- اطلاعات مربوط به آنچه رخ داده است، خبر نامیده می شود.
- خبر، گزارش یک رویداد است، آنچه یک گزارشگر می نویسد خبر نامیده می شود (شکرخواه،۱۳۷۰، ۴-۲).
وی در این کتاب به مهمترین عناصر و ارزش های خبری نیز اشاره کرده که شامل عناصر و ارزشهای زیر است:
- عنصر خبری چه کسی (که)، دارای ارزش خبری شهرت
- عنصر خبری چه چیزی (چه)، دارای ارزش خبری دربرگیری، شگفتی و فراوانی
- عنصر خبری کجا، دارای ارزش خبری مجاورت
- عنصر خبری چه وقت (کی)، دارای ارزش خبری تازگی
- عنصر خبری چرا
- عنصر خبری چطور (چگونه) (همان، ۲۵).
۲-۱-۵ تاریخچه خبر:
انتشار خبر از طریق وسایل ارتباط جمعی، در واقع از زمان اختراع و ساخت آن وسایل آغاز شد چراکه مهمترین هدف ساخت، اطلاع رسانی و آگاه کردن افراد جامعه از وقایع و رویدادهای روز بود. قبل از تولید انبوه مطبوعات و رادیو و تلویزیون، انتشار خبر در سطح جامعه و حتی در سطح بینالمللی جریان داشت و از اهمیت ویژه ای برخوردار بود.
به عبارت دیگر، آنچه از اخبار و رویدادهای معاصر به موقع به گوش افراد نمی رسید منجر به یک فاجعه می شد به طوری که قبل از اختراع تلگراف (۱۸۴۰) در سال ۱۸۱۵ دوهزار سرباز آمریکایی و انگلیسی در نبرد نیواورلئان یکدیگر را کشتند، زیرا خبر پیمان صلحی که دوهفته پیش از آن در بروکسل به امضا رسیده بود به موقع به دستشان نرسید (تافلر، ۱۳۷۲).
قبل از ابداع وسایل ارتباط جمعی، مردم از لحاظ خبری، متکی به مسافران، کشیش ها و منادیان شهری بودند و تنها عده ای از سیاستمداران و پادشاهان، پیام های مهر و موم شده دریافت می کردند که این پیام ها نیز خالی از شایعه نبودند (آلپورت). بنابراین می توان گفت انگیزه اساسی ساخت و تولید روزافزون وسایل ارتباط جمعی قبل از هرچیز رساندن خبر بود که تاقبل از آن تنها عده ای از سیاستمداران و پادشاهان پیام های مهم و استراتژیک را دریافت میکردند، در پی چنین تحولاتی سایر افراد جامعه از نعمت خبر برخوردار شدند به طوری که اطلاعات نادر، دیررس و پرهزینه و نامطمئن بیش از اندازه ارزان و تا حدی مطمئن شد (خلیفه، ۱۳۸۶، ۴۸).
۲-۱-۶ اهمیت اخبار و اطلاع رسانی:
اساسا رسانه های جمعی با خبر تولد یافتند. نخستین روزنامه های دنیا صرفاً برای انتقال اخبار منتشر شدند. به همین دلیل، در برخی از زبان های دنیا، نام نشریه از ترکیب واژه خبر و یک واژه دیگر درست می شود. به عنوان مثال در زبان انگلیسی به آن “کاغذ اخبار” اطلاق می شود که یادگاه همان کار انحصاری رسانه های مکتوب ادواری اولیه است (شکرخواه، ۱۳۷۴).
