltd .USA خریداری شد. درجه حساسیت واسپینml / pg 10.84 > بود. ویسفاتین و واسپین از طریق روش الایزا با طول موج nm 450 سنجیده شدند.
در طول انجام پژوهش در ابتدای پروتکل و پایان هر هفته وزن موش ها و میزان آب مصرفی آنها مورد بررسی قرار گرفت و تغییرات آنها ثبت شد.
۳-۸ روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات :
برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون آنالیز واریانس یک راهه و آزمون تعقیبی توکی استفاده شد. سطح معنا داری برای تمام محاسبات ۰۵/۰>P در نظر گرفته شد. کلیه عملیات آماری با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS VERSION 17 انجام گرفت ونمودارها نیز توسط نرم افزار Microsoft Office Excel 2007 ترسیم گشت.
۴-۱ مقدمه
در این فصل داده های مربوط به تاثیر تمرین استقامتی و عصاره آبی دانه شنبلیله بر سطوح ویسفاتین و واسپین در رت های نر دیابتی شده با استرپتوزوتوسین مورد بررسی قرار می گیرد.
۴ -۲ تفسیر داده ها
۴-۲-۱ فرضیه اول
۱). یک دوره تمرین استقامتی بر سطوح ویسفاتین پلاسمای رت های دیابتی شده با استرپتوزوتوسین تاثیر معنی دار ندارد.
جدول ۴-۱ : تغییرات مربوط به سطوح ویسفاتین در گروه تمرین استقامتی در مقایسه با گروه های دیگر
گروه ها میانگین انحراف استاندارد ارزش p
گروه تمرین استقامتی ۵۱۵۷.۵۷۵۸۷ ۸۵۵.۶۲.۱۷
۱.۰۰۰
گروه تمرین استقامتی و
شنبلیله با دوز g/kg 1.74 5339.3939 949.9449
گروه تمرین استقامتی ۵۱۵۷.۵۷۵۸ ۸۵۵.۶۲۱۷
۰.۷۳۰
گروه تمرین استقامتی و
شنبلیله با دوز ۰.۸۷ g/kg 6162.9630 1528.29284
گروه تمرین استقامتی ۵۱۵۷.۵۷۵۸ ۸۵۵.۶۲۱۷ ۰.۵۲۵
گروه تمرین استقامتی و
گلی بن کلامید ۶۳۲۳.۳۳۳۳ ۱۳۶۳.۲۷۹۴۵
گروه تمرین استقامتی ۵۱۵۷.۵۷۵۸ ۸۵۵.۶۲۱۷
۰.۸۵۷
گروه کنترل دیابتی ۶۰۴۵.۸۳۳۳ ۸۶۲.۶۱۶۴۵
گروه تمرین استقامتی ۵۱۵۷.۵۷۵۸ ۸۵۵.۶۲۱۷
۰.۰۲۰
گروه شنبلیله با دوز۰.۸۷ g/kg 7172.7273 2529.33097
گروه تمرین استقامتی ۵۱۵۷.۵۷۵۸ ۸۵۵.۶۲۱۷
۰.۲۴۳
گروه شنبلیله با دوز g/kg 1.74 6655.5556 715.30879
گروه تمرین استقامتی ۵۱۵۷.۵۷۵۸ ۸۵۵.۶۲۱۷
۰.۰۰۷
گروه گلی بن کلامید ۷۴۲۰.۰۰۰۰ ۹۶۵.۹۸۹۵۵
نتایج جدول ۴-۱ نشان می دهد که بین گروه تمرین استقامتی با گروه شنبلیله با دوز پایین و همچنین بین گروه تمرین استقامتی با گروه گلی بنکلامید بدلیل اینکه سطح معناداری بدست آمده < 0.05 است اختلاف معنی داری وجود دارد درنتیجه این فرضیه که یک دوره تمرین استقامتی بر سطوح ویسفاتین پلاسمای رت های دیابتی شده با استرپتوزوتوسین تاثیر معنی دار ندارد، رد می شود در نتیجه یک دوره تمرین استقامتی بر سطوح ویسفاتین پلاسمای رت های دیابتی شده با استرپتوزوتوسین تاثیر معنی دار دارد(p=0.002).
۴-۲-۲ فرضیه دوم
۲). یک دوره تمرین استقامتی بر سطوح واسپین رت های دیابتی شده با استرپتوزوتوسین تاثیر معنی دار ندارد.
جدول ۴-۲ : تغییرات مربوط به سطوح واسپین در گروه تمرین استقامتی در مقایسه با گروه های دیگر

السون
السون و همکاران(۱۹۸۹)، معتقدند رضایت فرد از رابطه به کیفیت رابطه بستگی دارد. اگر رابطه ای مطلوب بوده و با امیدها و انتظارات ما هماهنگ باشد، رابطه ای رضایت بخش است. البته ادراک فرد از مطلوبیت یک رابطه رضایتمند را تحت تأثیر قرار می دهد (کارسون، ترجمه نوابی نژاد، ۱۳۷۹).
السون در مورد رضایت زناشویی می نویسد: سه زمینه کلی رضایتمندی که با هم تداخل دارند و وابسته به یکدیگرند عبارتند از:
- رضایت افراد از ازدواجشان
- رضایت از زندگی خانوادگی
- رضایت از زندگی به طور کلی
تحقیقات السون نشان داد که ضریب همبستگی بین رضایت از زندگی زناشویی و رضایت از خانواده حدود ۷۰% است و ضریب همبستگی بین رضایت از خانواده و رضایت از زندگی به طور کلی حدود ۶۷% است. با توجه به مطلب فوق رضایت افراد از ازدواجشان زمینه ساز هسته اصلی از خانواده و زندگی به طور کلی است. به عبارتی می توان گفت سلامت جامعه و خانواده در گرو رضایت افراد از ازدواجشان است (بارکر، ترجمه دهقانی، ۱۳۸۸).
ککس و کلینگر
در سال های اخیر، نقش اهداف در رضایت زناشویی در قالب پژوهش های مختلف مورد توجه قرار گرفته است (کاپلان و مادیکس ۲۰۰۲). یکی از نظریاتی است که براساس کیفیت اهداف و شیوه های جستجوی توسط افراد گسترش پیدا کرده، الگوی انگیزشی ککس و کلینگر (۲۰۰۴)، الگوی انگیزشی ککس و کلینگر در اصل با جهت گیری بر رفتارهای اعتیادی گسترش یافت. با این وجود، به سادگی می توان اصول این نظریه را در دیگر حیطه های روان شناسی مورد استفاده قرار داد. دو نکته اساسی این نظریه عبارت است از: الف) ساختار افراد در موفقیت یا شکست در رسیدن به اهداف نقش تعیین کننده ای به عهده دارد. ب) اگر افراد نتوانند در رسیدن به اهداف موفقیتی کسب کنند، دچار احساسات نامطلوبی می شوند. این احساسات می تواند تصمیمات و رفتارهای فرد را در حیطه های مهمی از زندگی تحت تأثیر قرار دهند (برای نمونه مصرف مواد و زندگی زناشویی). رضایت افراد در زندگی تا حد زیادی از باور آنها نسبت به دستیابی به اهداف مطلوبشان سرچشمه می گیرد. به علاوه دستیابی به اهداف بین فردی از قبیل روابط صمیمانه و نزدیک، ارتباط بسیار قوی با احساس سلامت در زندگی دارد (ککس و کلینگر، ۲۰۰۴).

گاتمن
جان گاتمن، امروزه یکی از پرآوازه ترین پژوهشگران دنیاست. او که در دانشگاه واشنگتن، مطالعه و بررسی می کند، پس از تحقیق روی بیش از هزار زوج در خصوص عوامل کارساز موجود در روابط به بینشی باارزش دست یافت. گاتمن ۱۹۹۷، در مورد مهم ترین ویژگی های رایج در میان زوج های رضامند و شادمان نیز به نتایجی دست یافته است.
سه ویژگی اصلی را در زوج های مذکور شناسایی می کند:

1. 1. زنان بحث ها و گفتگوها را آرام، انعطاف پذیرانه و همراه با درخواست مطرح می کنند.

1. 1. مردها به همسرانشان اجازه می دهند که بر تصمیم گیری های ایشان تأثیر بگذارد.

1. 1. رفتارهای همراه با توجه، در رابطه موج می زند.

