البته این‌ها غیر از احادیثی است که اوصاف یا تعداد ائمه را ذکر نموده است مثلاً احادیثی که فرموده‌اند :«خلفای من به تعداد نقباء بنی اسرائیل است» یا «. . . دوازده نفرند اولشان علی است» ویا «. . .دوازده نفرند و مهدی آخرینشان است.»^[۵۸] که با احتساب این احادیث تعداد آن‌ها به بیش از سیصد حدیث می‌رسد.
بدین ترتیب صغرای قیاس یعنی منصوص بودن نام ائمه (+) در لسان پیامبر (*) ثابت می‌گردد. اما اثبات کبرای قیاس که حجیت نقلی گفتار پیامبر (*) است توسط آیه شریفه «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ^[۵۹]» صورت می‌گیرد. در این آیه فرمان الهی به اطاعت مطلق وبی چون و چرای از پیامبر(*) تعلق گرفته است و این فرمان در کنار دستور به اطاعت مطلق از خداوند متعال قرار گرفته است و این مطلب گواه وجوب اطاعت و حجیت کلام پیامبر (*) به طور مطلق است.

بنابراین قیاس و صغرا و کبرای آن چنین شکل می‌گیرد:
امامت ائمه سه‌گانه (+)منصوص پیامبر اکرم (*) است.
منصوص پیامبر اکرم (*) به امر قرآن حجت است.
امامت ائمه سه‌گانه به امر قرآن حجت است.
گفتار دوم : ادله عقلی
همان‌گونه که در مقدمه این فصل اشاره شد در این گفتار به بیان دو دلیل عقلی بر امامت خاصه امام حسن امام حسین، امام سجاد (+) می‌پردازیم.
دلیل اول :
مقدمه اول این دلیل عبارتست از اینکه امامت امام حسن، امام حسین، امام سجاد (+) منصوص پیامبر است؛ که اثبات این مقدمه با استناد به روایات در گفتار پیش از نظر گذشت.
اما کبرای آن عبارت است از اینکه منصوص پیامبر به حکم عقل حجت است. مراد از حکم عقل در این دلیل عصمت پیامبر (*) است گر چه عصمت انبیاء امری مسلم نزد متکلمان شیعه است ولی به طور اجمال به اثبات آن می‌پردازیم.
خواجه نصیر طوسی برای اثبات وجوب عصمت پیامبران چنین می‌فرماید : «و یجب فی النبی العصمه لیحصل الوثوق فیحصل الغرض و لوجوب متابعته و ضدها و الإنکار علیه^[۶۰]»، یعنی واجب است که پیامبر معصوم باشد تا به حرفش اعتماد گردد و [لازم است معصوم باشد زیرا اگر معصوم نباشد] لازم می‌آید هم وجوب متابعت وی و هم ضد آن و انکار وی.
علامه حلی در توضیح فقره‌ی اول کلام خواجه (لیحصل الوثوق. . ) می‌فرماید :
«چناچه مردم کذب و گناه را درباره انبیاء محتمل وجایز بدانند، کذب وگناه را در اوامر ونواهی آن‌ها نیز جایز می‌دانند، آنگاه دیگر فرمانبردار پیامبران نخواهند بود و این مطلب یعنی نقض غرض [الهی] از بعثت^[۶۱]»[ونقض غرض از حکیم محال است والتالی باطل فالمقدم مثله].
اما درباره فقره دوم (لوجوب متابعته …)، علّامه شعرانی می‌فرماید: «اگر فعل آن‌ها معصیت باشد پیروی آن‌ها جایز نیست یا گوییم هم متابعت آن‌ها واجب است چون پیغمبرند وهم مخالفت واجب است چون گناهکارند، دیگر آنکه اگر پیغمبر گناه کند باید او را نهی کرد و عمل او را منکر شمرد با آنکه رد پیغمبر وآزار او جایز نیست.»^[۶۲]
به این ترتیب صغرا و کبرای قیاس مورد نظر چنین شکل می‌گیرد:
امامت ائمه سه‌گانه (+) منصوص پیامبر اکرم (*) است
منصوص پیامبر به حکم عقل حجت است(به دلیل عصمت)
امامت ائمه سه‌گانه (+) به حکم عقل حجت است.
دلیل دوم :
مطابق دلایل عقلى ونقلى عصمت و افضلیت امام از شرایط امامت است و از کسانى که در زمان امام حسن وامام حسین (×) مدعى امامت بودند ، کسى جز او داراى صفات مزبور نبود و در زمان امام حسن (×) جز معاویه کس دیگرى ادعاى امامت نداشته است و با اثبات فسق ، بلکه کفر معاویه ، امامت امام حسن(×) مطابق با اوصاف مذکور ثابت می‌گردد .^[۶۳]
فصل سوم:پاسخ به شبهات
فصل سوم :پاسخ به شبهات
به اعتقاد شیعه همه امامان دوازده‌گانه معصوم و تمامی تصمیمات و افعال آن‌ها معصومانه و عاری از هرگونه خطاست. این مطلب مورد مناقشه بسیاری از دانشمندان اهل سنت قرار گرفته است. از جمله این اندیشمندان می‌توان به ابن تیمیه متفکر اصلی وهابیت و در سبز فایل به فیصل نور اشاره نمود. ابن تیمیه در کتاب معروف خود «منهاج السنه» سخنان علامه حلی در کتاب منهاج الکرامه را مورد نقد قرار داده است. فیصل نور نیز از علمای سلفی مسلک معاصردر کتاب خود «الامامۀ والنص» ایراداتی را به زعم خود به مبانی شیعه وارد نموده است. گر چه دربیشتر موارد نمی‌توان صغری وکبرای اشکال را به صورت مشخص ویا حتی نتیجه اشکال را به صورتی واضح در کلام او یافت، اما چیزی که به روشنی می‌توان دید این است که «منصوص بودن» امامت ائمه معصومین (×) مورد تخریب ونقد قرار گرفته است.
یکی از امامانی که حرکات او به طور ویژه مورد توجه اندیشمندان اهل سنت قرار گرفته است، امام حسن مجتبی (×) است و در زندگی امام مجتی (×) نیز آنچه که بیشتر مورد بررسی قرار گرفته است مسأله صلح امام حسن (×) با معاویه است.
اینکه غرض اندیشمندان سنّی از بررسی این حادثه چه بوده است امری است که در این فصل به آن رسیدگی می‌شود لکن جا دارد این رویداد تاریخی بزرگ از ابعاد مختلف مورد کاوش قرار گیرد تا از هرگونه بهره‌برداری سوء جلوگیری شود.
در زندگانی امام حسین × نیز بزرگ‌ترین رویداد همانا مقابله ایشان با یزید و فاجعه کربلاست. گرچه این حادثه در نظر همه آزادگان جهان، نمونه بارز مظلومیت حق در برابر ظلم باطل است ولی همین حادثه نیز از هجمه اتهامات ابن تیمیّه در امان نمانده است و به عکس، مسببان و قاتلان اصلی آن حادثه یعنی یزید بن معاویه تطهیر گردیده‌اند.
اما امام سجاد (×) که اصلی‌ترین حربه سیاسی اجتماعی و اخلاقی خویش را سلاح دعا قرار داد گرچه مورد مدح و ستایش فراوان اهل سنت قرار گرفته است لکن بازهم توسط متفکرنمایان وهابی هدف سؤالات و شبهاتی مثل اتهام عدم آگاهی خودایشان از امامت خود قرار گرفته است، و بدینوسیله خواسته‌اند تا منصوص بودن ایشان را هم به نحوی مورد خدشه قرار دهند.
پس از بررسی مجموعه شبهات دو کتاب «منهاج السنه»و «الامامۀ والنص» ، معلوم شد برخی از آن‌ها اختصاص به یکی از سه امام بزرگوار دارد ولی پاره‌ای از آن‌ها به صورت مشترک در مورد هر سه امام بزرگوار است گرچه بصورتهای متفاوت تکرار گردیده است.
لذا گفتار اول از این فصل به بررسی شبهات مشترک اختصاص یافت، سپس در گفتار دوم با رعایت سیر تاریخی ائمه معصومین،به بررسی شبهات مختص به امام حسن (×) امام حسین (×) و امام سجاد(×)پرداخته است.
گفتار اول: شبهات مشترک
شبهه اول: عدم آگاهی اصحاب و فرزندان و خود ائمّه از امامتشان!
خلاصه شبهه:
جمع زیادی از بزرگان اصحاب حسن بن علی (×) در ماجرای صلح شدیداً به ایشان اعتراض می‌کنند، در حالی که اگر امام منصوب از جانب خدا باشد کسی به او اعتراض نمی‌کند. شیعیان حسین بن علی (×) در کوفه به او نامه می‌نویسند که ما پس از حسن بن علی (×) امامی نداریم ، عبدالله فرزند علی بن ابیطالب (×) از امام بعد از حسن بن علی خبر ندارد، اصحاب خاص امام سجاد (×) مثل کابلی از اصلی‌ترین رکن اسلام (در اعتقاد شیعیان) یعنی امامت امام سجاد تا مدت‌ها بی خبر هستند. وضعیت اقوام و خویشان هم بهتر از اصحاب نیست؛ محمد بن حنفیّه برادر امام حسین(×)در مساله امامت با امام سجاد منازعه می‌کند و از موضع خود عقب نمی‌نشیند تا وقتی که معجزه حجر الاسود را می‌بیند.
عمر عموی امام سجاد نیز منکر امامت امام است. از همه مهم‌تر آنکه خود ائمه نیز از امامت خود بی اطلاعند. حسین بن علی (×) از پیامبر (*) درباره اسامی ائمه می‌پرسد و امام سجاد (×) در حادثه کربلا از وقایع آنروز از جمله شهادت پدر خود و به تبع آن از امامت خودش بی خبر بود. با تأمّل در موارد فوق باید گفت اگر نصب وجود می‌داشت بایستی اصحاب ائمه و یا خویشان ائمه و یا حداقل خود ائمه از آن مطلع می‌بودند ولی از گزارشات تاریخی فوق معلوم شد که چنین نصوصی وجود نداشته است.
تفصیل شبهه :
این شبهه توسط فیصل نور در کتاب الامامه و النصّ مطرح شده است و محور اصلی آن عدم آگاهی نسبت به نصوص امامت می‌باشد.
این عدم آگاهی گاهی به اصحاب ائمّه (×)، گاهی به خویشان ائمّه (×) و حتّی گاه به خود ائمّه نسبت داده شده است.
فیصل نور مدّعی است اصحاب هر سه امام یعنی امام حسن (×)، امام حسین (×) و امام سجاد (×) از نصوص امامت بی خبر بوده‌اند و برای هر کدام شواهدی را نقل می کند، سپس همین ادّعا را در مورد خویشان و در مورد خود ائمّه + تکرار می کند و برای هر کدام از آن‌ها مواردی را ذکر می کند. این شواهد به ترتیب سیر تاریخی ائمه + بیان می‌شود.
شواهد فیصل نور بر عدم آگاهی اصحاب ائمه از نصوص امامت!
شاهد اول: اعتراض اصحاب به صلح امام حسن(×)
فیصل نور دربارۀ اعتراض اصحاب، به امام حسن (×)می‌گوید:
این سلیمان بن صرد خزاعی است که به وی می‌گوید: همواره از کار تو در تعجبیم زیرا همراه تو چهل هزار مرد جنگی از اهل کوفه بودند که همگی مُزد بگیر و آماده باش بر در خانه‌هایشان بودند و علاوه بر آن فرزندانشان و پیروانشان نیز با آن‌ها بودند. این‌ها همه غیر از شیعیانت از اهل بصره و حجازند.^[۶۴]
سپس اینچنین ادامه می‌دهد :«ودیگری می‌گوید: روی مؤمنان را سیاه کردی و دیگری همانا سفیان بن لیلی است که به او می‌گوید یا مذلّ المؤمنین و این سفیان از ممدوحین نزد شیعه است بلکه از حواریین حسن رضی الله عنه است»^[۶۵]
و پس از آن اعتراض حجر بن عدی را این‌گونه نقل می‌کند: «و این حجر بن عدّی رضی الله عنه است که به او [حسن بن علی ع] می‌گوید: به خدا قسم که دوست داشتم تو در آنروز می‌مردی و ما هم همراه تو می‌مردیم و چنین روزی را نمی‌دیدیم!»^[۶۶]
به این ترتیب فیصل نور می‌خواهد بگوید این اعتراضات شدید نمی‌تواند از کسی صورت بگیرد که امام را منصوص می‌داند و چنین بر می‌آید که اگر نصبی وجود می‌داشت اصحاب به خود جرأت به کار بردن این الفاظ را در مواجهۀ با فرمانده وامامشان می‌دادند. گرچه فیصل نور در این شبهه به این نتیجه گیری صراحتا اشاره نمی‌کند ولی در بخش مربوط به اعتراضات اصحاب امام سجاد به این مطلب تصریح می کند.
شاهد دوم: منصرف شدن اصحاب از قول به امامت امام حسن (×)