دنیای امروز دنیای ارتباطات است. در سطح بین المللی، همه مناسبات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بین کشورها براساس اطلاعات و اخبار تازه و قابل اعتماد تنظیم می شود و در داخل یک کشور، سیاست ها و اقدامات دولت ها و نظرات و واکنش های مردم، بر مبنای خبرها و آگاهی ها از مسائل شکل می گیرد و رابطه مردم و مسئولان در کل دستگاه دولتی برقرار می شود (خلیفه، ۱۳۸۶، ۴۹). که این خود گواهی است بر اهمیت اخبار و اطلاعات. هرچه بر اهمیت اخبار و اطلاع رسانی افزوده شد، هم خود رسانه ها و هم فرایند ارتباط جمعی (آنچه رسانه ها انجام می دهند) بیشتر مورد مطالعه منظم قرار گرفته است.
۲-۱-۷ تاریخچه بی بی سی:
«بی بی سی» در ۱۴ نوامبر سال ۱۹۲۲ میلادی یعنی ۲ سال بعد از تأسیس رادیو در جهان با نام «بنگاه سخن پراکنی بریتانیا» با مسئولیت محدود تأسیس شد. بودجه بخش جهانی بی بی سی توسط دولت و وزارت خارجه انگلیس تامین می شود. بخش فارسی رادیو بی بی سی از ۸ دی ۱۳۱۹ آغاز به کار کرد. بخش “وب سایت فارسی بی بی سی” نیز از سال ۱۳۷۹ در اولین سال های گسترش اینترنت در ایران، آغاز به کار کرد. این تلویزیون، بخشی از سرویس جهانی بی بی سی است و سومین شبکه تلویزیونی بعد ازشبکه تلویزیونی انگلیسی و عربی به شمار میرود.
شبکه تلویزیونی بی بی سی فارسی، فارسی زبانان آسیای مرکزی، خاورمیانه و اروپا را تحت پوشش خود قرار میدهد. خبر، بخش عمده و مهمی از برنامههای این تلویزیون است. شبکه تلویزیونی فارسی بی بی سی به صورت رایگان از طریق ماهواره (هات برد و تل استار ۱۲)، تلویزیون کابلی و نیز آنلاین از طریق سایت bbcpersian.com قابل دریافت است. این شبکه برنامه های روزانه خود را هر روز از ساعت ۱۷ آغاز میکند و تا ۱ بامداد ادامه میدهد. اما به روشنی نشان داد که در شرایط بحران ساعات برنامه های خود را افزایش میدهد. به طوری که در جریان انتخابات ریاست جمهوری و درگیری های خیابانی پخش خود را تا حدود ۲۴ ساعت افزایش داد و از این ظرفیت بسیار موثر ارتباطی خود برای هدایت افکار عمومی بهره گیری کرد. تا پایان اغتشاشات تهران این ظرفیت پخش برنامه ها ادامه داشت و امروز با احتساب تکرار برنامه ها به حدود روزی ۱۲ ساعت رسیده است.
(http://www.afghanews.ir/ShowDetails.aspx?NewsId=48047)
۲-۱-۸ شبکه خبر:
شبکه خبر جمهوری اسلامی ایران (IRINN) که در تداول عامه با نام شبکه خبر و یاکانال شش شناخته میشود، یکی از شبکههای تلویزیونی دولتی کشور ایران است که در مجموعه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مدیریت میشود. این شبکه به سبک شبکههای خبری مشهور جهان به پخش اخبار کوتاه و مشروح و برنامههای تحلیل خبر میپردازد. شبکه خبر در تابستان ۱۳۹۲ پخش شبانه روزی خود را آغاز کرده است. شبکه خبر توسط معاونت سیاسی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران اداره میشود، اما از واحد مرکزی خبر صدا و سیما مجزاست. با این وجود گزارشها و تصاویر ارسالی توسط خبرنگاران واحد مرکزی خبر در شهرستانها و کشورهای خارجی توسط شبکه خبر نیز پخش میشود. به همین دلیل این شبکه به جز خبرنگار مستقر در لندن، در خارج از شهر تهران فاقد دفتر نمایندگی است. خبرنگاران این شبکه برای پوشش برخی رخدادهای مهم به مأموریتهای خارج از تهران نیز اعزام میشوند.