زوج هایی که اعضای آن، به ویژه زنان، تعاملات را به شیوه ای هجومی و با نامهربانی آغاز می کنند، نسبت به ازدواج هایی که در آنها همسران به شروعی نرم تر در گفتگوها عادت دارند، به احتمال بیشتری در معرض طلاق قرار خواهند گرفت. گاتمن به قدرت و اهمیت رفتارهای توجه آمیز در روابط شاد و باثبات اشاره کرد. این پژوهشگر نسبت تعاملات مثبت به منفی را در زوج های رضامند، پنج به یک عنوان کرد. در ازدواج های شاد و باثبات، همسران یکدیگر را غرق رفتارهای توجه آمیز می کنند، منظور از رفتارهای توجه آمیز، رفتارهایی است که هر فرد برای آن که احساس کند مورد توجه قرار دارد به ادراک آنها نیازمند است. به گفته گاتمن ۱۹۹۷، رفتارهای توجه آمیز، کیفیت هایی هستند که جنبه های مثبت ازدواج را شکوفا می سازند. او در میان این رفتارها به کارسازترین شان اشاره کرده است:
- نشان دادن مهر و ابراز علاقه
- مهربان بودن و رفتار کردن از روی محبت
- قدردانی کردن
- نشان دادن اهمیت دیگری برای خود (مهم بودن او را نشان دادن)
- شوخ طبع بودن
- شریک کردن دیگری در لذت های خود
- پذیرای نظرات او بودن
- تأیید کردن شخصیت او (حسینی ۱۳۸۹، صص ۴۳۹- ۴۳۵)
اشترنبرگ: مدل مثلث عشق
ازدواج را می توان یکی از مهم ترین تصمیم گیری ها در زندگی هر فرد دانست و رضایتمندی از ازدواج یکی از اصلی ترین عوامل تعیین کننده ی کیفیت زندگی و سلامت روانی هر فرد می باشد. یکی از مهم ترین عوامل تعیین کننده ی رضایتمندی از رابطه زناشویی، عشق و کیفیت آن است. عشق بین زوجین و کیفیت آن در پژوهش های متعددی مورد مطالعه قرار گرفته است. یکی از مهم ترین و مورد توجه ترین نظریه که به تبیین اجزا و انواع عشق می پردازد، نظریه مثلثی عشق است که توسط یکی از روان شناسان معاصر به نام اشترنبرگ ابداع شد و به نام خود او مشهور می باشد. او مفهوم عشق را در سه جزء کلی که می توانند اضلاع مثلث باشند شرح داد: جزءِ صمیمیت که شامل احساس نزدیکی، برقراری ارتباط متقابل و دلبستگی در رابطه است؛ جزءِ شور و اشتیاق که مبتنی بر انگیزش های جنسی و جذابیت های جسمانی است و جزء تعهد و تصمیم که در کوتاه مدت به شکل تصمیم برای برقراری رابطه و در طولانی مدت به شکل تعهد و احساس مسئولیت برای حفظ و تداوم آن رابطه تظاهر می یابد. این سه جزءِ در ترکیب با یکدیگر، هشت نوع متفاوت از عشق را به وجود می آورند که هر کدام ویژگی ها، معایب و محاسن خاص خود را دارند، به طوری که برخی از انواع عشق با سطوح بالاتری از رضایتمندی در رابطه زوجی همبستگی دارند.
انواع هشت گانه عشق در نظریه اشترنبرگ شامل این موارد می باشد:

1. 1. فقدان عشق: وقتی است که هر سه جزءِ صمیمیت، شور و اشتیاق و تعهد غالب هستند. بخش عمده ی روابط بین فردی و تعاملات اتفاقی ما با دیگران را این نوع رابطه تشکیل می دهد.

1. 1. ۲. دوست داشتن:فقط جزءِ صمیمیت وجود دارد و دو جزءِ شور و اشتیاق و تعهد در رابطه وجود ندارند.

1. 1. شیدایی: تماماً شور و هیجان است، بدون تعهد و یا صمیمیت. این نوع از عشق به سرعت به وجود می آید و همراه با درجات بالایی از برانگیختگی سایکوفیزیولوژیک است.

1. 1. عشق تو خالی: عشقی که صرفاً برخاسته از تصمیم یا تعهد و حفظ رابطه است و عشق و شور و اشتیاق در آن جایی ندارند هر چند در جوامع غربی این نوع از عشق مختص مراحل پایانی رابطه زناشویی در نظر گرفته می شود و در جوامع سنتی تر ممکن است این اولین مرحله شروع یک رابطه باشد.

1. 1. عشق رمانتیک: ترکیب اجزای صمیمیت و شور و اشتیاق

1. 1. عشق شراکتی: ترکیب اجزاءِ صمیمیت با تعهد این نوع از عشق را که در واقع نوعی دوستی طولانی مدت همراه با تعهد به حفظ رابطه است، شکل می دهد. در ازدواج هایی که به مرور زمان جذابیت های جسمانی و جزءِ شور و هیجان افول می کند این وضعیت دیده می شود و زن و شوهر به دوستانی برای زندگی تبدیل می شوند.

1. 1. عشق کور: ترکیب صرفاً شور و اشتیاق با تعهد که صمیمیت در آن نقش ندارد. طرفین بعد از یک دیدار اتفاقی به سرعت عاشق شده و ازدواج می کنند، این گونه روابط معمولاً متزلزل بوده و معرض خطر فروپاشی قرار دارند.

۸ . عشق کامل: رابطه ای که در آن هر سه جزء صمیمیت، شور و اشتیاق و تعهد به تناسب وجود دارد. متعددی انجام گرفته است و ارتباط این اجزا با رضایتمندی از رابطه زوجی نشان داده شده است. بنابراین مقیاس اشترنبرگ به عنوان مقیاسی مناسب جهت سنجش اجزای عشق و پیش گویی رضایتمندی از رابطه زوجی در سطح جهان مطرح و مورد پذیرش می باشد.
رضایت زناشویی
رضایت زناشویی به عوامل زیر بستگی دارد (نیومن، ۱۹۹۱)
سطح تحصیلات بالا
پایگاه بالایی اقتصادی ـ اجتماعی
تشابه علایق، هوش و شخصیت زن و مرد
مراحل اولیه یا مراحل بعدی دوره حیات خانواده
هماهنگی روابط جنسی
برای زنان، ازدواج دیرتر
سطوح بالاتر تحصیلی و پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی بالاتر شاید به این علت به رضایت بیشتر زناشویی منجر می شود که برخورداری از این عوامل با مهارت های بهتر برای حل مشکل و فشارهای روزمره کمتری همراه است. گرچه بنا بر یکی از باورهای فرهنگی افراد متفاوت به هم جذب می شوند، اما نتایج پژوهش نشان می دهد ه تشابه زوج با رضایت زناشویی همبسته است، شاید به خاطر راحتی بیشتری که افراد مشابه در هم فهمی با یکدیگر و رفتن به دنبال علایق مشترک دارند. رضایت زناشویی در سال های فرزند پروری افت پیدا می کند و وقتی که بچه ها به دنیا نیامده اند و یا وقتی که خانه را ترک می کنند، سطح رضایت زناشویی بالاتر است. شاید افزایش رضایت در این دوران به این علت است که همسران وقت و انرژی بیشتری برای فعالیت های مشترک دارند و موارد تعارض های مربوط به روش ترتیب بچه ها کمتر است. بیشتر پژوهش ها حاکی از تنوع و فراوانی بیشتر از فعالیت های جنسی است، اما تأکید آنها بر این است که رضایت زناشویی بیشتر بسته به وفاق جنسی (هماهنگی یا توافق جنسی) است تا فراوانی فعالیت جنسی (کار، ۲۰۰۴؛ ترجمه پاشا شریفی، ۱۳۸۵).
الگوهای رشد روابط
در یک بررسی در زمینه مسائل عشقی، کیت و للوید (۱۹۸۸) نظریه های روابط پیش از ازدواج را در سه طبقه تقسیم کرده اند:

1. 1. نظریه سازگاری

1. 1. نظریه فرایند روابط بین فردی

1. 1. نظریه مبادله

نظریه سازگاری
یکی از زمینه های مرتبط با سازگاری، مشابهت و مکمل بودن زوجین است. یکی از رویکردهای این نظریه، رویکرد «محرک ـ ارزش ـ نقش» است (مارستن، ۱۹۷۶). در این رویکرد، خصوصیات سطحی مانند جذابیت های بدنی نسبت به ارزش هایی که قبلاً مهم تر به نظر می رسید از اهمیت بیشتری برخوردار است.
نظریه فرایند روابط بین فردی

با بررسی نظریات دوگروه بزرگ که در ایران مشی مسلحانه را راهبرد اصلی مبارزه خود قرار دادند می توان نتیجه گرفت که هردو گروه نسبت به آرای تئورسین های جنگ چریکی آمریکای لاتین سمپاتی داشته و در واقع این مشی به طور کلی تقلیدی از مبارزات خلق آمریکای لاتین بوده است و به گونه ای که نظریات غالب در این گروه ها عبارت است از
فداییان:

• • گروه احمد زاده (گروه کوهستان) مشی مسلحانه روستایی مبارزه در روستا

• • گروه بیژن جزنی معتقد به مبارزه چریکی در شهر و روستا به همراه گروه پیشتاز با تبلیغات سیاسی.