۲۹

پشتیبانی فروشنده از نرم افزارها

۲۹

امکان تطبیق نرم افزار با فرایندهای موجود

۲۹

هزینه های کمتر

۱۴

سازگاری بهتر با فرایندهای موجود

۱۴

منبع : کومار وهمکاران ۲۰۰۲
۲-۵ فروشندگان نرم افزارهای ERP
سازمان ها برای اینکه بتوانند به سیستم ERPمناسب و همه جانبه برسند نیازمند به تخصص های بالایی درزمینه های مختلف میباشند و چون تهیه این سیستم ها به طور داخلی برای آنها دارای هزینه وزمان بالایی است بهترین راه حل مشکل خود رابرون سپاری ERP میدانند.تولید این نرم افزارها بسیار زمان گیر ونیاز به شناسایی کاربردها ، تاثیرات آنها بریکدیگر و خودکار سازی برخی فعالیتها داشته و نیاز به استفاده از استانداردهای مختلفی دارد لذا تعداد معدودی سازنده اصلی دردنیا در این زمینه وجوددارند.از جمله مهمترین شرکت های عرضه کننده سیستم های ERPدر دنیا ORACLE,SAGE,J.D.Edwards,BAAN,QAD,SAP,People,soft,CODA,LOGO. برخی از این شرکت ها راه حل های لازم جهت اکثر سازمان ها رادارا می باشند مثل SAP , People و برخی از آنها فقط در زمینه های کاربردی خاص متمرکز شده ونرم افزار خود را برای آن محیط ها طراحی و پیاده سازی کرده اند. مثل شرکت QAD که بیشتر جهت موسسات صنعتی طراحی و پیاده سازی شده است ( نیک نژاد ،۸۴)