شبکه خبر سیمای جمهوری اسلامی ایران در ۲ آبان ۱۳۷۸ به صورت آزمایشی و پس از یکماه در ۲ آذر ۱۳۷۸ آغاز به کار کرد. در حال حاضر مدیریت این شبکه را اردشیر زابلیزاده بر عهده دارد.
این شبکه با ۶۱ بخش خبری جمعاً به مدت ۹:۳۰ ساعت در حال خبر رسانی میباشد. همچنین زیر نویس شبکه در موضوعات عمومی، سیاسی، اقتصادی، هواشناسی، مذهبی، ورزشی و… به مدت ۲۰:۳۰ ساعت جدیدترین اخبار را در اختیار علاقهمندان قرار میدهد. این شبکه چند استودیوی تخصصی را در مرکز فوریتهای پلیس ۱۱۰، سازمان حمل و نقل و ترافیک تهران و سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی تهران راهاندازی کرده و با برقراری ارتباط تصویری آخرین اخبار این حوزهها را به صورت مستقیم پخش میکند. شبکه خبر قصد دارد استودیویی را در بازار بورس تهران نیز راهاندازی کند. برخی از رخدادهای خبری مهم نیز توسط این شبکه به صورت زنده پخش میشود. سخنرانی شخصیتهای مهم سیاسی ایران، کنفرانس خبری هفتگی سخنگوی وزارت خارجه و برخی جلسات مهم مجلس شورای اسلامی مانند جلسات رأی اعتماد یا استیضاح وزرا از آن جملهاند. به رغم فعالیت های این شبکه انتقاد هایی نیز بر آن وارد است برای مثال مشرق نیوز در گزارشی به قلم میلاد ذوالفقاری مهمترین ضعف شبکه خبر را نداشتن آرمان در فعالیت های خود خبر میدهد و آنرا شبکه ای خنثی مینامد (http://fa.wikipedia.org/wiki/)
۲-۲ بخش دوم: رسانه و اعتماد مخاطب
۲-۲-۱ اعتماد به عنوان پدیده ای مهم:
مفهوم اعتماد در علوم اجتماعی، برای بیان و تشریح رابطه میان دو طرف ارتباط استفاده میشود:
کسی که اعتماد میکند و کسی که مورد اعتماد قرار میگیرد. هر دو طرف هدفمند در نظر گرفته میشوند و قصد برطرف کردن نیازهای خود را دارند (Coleman, 1990, 96). همچنین همهی تعاریف اعتماد (برای مثال، Bradach & Eccles, 1989; Fenton, 2000; Gambetta, 1988) بر این نکته تأکید دارند که برای برقراری اعتماد، طرف اعتماد کننده باید کمیتردید و دو دلی داشته باشد. به زعم سلیگمن[۹]، زمانی که اعتماد برقرار میشود، شخص اعتماد کننده هیچ راهی برای بررسی اهداف و ویژگیهای شخص اعتماد شوند در اختیار ندارد. علیرغم زیانهایی که اعتماد کننده را تهدید میکند (Coleman, 1990)، اعتماد انتظار و توقعی است که در اثر تعامل با شخص اعتماد شونده به دست میآید. با قرارگرفتن شک و تردید در این موقعیت، اعتبار به عنصری مرکزی در اعتماد تبدیل میشود. بنابراین راتر[۱۰] اعتماد را چنین تعریف میکند: “انتظار یا توقعی که یک فرد یا گروه در قبال حرف، قول، گفتهها و نوشتههای فردی دیگر میتواند داشته باشد و به آن اتکا کند. مفهوم اعتماد، کلیدی برای درک ما نسبت به رفتارهای انسانی متفاوت است. برای روانشناسان، اعتماد پیش نیاز بنیادین برای هر سازواره ی اجتماعی انسان مدار است. (Eisenstadt & Roniger, 1984). بدون وجود سطوحی از اعتماد، رفتارهای جمعی “کنش پذیری” لازم را نخواهند داشت (Frank, 1988; Orbell & Dawes, 1991). سیاستمداران دریافته اند که اعتماد میان فردی و سازمانی با مشغلههای شهرنشینی (Putnam, 1993) و رفتارهای خاص سیاسی مثل پرداخت مالیات در ارتباط است (Scholz & Lubell, 1998). به عبارت دیگر، میزان ناچیز اعتماد سیاسی تا حد اندکی قادر به پیشبینی رفتارهای قابل تشریح برای نظام سیاسی خواهد بود، مثل “شرکت در اغتشاشات” (Gamson, 1968; Paige, 1971). روانشناسان دریافته اند که بی اعتمادی با نگرانی، بیماری و تشویش همراه است (Mirowsky, 1986 & Ross). در روانشناسی اجتماعی، اعتماد با کار گروهی در ارتباط است (Porter, 1996 & Lilly). با در نظر گرفتن اعتماد به عنوان یک سرمایه اجتماعی (Putnam, 1993)، این نکته قابل پذیرش است که اقتصاددانان، اعتماد را یک عامل مهم در تسهیل فعالیتهای اقتصادی مختلف میدانند (Cummings & Bromiley, 1996; Lorenz, 1999).