( نظریات چه گوارا و رژیس دبره)
مجاهدین

• • مبارزه مسلحانه چریکی شهری (نظریات کارلوس ماریگلا)

هدف هردو این گروه ها از مبارزه مسلحانه شکستن جو پلیسی و رعب و وحشت در جامعه القای اندیشه انقلاب در بین تمامی خلق ایران بوده است.
فصل سوم:
دلایل نهادین شدن رادیکالیزم در ایران
۳-۱- دلایل نهادین شدن رادیکالیزم در ایران:
خشونت بر تمامی حملات جمعی اطلاق می شود که در درون یک اجتماع سیاسی علیه رژیم سیاسی ،بازیگران آن – شامل گروه های سیاسی رقیب و صاحبان مناصب – یا سیاست های آن صورت می گیرد این مفهوم نمایانگر مجموعه ای از حوادث است که وجه مشترک تمامی آنها استفاده واقع از خشونت یا تهدید به کار بردن آن است ، اما این تبین به این خصیصه محدود نمی شود . مفهوم خشونت سیاسی شامل انقلاب – به عنوان تحول اجتماعی سیاسی بنیادینی تعریف می شود که با خشونت انجام می پذیرد – و نیز جنگ های چریکی ، کودتاها ،طغیان ها ،شورش ها و اعتراض ها می شود . خشونت سیاسی نیز به نوبه نوعی زور – یعنی استفاده یا تهدید به استفاده از خشونت توسط هر گروه یا نهادی برای کسب اهداف خود در درون یا خارج از نظر سیاسی – تلقی می شود . این تعریف مبتنی بر این ، پیشداوری نیست . که خشونت سیاسی روی نامطلوب است . همانند استفاده دولت ها از خشونت به عنوان زور ، موارد خاص خشونت سیاسی نیز ممکن است بر طبق دیدگاه یک ناظر ،خوب ،بد یا فاقد بار ارزشی باشد. مشارکت کنندگان در یک خشونت سیاسی ممکن است آن را به عنوان ابزاری برای بیان تقاضاهای سیاسی خود یا مخالفت با سیاست های نامطلوب ارزشمند بدانند . خشونت محدود نیز می تواند برای زمامداران و به طور کلی برای یک نظام سیاسی مفید باشد . علی الخصوص در هنگامیکه دیگر ابزارهای بیان تقاضاها کارایی لازم را ندارند . خشونت سیاسی زمانی رخ می دهد که مردم عصبانی شوند ، به ویژه اگر شرایط سیاسی زمینه های این عصبانیت را فراهم سازند .این عصبانیت زمانی رخ می دهد که خلاء میان ارزش های جامعه با آن چه که ایده آل است و آنچه که بدست آورده اند مشاهده شود . این خلاء چیزی جزء محرومیت نسبی نیست .( فیض امام زاده ،۱۳۸۳، ۷۳-۷۵)

همانطور که گفته شد خشونت سیاسی زمانی رخ می دهد که مردم از شرایط سیاسی عصبانی باشند و خلا بین ارزشهای ایده ال و ارزشهای موجود عریان شود حال با این تفاسیر چندین پرسش اساسی مطرح است که عبارتند از

1. 1. در به وجود آمدن این عصیان و تضاد چه کسی یا کسانی سهیم هستند ؟

1. 1. آیا فقط یک هیات حاکمه خودکامه مسئول بروز این شرایط است یا مولفه های دیگر نیز در بروز رادیکالیزم در یک جامعه نقش دارند ؟

1. 1. آیا حوادث و شرایط جهانی می تواند فاکتور تعیین کننده در این عصیان باشد؟

1. 1. آیا توهم وشبهه ایده آلیسم که توسط روشنفکران یک جامعه القاء می شود می تواند بر آتش این خشونت دامن بزند؟