انتخاب یک سازمان فراهم کننده خدمات نرم افزاری (ASP) شامل مجموعه ای از ریسک ها می شود که می توان به موارد زیر اشاره نمود (Trimi et al 2005)
نرم افزارداده های سازمانی دردست افرادی خارج از سازمان می افتد.
احتمال شکست ASP درارائه خدمات و پشتیبانی های لازمه
ضعف موارد عملکردی ASP در حین نصب و پیاده سازی سیستم
ارزیابی سیلوانا تریمی و همکارانش (۲۰۰۵) از ASP ها به شرط زیر می باشد :
عوامل آمادگی بکارگیری راه حل سازمانی
- ERP و فرهنگ سازمانی
نگرش محدود سازمانها در تعریف وظایف سازمانی و عدم شفافیت تاثیر عملکرد افراد در سازمان ، معمولا فرهنگی فردگرا و یا در بهترین حالت واحدگرا در سازمان القاء می کند . به همین دلیل سازمان نمی تواند با پتانسیل کامل در راستای اهداف خود حرکت کند . ERP با شفاف سازی عملکرد افراد در روندهای سازمان و با توانایی در اندازه گیری تأثیر عملکرد افراد در فرآیندها، دیدگاهی فرایند نگر را در سازمان بسط می دهد. بدین ترتیب جهت گیری افراد و بخش های مختلف سازمان به سمت اهداف سازمانی با یکپارچگی خاصی امکان پذیر خواهد بود(شعری،بختکی،۱۳۸۵).
ERP و فرآیندهای سازمانی
در بازارهای به شدت رقابتی امروز تنها سازمانهایی موفق به ایجاد مزیت رقابتی می شوند که بتوانند با دیدگاه همه جانبه به فعالیت های بخش های مختلف خود ، اقدام به طراحی روندهای جامع رقابتی بکنند. با بهره گرفتن از امکانات ERP می توان اثر فعالیت ها را در طول بخشهای مختلف سازمان ردیابی کرد و با تکیه بر امکان هماهنگ کردن تک تک فعالیت ها در بخش های مختلف ، اقدام به برنامه ریزی کلان در جهت ایجاد مزایای رقابتی نمود(شعری،بختکی،۱۳۸۵)..
منبع : 
ERP و تکنولوژی
منابع سازمانی به سه دسته منابع مالی ، منابع انسانی، تجهیزات و امکانات سازمان تقسیم می شوند . برای برنامه ریزی دقیق در راستای استفاده بهینه از منابع سازمان نیاز به شناسایی تاثیر هر فرایند به هر یک از سه دسته منابع فوق می باشد . ERP با ایجاد بستر مناسب و استفاده صحیح از ابزار و فن آوری اطلاعات می تواند با سرعت و دقت بسیار بالا و در وسعت کافی به بررسی تأثیر روندها بر کلیه منابع سازمانی بپردازد . با تکیه بر این ابزار می توان در هر لحظه ظرفیت آزاد منابع مختلف را شناسایی و با شبیه سازی فرآیندها تأثیر آنها بر منابع را پیش بینی کرده و جهت استفاده بهینه از منابع سازمان برنامه ریزی کرد(شعری،بختکی،۱۳۸۵).
منبع : 
ERP و تصمیم گیری مدیریت
برخی کارشناسان معتقدند « به غیر از مقوله برنامه ریزی و کنترل، مهم ترین فاکتور در مدیریت هر چه بهتر یک سازمان نحوه برقراری ارتباط بین بخشهای منفک و جدا از هم است زیرا با خلق بهترین و پیشرفته ترین برنامه ریزی ها اگر نتوان آنها را به مجریان و کاربران مربوطه انتقال داد این برنامه ها در حد همان تئوری ها باقی خواهند ماند. از طرفی یک مدیر برای دریافت بازخوردها و نیز سایر داده و اطلاعات مرتبط از کلیه بخشهای مؤسسه یا سازمان، نیازمند برقراری ارتباط با آنها است. به این ترتیب ارتباطات و روش ها و ابزارهای آن نقش بسیار مهمی را در مدیریت مؤثر و کارآمد زنجیره تأمین یک سازمان به عهده می گیرد. » (زارع ، ۱۳۸۳).
وقتی هر واحد ، کار خود را با سبک مستقل و جداگانه ای آغاز می کند، اهداف کلی و عام در سازمان نیز به فراموشی سپرده می شوند یا کمرنگ می گردد. مدیریت ارشد سازمان نمی تواند گزارشهای مختلف از عملکرد ها و وظایف مختلف سازمان خود را به صورت یک جا و یک کاسه تحلیل نموده و براساس آن در زمان مناسب تصمیمات استراتژیک برای کل سازمان اتخاذ نماید. از این رو، فن آوری ERP به وجود آمد.این فن آوری موجب اتومات کردن تمام فرآیندها در هر واحد یا زیرمجموعه می شود.
جدول ۲-۳ معایب ومزایا انتخاب ASP

معایب

تحت سلطه ASP بودن
احتمال عدم حمایت کافی
آسیب پذیری شرکت های ASP دربازار
کنترل کم روی داده هاو فعالیت های ASP

مزایا

زمان سریعتر در نصب سیستم
راهی کم هزینه تر حتی اگر این چنین نباشد کم ریسک تر است
دسترسی به آخرین تکنولوژی های مربوطه

طرح درس های اختصاصی از جمله برای فاوا ، خط مشی های مجاز ، منابع مالی گسترده از جمله توسعه حرفه ای معلم

انضمام فاوا به طرح های کلی توسعه مدرسه ، مشارکت همگانی معلمان و دانش آموزان ، خط مشی های شمول ، افزودن کلیه جنبه های مالی فاوا به بودجه کلی مدرسه ، توسعه حرفه ای کامل

تسهیلات و منابع

کارگاه های اختصاصی برای مدیریت – کلاس های درس اختصاصی ، کامپیوتر ها و چاپگرها ، واژه پردازی ، صفحات گسترده ، پایگاه های داده ها ، نرم افزار نمایشی ، نرم افزار مدیریت ، بازی ها

لابراتور و یا کلاس های درس اختصاصی کامپیوتر برای کسب نتایج ویژه در فاوا ، کامپیوترها ، چاپگرها و لوازم محدود جانبی ، واژه پردازی ، صفحات گسترده ، پایگاه های داده ها ، معرفی نرم افزار ، نرم افزار ، فاوا ، دسترسی به اینترنت

آزمایشگاه کامپیوتر و یا کلاس درس ، کلاس های درس شبکه ای اینترنت و اینترانت ، مراکز یادگیری مجهز ، انواع دستگاه ها از جمله دوربین دیجیتال ، اسکنر ، ویدئو ، ضبط صوت ، ماشین حساب های گرافیکی ، کامپیوتر های قبل حمل ، دستگاه های حساس از راه دور ، کنفرانس ویدئویی ، پردازش واژه ها و صفحات گسترده ، پایگاه داده ها ، نرم افزار های نمایشی ، انواع محتواهای موضوعی تدوین برنامه های چند رسانه ای ، تولیدات صوتی و تصویری ، انواع نرم افزارهای

آموزش همگانی فاوا با دسترسی به تجهیزات فناوی انواع وسایل رایج.
تاکید بر محیط های یادگیری متنوع ، استفاده از کلیه دستگاه های ذکر شده در ستون سمت راست و فضا های یادگیری مبتنی بر وب ، بارش مغزی ، کنفرانس و مشارکت ، آموزش از راه دور ، درس های وب ، نرم افزارهای خود مدیریتی دانش آموز