همچنین اعتماد، در علومی همچون مردم شناسی، روابط بین الملل، تاریخ، زیست شناسی اجتماعی[۱۱] و همین طور در مدیریت و آموزش و پرورش و بهداشت به عنوان متغیری مستقل به حساب میآید. به طور خلاصه، اغراق نیست اگر بگوییم اعتماد تقریباً در تمامیتعاملات انسانی نقش مهمی ایفا میکند. این بدان مفهوم است که اعتماد تقریباً در تمام جنبههای زندگی اجتماعی، پیامد و نتایجی به دنبال خواهد داشت. پس چرا نباید بررسی کنیم که آیا اعتماد به رسانههای خبری، الزامی برای مصرف رسانه ای و واکنش به رسانههای خبری در پی خواهد داشت، یا خیر؟ در واقع جالب است که با در نظر گرفتن نقش اساسی اعتماد در علوم اجتماعی، بی اعتمادی در رسانه توجه چندانی به خود جلب نکرده است.
۲-۲-۲ پیشینه تاریخی مفهوم اعتماد:
به لحاظ تاریخی، همواره اعتماد به منزله اعتماد یک سویه نظیر اعتماد زیردست به بالاست، اعتماد محکوم به حاکم، اعتماد ضعیف به قوی و …. مطرح بوده است به نحوی که نقش اعتماد به تأسیس و بقاء نظام های دانش تجربی به معنای واقعی اش به منزله تمدن بزرگ مرتبط است که بدین وسیله شرایطی را اعطا می کند که دیگران (کشورهای قدرتمندتر) می توانند افکار ما را تحت سیطرۀ خود در آورده و از آن طریق انتظار وضعیتی را داشته باشیم که ما را به استعمار آنها (کشورهای ضعیف تر) مجاز سازد، قدیمی ترین تعاریف از اعتماد را در نظریه های افلاطون و ارسطو سپس به طور مشروح در نظریات هابز و لاک روسو (در زمینه های فلسفی) می توان جستجو کرد. تأکید بر اعتماد به منزله عنصر اساسی رفاه متقابل ما و فراتر از آن به عنوان یک بعد از جنبه های ارزندۀ زندگی، هم در علوم سیاسی و هم ستون جامعه شناسی «مفهومی مشترک» است، زیرا بدون وجود اعتماد زندگی اصلاً امکان پذیر نیست. در علوم سیاسی به ویژه در قرون معاصر توکویل نیز سهم بسزایی در پرورش اعتماد بر عهده داشته است (پورمحمدی، ۱۳۷۷، ۵).
۲-۲-۳ مخاطب:
امروزه بحث درباره مخاطبان بخصوص درموج معاصر جهانی شدن [۱۲] جدیترشده است. در دنیای حاکمیت پیام و اطلاعات باید نخست مخاطبان را شکل داد و سپس آنان را به استفاده از رسانه وادار کرد. مخاطب، هدف هر کوشش رسانهای است و باید نخست ترغیب و سپس قانع شود که رسانه در خصوص علاقه و نیاز او پیام میدهد. مخاطب و رسانه بر هم تأثیر میگذارند. مارشال مک لوهان معتقد است که خود رسانه، مخاطب را مینوازد. براساس اظهارات مک لوهان [۱۳] میتوان گفت که مخاطب مرکز توجه و فعالیت رسانه ها است. « هلیوین و فلور [۱۴]» و « ساندرابال راکیچ[۱۵] » به عنوان دو جامعه شناس قصد داشتند تأثیر پیام رسانه ها بر مخاطب و چگونگی کارکرد مخاطب در قبال مضمون و پیام را مورد بررسی قرار دهند. چشم انداز گوناگون ویژگیهای فردی، چشمانداز قشرهای مختلف جامعه و چشمانداز روابط اجتماعی، ما را به این باور میرساند که مخاطب تودهوار یگانه در برابر رسانه بیمعنی است.
مخاطب کسی است با گرایشهای ویژه، تجربه های بخصوص، تأثیرپذیر از عوامل گوناگون و دارای نیازها و علایق مختلف. مخاطبان بسته به عوامل فردی و اجتماعی، آن بخش از مجموعۀ مضمون یا پیام رسانه را جذب میکنند که خود میخواهند نه بخشی را که پیام رسان در نظر دارد (قاضی زاده، ۱۳۸۰، ۹۷ )
تاریخ رسانه های جمعی نشان میدهد که مخاطبان میتوانند هم برآمده از خود جامعه باشند و هم از رسانه ها و محتوای آنها براساس نگرش نخست، میتوان رسانه ها را پاسخی دانست به نیازهای عمومی یک جامعۀ ملی، اجتماعی محلی، یا گروه اجتماعی متقدم. در این نگرش، رسانه ها همچنین در پی پاسخگویی به خواسته های مشخص و مورد تأکید مجموعههایی از افراد ـ نظیر صاحبان مشاغل، جوانان هواداران یک ورزش خاص و غیره هستند. در دیگر سوی، اگر مخاطبان را آفریدۀ رسانهها بدانیم در آن صورت خواهیم دید که آنها در پی یک فنآوری جدید مانند اختراع فیلم رادیو یا تلویزیون پا به عرصه هستی گذاشتهاند یا اینکه به دنبال تأسیس یک کانال جدید به دور آن جمع شدهاند. مطابق این نگرش میتوان از «مخاطبان تلویزیونی» یا «مردمان سینما رو» و یا از خوانندگان یک روزنامۀ خاص یا بینندگان پروپا قرص یک کانال تلویزیونی محبوب سخن گفت. چنین است شکلگیری مخاطبان خاص به دنبال رواج یک شکل یا نوع جدید از محتوی یا یک اجرای بسیار جذاب که معمولاً هم با بازاریابی و تبلیغات زیاد تقویت میشود. رسانه ها برای این منظور ممکن است از تقاضاهای خود انگیختۀ مردم استقبال کنند. یا اینکه گروه ها، نیاز ما و علایق احتمالی را قبل از ظهورشان شناسایی کنند (مک کوبیل، ۱۳۸۰، ۴۰-۳۹) برقراری ارتباط با مخاطب هدف اصلی و عمده هر رسانه جمعی میباشد. این ارتباط در صورتی زود و به موقع برقرار شده و شدت مییابد که فعالیت آن رسانه اولاً مبتنی بر شناخت کم و بیش مخاطب و نیازهای او باشد و ثانیاً در تهیه و انتشار آن، از اصول و شیوه های علمی بهرهگیری شود (رسانه، ۱۳۶۹، ۳)
۲-۲-۴ انواع مخاطبان:
امروزه امکانات جدیدی برای تعریف مخاطبان در حال ظهور است و ما میتوانیم به جای یک گروه یا توده از مخاطبان، از یک فرهنگ سلیقه یا یک شیوه زندگی برای توصیف الگوی گزینش رسانه ها حرف بزنیم هرچند مشکل است اما افراد برحسب سلایق، علایق و نیازها به یکدیگر نزدیک شدهاند (مک کوییل، ۱۳۸۰، ۳۴).
با وجود آنکه دستهبندی مخاطبان به عنوان عامل یا معلول رسانه ها در وضعیتی که مخاطبان رسانهای مداوماً در حال تغییر و شکلگیری هستند آسان نخواهد بود اما در یک سطح بندی اساسی
میتوان چهاردسته از مخاطبان را در نظر گرفت. که با توجه به موضوع تحقیق دو مورد از این دستهبندی را با تأمل بیشتری بررسی میکنیم:
- مخاطبان عام:
همانطور که میدانیم مخاطب در قالب یک گروه یا یک جمع انسانی است که قبل از آنکه به عنوان گروهی از مخاطبان رسانهای شناخته شوند دارای هستی مستقل بودهاند. در شرایط امروزه، بهترین مثال از مخاطبان رسانه ها که میتوان آنها را تا حدودی یک گروه اجتماعی نیز برشمرد میتواند خوانندگان یک روزنامه محلی یا شنوندگان ایستگاه رادیویی یک جماعت خاص باشد. مخاطبان فوق حداقل یک مشخصه هویت بخش اجتماعی/ فرهنگی مشترکی دارند آنها همگی در یک محل زندگی میکنند و عضوی از این اجتماع مسکون هستند (مک کوییل، ۱۳۸۰، ۴۲-۳۹).
مخاطبان عام نیز همه مشتریان یا مخاطبان یک رسانه هستند که به حکم توافق سلیقه، علاقه، نیاز و احساسات خود با رسانه ارتباط دارند. مخاطبان عام پرتعداد و تودهوار هستند و در کل محیط قلمرو رسانه، پراکنده و دسترسی به آنان دشوار و گاه ناممکن به نظرمیرسد، نفوذ و قدرت مخاطبان عام در قبال رسانه خبری و گاه در حد واکنش آنان محدود به نخواندن، ندیدن، نشنیدن و ارتباط نگرفتن با رسانه است و سلیقه، علاقه، نیاز و احساس خود را در رسانه میجویند (قاضی زاده، ۱۳۸۰، ۱۰۹)
- گروه خرسندی[۱۶]:
گروه یا دسته خرسندی به عنوان مخاطب برای اشاره به امکانات عدیده مخاطبان برای شکلگیری و باز شکلگیری بر مبنای برخی علایق، نیازها یا رجحانهای رسانهای انتخاب شده است. کاربرد واژه دسته به این معناست که چنین مخاطبان نوعاً جمع سادهای از افراد پراکندهاند که هیچ تعلق متقابلی ندارند. امروزه به دنبال تفکیک بوجود آمده در تولید و عرضه رسانهای به منظور پاسخگویی به تقاضاهای مصرف کنندگان خاص، دسته خرسندی نوع قدیمیتر عمومی مردم شده است. این پدیده چندان هم جدید نیست چرا که روزنامههای مردم پسند و نیز شایعه و مد از دیرباز انواع علایق خاص اما متداخل مخاطبان خود را برآورده کردهاند نیازهایی که این نشریهها تأمین کردهاند عمدتاً شامل نیاز به اطلاعات علمی، تفریحی و شایعات بودند که زندگی اجتماعی روزمره را تلطیف میکردند. در شرایط کنونی با رنگ باختن اخلاق مذهبی و نیز تجاری شدن رسانه ها این نوع از رسانه ها گسترش یافتهاند. اصطلاح مناسب در این مفهوم فرهنگ سلیقه است که توسط هربرت گانس[۱۷] ابداع شده است. وی این اصطلاح را برای توصیف آن دسته از مخاطبانی بکار میبرد که توسط رسانهها بر مبنای همگرایی علاقههایشان و نه براساس پس زمینه اجتماعی یا مکان شخص خلق میشوند. گانس فرهنگ سلیقه را مجموع محتواهای مشابه که توسط یک دسته از مردم برگزیده میشوند تعریف میکند.
۲-۲-۵ ویژگیهای مخاطبان:
در فراگرد ارتباط رسانهای، گیرنده عضوی از یک گروه پرتعداد به حساب میآید که عبارتند از: شنوندگان، بینندگان و خوانندگان. همین مخاطب رسانهای در عین حال چهار خصلت عمده دارد:
۱- مخاطب ترکیب «فردهایی» است که آمادگی دارند تا در تجربه های مشترک با منشاء رسانهای همراه شوند. آنان همواره تحت تأثیر داد و ستد جمعی در یک ارتباط میان فردی هستند. ویژگی این فردها این است که محصول رسانه مشترکی را بر میگزینند. این گزینش یا خودآگاه است یا از روی عادت صورت میگیرد.
۲- ویژگی دوم مخاطب «پر تعداد بودن» آن است. پارلز رایت [۱۸] که ویژگی پرتعداد بودن مخاطب را ارائه کرده است. عقیده دارد که مخاطب هر رسانه، در هر برش زمانی، پرتعداد است، چنان پرتعداد که پدید آورندگان رسانه هرگز قادر نیستند با همه مخاطبان تبادل نظر کنند.
۳- مخاطبان بیش از آنکه همذات و هموند باشند «ناهموند و غیرمتشکل» هستند. فردها در درون یک گروه مخاطب معین بیان کننده انواع و اقسام قشرها و طبقه های اجتماعی هستند. مخاطبان گروه یا افراد غیرهموند، اما برگزیده هستند. برگزیدن یک رسانه خاص شاید تنها عرصه مشترک میان آنان باشد.
۴- مخاطبان گروهی «ناشناخته» هستند. دستاندرکاران رسانه ممکن است تعداد محدودی از این گروه پرتعداد را با نام و نشان بشناسد که مخاطبان مشتری، حاصل کار آنان هستند، گو اینکه شاید به تجربه دریابند که مخاطبان آنان چگونه فکر میکنند یا چگونه از خود واکنش بروز میدهند.
(قاضی زاده، ۱۳۸۰، ۱۰۷-۱۰۶)
همه انواع چهارگانه مخاطب رسانهای که از آنها صحبت شد در یک چیز مشترکند: همه آنها به حیطه ارتباطات جمعی مربوط میشوند. ارتباطات جمعی اشکالی از جریان ارتباطی مرکز ـ پیرامون[۱۹] هستند که آنها گیرندگان از فرستندگان جدا و برایشان ناشناختهاند. توسعه مخاطبان از تجمع انبوه خلق در یک محل برای دیدن یا شنیدن یک پیام آغاز و بتدریج در طول تاریخ بزرگتر و غیرشخصیتر شدند. در نهایت مخاطب رسانه های جمعی از اجتماع افرادی پدید آمدند که در یک لحظه پیام مشابهی را دریافت میکنند.
«وره ویک[۲۰]» و «ون کام[۲۱]» مخاطبان رسانهای را برحسب متمرکز یا غیرمتمرکز بودن مخزن اطلاعات و فردی بودن آنها تقسیم بندی نمودهاند. در این رویکرد فرض بر این است که شرکت کنندگان به مانند چرخی که طول یک محور میچرخد گرد هم آمدهاند. در این رویکرد فرض بر این است که شرکت کنندگان واقع در پیرامون یا مرکز و یک یا چند شرکت کنند حاشیهای برقرارشود. با قرار دادن مخزن اطلاعات در برخورد با عامل برگزیننده زمان و موضوع با دو گزینه متمرکز یا فردی بودن آنها، میتوان به چهار نوع رابطه بین فرستنده و گیرنده دست یافت.