برای پاسخ به این پرشش ها باید حوادث و شرایط تاریخی بعد از کودتا ۲۸ مرداد را مورد بررسی قرار داد:
۳-۲- رژیم بعد ازکودتا:(۱۳۳۲-۱۳۳۴)
رژیمی که در پی موقعیت کودتا استقرار یافت بر پایه اتحادی وسیع استوار بود و همین امر نامیدن آن را به عنوان ((رژیم شاه – زاهدی )) موجه می سازد . این را می توان نه تنها از عناصر پشتیبان کودتا ، بلکه در ترکیب کابینه و مجلس هجدهم و نیز مشی کلی و سیاست های دولت زاهدی نیز دریافت . نخست وزیر خود زاهدی بود ، افسری توانا و سیاستمداری محافظه کار ، و از سنخ کسانی که ممکن است متحدی خوب باشند ولی بی شک نوکر بدی خواهند بود او پیش از تاج گذاری رضاخان هم افسری برجسته بود و نقش بسزایی در دستگیری شیخ خزعل و شکست اسماعیل آقا سمیتقو رهبر شورشی کرد ایفاء کرده بود. اودر سال ۱۳۲۰ که فرمانداری نظامی اصفهان را به عهده داشت به خاطر ارتباطات مخفیانه اش با عوامل آلمان به وسیله نیروهای اشغالگر انگلیسی دستگیر و به فلسطین تبعید شده بود. وحتی در نخستین کابینه مصدق چند صباحی وزیر کشور بود. وزیر دارایی کابینه زاهدی ، دکتر علی امینی ، نوه یکی از شاهان و نخست وزیران قاجار بود، سیاستمداری توانا و مهم که چندی نیز در یکی از کابینه های مصدق خدمت کرده بود سایر وزراء از میان سیاستمداران قدیمی و افسران ارشد ارتش انتخاب شده بودند. انتخابات مجلس هجدهم ، البته آزاد نبود طرفداران مصدق ، چه رسد به اعضاء و هواداران حزب توده ، از حق انتخاب شدن محروم بودند . درهای مجلس حتی بر یکه تازان سیاسی مانند دکتر مظفر بقایی که حاضر نبود بدون اعتراض به دخالت دولت در انتخابات ، انتخاب شود ، بسته بود با این همه ، به کسانی مانند حائری زاده و محمد درخشش (رهبر ضد توده ای ولی مستقل کانون معلمان) اجازه داده شد تا به مجلس راه یابند و مهمتر از همه ، خود مجلس تحت سیطره ملاکان با نفوذ و محافظه کاران دیگری بود که در وهله اول در پیشبرد منافع شخصی و طبقاتی خود بودند تا تحقق آمال اعلحضرت همایونی در دستیابی به قدرت مطلق. این تا حد زیادی _اگرچه نه کاملا _ در مورد مجلس نوزدهم نیز صادق بود که در آن نمایندگان هنوز از اعتبار و نفوذ زیادی برخوردار بودند. بدین سان کودتای ۱۳۳۲ به استقرار نظام استبدادی نینجامید بلکه رژیمی محافظه کار – اتوریتر را مستقر کرد به راستی استبداد ایرانی با هرگونه تقسیم قدرت و-در بدترین حالت – با هرگونه محدویت و توازن قانونی – سنتی آن ناسازگار است.شایان ذکر است که اعضاء و حتی دبیر کل حزب توده را واداشتند که در توبه نامه هایشان وفاداری خود را نه تنها به شاه بلکه –حتی گاه با تاکید بیشتر – به مذهب اسلام نیز ابراز دارند. همچنین باید توجه داشت که فلسفی واعظ توانای مذهبی ، برنامه هفتگی ای در رادیو دولتی به دست آورده بود که در آن بیش از آنکه به وعظ و توضیح امور مذهبی بپردازد به جدل های تند و تیزی علیه ماتریالیست ها ، مصدق و نهضت ملی می پرداخت . (کاتوزیان ،۱۳۷۲، ۲۳۷-۲۳۸)در اوایل فروردین سال ۱۳۳۴ شاه به بهانه بیماری زاهدی از او خواست تا استعفاء دهد و برای درمان و بهبودی به سویئس برود و این درخواست در واقع تبعید نهایی بود و به خادمان دستگاه سلطنت هشدار می داد که نباید چندان رشد کنند و اهمیت یابند . زاهدی هنگامی که از فرودگاه مهرآباد تهران را ترک می کرد به دوستان همراهش گفت ((دکتر مصدق بیچاره حق داشت))(مخبر، ۱۳۷۱ ،۹۲)بدین ترتیب تدریجا قدرت در دست شخص شاه متمرکز شد تا اینکه در بحران اقتصادی و سیاسی سال های ۱۳۳۹-۴۲ شیرازه امور از هم گسست.
پس از زاهدی ، حسین علاء ، سیاستمدار کهنسال محافظه کار و وزیر دربار ، برای مدت کوتاهی جانشین او شد . این راهگشای استقرار دولتی بادوام تر و مطیعتر به ریاست دکتر منوچهر اقبال بود او از ۱۳۲۰به این سو نخست وزیری بود که علنا اظهار داشت که ((غلام خانزاد اعلیحضرت )) است . رسالت زاهدی ، تحکیم اقتدار رژیم جدید ، درهم شکستن نهضت ملی ، نابودی حزب توده و انعقاد قرارداد جدیدنفت و عادی سازی اقتصاد سیاسی بود . او با همکاری مالی و نظامی آمریکا ماموریت مزبور را تقریبا به نحو احسن به انجام رساند. پیش از آغاز صدور نفت و ورود عواید آن به داخل کشور ، تزریق مالی آمریکا هم به دلیل افزودن بر قدرت مالی دولت و هم به دلیل بالابردن درآمدها و تقاضا که مستقیما به نفع افسران ارتش ، دیوانسالاران و متخصصان تمام می شد و غیر مستقیم به مالکان و تاجران و صنعتگران فایده می رساند ، نقش حساسی در آرام ساختن مردم داشت . بی شک تنها عده معدودی می توانستند از قبل کمک های مالی آمریکا پولدار شوند و لی در عوض در نتیجه همین کمک ها سطح زندگی تعداد بیشتری از شهرنشینان – هر چند به طور نا برابر – دست کم به سطوح پیش از سال ۱۳۳۱ بازگشت . به علاوه ، کمک های مزبور موجب افزایش اطمینان اقتصادی و ایجاد انگیزه ها و انتظارات اجتماعی مساعدی شد : در ظرف دوسال ظرفیت دانشگاه تهران و معدودی دانشگاه و موسسات آموزش عالی کوچکتر – که بخش هایی از آنها برای سال های درازبلااستفاده مانده بود به بالاترین حد رسید و ناگزیر شرایط ورودی سختری اعمال شد.باری وقت آن رسیده بود که شاه خود را از شر نخست وزیری که پایگاه قدرتمندی در ارتش داشت و پیشرفت های خود را یکسره به شاه مدیون نبود خلاص کند و به جایش خدمتگزاری مطیع را بنشاند.
دکتر منوچهر اقبال ، پزشک و در خانواده ای ((متوسط )) در مشهد به دنیا آمده بود . او تحصیل پزشکیش را با بهره گرفتن از یک بورس دولتی در فرانسه به پایان رسانده و شهرت و پیشرفتش عمدتا حاصل ((قوه ابتکار )) شخصی اش بود . در جوانی آن اندازه خوش سیما بود که در شمار دوستان نزدیک والا حضرت اشرف درآید و آن اندازه مطیع و وفادار که در زمره محرمان شاه جای گیرد در سال های بیست چند بار وزیر شده بود و هنگامی که به نخست وزیری منصوب شد ، مصدر چند مسئولیت مهم ، از جمله ریاست دانشگاه تهران و نمایندگی مجلس سنا بود جوانی نسبی اش ( چهل و نه ساله ) و برخورداری از عناوین دانشگاهی و ارتباطات گسترده خارجی و داخلی بعلاوه تکبرش نسبت به فرودستان و فرمانبرداری بی چون و چرایش از شاه ، او را به بهترین نامزد برای اجرای منویات ملوکانه بدل ساخته بود. بی تردید شاه از اتحاد داخلی ای که او را دوباره بر تخت نشانده بود ، چندان خوشنود نبود: او از تقسیم قدرت ، حتی با ملاکان ، پیشوایان مذهبی و سیاستمداران قدیمی ، نفرت داشت ، پدرش او را یک شبه مدرنیست و شبه ناسیونالیست بار آورده بود ، با فرهنگ ایران بیگانه و از عقب ماندگی آن شرمسار و برای بزرگ کردن خود از طریق مدرنیسم سطحی ، ناشکیبا بود ، او می خواست با نشان دادن اینکه او نه یک فرمانروای سنتی که یک شاه مترقی است ، دوستان و حامیان آمریکاییش را راضی نگاهدارد. باید به خاطر داشت که خاصه در دو دهه ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ مشی مدرنیست های غربی به خصوص آمریکایی ها در مورد کشورهای توسعه نیافته سخت تحت تاثیر اندیشه اصلاحات ارضی ، حکومت پارلمانی ، سیاست های اقتصادی لیبرال و مانند اینها بود . شاه همه اینها را عملی ساخت ، بجز اصلاحات ارضی.در آن هنگام حکومت ایران پارلمانی و قوه مقننه از دومجلس شورا و سنا تشکیل می شد . می دانیم که انتخابات آزاد نبود لیکن این را نیز می دانیم که نمایندگان مجلس های هجدهم و نوزدهم صرفا منصوبین شاه نبودند و به این دلیل تا اندازه ای از قدرت و نفوذ واقعی برخوردار بودند . طول دوره های مجلس از دو به چهار سال افزایش یافته بود ، بیشتر به این خاطر که از برگزاری انتخابات پی در پی و مشکلات و ناآرامی هایی که به همراه داشت تا اندازه ای اجتناب شود . بدین قرار مجلس نوزدهم از ۱۳۳۵ تا ۱۳۳۹ به طول انجامید و در این سال برای انجام انتخابات دوره بیستم منحل شد در این حال شاه به این فکر افتاد که با یک تیر یعنی برپا داشتن یک نظام سیاسی دو حزبی در چارچوب قانون اساسی موجود ، چند نشان را بزند : به امریکایها نشان دهد که حامی دموکراسی لیبرالی است ورود به مجلس شورا از طریق هرگونه گروه بندی اصیل یا به عنوان نامزد منفرد را ناممکن سازد و به دست نشاندگان و نوکرانش مجال دهد که به نوبت کرسی های مجلس را اشغال کنند ، دو حزب میلیون و مردم خلق الساعه پدیدار شدند . اولی را نخست وزیر وقت ، دکتر اقبال رهبری می کرد و دومی را اسدا.. علم ، وزیر کشور، که رفیق دوران کودکی شاه و خادمی وفادار بود. این احزاب جزء عده ای متملق و فرصت طلب و اوباش کس دیگری را جذب نکرد.در واقع ، احزاب مزبور حتی بر نمایندگان مجلس نیز تاثیری نگذارند و آنها به همان روال سنتی خود به کار ادامه دادند . این دوره ناسیونالیسم مثبت شاه است . این ایدئولوژی جدید شاهانه به این اشاره داشت که در تقابل با ناسیونالیسم منفی مصدق اعلحضرت حامل ناسیونالیسمی مثبت است ، هر چند این معنی هرگز به تفصیل بیان نشده گذشته از جنبه عوام فریبانه آن – که در ضمن هیچکس جزء خود شاه را فریب نداد – شعار مزبور تا اندازه ای بازتاب سایه مصدق و نهضت ملی بود و به این منظور طرح شده بود که نشان دهد شاه نیز به روح آن نهضت که به نظر وی به علت منفی بافی مصدق و خیانت نزدیکانش به بیراهه کشیده شده بود، وفادار است .(کاتوزیان، ۱۳۷۲، ۲۴۱-۲۴۲)