درک برنامه درسی

سواد فاوا ، آگاهی از نرم افزار ، مسئولیت هر یک از معلمان

بکارگیری نرم افزار در درون موضوعات درسی جداگانه ، کاربرد زمینه های مصنوعی و مجزا

ترکیب با محتوای غیر فاوا ، سیستم های یادگیری منسجم ، موقعیت های واقعی ، روش شناسی پروژه حل مسائل ، یادگیری مبتنی بر منابع

زمینه های مجازی و واقعی ، الگوسازی نوین و جهان نوین ، پذیرش فاوا به عنوان یک عامل آموزشی ، ارائه برنامه درسی از طریق وب و کارکنان به طور منسجم

توسعه حرفه ای برای کارکنان مدارس

علاقه فردی

مهارت آموزی کاربرد کامپیوتر ، طرح ریزی شده ، کسب مهارت های شخصی فاوا

موضوعات خاص ، مهارت های حرفه ای ، ادغام حوزه های درسی با بهره گرفتن از فاوا ، تحولی

تمرکز بر یادگیری و مدیریت یادگیری ، خودگردانی طرح و دیدگاه شخصی ، مورد حمایت مدرسه ، خلاق و ابتکاری ، مرتبط نمودن جامعه آموزشی با دانش آموزان و معلمان به صورت مشترک

جامعه

هدایای متفرق ، مسئله محور ، اتفاقی

جستجوی هدایا و عطایا ، مشارکت فاوا

اجتماع یادگیری ، موضوع محور بودن با تامین کمک های جداگانه و اتفاقی ، پیشنهادی ، جوامع شبکه ای محلی و جهانی

اجتماع گسترده با همکاری فعال والدین ، خانواده ها ، مشاغل ، صنایع ، سازمان های مذهبی ، دانشگاه ها ، مدارس حرفه ای و سازمان های داوطلب ، جهانی و محلی ، واقعی و مجازی ، مدرسه به عنوان یک منبع یادگیری برای جامعه به صورت فیزیکی و مجازی

ارزیابی

بر اساس تجهیزات ، بودجه محور ، موضوع های درسی مجزا ، تعلیمی ، مداد و کاغذ ، کنترل کردن ، وظایف محدود ، مسئولیت انفرادی معلم

مهارت محور ، معلم محور ، تمرکز بر موضوعات درسی ، سطوح گزارش دهی ، اعتدال در
حوزه های درسی

منسجم ، پرونده های تحصیلی ، دانش آموز محور . مسئولیت دانش آموز . رسانه های
متعدد برای نشان دادن موفقیت ، میانه روی در حوزه های درسی ، اجتماعی ، اخلاقی و فنی

مداوم . کل گرا – تمامیت فراگیر . با واسطه گری هم قطاران . فراگیر محور . بازپاسخ ، پروژه محور .

۲-۲-۵ ) مراحل اجرای برنامه های فاوا در آموزش و پرورش
با توجه به اقدامات در دست اجرا در زمینه فاوا در وزارت آموزش و پرورش و لزوم رعایت توالی فعالیت های بهم پیوسته و امکان توان اجرایی در نظام برنامه ریزی و اجرای مرحله بندی اقدامات شامل :
۲-۲-۵-۱ ) مرحله اول : تا پایان برنامه سوم توسعه

• ایجاد کارگاه های فناوری آموزشی و اطلاعاتی در وزارت آموزش و پرورش با تسهیلات اتصال به شبکه جهانی در کلیه مدارس متوسطه و ارائه درس آشنایی با رایانه و اینترنت در کلیه شاخه ها و رشته های دوره متوسطه مرکز تربیت معلم و آموزشکده های فنی و حرفه ای .

• ادامه فعالیت های طرح جامعه انفورماتیک وزارت آموزش و پرورش اتصال مناطق آموزش و پرورش و بخش اداری کلیه مدارس به اینترنت .

• بررسی تدوین و تصویب قوانین و آیین نامه ها و استاندارد های لازم برای ایجاد بستر مناسب برای طراحی محتوای دروس و برنامه آموزشی سازگار با فناوری اطلاعاتی و ارتباطی در سطح گسترده با مشارکت بخش خصوصی .

• گسترش شبکه رشد و سازمان دهی ، طراحی محتوای مناسب دوره های آموزش فاوا و اجرای محدود آن برای معلمان ، مدیران و کارشناسان .

• تربیت یک مسئول فاوا برای هر مدرسه متوسطه .

• برگزاری دوره های آشنایی با رایانه در شبکه های جهانی برای معلمان متوسطه .

۳۰

۱/۱

۳۷/۰

۰۷۶/۰

۴۰

۹۷/۰

۳۸/۰

۰۳۳/۰

۴۵

عیب اصلی این تئوری، صرف نظر کردن از سست شدگی بخشهای جانبی و فشار افقی ناشی از آن است. ضمن آن که اثر عمق پوشش (عامل ) اثری همیشگی و بسیار آهسته (نسبت به افزایش عمق ) دارد.
فصل سوم
« معادلات تعادل و حل آنها »
۳-۱ معادله اساسی رفتار دینامیکی
معادله برای حرکت وابسته به زمان یک جسم تحت تاثیر بار دینامیکی بصورت زیر می باشد:

(۳-۱)
در اینجا M ماتریس جرم، u بردار تغییر مکان، C ماتریس میرایی، K ماتریس سختی و F بردار نیرو می­باشد. تغییرمکان u، سرعت و شتاب با زمان تغییر می نمایند. در ماتریس M، جرم مصالح (خاک + آب + دیگر سازه ها) به حساب آورده می شود. ماتریس C میرایی مصالح را نشان می دهد. در اصل میرایی مصالح از اصطکاک و تغییرشکلهای برگشت ناپذیر (پلاستیسیته و ویسکوزیته) ناشی می شود. با پلاستیسیته و ویسکوزیته بیشتر، انرژی ارتعاش بیشتری از بین می رود. برای محاسبه ماتریس میرایی، پارامترهای اضافی که تعیین کردن آن با آزمایش ممکن می باشد، لازم می شود. در المان محدود، C اغلب به صورت تابعی از جرم و ماتریس های سختی میرایی رایلی فرموله بندی می شود(۷).
(۳-۲)
بطوریکه و ضرایب رایلی را نشان می دهند.
برای یک سیستم چند درجه آزادی، نسبت میرایی بحرانی ، برای هر فرکانس زاویه ای سیستم از رابطه زیر حاصل می شود(۸):
(۳-۳)
(۳-۴)
شکل ۳-۱) تغییر نسبت میرایی بحرانی نرمال شده با فرکانس زاویه ای
در شکل (۳-۱) تغییرات نسبت میرایی مود iام با فرکانس زاویه­ای نشان داده شده است. سه خم ارائه شده شامل مولفه های مربوط به جرم و سختی بطور مجزا و جمع آنها می باشد. بطوری که مشاهده می شود، میرایی متناسب با جرم در محدوده فرکانس های زاویه ای پایین، و میرایی متناسب با سختی در محدوده فرکانس های زاویه ای بالا غالب است.
در مسائل از نوع تک منشا مانند کوبیدن شمع و ژنراتور روی فونداسیون ( که از مدل تقارن محوری استفاده شده است)، ممکن است نیاز به میرایی رایلی نباشد، چون بسیاری از میرایی ها به علت توزیع شدن شعاعی موج ها می باشد (میرایی هندسی) و میرایی هندسی مهمترین کمک رابه میرایی سیستم می کند. با این وجود در مدلهای کرنش صفحه ای مانند مسائل زلزله، میرای رایلی برای بدست آوردن نتایج واقع بینانه لازم می باشد.
پارامتر متداول استفاده شده، نسبت میرایی می باشد. در روش المان محدود، میرایی رایلی یکی از اندازه گیریهای مناسب است که اثرات میرایی را در ماتریس سختی و جرم لحاظ می کند. رایلی پارامتری است که اثر جرم در میرایی سیستم تعیین می نماید. در مقادیر بالاتر بیشتر فرکانسهای پایین مستهلک می‌شوند. رایلی پارامتری است که اثر سختی در میرایی سیستم را تعیین می نماید. در مقادیر بالاتر ،
بیشتر فرکانسهای بالا مستهلک می شوند.
از رابطه زیر می توان مقادیر و را برای هر لایه خاک بدست آورد:
(۳-۵) و
که نسبت میرایی برای المان و فرکانس طبیعی مود اول سیستم است.
۳-۲ حل معادلات دینامیکی تعادل
دو راه حل برای حل معادلات دینامیکی حرکت وجود دارد. یکی انتگرال گیری به روش تفاضل پیش رونده (Forward difference time integration) و دیگری انتگرال گیری به روش نیومارک (Newmark time integration) می باشد. روش پیش رونده یک روش صریح (explicit) است و روش نیومارک به صورت غیر صریح (implicit) مسئله را حل می کند.
طرح انتگرال زمان نیومارک روشی است که مکررا از آن استفاده می شود. با این روش، تغییرمکان و سرعت در نقطه ای در زمان به ترتیب به صورت زیر بیان می شود:
(۳-۶)
(۳-۷)
در معادلات بالا، مرحله زمانی می باشد، ضرایب و دقت انتگرال گیری زمانی عددی را تعیین می نمایند. این ضرایب با و میرایی رایلی فرق دارند. به منظور بدست آوردن جواب ثابت، شرایط زیر باید اعمال شود:
(۳-۸)
توصیه می شود که از تنظیمات استاندارد که طرح نیومارک میرا با و بکار برده شده است استفاده نمود(۷).
۳-۲-۱- بکار بستن طرح انتگرال در Plaxis
(۳-۹)
(۳-۱۰)
(۳-۱۱)
(۳-۱۲)
(۳-۱۳)

کلیات تحقیق

امنیت مواد غدایی یک مسئله در سطح جهانی است که همه انسان­ها درگیر آن هستند. بسیاری از مواد غذایی فساد پذیرند و برای رسیدن به یک عمر انبار داری مناسب نیاز به مراقبت در مراحل تولید، انبار و پخش در برابر میکروب­های فسادزا و بیماری­زا هستند. مصرف غذاهای آلوده به میکروب­های بیماری زا سالیانه حدود ۳۰ درصد مردم دنیا را گرفتار می­ کند. تخمین زده شده که ۳۰ درصد از مردم کشور­های صنعتی سالیانه دچار بیماری ­هایی با منشآ غذایی می­شوند و در سال ۲۰۰۰ حدود ۲ میلیون نفر از بیماری­های گوارشی و اسهال در سراسر دنیا مرده­اند. به رغم پیشرفت­های جدید در روش­های تولید مواد غذایی، ایمنی مواد غذایی موضوعی است که به طور فزاینده­ای مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین هنوز نیاز به روش­های جدید برای کاهش و از بین بردن میکرواورگانیسم­های بیماری زا ­(احتمالا روش­های ترکیبی) در مواد غذایی احساس می­گردد. امروزه تمایل به استفاده از نگهدارنده­های شیمیایی و موادی که بر روی سلامت انسان و محیط زیست اثر منفی دارند در صنعت مواد غذایی از طرف مصرف کنندگان و تولید کنندگان مواد غذایی کاهش یافته است.

استفاده از گیاهان دارویی از زمان­های بسیار قدیم برای بهبود عطر و طعم غذا، استفاده­های دارویی و درمان بسیاری از بیماری­ها کاربرد داشته است. بیش از ۲۰۰۰ سال قبل در مصر، هند و ایران باستان روش تقطیر برای استخراج اسانس و عصاره گیاهان دارویی به کار رفته است. از گیاهان دارویی پر استفاده، می­توان به چوب درخت عرعر، میخک، جوز، رازیانه، فلفل و دارچین اشاره کرد (۱۵ و ۲۷).
تا سال ۱۹۹۰ مطالعات چندانی روی خواص نگهدارنده­گی گیاهان دارویی در مواد غذایی صورت نگرفته بود، ولی در ۲ دهه قبل تحقیقات گسترده­ای در مورد امکان استفاده از اسانس و عصاره این گیاهان به عنوان نگهدارنده­های طبیعی در مواد غذایی به ویژه مواد غذایی مایع انجام گرفته است (۱۶، ۵۵ و ۵۹).
بسیاری از فراورده­های غدایی به صورت طبیعی فاسد شدنی هستند، در نتیجه برای افزایش ماندگاری در طول فرایند تولید، انبارداری و توزیع احتیاج به نگهداری و محافظت دارند. در صنعت تولید مواد غذایی برای افزایش ماندگاری از مواد و نگهدارند­ه­های شیمیایی استفاده می­ شود.این مواد از طریق کاهش یا ممانعت از رشد میکروب­ها باعث افزایش عمر انباری مواد غذایی می­شوند. لازم به ذکر است که در حال حاضر مصرف کنندگان در رابطه با بهره گرفتن از افزودنی های شیمیایی و سنتزی آگاهی و نگرانی بیشتری دارند. بنابراین مواد غذایی فرایند شده با نگهدارند­های طبیعی روز به روز بیشتر مورد توجه قرار می­گیرند. اسانس و عصاره­های حاصل از متابولیت ­های ثانویه گیاهان دارویی به دلیل خواص بیولوژیک مناسب به ویژه خواص ضد میکروبی و همچنین ایجاد عطر و طعم مطبوع برای جایگزینی نگهدارند­ه­های شیمیایی بسیار مناسب می­باشند(۲۲، ۳۳، ۴۵ و ۴۶).
نگهداری مواد غذایی یک مبارزه مداوم با میکروب­های فسادزا و بیماری زاست. معولآ فرایند­های نگهداری و محافظت از مواد غذایی مانند حرارت دهی، سردکردن، و افزودن مواد ضد میکروبی باعث تغییرات نامطلوب در خواص حسی مواد غذایی و کاهش ارزش تغذیه ای آن­ها می­ شود. تحقیقات زیادی برای جایگزینی روش­های سنتی نگهداری مواد غذایی با روش­های جدید برای بهبود مزه، ارزش غدایی و حالت طبیعی ماده غدایی انجام شده است. در سال­های اخیر مصرف کنندگان حساسیت­های بیشتری را نسبت به فرایند تولید مواد غذایی که مصرف می­ کنند نشان می­ دهند. نگهدارند­های شیمیایی که سال­ها برای نگهداری مواد غذایی مورد استفاده قرار می­گرفته­اند ممکن است اثرات منفی بر ویژگی­های ماده غدایی و سلامت انسان داشته باشد. بنابراین توجه و گرایش به سمت نگهدارنده­های طبیعی مانند اسانس و عصاره­های گیاهان دارویی روز به روز بیشتر می­ شود (۴۲).
عفونت و مسمومیت غذایی باعث بیماری­های زیادی در سراسر دنیا می­ شود. میکروب­های موجود در مواد غذایی به دلایل مختلفی مانند فرایند نامناسب باعث بیماری­های مختلفی می­شوند. گونه­ های سالمونلا، استافیلوکوکوس اورئوس و اشرشیاکلی از معمول­ترین میکروب­های بیماری زا در مواد غذایی هستند که به طور گسترده­ای از مواد غذایی جداسازی شده ­اند. میکروارگانسم­های بیماری­زا و فسادزا باعث فساد و کاهش کیفیت و مقبولیت مواد غذایی می­ شود. این میکروب­ها باعث کاهش عمر انبار داری مواد غذایی می­شوند که یک مسئله بسیار مهم در صنعت غذاست(۳۷ و ۵۶).
اسانس ­ها به علت طبیعی بودن و به طور کلی خواص ضد میکروبی و بیولوژیکی مناسب، بسیار مورد قبول مصرف کننده­ها هستند. کاهش بیماری­ها، کاهش مشکلات زیست محیطی، و کاهش مقاومت میکروب­ها به نگهدارنده­های شیمیایی و مزیت­های دیگر باعث افزایش کاربرد اسانس ­ها در صنعت غذا و بسته بندی مواد غذایی می­ شود (۱۱).
مواد موثره­ی گیاهان دارویی جزئی از متابولیت‌های ثانویه گیاهی می باشند. این متابولیت‌ها در حقیقت حاصل فعالیت چرخه‌های بیوسنتزی فرعی هستند که از چرخه‌های بیوسنتزی حیاتی (متابولیسم اولیه) مشتق می شوند و می توان آن­ها را پایانه‌های متابولیسم در یاخته­های گیاهی دانست. در حقیقت، حضور این مواد در یک گیاه باعث افزایش قدرت سازگاری آن با محیط، افزایش مقاومت و قدرت دفاعی در برابر حشرات و حیوانات و همچنین توان رقابتی بالاتر نسبت به گونه­ های شبیه خود می­ شود. دلیل اصلی توجه بشر به متابولیت‌های ثانویه گیاهی، مصارف بسیار گسترده‌ای است که این فرآورده‌ها در داروسازی، صنایع غذایی، کشاورزی و صنعت دارند. در حدود پنجاه هزار ماده شیمیایی فعال مختلف از ۲۰ تا ۳۰٪ گیاهان آلی که مورد شناسایی قرار گرفته‌اند، جداسازی گردیده است و این فهرست پیوسته در حال گسترش بوده و هر روزه کشفیات جدیدی در این زمینه صورت می گیرد (۲۵، ۲۶ و ۵۳).
ترکیبات ثانویه گیاهان خواص بیولوژیکی زیادی دارند که خواص ضداکسایشی یکی از آن­هاست. مطالعات نشان می­دهد که ترکیبات ضداکسایشی موجود در میوه­ ها و سبزیجات باعث ممانعت از ایجاد بیماری­های زیادی می­شوند. بنابراین روز به روز اهمیت مواد ضداکسایش به ویژه ضداکسایش­های طبیعی که عوارض ضداکسایش­های شیمیایی را نیز ندارند بیشتر می­ شود. استرس­های اکسایشی در ایجاد بیماری­های مزمنی نظیر سرطان، بیماری­های قلبی-عروقی، سندروم دوون و مشکلات حرکتی مؤثر است. از بین ضداکسایش­های گیاهی ترکیبات فنولی گستردگی بیشتری دارند. خواص ضداکسایشی این ترکیبات فنولی عمدتآ مربوط به خواص احیا کنندگی و ساختار شیمیایی آن­هاست که قادر به خنثی کردن رادیکال­های آزاد، تشکیل کمپلکس با یون­های فلزی و خاموش کردن اکسیژن یگانه و سه­گانه هستند. ترکیبات فنولی از طریق دادن الکترون به رادیکال­های آزاد واکنش اکسیداسیون را متوقف می­ کنند(۳۱ و ۵۴).

گیاهان دارویی

استفاده از گیاهان دارویی به عنوان چاشنی و درمان بعضی بیماری­ها به زمان باستان برمی­گردد و خواص تعدادی از گیاهان دارویی به صورت تجربی کاملا شناخته شده است. همچنین گیاهان ترکیبات مختلفی را برای محافظت از خود تولید می­ کنند که معمولا اثرات بیولوژیکی مناسبی دارند. در دهه­های گذشته پژوهش­های گسترده­ای روی گیاهان دارویی انجام شده و تولید داروهایی با ماده موثر طبیعی افق‌های جدیدی را برای جامعه پزشکان و داروسازان پژوهشگر گشوده است، به طوری که در حال حاضر حدود یک سوم داروهای مورد استفاده در جوامع انسانی را داروهایی با منشاء گیاهی تشکیل می دهند. گیاهان دارویی حاوی مواد شیمیایی مفید برای مصارف دارویی، چاشنی‌های غذایی و مواد خوشبو کننده و معطر هستند. (۱۳ و ۵۱).

خواص گیاهان دارویی

گیاهان دارویی اثر‌ات گوناگونی در درمان بیماری‌ها دارند، بعضی از گیاهان دارویی، بیماری را درمان می نمایند در حالی که برخی دیگر، از اثر‌های جانبی بیماری می­کاهند. در طب سنتی از گیاهان دارویی در درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها، از سرما خوردگی معمولی تا بیماری‌های خود ایمنی استفاده می­ شود. اثر این گیاهان دارویی بر روی سیستم ایمنی گوناگون می باشد (۱۵).
بشر از دیرباز از گیاهان دارویی به طور سنتی استفاده کرده و به خواص مختلف آن­ها به طور تجربی آگاه شده است. استفاده از مواد نگهدارنده شیمیایی و آنتی بیوتیک­های مصنوعی باعث ایجاد خطراتی برای سلامتی انسان و مقاوم شدن تعدادی از میکروب­ها به این مواد شده­ است. لذا در ۲ دهه گذشته در بسیاری از کشور­ها توجه بیشتری به استفاده از خواص ضد میکروبی و دارویی گیاهان در علوم مختلف شده است، به طوری که استفاده از متابولیت­های ثانویه این گیاهان در علم پزشکی، داروسازی و مواد غدایی گسترش یافته و روز به روز روش­های جدید استخراج مواد موثره این گیاهان و بررسی خواص کاربردی آن­ها بیشتر مورد مطالعه قرار می­گیرد (۲۱).
ترکیبات ثانویه موجود در گیاهان دارویی خواص بیولوژیگی زیادی دارند که از جمله این خواص می­توان به خواص ضد میکروبی، ضد اکسایشی، ضد دردی، ضد گرفتگی عضلات، درمان و کاهش علائم تعداد زیادی از بیماری­ها، ضد انگل و حشره بودن اشاره کرد. تعدادی از این خواص در دهه­های قبل مشخص شده و روز به روز بر تحقیقاتی که برای شناسایی گیاهان دارویی جدید و خواص آن­ها انجام می­گیرد افزوده می­ شود (۱۳).
مشخص شده است که خواص ضدمیکروبی و آنتی اکسیدانی گیاهان دارویی با مقدار کل ترکیبات فنولی رابطه مستقیمی دارد، و معمولآ گیاهانی که خواص ضد میکروبی بالایی دارند خواص آنتی اکسیدانی مناسبی نیز دارند (۶۰).
بررسی­های بالینی نشان داده است که محصولات گیاهی مختلف در درمان اختلالات سیستم ایمنی و متعادل کردن عملکرد سیستم ایمنی در عفونت‌های مزمن، مسمومیت‌ها و جلوگیری از ورود میکروارگانیسم ها به بدن موثر می باشند (۵۳ و ۶۵).

خواص ضداکسایشی گیاهان دارویی

مشخص شده است که به طور طبیعی در بدن ما انسان­­ها مولکول‌هایی به نام رادیکال آزاد وجود دارد. این مولکول‌ها که بسیار واکنش‌پذیر هستند، در غشاء خارجی، الکترون‌های جفت نشده دارند. عمل اکسیداسیون ممکن است باعث انتقال الکترون از یک اتم به اتم دیگر شود. این روند به طور معمول در هنگام متابولیسم و چرخه انتقال الکترون صورت می‌گیرد. انتقال الکترون به صورت تک الکترون، ایجاد رادیکال‌های آزاد کرده که باعث آسیب به مولکول‌هایی مانند لیپید‌های موجود در غشاء، آنزیم‌ها و یا DNA می‌شوند (۵۸).
با افزایش تشکیل رادیکال‌های آزاد، افزایش فعالیت سلول‌های ایمنی، التهاب، عفونت، سرطان و عوارض و بیماری­های مختلفی را خواهیم داشت. فرایند‌‌های مختلفی از تشکیل رادیکال‌های آزاد جلوگیری می‌کنند که در این میان مواد ضداکسایش از نقش ویژه‌ای برخوردارند. در بدن بین رادیکال‌های آزاد و ضداکسایش­ها تعادل وجود داشته و ضداکسایش­‌ها نقش کنترل رادیکال‌های آزاد را بر عهده دارند (۵۰).
در برابر اثرهای مضر رادیکال‌های آزاد در بدن، سیستم دفاعی وجود دارد و شامل آنزیم‌ها و ویتامین‌هایی می‌باشد که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم بدن را در برابر تنش ­های اکسیداتیو نگهداری می‌نمایند. به طور کلی، همه یاخته های بدن آنتی‌اکسیدان‌های داخل سلولی دارند. از جمله این ترکیبات می‌توان به گلوتاتیون، ویتامین E، بتا- کاروتن و فلاوونوئید‌های مختلف گیاهی اشاره نمود (۱۳).
گیاهان عالی حاوی ترکیباتی به عنوان متابولیت‌های ثانویه هستند که شامل ترکیبات فنولیک نیز می باشند. ترکیبات فنولی و مشتقات پلی‌فنولی از مهمترین ترکیبات ضد اکسایشی هستند که دارای ساختار آبدوست-‌ آبگریز هستند. این ترکیبات گیرنده رادیکال‌های آزاد در زنجیره اکسیداسیون می‌باشند که به دلیل حلقه فنولیکی و زنجیره‌های کناری آن‌ها می‌باشد. فعالیت ضد اکسایشی فنولیک اسید‌ها و ترکیبات آن‌ها به تعداد گروه‌های هیدروکسیل که در مولکول وجود دارد بستگی دارد (۶۹).

رادیکال­های آزاد

رادیکال­های آزاد با دارا بودن الکترون­های یگانه بسیار واکنش پذیرند و آسب­های فراوانی را به مولکول­های زیستی مانند پروتئین­ها، چربی­ها، نوکلئوتید­ها و کربوهیدرات­ها وارد می­ کنند. خوشبختانه در بدن ما برای مقابله با رادیکال­های آزاد، سیستمی به نان سیستم دفاع ضداکسایشی وجود دارد که شامل ۲ نوع سیستم آنزیمی و غیر آنزیمی است. آنزیم­هایی نظیر سوپراکسید دیسموتاز، گلوتاتیون پراکسیداز و کاتالاز اجزای اصلی تشکیل دهنده سیستم دفاعی آنزیمی، به عنوان مهم­ترین سیستم ضداکسایشی سلولی هستند. در مقابل ترکیباتی چون ویتامین E، کاروتنوئید­ها، اسید آسکوربیک، بیلی روبین، بتا کاروتن، اسید اوریک و برخی هورمون­ها مانند استروژن، سیستم دفاعی غیر آنزیمی را تشکیل می­ دهند، و با جلوگیری از تشکیل رادیکال­های آزاد، ترمیم صدمات وارده، افزایش دفع مولکول­های صدمه دیده و با کاهش جهش­های سلولی، آسیب ناشی از فعالیت رادیکال­های آزاد را به حداقل می­رسانند(۲۹، ۳۰، ۴۷ و ۵۸).
در نتیجه­ به هم خوردن تولید وحذف رادیکال­ها در اثر دخالت عوامل خارجی تنش­های اکسیداتیو به وجود می ­آید که عوامل ایجاد بیش از ۱۰۰ نوع بیماری در انسان هستند. مصرف برخی از ضداکسایش­های شیمیایی مانند ^[۱]BHT در پاره­ای از ابهام است، چرا که وجود چنین ترکیباتی در مواد غدایی می ­تواند باعث ایجاد بیماری­هایی چون سرطان شود. بنابراین یافتن ضداکسایش­های طبیعی و جایگزین کردن آن­ها به جای مواد شیمیایی از اهمیت بالایی برخوردار است. در این راستا اسانس و عصاره­های گیاهی به عنوان عوامل بسیار مناسب ضد اکسایش شناخته شده ­اند که عمدتآ ایمن و مورد قبول مصرف کننده­گان هستند(۱۴).
یکی از مهم ترین رادیکا­های آزاد، رادیکال­های اکسیژن است که به صورت سوپراکسید(^{- •}_۲o)، هیدروژن پروکسید(_۲O₂H)، رادیکال هیدروکسیل(^•OH) و یا اکسیژن یگانه(_۲O¹) باعث اکسایش می­شوند. عواملی نظیر اشعه، آلودگی، حشره کش­ها و نور باعث ایجاد این رادیکال­های آزاد می­ شود(۱۸).

اکسیداسیون لیپید­ها

اسیدهای چرب یکی از مهمترین ترکیبات موجود در لیپید غشاهای بیولوژیکی، از جمله فسفولیپیدها، تری گلیسرید ها و گلیکولیپید ها به شمار می­روند. از بین اسید های چرب موجود در بین غشاهای یاخته ای، اسید های چرب غیر اشباع سهم عمده ای را در سیالیت غشاء ها به عهده دارند و در عین حال، این اسید های چرب غیر اشباع، به فرایندهای اکسیداتیو حساس بوده و بیشتر مورد هجوم عوامل اکسید کننده قرار می­گیرند. اکسایش خود به خودی لیپیدی توسط هر نوع رادیکال آزاد اولیه که قادر به برداشت هیدروژن متصل به گروه فعال متیلی موجود در زنجیره اسید چرب غیر اشباع باشد، شروع می شود (۶۴).
اکسیداسیون در مواد غدایی یک روند تخریبی است که باعث از بین رفتن ارزش غذایی و تغییرات نامطلوب شیمیایی در آن می_­­شود. چربی­ها و روغن­ها بسیار مستعد اکسیداسیون هستند و اکسیداسیون باعث تند شدن آن­ها می­شوند. همچنین محصولاتی که از اکسیداسیون چربی­ها حاصل می­آیند می­توانند اثر منفی بر روی اجزاء دیگر ماده غدایی داشته باشند به طوری که علاوه بر اثرات نامطلوب بر روی خواص حسی مانند عطر و طعم ماده غذایی، باعث از بین رفتن ویتامین­ها و اسید­های چرب ضروری و همچنین تولید مواد سمی می­شوند. اثرات سمی مواد ضد اکسایش شیمیایی و از یک طرف و استقبال مصرف کننده­گان از افزودنی­های گیاهی به خاطر سازگاری بیشتر با بدن، نداشتن عوارض جانبی ضداکسایش­های شیمیایی و قدرت آنتی اکسیدانی مناسب از طرف دیگر باعث میل به استفاده از مواد ضد اکسایشی طبیعی در مواد غدایی شده است(۳۴، ۶۱ و ۶۶).

اسانس

خواص عمومی اسانس ­ها

اسانس ­ها ترکیبات ثانویه گیاهی، با فرمولاسیون پیچیده و ترکیبات ناهمگن، فرار، با بو و عطر قوی و ماهیت روغنی یا لیپیدی هستند که به ندرت در آب محلولند و عمومآ در الکل و حلال­های آلی محلولند. اسانس ­ها معمولا در دمای اتاق به صورت مایع هستند و دانسیته کمتری نسبت به آب دارند. اسانس ­ها در دمای بالای ˚C50 تا ˚C60 در حضور نور به سرعت پلی­مریزه شده و بسیاری ار خواص بیولوژیکی آن­ها از بین می­رود(۱۰ و ۴۸).
تاکنون حدود ۳۰۰۰ اسانس شناسایی شده که نزدیک به ۳۰۰ نوع آن به صورت تجاری در صنعت داروسازی، تولید عطر و صنایع غذایی استفاده می شود. از خانواده­های مهم گیاهی که عمده اسانس ­ها از این خانواده­ها بدست می ­آید می­توان به چتریان، مورد، افراییان یا کاسنی،نعناعیان، مرکبات و خانواده فلفل اشاره کرد (۲۴).
شکل ‏۱‑۱: ساختار شیمیایی تعدادی از ترکیبات اسانس و عصاره­های گیاهی((Marino et al., 2001

خواص بیولوژیک اسانس ­ها و عصاره­های گیاهی

تحقیقات زیادی در مورد خواص بیولوژیکی بسیاری از اسانس ­ها و عصاره­های گیاهی انجام شده و استفاده از آن­ها به عنوان دارو در تعدادی از کشور ها در علم پزشکی جدید پایه ریزی شده است. از خواص عمده اسانس ­ها و عصاره­های گیاهی می­توان به خاصیت ضداکسایشی، ضد ­سرطانی، ضد ­ویروسی، ضد ­دردی، ضد­ ورم، ضد تب، ضد انگلی و استفاده به عنوان حشره کش های گیاهی اشاره کرد (۸).

بی خطر بودن مصرف اسانس و عصاره

تعداد زیادی از ترکیبات عمده اسانس ­ها و عصاره­های گیاهی جز لیست مواد سالم و امن قرار گرفته اند هرچند که تعداد قابل توجه­ای از این ترکیبات باعث تحریک بافت دهان و ایجاد سوزس در مخاط بدن می­ کنند ولی به دلیل غلظت­های پایین مورد استفاده در مواد غذایی این مسئله در عمل مشکلی ایجاد نمی­کند (۴۷).

خواص ضد باکتری اسانس ­ها و عصاره­های گیاهی

یکی از ویژگی­های اسانس ­ها و عصاره­های گیاهی ، خاصیت هیدروفوبیکی یا آبگریزی آن­ها است که این مواد را قادر می سازد در ساختار غشا­های لیپیدی یاخته­های باکتریایی و میتوکندریایی نفوذ کنند و با اختلال در ساختار لیپیدی یاخته، باعث نفوذ پذیری و نشت مواد از غشا می­شوند. نشت گسترده مولکول های حیاتی و یون ها از یاخته های باکتریایی، اختلال در کار پمپ محرکه الکترونی، در پایان موجب مرگ آن ها می شوند (۱۹، ۴۱ و ۶۷).
شکل ‏۱‑۲ : مکانیسم عمل ضد باکتری اسانس ­ها و عصاره­های گیاهی
میزان اثر ضد میکروبی اسانس ­ها و عصاره­های گیاهی به جایگاه گروه هیدروکسیل در ساختار فنولی برمی­گردد. به عنوان مثال جایگاه گروه هیدروکسیل در ترکیبات تیمول و کارواکرول طوری است که اثر ضد میکروبی بالای را باعث می­شوند(۲۳ و ۶۷).
Ultee و همکاران در سال ۲۰۰۰ نشان دادند که P-cymene اثر ضدمیکروبی ضعیفی دارد ولی وقتی همراه با Carvacrol است اثر ضد میکروبی Carvacrol را افزایش می­دهد، که احتمالآ به دلیل نفوذ بهتر Carvacrol به درون باکتری مورد نظر در حضور P-cymene است (۶۷).

عوامل موثر بر فعالیت ضد میکروبی اسانس و عصاره در مواد غذایی

عوامل مختلفی بر مقاومت میکروب­ها در ماده غذایی تأثیر گذار است که می­توان به ۲ دسته عوامل داخلی یا ویژگی­های خود ماده غذایی (ساختار ماده غذایی، pH، میزان آب ازاد، چربی، پروتئین، کربوهیدرات، نمک و دیگر ترکیبات) و عوامل خارجی نظیر دما، نور، ترکیب هوای اطراف ماده غدایی و نوع بسته­بندی اشاره کرد (۳۸، ۵۷ و ۶۲). به طور مثال pH پایین باعث افزایش خاصیت آب­گریزی اسانس شده و در نتیجه راحت­تر در غشای باکتری­ ها حل شده و به طبع آن خاصیت ضد میکروبی بالاتری را از خود نشان می­دهد. به طور کلی افزایش میزان چربی و پروتئین در ماده غذایی، غلظت بالاتری از اسانس را برای از بین بردن میکروب­های ماده غذایی را طلب می­ کند. زیرا اسانس و ترکیبات آب­گریز عصاره با این ترکیبات ترکیب شده و مقدار کمتری از آن با پیکره­ی میکروب تماس پیدا می­ کند. همچنین مشخص شده است که برخلاف چربی و پروتئین، کربوهیدرات­های ماده غذایی اثر محافظتی چندانی بر روی میکروب­ها به ویژه باکتری­­ها در مقابل اسانس ندارد (۱۲، ۴۹ و ۵۷).
ساختار فیزیکی ماده غذایی بر فعالیت ضد میکروبی اسانس تأثیر بسزایی دارد. در شرایط آزمایشگاهی بارها ثابت شده که فعالیت ضد میکروبی اسانس و عصاره در محیط کشت مایع، بیشتر از محیط کشت جام و حاوی آگار است. این اصل در مورد مواد غذایی نیز صادق است به عنوان مثال می­توان گفت اثر ضد میروبی اسانس ­ها در مواد غذایی مایع، نظیر شیر بیشتر از مواد غذایی جامئ مانند نحصولات گوشتی است (۳۲).
باتوجه به مقالات و مجله­های متعدد چاپ شده در مورد استفاده از اسانس به عنوان نگهدارنده در مواد غذایی می­توان رتبه بندی زیر را برای گیاهان دارویی و ترکیبات اسانس ان­ها انجام داد. فعالیت ضد میکروبی گیاهان مختلف: پونه کوهی > میخک > دارچین > آویشن > نعناع > رزماری > خردل > گشنیز. خاصیت ضد میکروبی ترکیبات مختلف اسانس: اوژینول > کارواکرول، سینامیک اسید و تیمول > سینام­آلدهید اسید > سیترال و جرانیول (۱۷).

عصاره