همچنین ، از همکاریهای فنی سازمان اطلاعاتی اسرائیل ، سیا^[۶]،اف،بی،ای^[۷]برای تشکیل پلیس مخفی جدیدی در سال ۱۳۳۶ ، با عنوان سازمان اطلاعات و امنیت کشور ساواک ، استفاده کرد شاه از حکومت نظامی ، دادگاههای نظامی و قانون سال ۱۳۱۰ بر ضد مرام اشتراکی مدد جست تا نه تنها حزب توده بلکه جبهه ملی و دیگر احزاب مخالف را تارو مار کند. مثلا حزب ایران – ستون اصلی جبهه ملی – در سال ۱۳۳۶، به بهانه که ده سال پیش با جنبش کمونیستی ائتلاف کرده بود ، منحل شد . پایان یافتن دعوای نفت با انگلیس نیز به سود شاه بود. او با کنار گذاشتن پافشاری مصدق درباره جزئیات ملی کردن صنعت نفت ، اصل تقسیم بالمناصفه سود را پذیرفت و با کنسرسیومی متشکل از شرکت برتیش پترو لیوم انگلیس ، مالک پیشین شرکت نفت و هشت شرکت نفتی اروپاهی و آمریکایی قرارداد بست . در نتیجه این قرارداد جدید ، درآمدهای نفتی ایران که در سال ۱۳۳۳ ،۳۴میلیون دلار بود ، در سال ۱۳۳۵ به ۱۸۱ میلیون دلار ، در سال ۱۳۳۹ به ۳۵۸میلیون دلارو در ۱۳۴۱ به ۴۳۷میلیون دلار رسید. شاه با این درآمدهای هنگفت نفت و ۵۰۰میلیون دلار کمک نظامی ایالات متحده بین سالهای ۱۳۳۱- ۱۳۳۲ ، می توانست شمارنیروهای مسلح را از ۱۲۰۰۰۰به بیش از ۲۰۰۰۰۰نفر افزایش دهد و میزان بودجه نظامی را از ۸۰ میلیون دلار در سال ۱۳۳۳ به تقریبا ۱۸۳ میلیون دلار در سال ۱۳۴۲ برساند.(ایران بین دو انقلاب ص۵۱۵)دولت اقبال چهار سال دوام آورد تا اینکه شاه مجبور شد در واکنش نسبت به بحران سال ۱۳۳۹ آن را قربانی کند.در سال ۱۳۳۹ ، بحران اقتصادی ، آگاهی فزاینده آمریکاییان از فساد و بی کفایتی رژیم شاه و خصومت علنی اتحاد شوروی را واداشت به تاکتیک دیرینش لیبرالیزه کردن توسل جوید. در حوالی زمان انتخابات مجلس وی در یک سخرانی گفت که انتخابات مزبور کاملا آزاد خواهد بود و بدین ترتیب به طور ضمنی پذیرفت که انتخابات قبلی آزاد نبوده است . این علامتی بود به گروه های مختلف اپوزیسیون تا بار دیگر به فعالیت علنی بپردازند . شاه امید وار بود که با چند وعده توخالی موقعیت خود را حقظ کند تا با بهبود اوضاع اقتصادی وضع را به روال سابق بازگرداند. در صورتی که آمریکایی ها با اجرای این نقشه موافقت می کردند ، امکان تحقق آن می رفت اما آنها موافقت نکردند . زمان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نزدیک بود آنها قادر به اتخاذ موضع قاطعی نبودند ، به خصوص که رهبران حزب دموکرات مانند سناتور جان اف کندی و سناتور ویلیام فولبرات با موضع حزب جمهوری خواه در مورد رژیم های فاسد کشورهای توسعه نیافته به طور اعم و ایران به طور اخص مخالف بودند . در آن زمان پیروزی انقلاب کوبا موجب تقویت اینگونه مواضع انتقادی گشته بود ، هر چند که تحولات بعدی آن به سختر شدن موضع دولت آینده کندی انجامید. (همان منبع، ۲۵۸)
سیاست دوگانه جذب طبقات سنتی و نظارت شدید بر طبقات جدید ، ناگهان درسالهای ۱۳۳۹-۱۳۴۲ به دلیل بحران شدید اقتصادی و فشارآمریکا برای اصلاحات ارضی برهم خورد . از سال ۱۳۳۳ ، که دولت با پی بردن به کافی نبودن درآمدهای نفتی برای تامین هزینه برنامه بلند پروازانه هفت ساله و همچنین هزینه های فزآینده نظامی به کسر درآمد دچار شد و به دریافت وامهای هنگفت از خارج روی آورد ، این بحران اقتصادی آغاز شد . کسر درآمد با برداشت بد محصول در سالهای ۱۳۳۸-۱۳۳۹ هم زمان شد و شاخص هزینه زندگی نسبتا ثابت سالهای ۱۳۳۳-۱۳۳۶ را از سال ۱۳۳۶-۱۳۳۹ بیش از ۳۵%افزایش داد. دریافت وام های سنگین هم اندوخته های خارجی کشور را به کلی خالی و در نتیجه ایران را به تقاضای کمکهای فوق العاده از صندوق بین المللی پول و ایالات متحده وادارکرد.شرطهای صندوق بین المللی پول برای پرداخت یک کمک ۳۵ میلیون دلاری این بود که ایران بودجه خود را سامان دهد ، حقوق و دستمزدها را پائین آورد و برخی برنامه های توسعه را تعدیل کند. دولت کندی هم در راستای این اعتقاد که اصلاحات لیبرالی بهترین سد حفاظتی در برابر انقلابهای کمونیستی است ، پرداخت کمک ۸۵ میلیون دلاری را مشروط به این کرد که شاه لیبرالها را وارد کابینه کند و برای اجرای اصلاحات ارضی گامهای اساسی بردارد.این مشکلات اقتصادی و فشارهای خارجی موجب بی ثباتی رژیم شد . شمار اعتصابات بزرگ که در سالهای ۱۳۳۴-۱۳۳۶ بیش از سه مورد نبود در سالهای ۱۳۳۶-۱۳۴۰ به بیش از بیست مورد رسید که برخی با درگیریهای خونین میان اعتصابیون و نیروهای مسلح پایان یافت . همچنین ، از هنگامی که شاه برای خشنودی واشنگتن اجازه داد تا نامزدهای مستقل و جبهه ملی هم وارد صحنه انتخابات شوند ، انتخابات مجلس بیستم که از خرداد ۱۳۳۹ همچون مسابقه ای مهار شده میان دوحزب سلطنت طلب آغاز شده بود به صورت کشمکش شدیدی درآمد شاه که به دنبال اتهامات و شکایات فراوان درباره فریبکاری و تقلب در انتخابات دستپاچه شده بود ، انتخابات را متوقف و شریف امامی را به جای اقبال که رهبر حزب میلیون هم بود به نخست وزیری تعیین کرد . شریف امامی ، هرچند درباری کهنه کار بود به هیچ حزبی وابستگی نداشت ، شریف امامی ، کابینه جدید را در سپتامبر ۱۹۶۰ (شهریور ۱۳۳۹) در شرایطی سخت تشکیل داد کشور در بحرانی اقتصادی به سر می برد . اندوخته های ارزی خارجی رو به افول نهاد و اقدامات سختی لازم بود تا اعتبارات داخلی را محدود سازد ، تجارت خارجی را رونق بخشد و از واردات غیر ضروری جلوگیری به عمل آورد . تورم همه را به جز سودجویان را آزار می داد خشم علیه محتکران و تازه به دوران رسیده ها به اعضای خاندان سلطنتی هم کشیده شد . مفسرین خارجی خاصه در آمریکا برخطرات عدم توانایی ایران در حل مشکل داخلی اش تاکید می کردند . فساد بیش از اندازه ، سوء استفاده از کمک های خارجی و نظام زمین داری فئودالی در روستاها ظاهرا زمینه مناسبی را برای حضور کمونیستها فراهم آورده بود . در داخل ایران رسوایی انتخلبات توجهات را به سوی اصلاحات سیاسی جلب کرده بود اولین اقدامات شریف امامی تدارک انتخابات جدید برای مجلس بیستم بود حزب ملی شصت و نه کرسی و حزب مردم شصت چهار کرسی در مجلس داشتند ، اما سی و دو کرسی هم به نمایندگان مستقلی اختصاص داشت که انتظار می رفت حضورشان در مجلس بار دیگر مباحثات را جان بخشد . الله یار صالح سفیر دولت مصدق در واشنگتن ، به عنوان نماینده کاشان و سخنگوی جبهه ملی در مجلس از نمایندگان مستقل بود که هر چند دیگر در تبعید نبود ، اما همچنان مورد آزار و اذیت قرار می گرفت . بسیاری از رهبران جبهه ملی زندانی شده بودند و یا در تبعید به سر می بردند ، یا در هشت سال بعد از کودتای ۱۳۳۲ همچنان از حیات دولتی کناره گرفته بودند اما سالهای ۱۹۶۳-۱۹۶۱ از فشار وارد بر گروه های سیاسی مخالف کاسته شد و جبهه ملی بار دیگر حول شخصیتهایی چون کریم سنجابی و داریوش فروهر و مردان جوانی چون شاپور بختیار کار خود را آغاز کرد. آنها بیهوده منتظر بودند تا با عمیقتر شدن بحران ، دربارآنها را فرا خواند مهمتر از جبهه ملی که از مردم و دانشجویان تشکیل یافته بود ، دو عضو برتر گروه تازه تاسیس نهضت آزادی ایران ، مهدی بازرگان تحصیلکرده فرانسه و سید محمود طالقانی هم مورد حمایت جبهه ملی بودند هر دوی این گروه ها از یک سوسیالیزم رادیکال و در عین حال اسلامی حمایت می کردند و در انتقاد از رژیم بی پروا بودند شاه که آزادی عمل یافته بود ، به سرعت منازعات مخرب بر سر مسائل اصلی در حیات سیاسی ایران را که از زمان شکست مفتضهانه انتخابات ۱۹۶۰ در گرفته بود خاموش کرد اما باید دوستان آمریکایی اش را در نظر می گرفت تمایلات دولت آمریکا در جهت دموکراسی و اصلاحات بیشتر در ایران سیر می کرد.(مخبر،۱۳۷۱، ۹۷-۹۸)شریف امامی صرفا نه ماه در قدرت باقی ماند ، زیرا به هیچ حزبی وابستگی نداشت (می توان گفت که هنوز تک صدای نیست پارلمانتاریستی وجود دارد) (ایران بین دو انقلاب ص۵۱۸)شریف امامی ، به دنبال اقدامات سختگیرانه اش منفورتر شد و در درگیری خشونت بار اطراف مجلس بین شهربانی و کارکنان دولت ، به ویژه آموزگاران که به کاهش حقوقها معترض بودند مسئول شناخته شد.(گل محمدی،فتاحی،۱۳۸۹، ۵۱۸-۵۱۹)شاه با استفعای شریف امامی رقبای دیگری منجمله جبهه ملی بازسازی شده و گروه سیاستمدارانی که دور علی امینی گرد آمده بودند مواجهه شد . جبهه ملی در میان مردم از پایگاهی اجتماعی برخوردار بود که گروه امینی فاقد آن بود لکن گروه اخیر برنامه سیاسی خود را که شامل اصلاحات ارضی هم می شد اعلام کرده بود ، درحالی که جبهه ملی فاقد یک برنامه سیاسی بود ، به علاوه گروه امینی در موقعیتی بهتر برای جلب حمایت آمریکاییان قرار داشت . بر قدرت جنبش دانشجویی مرتبا افزوده می شد و با اینکه طیف متنوعی از عقاید مختلف را در بر می گرفت ، تقریبا یکپارچه پشتیبان جبهه ملی بود . پایگاه مردمی دیگر جبهه ملی بازار بود . دور دوم انتخابات مجلس بیستم همانقدر غیر آزاد بود که دور اول آن . در واقع انتخابات تهران در بهمن ۱۳۳۹ هنگامی انجام شد که ۵۰۰۰ دانشجو در دانشکده حقوق دانشگاه تهران دست به تحصن زده بودند (اعتراضی که در نتیجه اشتباه یکی از رهبران جبهه ، دکتر شاپور بختیار ، پس از یک شب لغو شد) و تقریبا همه رهبران جبهه در ساختمان مجلس سنا عملا زندانی بودند . تنها رهبر مخالفان که شانسی در انتخابات داشت ، الهیار صالح بود که نماینده طبیعی کاشان محسوب می شد. و مورد احترام همگان بود .وی که از زمان مصدق سفیر ایران در آمریکا بود هنوز رسما به جبهه ملی وابسته نبود و مهمتر آنکه شاه با وی خصومت شخصی نداشت. روند حوادث شاه را مجبور کرد تا از میان جبهه و امینی یکی را برگزیند و اردیبهشت ۱۳۴۰ او دومی را برگزید . در هر حال تغییری جدی اجتناب ناپذیر بود ، اما آنچه در آن لحظه خاص به آن دامن زد اعتصاب معلمان برای افزایش حقوقشان بود که سازماندهی و رهبری آن محمد درخشش ، یکی از طرفدارن امینی بود . اعتصاب مزبور در پی تیراندازی یک سرهنگ شهربانی به سوی جمعیتی که در بیرون مجلس گردآمده بود ، به خون کشیده شد و یک معلم پاره وقت که دانشجوی الهیات بود ، به قتل رسید شاه هم از امینی تنفر داشت – تنفری که درسالهای بعد به حد وسواس رسید – و او را خطری برای خود می دانست بی تردید شاه اللهیار صالح یا یکی از رهبران جبهه ملی را به امینی ترجیح می داد ، اما به دو دلیل زیر ناگزیر به انتخاب امینی شد

1. 1. آمریکاییان بیشتر از امینی طرفداری می کردند ، عمدتا به این خاطر که موضع جبهه ملی در مورد پاره ای از امور کلیدی ، خاصه روابط خارجی ، اصلاحات ارضی و حزب توده چندان روشن نبود.

1. 1. انتصاب یکی از رهبران جبهه ممکن بود پی آمدهای نامعلومی داشته باشد و مشکلات و مسائل دیرین را دوباره مطرح سازد.(کاتوزیان،۱۳۷۲ ،۲۶۷-۲۷۱)

از همه مهمتر سایه شوم مصدق بود – دولتمرد سالخورده که محبوبترین فرد در کشوربود و شاه بیش از هر کس دیگر به او رشک می ورزید و از او تنفر داشت و می ترسید . وی پس از پایان دوران محکومیتش در ۱۳۳۵ ، به طور غیر قانونی در ملکش در نزدیکی تهران محبوس بود . این همه بدان معنا نیست که پیروزی امینی بر جبهه اجتناب ناپذیر بود . درصورت سازماندهی و رهبری بهتر شانس جبهه برای تحمیل خود ، هم به شاه و هم به آمریکاییان ، به عنوان تنها انتخاب معقول بسیار خوب بود.
امینی پس از آنکه بر سر پاره ای نکات مورد بحث به توافق رسید ، پیشنهاد نخست وزیری را پذیرفت . شاه پذیرفت که مجلس را منحل کند تا راه برای اصلاحات ارضی پیشنهادی هموار شود . درجه ای از آزادی مطبوعات و سایر آزادیها ، حتی برای جبهه ملی ، برقرار شود نیز قرار شد او و همسرسومش ، فرح که به تازگی پسری آورده بود بلافاصله کشور را برای دیداری از نروژ ترک کرد. در مقابل امینی پذیرفت که شاه همچنان ارتش و ساواک را در کنترل خود داشته باشد ، هر چند توافق شد که نظارت های دقیقتری بر فعالیت های دومی اعمال گردد. برخی از غلامان خانه زادشاه ، مانند عطاء اله خسروانی (وزیر کار) به کابینه را یافتند و بنا شد در مورد سیاست های کلی با شاه مشورت شود . کابینه جدید آش شله قلمکاری بود از آدم های شاه ، آدم های امینی و کسانی که با سازش طرفین برگزیده شده بودند. حسن ارسنجانی (کشاورزی) ، نورالدین الموتی (دادگستری) محمد درخشش (فرهنگ آموزش و پرورش) ، غلامعلی فریور(صنایع)برگزیدگان امینی بودند ارسنجانی حقوق دان ، روزنامه نگار و یکی از هواداران سابق حزب توده بود که در سالهای ۱۳۲۰ به جمع نزدیکان قوام السلطنه پیوسته بود. الموتی یکی از قضات عالیرتبه و مورد احترام دادگستری بود که در ۱۳۱۶به عنوان یکی از اعضای گروه مارکسیستی ۵۳ نفر بازداشت و زندانی شده بود. او در ۱۳۲۰ به حزب توده پیوست و در ۱۳۲۴ از آن گست و برای همیشه از فعالیت های سیاسی حزبی کناره گرفت . درخشش از فعالان مستقلی بود که شانس ترقی در رژیم را ، در نتیجه ارائه نقد جامع خلیل ملکی از قرارداد کنسرسیوم در مجلس هجدهم ، از دست داده بود . فریور یکی از بنیانگذاران حزب ایران و در شمار متحدان مصدق در مجلس چهاردهم و مورد احترام رهبری جبهه ملی بود. (همان منبع، ۲۶۰) ارسنجانی در طی چهار ماه ، نخستین تلاش گسترده و جدی را برای تقسیم اراضی در ایران آغاز کرد . قانون اصلاحات ارضی سال ۱۳۴۱، که بعدها به مرحله اول اصلاحات ارضی معروف شد ، سه ماده اصلی داشت نخست ، زمین داران می بایست همه زمینهای کشاورزی مازاد بر یک ده شش دانگ را که چه دریک جا چه به صورت پراکنده باشد به دولت بفروشند البته صاحبان مرکبات ، مزارع چای باغداران و کشتزارهای مکانیزه از این قانون مستثنی شدند دوم غرامت زمین داران برحسب ارزیابیهای مالیاتی پیشین محاسبه و طی ده سال پرداخت می شد. سوم زمینهایی که دولت می خرید می بایست بلافاصله به کشاورزانی که برروی همان زمینها کار می کردند فروخته شود.همچنان که ارسنجانی همواره تاکید می کرد هدف از اصلاحات ارضی ایجاد طبقه کشاورزان مستقل بود ارسنجانی با رهایی از موانع پارلمانی ،اجرای اصلاحات ارضی خود را نخست از آذربایجان ، جایی که خاطره تقسیم اراضی سال ۱۳۲۵ هنوز باقی بود آغاز کرد (گل محمدی،فتاحی، ۱۳۸۹، ۵۲۰)در پایان بهار ۱۳۴۰ به بهبود کار و زندگی در دوره جدید امید می رفت . شاه در موقعیت بسیار حساسی بسر می برد : امینی نخست وزیر و جبهه ملی توانا و محبوب بود ، آمریکاییان از پشتیبانی کامل او دست برداشته بودند ، شوروی موضعی خصمانه داشت و همچون نمکی روی جراحات شاه ، تیمور بختیار ، رئیس قدرتمند ساواک هم که در اسفند ۱۳۳۹ برکنار شده بود ، شروع به کشف فضایل ((آزادی )) و سلطنت مشروطه کرده بود . دوسال بعد ، شاه خود را از شر امینی خلاص کرده ، جبهه ملی را در هم شکست و اپوزیسیون معتدل و محافظه کار سنتگرا را شکست داده و هزاران مرد و زن را به خاک و خون کشیده بود و بقایای جناح های مختلف اپوزیسیون را نیز به سکوت یا فعالیت زیرزمینی و یا تبعید و زندان کشانده بود. چرا این طور شد؟
امینی امید وار بود که بتواند با همکاری ضمنی جبهه ملی برنامه خود را عملی سازد و شاه را برای همیشه بر سرجای خود بنشاند از این رو چند روز پیش یا پس از انتصابش به نخست وزیری ، حتی جلسه ای خصوصی با رهبران جبهه ترتیب داد و تا حدی دستش را رو کرد : اینکه او هیچ گونه دعوای شخصی با جبهه ندارد اینکه او در مورد برنامه اصلاحات ارضی اش جدی است و از این رو یکی از شرط های نخست وزیر شدنش این بوده است که شاه مجلس را منحل کند اینکه او قبل از انجام اصلاحات ارضی نخواهد توانست را انتخابات مجلس را برگزار کند ، چون وابستگان شاه و بزرگ مالکان دوباره بر آن مسلط خواهند شد اینکه اوضاع اقتصادی سخت وخیم است و وخامت بیشتر آن در شرایط فعلی به سود شاه خواهد بود ، و اینکه ، در هر حال ، اگر شاه بتواند کشتی او را غرق کند ، جبهه ملی با او فرو می رود. احتمالا ، اما نه قطعا او به جبهه ملی پیشنهاد کرد تا بدون تشکیل یک ائتلاف رسمی یکی دو نفر را برای شرکت در کابینه او معرفی کنند . پاسخ رهبران جبهه ملی تفاهم آمیز بود ، هر چند طرفین به توافقی (رسمی یا غیر رسمی)نرسیدند. .(کاتوزیان، ۱۳۷۲، ۲۶۸)
نقشه امینی برای تحقق اهداف خودش ، ساده و صحیح بود او آماده بود تا امتیازات مهمی به جبهه ملی بدهد ، مشروط بر اینکه به مبارزه ای بی امان علیه حکومت او بر نخیزند تا تلویحا بتواند از قدرت و حضور آنها بر علیه شاه و ملاکان بهره گیرد. وقتی شاه ایران را به قصد نروژ ترک گفت برای نخستین بار پس از کودتای ۲۸ مرداد ، جبهه ملی اجازه یافت تا میتینگی در فضای باز برپا کند که جمعیت حاضر درآن را بیش از هشتاد هزار نفر تخمین زده اند. در این حال ، مطبوعات کشور که تا آن هنگام حتی از اشاره به وجود جبهه ملی منع می شدند ، برای انتشار نظرات و خبر جلسات آن به رقابت برخاستند با این همه ، ظرف دوماه جبهه ملی ، دولت امینی را آماج حملات همه جانبه خود قرار داد . شعار اصلی هواداران جبهه در تظاهرات پی در پی که در دانشگاه تهران برپا می کردند، امینی استفعا! بود شعار ،تاکتیک ،استراتژی ، هدف و مقصود جبهه ملی در انتخابات فوری خلاصه می شد . نزدیک شدن جبهه – به طور مستقیم و غیر مستقیم – به عناصر ضد امینی (بجز شاه) گاه شگفت انگیز و تا بدان اندازه بود که در ازای ۲۰۰،۰۰۰ ریال کمک به صندوق آن امیر تیمور کلالی یکی از بزرگ مالکان محافظه کار را به عضویت شورای عالی آن پذیرفتند. موضع علنی رهبران جبهه در مورد اصلاحات ارضی پیشنهادی امینی (تا پس از کناره گیری او) سکوت مطلق بود اما در پشت پرده آن را تنها یک فریب می دانستند. در عوض ، تبلیغات علنی جبهه بیش از هر چیز به حملات شخصی علیه امینی در ارتباط با نقش وی در انعقاد قرارداد کنسرسیوم و ارسنجانی ، به خاطر پیوندهای پیشینش با قوام السلطنه ، اختصاص داشت . اگر خود شاه هم سرپرستی فعالیت های جبهه را به عهده داشت نمی توانست به این خوبی از آن علیه تمامی اپوزیسیون (و از جمله خود جبهه ) به نفع خودش بهره جوید. چرا جبهه ملی سرنوشت یک ملت و اعتماد ، بخش گسترده ای از جامعه سیاسی آن را به دست داشت این گونه به نابودی خود کمر بست؟ پاسخ مختصر این است : در نتیجه ضعف تحلیلی ، قضاوت های نادرست سیاسی، فقدان رهبری قاطع ، عدم دموکراسی درونی و آشفتگی تشکیلاتی.
نهادسیاسی ای که میراث عظیم مصدق و نهضت ملی را به ارث برده بود . طبلی توخالی بود که نهضت ملی دیگری را به سوی شکستی کاملا اجتناب ناپذیر کشاند و را ه را برای فاجعه قابل پیش بینی استبداد فردی شاه هموار ساخت. این امر قابل پیش بینی بود و تماما بوسیله خلیل ملکی و جامعه سوسالیست ها پیش بینی شده بود : از همان آغاز آنها گفتند که شکست امینی به دست شاه نه تنها به نابودی اپوزیسیون دموکراتیک ، بلکه به برقراری یک دیکتاتوری فاشیستی می انجامد که نظیرش را کشور به خود ندیده است . آنها تاکید داشتند که جبهه باید با ارائه یک برنامه مترقی – مشتمل بر اصلاحات ارضی اصیل ، دموکراسی سیاسی ، عدم تعهد بین المللی ، تجدید سازمان دستگاه دولت ، کاهش بودجه نظامی و مانند اینها ، خود را به جانشینی برای دولت بدل کند، آنها آشفتگی تشکیلاتی جبهه را مورد انتقاد قراردادند وپیشنهاداتی برای تبدیل آن به یک نیروی سیاسی موثر عنوان کردند ، آنها با واقع بینی استدلال می کردند که حتی اگر انتخابات فورا برگزار شود ، به خاطر آشفتگی تشکیلاتی (حتی نداشتن نامزدهای نمایندگی به تعداد مورد نیاز ) و منازعات درونی جبهه و دخالت ارتش و نیروهای محافظه کار محلی ، تعداد نمایندگان جبهه در مجلس انگشت شمار خواهد بود . آنها با توجه به تمامی نکات بالا نتیجه گرفتند که جبهه باید در اپوزیسیون بماند، لکن از جنگ تمام عیار علیه دولت امینی اجتناب ورزد. گذشته از نکات و توصیه هایی که اعضای جامعه سوسیالیست ها در خلوت به رهبران و اعضای برجسته جبهه گوشزد می کردند ، شواهد مستند بسیار زیادی در دست است که درستی تحلیل آنان را از شرایط نشان می دهد. با این همه موضع علنی جبهه ملی نادیده گرفتن همه هشدارها و پیشنهادها بود و موضوع غیر علنی آن از حد تهمت زدن های عوامفریبانه ، خاصه بر علیه شخص خلیل ملکی فراتر نمی رفت . چند روز پیش از سقوط امینی ، جامعه سوسیالیست ها بیانیه مفصلی انتشار داد و در آن تحلیل تیز بینانه ای از خطاهای جبهه و ارائه پیشنهادات هوشمندانه ای برای آینده نزدیک پرداخت که حاوی این پیش بینی پیامبر گونه هم بود:
((اگر اوضاع به همین منوال پیش رود ، جبهه ملی به عنوان یک نیروی سیاسی نابود خواهد شد و به جای کانون مبارزان نهضت ملی ایران به قبله گاه متروکی برای وفادارترین معتقدانش بدل خواهد شد که در مراسم ختم یکدیگر شرکت جویندو به علامت آشنایی و تاسف برای یکدیگر سری تکان دهند.))
دولت امینی در ۲۷ تیر ۱۳۴۱ ، پس از چهارده ماه کنار گذاشته شد اما جبهه ملی حتی از این واقعه نیز عبرت نگرفت . برعکس ، گویی باور داشت که دیگر نوبت خودش فرا رسیده است . گذشته از آشفتگی تشکیلاتی ، ساده لوحی سیاسی ، جاه طلبی های علاج ناپذیر شخصی و تا اندازه ای خرابکاری درونی برخی عناصر مشکوک ، منطق نگرش و عملکرد جبهه را می توان به شرح ذیل خلاصه کرد .
جبهه حتی از ارائه یک برنامه سیاسی حداقل نیز اجتناب می ورزید و علنا می گفت که هر برنامه ای یعنی بجز انتخابات آزاد ، سیاست خارجی بی طرفانه ، دولت ملی و مانند اینها – به تفرقه و پراکندگی می انجامید . صرف نظر از مسائل دیگر ، این تا اندازهای گویای تناقضات و ناسازگاری های گرد آمده در شورایعالی جبهه بود . در پی چنین موضعی بود که جبهه حتی از اعلام پشتیبانی از اصلاحات ارضی نیز ، به خاطر مخالفت نیروهای محافظه کار ، می هراسید. در واقع جبهه در جزوه کوچک و دیر هنگامی که در پائیز سال ۱۳۴۱ منتشر ساخت – تنها نشریه ای از این دست که جبهه منتشر کرده عملا عنوان کرد که از آنجا که در ایران فئودالیسم هرگز وجود نداشته است . بنابراین نیازی هم به اصلاحات ارضی نیست.این درست است که ایران جامعه ای فئودالی نبوده است ، اما این بدان معنا نیست که بزرگ مالکان – که در ضمن از ۱۳۲۰ و به ویژه از کودتای ۲۸ مرداد به بعد از امنیت مالکیت بسیار بیشتری برخورداربودند- را می بایستی به حال خود رها کرد تا به استثمار ۷۰% مردم ایران ادامه دهند در واقع ارسنجانی هم هنگام دفاع از برنامه اصلاحات ارضی در مقابل اتهام حمله به مالکیت خصوصی که در اسلام محترم است به همین استدلال توسل جست. اتحاد شوروی و حزب توده نیز در کار بودند . هرچند دشمنی شوروی – از ۱۳۳۸ به این طرف - متوجه شاه و امینی ، هردو بود اما از برنامه های فارسی رادیو مسکو مشخصا چنین بر می آمد که آماج اصلی حمله ، امینی و دولتش است . برای مثال ، در دفاع از زندانیان سیاسی ، آنها مشخصا از اخاذان بد آوازه ای چون رشیدیان و فرود نام می بردند که امینی آنها را هم به اتهام فساد و رشوه خواری و هم به خاطر توطئه به نفع شاه دستگیر کرده بود. امینی مهره آمریکا در ایران به شمار می آمد ، پس باید تا هنگامی که هنوز نتوانسته بود قدرتش را تثبیت کند – کاری که از عهده اش برنیامد- آماج اصلی حملات شوروی می شد ، رهبری حزب توده در خارج اوضاع را به درستی نمی شناخت و هنوز سرگرم کاربرد غلط نظریه های مارکسیست – لنینیستی در ارزیابی شرایط سیاسی ایران بود حزب مزبور پی آمد های شکست امینی را ، هم برای خود و هم برای دیگران ، پیش بینی نمی کرد ، و علاقه ای به عاقبت دولت اونداشت ،و سرانجام بسیار بعید می نماید که موضع حزب توده می توانست تفاوت چندانی با موضع اتحاد شوروی داشته باشد.
برای بیرون کردن امینی ، شاه به انواع ترفندهای داخلی و بین المللی توسل جسته بود. در ابتدای امر به بزرگ مالکان و متحدانشان القا کرده بود که اصلاحات ارضی توطئه ای آمریکایی است که اودر آن هیچ نقشی یا منفعتی ندارد. در این حال ، ساواک ، عناصر بدنام ، اوباشان و چاقوکشان را علیه جبهه ملی و دولت امینی به کار گرفت . علاوه بر این ، گروهی از تکنوکرات های جوان ، جاه طلب ، از لحاظ ایدئولوژیکی بی طبقه ، و از لحاظ سیاسی غیر پایبند به اصول را در واقع به عنوان دولت آلترناتیو خود در باشگاه خصوصی به نام کانون مترقی گرد آورد. این کانون هسته ای از کسانی مانند امیر عباس هویدا را در بر می گرفت که بعدا برای مدت پانزده سال نقش عوامل و مجریان استبداد شاهنشاهی را به عهده گرفتند.در هر حال ظرف چند ماه پس از تشکیل کابینه امینی ، شاه دریافت که اگر از موضع انتقادی خود نسبت به اصلاحات ارضی دست برندارد ، قادر به جلب حمایت آمریکا نخواهد بود و امینی و ارسنجانی با اجرای برنامه شان صحنه را اشغال کرده و در سلسه مراتب قدرت بر او پیشی خواهند جست . از این رو شاه به واشنگتن رفت و در آنجا ، گذشته از سایر قول و قرارها ، احتمالا به کندی قول پشتیبانی کامل از اصلاحات ارضی را داد و در عوض اطمینان هایی در مورد موقعیت خود دریافت کرد. چند هفته پس از بازگشتش به ایران شاه و عواملش برای وادار کردن امینی به استعفا دام بزرگی در مقابل جبهه ملی پهن کردند و جبهه هم به روال متعارف خود در آن افتاد : در اول بهمن ۱۳۴۱ ، گروهی از کماندوهای ارتش با تجهیزات کامل به دانشگاه تهران یورش بردند و تظاهرات را که در صحن آن جریان داشت برهم زدند ، بسیاری از زنان و مردان جوان را وحشیانه زدند و مجروح و ناقص کردند ، به دانشکده ها وارد شدند و درها و پنجره ها و وسایل آزمایشگاهی را شکستند و دانشجویان و میز و صندلی ها و کتاب های کتابخانه ها را از پنجره به بیرون پرتاب کردند. این یورش که از مدت ها پیش تدارک آن دیده شده بود هدفی دوگانه داشت : دادن درس سختی به دانشجویان و مهمتر از آن سرنگون کردن دولت . هدف مشخص تظاهرات ، اعتراض علیه اخراج یک یا دو دانشجو به دلیل شرکت در فعالیت های سیاسی بود . ماجرا به درستی مورد بررسی قرار نگرفته بود، چندان عجله ای هم در کار نبود و لازم هم نبود که برای شکستن یک فندق از پتک استفاده کرد و بر سر موضوعی به نسبت کم اهمیت ، تظاهراتی به آن بزرگی راه انداخت. افزون بر این در روز پیش از تظاهرات ، اطلاعاتی در مورد توطئه شاه درز کرده بود که مسئولان فعالیت های دانشجویی در رهبری جبهه کمترین توجهی به آن نکردند. در واقع به احتمال بسیار زیاد تنی چند از رهبران جبهه – به دلایلی که هنوز کاملا روشن نشده است – با وجود اطلاع قبلی از توطئه شاه اصرار داشتند که در آن روز تظاهرات برپا شود. بدین سان آنها یا بایستی در شمار عوامل شاه بوده باشند (که نامحتمل است ) و یا معتقد به اینکه سقوط امینی در آن اوضاع به گونه ای به سود خودشان تمام خواهد شد . یورش کماندوها چنان وحشیانه و همه جانبه بود که رئیس و شورای دانشگاه استعفا دادند و اعلام کردند که از حمله مغول به این طرف ، چنین رفتاری بی سابقه بوده است . لکن امینی حتی از آنچه شاه گمان برده بود ، سخت جان تر بود. او در پاسخ بیانیه ای منتشر کرد و گفت که در جریان حمله به دانشگاه نبوده و پس از وقوع از واقعه مطلع شده است . حدس اینکه چه کسی در جریان امر بود ، دیگر کار چندان مشکلی نبود!آنچه امینی در خلوت به شاه گفته معلوم نیست.
استعفای امینی در ۲۷تیر۱۳۴۱ احتمالا ناشی از یک اشتباه محاسبه بود، اگرچه روال کار سقوطش را اجتناب ناپذیر ساخته بود: امینی و شاه بر سر میزان هزینه های نظامی اختلاف پیدا می کنند و هنگامی که شاه بر رقم بالای خودش اصرار می ورزید ، امینی ، شاید به این امید که آمریکایی ها از او پشتیبانی خواهند کرد ، استفعا می دهد. شاه ، اما ، قرارو مدارها یش را گذاشته بود و آمریکایی ها نیز دریافته بودند که امینی قادر به تحکیم اقتدار سیاسی خود در کشور نیست ، او فاقد پایگاهی توده ای یا حتی اجتماعی بود و همه نیروهای سیاسی – شاه و طرفداران نظامی و غیر نظامی اش ، جبهه ملی ، بزرگ مالکان و… – علیه او بپاخاسته بودند. .(کاتوزیان ، ۱۳۷۲، ۲۶۹)
۳-۳- انقلاب سفید:
شاه اسداله علم – وفادارترین خدمتگزارخود و رهبر حزب مردم – را به ریاست کابینه ای موقتی منصوب کرد و شخصا زمام امور را در دست گرفت . برای حفظ ظاهر قضیه در داخل و خارج ، حسن ارسنجانی ، وزیر کشاورزی که در ارتباط با مسائل اصلاحات ارضی بیش از همه شناخته شده بود ، برای یک سال دیگر در سمت خود ابقاء شد . تمامی اپوزیسیون و از جمله علی امینی که پس از مصدق بیش از همه تنفر شدید شاه را بر می انگیخت ، تحت فشار قرار گرفتند. اما در پس پرده به رهبران جبهه پیشنهادهایی شد: نخست به آنها چند پست در کابینه پیشنهاد شد که ظاهرا بر اثر دخالت غیر مستقیم مصدق ، عقیم ماند ، سپس از رهبران جبهه خواسته شد تا دو تن از دولتمردان قدیمی و مستقل را برگزینند تا شاه یکی از آنها را به نخست وزیری منصوب کند. آنها نجم الملک را که سیاستمداری برخاسته از مکتب قدیم بود برگزیدند و محمد سروری را که رئیس دیوان عالی کشور بود و مورد احترام همگان . اولی را شاه به خاطر شخصیت قوی و صراحت لهجه اش نپذیرفت ، بخصوص که طعم ناخوشایند آن را قبلا هم چشیده بود . دومی ، اما با اینکه برای هردو طرف قابل قبول بود ، هوشمندتر از آن بود که وظیفه ای کاملا بی اجراء را بپذیرد . بدین سان مجالس شیرینی و شربت ، دیری نپایید و مواضع به سختی گرایید. .(همان منبع،۲۷۰)
پس از بیرون کردن امینی و به دست آوردن حمایت امریکایی ها ، شاه می دانست که طرفداری اش از اصلاحات هنوز می تواند موقعیتش را به طور جدی به خطر اندازد . بزرگ مالکان و سایر نیروهای محافظه کار بدون مقاومت کنار نمی رفتند، با اینکه نشانه هایی از بهبود اقتصادی دیده می شد ، ولی اوضاع اقتصادی همچنان وخیم بود ، نارضایی سیاسی زیاد و به رغم ضعف رهبری جبهه ملی اپوزیسیون هنوز قوی بود، و علی امینی که بلافاصله پس از استعفایش به محبوبیتی دست یافته بود ، هنوز میدان را ترک نکرده بود.پس شاه به بزرگترین مانور زندگی خود دست زد در خارج ، قرارمداری با روس ها و در داخل برپایی یک ((انقلاب)). .(همان منبع،۲۷۱)
برقراری روابط حسنه با اتحاد شوروی می توانست – که چنین نیز شد- به توقف تبلیغات و سایر تحریکات زیانبار بینجامد، رهبری حزب توده را به گونه ای موثر بی اعتبار سازد . روحیه مردم ساده لوح و فرامشکار ایران را خراب کند که در یاس ناشی از اختناق داخلی ، پیوسته خصومت تاکتیکی یک کشور خارجی را نسبت به رژیم حاکم ، نشانه ای از نیک ذاتی کشور مزبور و حسن نیت آن نسبت به خودشان می پنداشته اند. انقلاب می توانست او را همچون رهبری قدرتمند و مترقی به جهانیان بشناساند، دهقانان (غیر سیاسی) ایران را ، دست کم برای دوره حساس به پشتیبانی او بر انگیزاند، ملاکان را به عنوان یک طبقه و به همراه پایگاه اقتدارشان از میان بردارد، جماعات نسبتا مستقل و بالقوه خطرناکی مانند بازارو به خصوص ، پیشوایان مذهبی را محدود کند ، و اپوزیسیون را که به طور کلی دموکراتیک بود و خاصه بخش چپ آن را که بیشتر اعضاء و هوادارانش بنا بر تحلیلی ساده و مکانیکی شاه را نماینده طبقه فئودال و نوکر امپریالیسم امریکا می دانستند، به سرگشتگی دچار سازد و چنین نیز شد.(همان منبع،۲۷۱)
برنامه انقلاب شاه و ملت (انقلاب سفید) شامل ۶اصل بود: