آمار توصیفی آن بخش از آمار است که به جمعآوری، خلاصه کردن، نمایش و پردازش اطلاعات میپردازد بیآنکه به هر گونه نتیجهگیری در کنار آن اطلاعات آماری مبادرت ورزد.
دسته اول شاخصهای مرکزی مربوط به تعداد داده ها، میانگین، مد، میانه است. دسته دوم شاخصهای پراکندگی نظیر واریانس، چولگی، کشیدگی، ماکزیمم و مینیمم است که بیانگر پراکنش داده ها حول محور میانگین است. از شاخصهای مرکزی و پراکندگی برای توصیف متغیرهای پژوهش استفاده شده است.

۳-۸-۲ آمار استنباطی
۳-۸-۲-۱ آزمون جارک- براو
اگر برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرمافزار Eviews استفاده شود، برای بررسی نرمال بودن داده ها باید از آزمون جارک- براو استفاده کنیم.
۳-۸-۲-۲ آزمون چاو
آزمون چاو^[۳۴] برای تعیین به کارگیری مدل اثر ثابت در مقابل تلفیق کل داده ها (یکپارچه شده) انجام میشود. فرضیه های این آزمون به صورت زیر است:
H₀ : Pooled Model
H₁ : Fixed Effect Model
فرضیهی صفر بر اساس مقادیر مقید و فرضیهی مقابل آن بر اساس مقادیر غیرمقید است. آمارهی آزمون چاو بر اساس مجموع مربعات خطای مدل مقید و مدل غیرمقید به صورت زیر است:
Chow 
این آماره دارای توزیع F با N-1 و NT-N-K درجهی آزادی است. اگر ارزش آمارهی F مقید محاسبه شده از ارزش آمارهی F جدول کمتر باشد، در سطح معنادار تعیین شده، فرضیهی H₀ رد میشود و اثر معناداری برای مقاطع وجود خواهد داشت. بنابراین، مدل اثر ثابت انتخاب میشود. در غیر اینصورت، از مدل داده های تلفیق شده استفاده میشود (اشرفزاده و مهرگان، ۱۳۸۷).یا به عبارت دیگر آزمون چاو آزمونی است که، مشخص میکند روش استفاده از داده های متغیرها به صورت ترکیبی (تابلویی) باشد یا مقطعی. اگر سطح معناداری برای آزمون چاو کمتر از ۵ درصد باشد از داده های ترکیبی (پانل دیتا) استفاده میشود و اگر بیشتر از ۵ درصد باشد از داده های مقطعی استفاده میشود.
۳-۸-۲-۳ آزمون هاسمن
تاکنون از جنبه های مختلف به تمایز بین مدلهای اثرات ثابت و تصادفی اشاره کردیم. اما یک سؤال بدیهی مطرح است: کدامیک را استفاده کنیم؟ از نقطه نظر عملی، رویکرد متغیرهای مجازی موجب از دست دادن درجه آزادی میشود. از طرف دیگر، رویکرد اثرات ثابت یک ویژگی در خور توجه دارد: این رویکرد، وقتی اثرات فردی با متغیرهای توضیحی همبستگی نداشته باشد، توجیه کمتری ندارد. بنابراین، مدل اثرات تصادفی مواجه با یک ناسازگاری است که ناشی از همبستگی بین متغیرهای توضیحی موجود در معادله و اثرات تصادفی است.
آزمون تصریح هاسمن (۱۹۷۸)، برای آزمون مستقل بودن اثرات تصادفی از متغییرهای توضیحی به کار می‌رود. این ازمون براساس این ایده است که تحت فرضیه عدم همبستگی، هم روش OLS در مدل LSDV و هم GLS سازگارند، اما OLS ناکارا است. در حالی که تحت فرضیه رقیب، OLS سازگار است اما GLS سازگار نیست. همان طور که دیدیم، روش GLS‌ از وزن های کارای Ө استفاده می کند، در حالی که روش OLS از ۱=Ө استفاده می کند. بنابراین، تحت فرضیه H₀ (عدم همبستگی) این دو تخمین نباید تفاوت نظام‌مندی داشته باشند و لذا می توان در خصوص تفاوت آنها یک آزمون را ارائه نمود. یک راه برای انجام این آزمون، استفاده از ماتریس کوواریانس بردار تفاضل  است.  مربوط به روش GLS (که از مدل اثرات تصادفی به دست می آید) و  مربوط به مدل اثرات ثابت است. واریانس تفاضل  عبارت است از:

نتیجه اساسی آزمون هاسمن آن است که کوواریانس تخمین زننده کارا با تفاضل آن از تخمین زننده ناکارا صفر است، یعنی:
و
(۱)
و لذا خواهیم داشت:
(۲)
آزمون کای دو بر اساس معیار والد عبارت است از:
(۳)
برای محاسبه  از ماتریس کوواریانس تخمین زنندههای شیب (ضرایب Xها) در مدل LSDV و ماتریس کوواریانس در مدل اثرات تصادفی (به استثنای عرض از مبدأ) استفاده میکنیم. تحت فرضیه صفر، W توزیع کای دو با درجه آزادی ۱-K خواهد داشت (۱-K برابر با ضرایب Xها است).
اگر مقدار W بزرگ باشد (  ) در این صورت فرضیه H₀ رد میشود. یعنی این فرضیه که اثرات فردی با سایر متغیرهای توضیحی همبستگی ندارد، رد نمیشود. لذا نتیجه میگیریم که اثرات فردی را بایستی به صورت اثرات تصادفی در نظر بگیریم و نه به صورت اثرات ثابت.
به عبارت دیگر برای آنکه بتوانیم بین مدلهای اثرات ثابت و اثرات تصادفی از نظر قدرت توضیح دهندگی متغیر وابسته مقایسهای انجام دهیم از آزمون هاسمن استفاده میکنیم. اگر سطح معناداری آزمون هاسمن کمتر از ۵ درصد باشد از روش اثرات ثابت و اگر بیشتر از ۵ درصد باشد از روش اثرات تصادفی استفاده میکنیم.
۳-۸-۲-۴ آزمون فیشر
برای بررسی معنا‌دار بودن مدل رگرسیون از آماره F استفاده شده است. فرضیه صفر در آزمون F به صورت زیر خواهد بود:

که به‌وسیله آماره زیر صحت آن مورد بررسی قرار گرفته است:

برای تصمیم‌گیری در مورد معنا‌دار بودن مدل‌های پژوهش، خروجی‌های آماری آماره F به دست آمده، با F جدول که با درجات آزادی K-1 و N-K در سطح خطای (  ) ۵% محاسبه شده، مقایسه شده است. اگر F محاسبه شده بیشتر از F جدول باشد (  ) مقدار عددی تابع آزمون در ناحیه بحرانی قرار گرفته و فرض صفر (  ) رد می شود، در این حالت با ضریب اطمینان ۹۵% کل مدل معنا‌دار خواهد بود. در صورتیکه مقدار F محاسبه شده کمتر از F جدول باشد فرض  پذیرفته شده و معنا‌داری مدل در سطح اطمینان ۹۵% مورد تأیید قرار نمی‌گیرد.
۳-۸-۲-۵ آزمون t
برای تعیین تأثیرگذاری متغیر مستقل بر روی متغیر وابسته از این آزمون استفاده میکنیم. اگر سطح معناداری این آزمون کمتر از ۵ درصد باشد متغیر مستقل توانایی تأثیرگذاری بر روی متغیر وابسته را دارد، در نتیجه فرضیه تأیید میشود و معادله تشکیل میگردد.
۳-۸-۲-۶ پییش فرض تبیین مدل
در این پیش فرض باید مشخص شود که آیا متغیرهای مستقل توانایی تبیین (متوسط اثر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته) متغیر وابسته را دارند، که این مقدار بوسیله R² (ضریب تعیین) سنجیده میشود و این مقدار نباید در حد صفر باشد.
۳-۸-۲-۷ پیش فرض استقلال خطاها از یکدیگر (عدم خودهمبستگی)
در تحلیل رگرسیون بایستی خطاها (تفاوت بین مشاهده شده و پیشگویی) مستقل از هم باشند، که در این زمینه از آزمون دوربین واتسون کمک گرفته میشود. بایستی مقدار به دست آمده این آزمون بین ۱.۵ تا ۲.۵ قرار گیرد تا استقلال خطا پذیرفته شود.
سادهترین روش تشخیص خودهمبستگی، آزمون دوربین واتسون است. این آزمون برای بررسی و تشخیص همبستگی سریالی بین باقیماندههای مدل استفاده میشود.
آزمون دوربین واتسون بصورت زیر تعریف میشود :

صورت کسر، مجموع مجذور تفاضل پسماندههای پیاپی (اخلال) و مخرج کسر مجموع مجذورات مقادیر پسماند است. همچنین تعداد مجذورات صورت برابر n-1 است، زیراکه با انجام تفاضلهای پیاپی، مجموعاً n-1 جمله بوجود میآید. همبستگی سریالی بین باقیماندهها به معنای اثرگذاری مشاهدات بر روی هم است. برای قضاوت در مورد وجود یا عدم وجود همبستگی سریالی مقدار آماره دوربین واتسون را با مقایسه جدول مربوط به آن می توان به کار برد. یعنی هنگامی که الگو اصلی را تخمین میزنیم، آماره دوربین واتسون (DW) بدست آمده را با توجه به تعداد مشاهدات (n) و تعداد متغیرهای مستقل (K) و مطابقت با جدول مربوطه محاسبه کرده و با (DW) مقایسه مینماییم و حالتهای زیر را بررسی میکنیم:
جدول (۳-۲) آماره دوربین- واتسون

۲- رسانه‌های جمعی با پوشش زیاد خبری خود، نحوه اولویت‌بندی مشکلات عمومی توسط مردم را تعیین می‌نمایند.
۳- رسانه جمعی اولویت‌ها خود را بر مردم تحمیل می‌نمایند. آنها اولویت‌های توده مردم را شکل می‌دهند.
۴- رسانه‌های جمعی در برخی شرایط با پوشش خبری و محتوای خود، جهت‌گیری ذهنی سیاستمداران، مدیران و رهبران کشور را تعیین می‌نمایند.(رابینسون، ۲۰۰۳)
مفهوم برجسته‌سازی به شکل دقیقی در بیان لنگ و لنگ انعکاس یافته است. آنان اذعان داشته‌اند:
رسانه‌های جمعی توجه خود را به موضوعات خاص معطوف می‌دارند. آنها از چهره‌های سیاسی تصاویر عمومی می‌سازند و به صورت مستمر موضوعاتی را عرضه می‌کنند که نشان‌دهنده مسائلی است که توده مردم باید راجع به آنها فکر کنند، بدانند و احساس کنند.^[۲۰]
فرضیه برجسته‌سازی در چند دهه گذشته تحقیقات و مطالعات وسیعی را معطوف خود ساخته است. لیپمن (۱۹۶۵) با اذعان به این واقعیت که «رسانه‌های جمعی تصاویر اذهان ما را شکل می‌دهند» محققان را برای کنکاش در ابعاد و الزامات برجسته‌سازی رسانه‌ای برانگیخته است. مک کامبز و شاو (۱۹۷۲) با بررسی اثرات رسانه‌ها بر انتخابات ۱۹۸۶ امریکا، در زمره اولین کسانی قرار می‌گیرند که به صورت نظام‌مند اثرات برجسته‌سازی رسانه‌ای را مورد مطالعه قرار داده‌اند. آنان در بررسی‌های خود نشان دادند که رسانه‌ها با پوشش خبری ویژه و اغراق‌آمیز، تأثیر عمیقی بر «رأی‌دهندگان نامصمم» بر جای می‌گذارند و آنان را برمی‌انگیزند تا ضمن شرکت در انتخابات به کاندیدای معینی رأی دهند.

محققانی دیگری همچون اینگرام و دیگران (۱۹۹۰) برجسته‌سازی در تلویزیون و اثرات آن بر مخاطبان را مورد مطالعه قرار داده‌اند. آنان نشان داده‌اند که تلویزیون با تحت پوشش قرار دادن برخی موضوعات و نادیده گرفتن موضوعات دیگر، می‌تواند بر اذهان و رفتار مخاطبان تأثیر بگذارد. به باور این محققان، برجسته‌سازی تلویزیون بیشتر بر مخاطبانی تأثیر می‌گذارد که آگاهی چندانی پیرامون موضوعات پوشش داده شده نداشته باشند.
سوربن و تانکارد (۱۹۹۲) نیز با بررسی و مرور تحقیقات صورت گرفته پیرامون برجسته‌سازی در تلویزیون، نشان داده‌اند که پوشش تلویزیون، آگاهی عمومی پیرامون یک مسئله را افزایش می‌دهد. لیکن، آنان تأکید کرده‌اند که تلویزیون تنها زمانی می‌تواند آگاهی و توجه مردم پیرامون یک مسئله را به صورت ناگهانی افزایش دهد که به صورت گسترده و «اغراق‌آمیز» آن مسئله را پوشش دهد.
محققانی مختلف در بررسی‌ها و مطالعات خود فرایند و الزامات برجسته‌سازی رسانه‌ها را شناسایی کرده‌اند. بسیاری از آنان بر این باورند که یک یا چند رسانه زمانی می‌توانند یک موضوع را برجسته ساخته و به عنوان اولویت اصلی مردم معرفی نمایید، که الزامات زیر را رعایت نمایند.
۱- یافتن موضوع: نخستین گام برجسته‌سازی یافتن موضوعی است که از نظر رسانه‌ها واجد اهمیت و اولویت است. رسانه‌، معمولاً چنین موضوعی را براساس ملاک‌هایی نظیر ایدئولوژی حاکم، سخنان رهبران جامعه، مواضع یک حزب معین و یا ترجیحات خود، برمی‌گزینند.
۲- قالب‌دار کردن موضوع گزینش شده: موضوع انتخاب شده زمانی مورد توجه عموم قرار می‌گیرد که دارای بار معنایی و هیجانی ویژه ای باشد. چنین معنا و قالبی باید برای مخاطبان جذاب و درخور اهمیت باشد.
۳- پوشش فراگیر: یک موضوع قالب‌دار دارای معنا، زمانی در صدر موضوعات مورد اهمتیت مخاطبان قرار می‌گیرد که بارها، و با واژگان مختلف، تکرار شود.
۴- نامگذاری ویژه: برای موضوع گزینش شده و دارای معنایی خاص، باید نامی ویژه انتخاب، و با آن به جامعه معرفی کرد. «رسوایی سیاسی»، «افتضاح انتخاباتی»، «اختلاس کلان»، «قتل‌های زنجیره‌ای»، «واتر گیت»، «ایران کنترا»، «روزنامه‌های زنجیره‌ای» و «حیف و میل کردن اموال عمومی» نمونه‌ای از نامگذاری ویژه و اثرگذار است.
۵- استفاده از کد اسمی: موضوع نامگذاری شده برای رسوخ در اذهان مخاطبان باید با مفاهیم قدیمی آشنا به ذهن مخاطبان همبسته شود.
شتاب بخشیدن به موضوع از طریق افراد معروف و مقبول. رسانه‌ها برای برجسته‌سازی سریع‌تر یک موضوع، اغلب از چهره‌های سیاسی، ورزشی، علمی و … بهره می‌گیرند. زمانی که موضوع از زبان چنین اشخاصی معرفی شود به زودی به موضوع مورد علاقه افکارعمومی تبدیل خواهد شد.
نیازی به دلیل نیست که برجسته‌سازی به تدریج رخ خواهد داد و استمرار اهمیت موضوع برجسته‌ شده نیز چندان به درازا نمی‌کشد. از همین روی، رسانه‌های جمعی پس از چند مدت دامنه توجه خود را از یک یا چند موضوع، به یک یا چند موضوع دیگر معطوف می‌دارند. از آن گذشته، محققان (برای مثال مانهایم، ۱۹۸۷) نشان داده‌اند که افزون بر رسانه‌ها، عوامل دیگری نیز بر فرایند برجسته‌سازی تأثیر می‌گذارند. به باور مانهایم برجسته‌سازی حاصل اولویت‌های رسانه‌ها، نهادهای سیاسی و توده مردم است.
براساس مطالب مندرج در سطور بالا می‌توان نتیجه گرفت که اولاً: رسانه‌ها قادرند با تمرکز بر بخشی از واقعیات و حقایق، و پوشش فراگیر آن، اذهان گروه وسیعی از افراد جامعه را معطوف موضوعات خاص نمایند. ثانیاً: رسانه‌ها با ارزش‌گذاری برخی حقایق و اغراق در آن ارزش‌گذاری، می‌توانند بر ارزش‌گذاری‌ها جامعه تأثیر بگذارند و ثالثاً: برجسته‌سازی رسانه‌ها اغلب پیرامون موضوعاتی موفقیت‌آمیز است که در وهله اول، مخاطبان آشنایی چندانی با آنها نداشته باشند و در وهله دوم، آن موضوعات همخوانی بالایی با نیازها و خواسته‌های آنان داشته باشند. رابعاً: برجسته‌سازی در قلمروهایی که با اولویت‌های سیاسی جامعه هماهنگ باشد بیشتر احتمال وقوع دارد.

۲- فرضیه شکاف آگاهی

فرضیه شکاف آگاهی اساساً یک فرضیه بدبینانه پیرامون کارکرد رسانه‌ها در افزایش آگاهی اقشار و طبقات مختلف جامعه است. این فرضیه تأکید می‌کند که طبقات پایین اجتماع در مقایسه با طبقات بالای اجتماع، با تأخیر قادرند از اطلاعات منتشره در رسانه‌ها بهره گیرند. از همین روی شکاف و فاصله سطح دانش و آگاهی آنان روز به روز عمیق‌تر می‌شود. تیکنور و دیگران (۱۹۷۰) برای اولین بار به بیان این فرضیه پرداختند. به باور آنان:
وقتی ریزش اطلاعات رسانه‌های جمعی به نظام اجتماعی افزایش می‌یابد. افراد دارای پایگاه اجتماعی و اقتصادی بالاتر و سریع‌تر از افراد دارای پایگاه اجتماعی پایین‌تر، آن اطلاعات را کسب می‌کنند. به گونه‌ای که شکاف بین آگاهی افراد این طبقات روز به روز افزایش می‌یابد.^[۲۱] به باور تیکنور و دیگران، این شکاف، به ویژه در موضوعات علمی، سیاسی و اطلاعات عمومی، بیشتر رخ می کند.
موریس و تانکارد (۱۹۹۲، به نقل از تیکنور و دیگران، ۱۹۹۰) دلایل شکاف آگاهی حاصل از کارکردهای رسانه‌ها را به شرح زیر خلاصه کرده‌اند:

1. 1. توانایی ارتبای افراد دارای پایگاه اقتصادی – اجتماعی بالا بیش از توانایی ارتباطی افراد طبقات پایین است. اینان بیش از گروه دوم قادرند اطلاعات را دریافت و پردازش نمایند.

1. 1. افراد طبقات بالا اغلب با افراد همسان خود تماس و ارتباط دارند، به همین سبب بیش از افراد طبقات پایین، در روابط اجتماعی خود اطلاعات منتشره توسط رسانه‌ها را به صورت غیرمستقیم دریافت می‌دارند.

1. 1. آگاهی قبلی افراد طبقات بالا بیش از افراد طبقات پایین است. این آگاهی قبلی، آنان را مستعد دریافت و درک اطلاعات بیشتر می کند.

1. 1. به سبب «پدیده مواجهه گزینشی»، افراد طبقات بالا خود را در معرض اطلاعات علمی و سیاسی رسانه‌ها قرار می‌دهند، در حالیکه افراد طبقات پایین خود را در معرض اطلاعات مربوط به مسائل روزمره و حوادث و جز آن قرار می‌دهند.

1. 1. اساساً محتوای رسانه‌ها سازگاری بیشتری با افراد طبقات بالا دارد، از همین روی آنان بیشتر از آن بهره می‌برند.

فرضیه‌ شکاف آگاهی پس از فرمول‌بندی و عرضه اولیه، انتقاداتی را برانگیخت. به ویژه محققانی همچون فیسک و دیگران (۱۹۷۲) اذعان داشتند که رسانه‌ای نظیر تلویزیون با ارائه متنوع اطلاعات، درصدد از میان بردن شکاف آگاهی طبقات برآمده، و به موفقیت‌هایی دست یافته‌اند.
متعاقب این انتقادات، متولیان فرضیه در پی اصلاح آن برآمدند. آنان در شکل تجدیدنظر شده فرضیه، اذعان داشتند که اولاً: شکاف آگاهی در زمینه همه موضوعات رخ نمی‌دهد. به عنوان مثال در موضوعات تعارض‌آمیز اجتماعی معمولاً شکاف آگاهی کمتر است. چه، همه اقشار جامعه به این موضوعات توجه نشان می‌دهند. ثانیاً: در جوامع پلورالیست (تکثرگرا)، که دسترسی به رسانه‌های متعدد و متنوع برای همگان میسر است، شکاف آگاهی کمتر است.

۳- تبلیغات

برخی صاحب‌نظران (برای مثال میرز، ۲۰۰۱) بر این باورند که امروزه نقش تبلیغاتی رسانه‌ها برجسته‌تر از نقش آموزشی آنها است. چه، به باور آنان رسانه‌های مختلف بیش از آنکه در پی افزایش دانش مردم باشند در پی «توجیه ایدئولوژیک» آنان، و القای باورها و نگرش‌های سیاسی خاص به آنان هستند.
محققان (برای مثال ارنسون و پراتکانیس، ترجمه سیدامامی و عباسی، ۱۳۸۳) نشان داده‌اند که رسانه‌ها برای افزایش تأثیر پیام‌های خود بر مخاطبان، از عناصر، اصول و روش‌های معینی استفاده می‌نمایند. در سطور زیر برخی از آن عناصر، اصول و روش‌ها، از نظر محققان مختلف، مرور می‌شوند.
لاینبرگ (۱۹۷۴) عناصر اصلی تبلیغات را در واژه (Stasm) خلاصه کرده است. عناصر مندرج در این واژه به شرح زیرند:
- منبع
- زمان
- مخاطبان
- موضوع
- هدف یا مأموریت
به باور لاینبرگر متولیان یک رسانه خبری زمانی می‌توانند پیام‌های تبلیغاتی خود را به مخاطبان القاء کنند که اولاً: هدف خود را به گروهی خاص و در زمان و مکانی معین، محدود سازند. ثانیاً: روابط میان گروه‌های مخاطب و واکنش آنان در برابر پیام تبلیغاتی را بدانند و ثالثاً: اطلاعات کافی پیرامون روان‌شناسی و جامعه‌شناسی مخاطبان خویش داشته باشند.
برخی دیگر از محققان (به عنوان مثال کاتز، ۱۹۹۸) اصول اساسی تبلیغات رسانه‌ای را به شرح زیر برمی‌شمارند:

1. 1. خودداری از نشر اکاذیب قابل شناسایی (به ویژه در تبلیغات سفید)،

1. 1. اجتناب از مخالفت با عقاید و نگرش‌های پایدار و ریشه‌ای مخاطبان،

1. 1. تکیه و تأکید بر عقاید و نگرش‌های مساعد و موافق مخاطبان،

1. 1. تنظیم پیام و گزارش براساس واقعیات محیطی،

1. 1. تنظیم پیام و موضوع براساس دانش و درک عمومی مخاطبان،

1. 1. هماهنگی بین تبلیغات و سایر فرایندهای سیاسی، اقتصادی و … جامعه،

1. برخورداری از شتاب و سرعت کافی در ارسال پیام،

جدول ۴-۸: آزمون تی مستقل قبل و بعد از استفاده از فناوری اطلاعات و پاسخگویی ۱۴۲
جدول ۴-۹: آزمون تی مستقل قبل و بعد از استفاده از فناوری اطلاعات و سطح استقلال اطلاعاتی کارکنان و مدیران ۱۴۳
جدول ۴-۱۰: آزمون تی مستقل قبل و بعد از استفاده از فناوری اطلاعات و سطح توانایی کارکنان و مدیران در برقراری ارتباطات خارج از سازمان ۱۴۴
جدول ۴-۱۱: آزمون تی تک نمونهای فعالیت های تحول آفرینی کارکنان ۱۴۵
جدول (۵-۱) نتایج فرضیه ها ۱۵۳
فهرست شکل ها
شکل(۲-۱) فعالیتهای عمده یک سیستم اطلاعات ۳۶
شکل (۲-۲) روابط سه سطح وظیفه ای مدیران منابع انسانی ۵۹
شکل (۲-۳): فعالیتهای مدیران و متخصصین منابع انسانی ۶۲
شکل (۲-۴) روابط وظایف مدیران منابع انسانی با منابع تکنولوژیک ۶۴
شکل (۲-۵) تاثیر متقابل مدیریت منابع انسانی و فناوری اطلاعات ۷۳
شکل (۲-۶) مدل مفهومی هم افزایی الکترونیک ۷۵
شکل (۲-۶) مدل پایه ای برنامه ریزی استراتژیک منابع انسانی (آرمسترانگ،۱۳۸۴) ۸۳
شکل (۲-۷) نقش های منابع انسانی برای ایجاد یک سازمان رقابتی ( الریچ، ۱۳۸۸) ۱۰۶

چکیده
امروزه سازمانها یا به عبارت گسترده تر کسب و کارها با چالش های بسیاری از قبیل جهانی شدن، زنجیره ارزش برای رقابتی شدن کسب و کار، تغییرات فناوری و …. مواجه شده اند (الریچ،۱۳۸۸). و با توجه به محیط رقابتی، لازم است در صدد ایجاد بستر های مناسب برای مدیریت اثربخش منابع انسانی باشند. این تغییرات در حوزه منابع انسانی موجب تغییر انتظارات و نقش های افراد حرفه ای منابع انسانی شده است، از این رو، آن ها برای ایفای هر چه اثربخش تر نقش هایشان باید خود را به شایستگی های جدیدی مجهز کنند تا بتوانند همواره ارزش آفرینی کنند. از طرف دیگر، هر فرد برای ایفای نقش ها و همچنین ارتقاء سطح مهارت ها، توانایی ها و شایستگی های خود نیاز به استفاده از ابزارهایی دارد. با ظهور فناوری مبتنی بر وب، مفهوم جدید مدیریت منابع انسانی الکترونیکی به عرصه منابع انسانی وارد شد. مدیریت منابع انسانی الکترونیک، بستر مناسبی را برای افراد حرفه ای منابع انسانی ایجاد می کند که موجب ارتقای شایستگی ها و ایفای اثربخش نقش های آن ها می شود (اولریش، ۱۳۸۵). از این رو، با ورود این مفهوم به عرصه مدیریت منابع انسانی، بررسی تاثیر آن بر حرفه ای گری منابع انسانی اهمیت پیدا می کند، که مسئله اصلی این تحقیق می باشد. به همین دلیل هر سازمان باید ابزارهای مدیریت منابع انسانی الکترونیکی را به درستی و بر اساس نیازهای افراد حرفه ای منابع انسانی فراهم کند و در اختیار آن ها قرار دهد. چنانچه سازمان نیاز افراد حرفه ای ، به ابزارهای مدیریت منابع انسانی الکترونیک را برآورده سازد، آنها می توانند شایستگی های خود را ارتقاء دهند و نقش های خود را به طور اثربخش تر ایفا کنند، و این موضوع به بهترین وجه نشان دهنده اهمیت و ضرورت بررسی این موضوع می باشد.
در این پژوهش با مطالعه پژوهش های انجام شده پیشین توسط دانشمندان و محققین، علی الخصوص نظریه پروفسور گاردنر و همکارانش در سال ۲۰۰۳ ، چهار متغیر فرعی جهت ساختن اهداف و سوالات و فرضیه ها شناسایی شد که بر اساس آنها به نظریه آزمایی تحقیق پروفسور گاردنر و همکارانش پرداختیم. در واقع در این تحقیق سعی بر این است تا تاثیر فناوری اطلاعات بر متغیرهای مختلف رفتار حرفه ای حوزه منابع انسانی، من جمله، پاسخگویی، استقلال اطلاعاتی، ارتباطات خارج ار سازمان و تحول آفرینی، مورد بررسی قرار گیرد.
تحقیق حاضر ترکیبی از تحقیق کتابخانه ای و میدانی است. روش پژوهش در این مطالعه روش “کمی است” با تکنیک “پیمایشی"، و از نظر شیوه اجرا “همبستگی” می باشد. همچنین این تحقیق بر حسب هدف در گروه تحقیقات “کاربردی” جای می گیرد. در این پایان نامه از ابزار پرسشنامه محقق ساخته برای گرداوری اطلاعات استفاده شده است. در پرسشنامه برای سنجش هر فرضیه بسته به شرایط سوالاتی مشخص در نظر گرفته شده، که داده های حاصل از تجزیه و تحلیل اطلاعات با نرم افزار SPSS سنجیده شده، سپس تایید ویا رد شدن فرضیه های محقق از آن منتج شده است.
جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه کارکنان سطوح مختلف حوزه منابع انسانی (مدیران، معاونین، روسای گروه ها و کارشناسان) است که در استانداری تهران و فرمانداریهای تابعه مشغول به کار هستند که شامل ۱۶۲ نفرمی باشد،که به صورت نمونه گیری تمام شماری انجام شده است، لذا حجم نمونه برابر با جامعه آماری است.
پس از استخراج اطلاعات و تجزیه و تحلیل داده توسط نرم افزار به این نتیجه رسیدیم که فرضیه اصلی تحقیق تایید می شود. یعنی بین بکارگیری فناوری اطلاعات و رفتار حرفه ای حوزه منابع انسانی رابطه معناداری وجود دارد. همچنین بین بکارگیری فناوری اطلاعات و سطح پاسخگویی و استقلال اطلاعاتی و ارتباطات خارج از سازمان رابطه معناداری وجود دارد، بدین معنی که فرضیه های شماره یک و دو و سه محقق تایید شد. ولی تاثیر بکارگیری فناوری اطلاعات بر فعالیتهای تحول آفرین (فرضیه شماره چهار محقق) تایید نشد. که بر اساس نتایج بدست آمده پیشنهاداتی برای سازمان مذکور ارائه گردید تا بتوانند با بهره گرفتن از ابزارهای جدید نسبت به بهبود شاخص های رفتار حرفه ای در آینده بپردازند.
مقدمه
رشد و توسعه مدیریت منابع انسانی از دو دهه گذشته با یکسری دگرگونیها آغاز شده است. در این مدت این حوزه به منزله یکی از عمده ترین موضوعات به ثبت رسیده، مستند سازی شده و در عرصه مدیریت کسب و کار معرفی شده است. این دگرگونیها که بر پایه تغییرات اقتصادی، فناوری، حقوقی و اجتماعی جهان و بویژه تحت تاثیر تغییرات ساختاری، صنفی، موقعیت جغرافیایی یا انتظارات رو به رشد سازمانها از منابع انسانی شکل گرفته، نقش و سهم منابع انسانی و شیوه های انجام کار را دستخوش تغییر و تحول زیادی کرده است. (عمومی،۱۳۸۹،ص ۲)
مدیریت منابع انسانی به بهترین استفاده از منابع انسانی برای نیل به اهداف سازمان توجه بیشتری می کند. یک سازمان اثربخش هر سال می کوشد کارکردهای سنتی مدیریت کارکنان را در چهارچوب نظام مند و جامعی بازآفرینی کند و به وظایف اساسی که باید در حوزه مدیریت منابع انسانی انجام شود به گونه منسجم و استراژیک توجه کند. از این رو، مدیریت منابع انسانی، غالباً به منزله رویکرد فوق فعال و اثرگذار در امر مدیریت مردم در نظر گرفته می شود و کارکرد آن از اینکه فقط در قبال نگهداری سوابق پاسخگو باشد به سمت شریک استراتژیک تحول یافته است.
به جرات می توان مدعی شد که در طول تاریخ ظهور فناوری های مختلف هیچ نوع فناوری نتوانسته همانند فناوری اطلاعات، در بین رشته های مختلف علوم ارتباط ایجاد نماید. فناوری اطلاعات به عنوان یک پیوند دهنده، تمامی علوم روز را به کار می گیرد تا بتواند اطلاعات مورد نیاز متخصصین، صنایع، سازمان ها و بالاخره همه مردم در قسمت های مختلف جامعه را در کمترین زمان و بهترین وجه ممکن تامین نماید. به طوری که امروزه فناوری اطلاعات مرزهای کشورهای جهان را در می نوردد و ملت ها را در یک جامعه جهانی گردهم می آورد.
شاید بتوان گفت به کارگیری صحیح فناوری اطلاعات نه تنها آینده زندگی بشر را بهبود خواهد بخشید، بلکه سعی دارد تا خرابی های به بار آمده ناشی از فناوری های گذشته را نیز اصلاح نماید. به عنوان مثال به کارگیری فناوری اطلاعات مشکلات ترافیک، کمبود مکان فیزیکی جهت انجام کار و تحصیل، کمبود زمان، رقابت و حسادت های بی مورد و پنهان کاری در تحصیل علوم، اشتغال و تبادل فرهنگی را مرتفع خواهد نمود. طبعاً در این عرصه جدید، هر فرد و جامعه ای که با شناخت و اشراف بیشتر، اهداف و آرمان روشنتر پا به میدان بگذارد می تواند از این فناوری بهره بیشتری ببرد و در حوزه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جهان نقش بیشتری داشته باشد. در کل فناوری های اطلاعاتی همراه با فاکتورهای خود تحولات عظیمی در شرکت ها و سازمان های بازرگانی ایجاد کرده است به گونه ای که عملکرد کلی این قبیل شرکت ها کاملاً تحت تاثیر میزان کاربرد فناوری های مورد بحث می باشد. در این میان مدیریت منابع انسانی به دلیل نقش گسترده ای که در سازمان دارد به نوبه خود متاثر از این تحولات است. (سهانوویچ^[۱]،۱۹۹۶، صص ۳۰-۲۵ ) به عبارت دیگر در سازمان های حاضر بیش از هرچیزی حوزه مدیریت منابع انسانی تحت الشعاع فناوری اطلاعات قرار خواهد گرفت. باید با بررسی و شناخت نقش فناوری اطلاعات در رفتار حرفه ای کارکنان حوزه مدیریت منابع انسانی شامل پاسخگویی، استقلال اطلاعاتی، افزایش ارتباطات خارج از سازمان و فعالیت های تحول آفرین و همچنین با طراحی و ایجاد یک سیستم پویا، زمینه ساز شناسایی، انتخاب، استخدام، آموزش و به کارگیری موثر منابع انسانی در سازمان باشیم.
ساختار کلی گزارش این تحقیق در ۵ فصل به شرح ذیل می باشد:
فصل اول : در این فصل پرداختن به تبیین موضوع تحقیق ، اهمیت ضرورت ، اهدف ، سوالات ، فرضیه ها و متغیر های تحقیق مد نظر قرار گرفته است .
فصل دوم : در این فصل کلیات روش تحقیق بکار گرفته شده در تحقیق حاضر مورد بررسی قرار گرفت . پرسشنامه محقق ساخت، ابزار جمع آوری اطلاعات بوده که روش طراحی آن ذکر شده است. همچنین روایی پرسشنامه نیز با هماهنگی استاد محترم راهنما و مشورت با صاحبنظران احراز و پایایی آن نیز از طریق ضریب آلفای کرونباخ اثبات گردیده است. جامعه آماری تحقیق ، متشکل از ۱۶۲ نفر از مدیران وکارکنان حوزه منابع انسانی استانداری تهران و فرمانداریهای تابعه می باشد.
فصل سوم : در این فصل به روش تحقیق ، جامعه آماری و حجم نمونه مورد تحقیق ، معرفی شرکت بهره برداری ، معرفی ابزار های جمع آوری اطلاعات ، روایی و پایانی پرسشنامه پرداخته شده است .
فصل چهارم : در این فصل ، اطلاعات از طریق پرسشنامه و مطالعه تحقیقات مشابه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است .
فصل پنجم : در آخرین فصل از فصول پنجگانه این تحقیق ، پس از بیان نتایج حاصله و ارائه پیشنهاد هایی بر اساس آنها ، محدودیتها ی تحقیق عنوان شده است .
فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱ مقدمه
از مدت ها پیش در ادبیات مدیریت، استعاره ای به این مضمون به کار گرفته می شد: شریان حیاتی سازمان «شبکه اطلاعات» و خون جاری در آن «اطلاعات» است. اگر ارتباطات، به نحو احسن در سازمان برقرار باشد، قلب سازمان خوب کار می کند و نحوه گردش صحیح اطلاعات داخل سازمان، دال بر سلامت سیستم قلبی است.
با توجه به انقلاب عظیمی که فناوری اطلاعات ایجاد کرده و به کمک ارتباطات، دهکده جهانی را پی ریزی کرده است، اهمیت استعاره فوق الذکر بیش از پیش می شود.
پیتر دراکر^[۲] (۲۰۰۲) معتقد است: گسترش راه آهن در عصر انقلاب صنعتی، فاصله ها را کوتاه کرد، جغرافیا را تغییر داد و حاکمیت ملی کشورها را تقویت کرد، اما فناوری اطلاعات در عصر فراصنعتی، فاصله ها را از میان برد و جغرافیا را به تاریخ تبدیل کرد.
تنها زندگی مردم و چهره شهرها نیست که به سرعت دگرگون شده اند بلکه تئوری ها و نظریات علمی نیز با سرعت شگفت آوری متحول می شوند. این دو پدیده «ارتباطات و اطلاعات» با کمک یکدیگر سرعت تغییر را بیش از هر چیز دیگری افزایش داده اند. در این میان، نظریات و تئوری های مدیریت به دلیل تازگی و نو بودن اصل و ریشه آنها «از نظر تئوری و تئوری پردازی» بیشتر از دیگر علوم قدیمی، دستخوش تغییر و تحول واقع می شوند.
از آنجایی که عملکرد موفقیت آمیز سازمانها در گرو وظایف مدیریتی یعنی: برنامه ریزی، سازماندهی، تامین منابع انسانی، رهبری و کنترل است و انجام این گونه وظایف نیز در گرو اطلاع رسانی به مدیریت، از این رو پیشرفت سازمانها بدون برخورداری از ابزارهای اطلاع رسانی و کسب مهارتهای لازم در زمینۀ کاربرد فناوری اطلاعات و همچنین اطلاع رسانی به کارکنان و مدیران برای توانمند کردن آنها در کارهایشان، امری غیر ممکن است. (استونر، فریمن^[۳]، ۱۳۷۸) اکثریت قریب به اتفاق دانشمندان وظیفه تامین منابع انسانی را جزء وظایف لاینفک مدیر می دانند و برخی در سالهای اخیر پا را فراتر نهاده و از آن به عنوان رشته ای مستقل به نام ” مدیریت منابع انسانی” یاد کرده‌اند.
تغییرات و دگرگونی های حاصل از فناوری اطلاعات و ارتباطات به حدی است که پارادایم های این رشته ها، تجدید نظر و دستخوش تغییر می شوند. بر محققان رشته مدیریت فرض است که با پیگیری این تحولات، ضمن تنویر افکار دانشجویان، مطالعه کنندگان آثار و خودشان، کارکرد آخرین یافته های علمی را در جامعه به طور دقیق، بررسی کنند تا هنگام به کارگیری آنها در سازمان ها، اطلاعات کافی از عوارض منفی و مثبت تجویزهای علمی و مدیریتی، داشته باشند.
توسعه پرشتاب فناوری اطلاعات و مشارکت آن در تولید و استقرار نرم افزارهای منابع انسانی، نیازمند همزبانی و همراهی حوزه منابع انسانی و حوزه فناوری اطلاعات سازمانها است. تفاهم میان این دو گروه و شناخت متقابل ظرفیتها و نقشهای موثر یکدیگر در پشتیبانی سازمانها به استقرار فرآیندهای مدیریت منابع انسانی الکترونیکی خواهد انجامید.
۱-۲ بیان مسئله اساسی تحقیق
یکی از مهمترین عوامل اصلی اثرگذار در سازمانها و کارکنان امروزی تغییر فناوری است (داکسبوری^[۴]،۱۹۹۶) در سالهای اخیر فناوری اطلاعات رشد پایداری را از خود نشان داده است، به طور مثال در سال ۱۹۹۱ در آمریکا شرکتهای سرویس دهنده بیش از ۱۰۰ بیلیون دلار صرف تجهیزات سخت افزاری خود نموده اند. به گفته مجله وال استریت^[۵]: فناوری اطلاعات بیش از یک چهارم تمام سرمایه گذاریها را در ایالات متحده آمریکا از آن خود نموده است. در واقع یکی از دلایل تغییر نقش کارکنان در سازمانها، تغییر بالقوه نقش آنها به وسیله تکنولوژی اطلاعات (IT) می باشد.
در واقع هدف از این تحقیق، رسیدگی به این موضوع است که وقتی کارکنان و مدیران حوزه منابع انسانی تحت نفوذ استفاده از فناوری اطلاعات قرار می گیرند، در روند انجام کارها و وظایفشان چه تغییراتی ایجاد می شود. یکی از حیطه های روشن دپارتمان مدیریت منابع انسانی بهره مند شدن از تکنولوژی اطلاعات است. بر اساس مجله وورک فورس^[۶] :تعداد بسیاری از شرکتهای کوچک از سرویسهای تهیه لیست حقوق، آموزش کارکنان دپارتمانها به وسیله فناوری ویدئویی بهره میبرند. در توسعه منابع انسانی همواره بایستی ظرفیت های جدید انسانی را شناخت تا توسعه قابلیت‌ها و کیفیتها به صورت یک فرایند دائمی انجام شود (سلطانی، ۱۳۸۲،ص ۶۵). در واقع وظایف مدیریت منابع انسانی به وسیله استفاده از فناوری اطلاعات (IT) افزایش پیدا می کنند.
بنابراین وظیفه حوزه منابع انسانی آماده کردن یک شروع مناسب جهت رسیدگی به اثر گذاری فناوری اطلاعات بر روی کارکنان و مدیران منابع انسانی است(گاردنر^[۷]،۲۰۰۳). در این تحقیق بیان می شود که چگونه کارمندان و مدیران منابع انسانی، از فناوری اطلاعات در جهت انجام وظایف و فعالیتهای خود در سازمان بهره می برند.
محورتوسعه منابع انسانی وجود اطلاعات کاربردی و جدید است که اطلاعات در یک فرایند منطقی به نام تکنولوژی اطلاعات می تواند به ایجاد و توسعه توانمندیهای جدید در منابع انسانی کمک کند.
در کشور ما، فناوری اطلاعات از مدت های طولانی به داخل بخش های مختلف سازمانهای ایرانی نفوذ کرده است، اما بحث بکارگیری آن در سازمانها، همچنان با چالش های جدی مواجه بوده است. برخی از سازمانها، با بهره گیری از تکنولوژی اطلاعات توانسته اند شاخص های حوزه منابع انسانی خود را در اکثر زمینه ها رشد دهند و به سطح قابل قبولی از بکارگیری فناوری اطلاعات در حوزه های تخصصی منابع انسانی برسند. اما در مقابل بسیاری از سازمانهای ایرانی، آنطور که باید نسبت به بهره گیری از فناوری اطلاعات، موفق نبوده اند. در واقع ورود فناوری در سازمانهای ایرانی با مشکل مواجه نبوده است، اما بحث طریقه به کارگیری آن در حوزه های منابع انسانی با مشکل مواجه است. این پژوهش در نظر دارد، نسبت به تاثیر فناوری اطلاعات بر رفتار حرفه ای حوزه منابع انسانی در سطح استانداری تهران ، از جمله پاسخگویی، استقلال اطلاعاتی و ارتباطات خارج از سازمان و تحول آفرینی به طور علمی به بررسی بپردازد.

لذا همانطور که برخی مطالعات نیز حجم ناکافی سرمایه گذاری مخاطره پذیر در فناوری نانو را در مقایسه با فناوری زیستی برشمرده اند؛برای توسعۀ محصولات و فرایندهای جدید سرمایه گذاری‌های قابل ملاحظه ای به خصوص در مراحل اولیه لازم است که همکاری نزدیک تر میان جامعۀ مالی و شرکت‌های نانوتکنولوژی می‌تواند در غلبه بر این موانع کمک نماید (OECD Report,2010). سرمایه گذاری دولتی و به طور خاص پروژه های تحقیق و توسعه اعم از خصوصی و عمومی با تأمین مالی دولتی پایداری پروژه های بلندمدت تحقیق و توسعه را تضمین می کند.

۲-۵-۳-۲ تأمین مالی در امریکا
در ایالات متحده، منبع اصلی تأمین وجوه مالی آژانس‌های دولتی است. نه تنها بنیاد ملی علوم (^[۱۳]NSF) و مؤسسات ملی سلامت (^[۱۴]NIH) مقادیر قابل توجهی را بر روی تحقیق و توسعۀ نانوتکنولوژی سرمایه گذاری می‌کنند، بلکه ستاد ملی نانوتکنولوژی (^[۱۵]NNI) که در سال ۱۹۹۰ و برای هماهنگ ساختن تلاش‌های نانوتکنولوژی تعدادی از بخش‌ها بنیان گذاری گردید نیز به انجام این وظیفه مشغول اند (T.Burke, 2009).همانگونه که پیش تر ذکر شد، برنامه های دولتی متعددی برای تأمین وجوه این شرکت ها در امریکا وجود دارند؛ یکی از آنها برنامۀ پژوهش های ابداعی کسب و کارهای کوچک ^[۱۶] است که درصدی معین از وجوه R&D را برای کسب و کارهای کوچک اختصاص می دهد. این وجوه از طریق آژانس های دولتی متعددی همچون دپارتمان های انرژی و دفاع^[۱۷] و یا سازمان ناسا توزیع می گردد. آژانس پروژه های تحقیقاتی پیشرفتۀ دفاعی^[۱۸] یکی دیگر از منابع معمول جهت تأمین بودجۀ شرکت های نانوتکنولوژی است. این آژانس کمک های خود به توسعۀ تکنولوژی را جهت استفاده های نظامی ارائه می دهد. یکی دیگر از پروژه های ارزشمند تأمین وجوه دولتی برنامۀ فناوری پیشرفتۀ امریکا (^[۱۹]ATP) است. وجه تمایز ATP در آن است که تنها در زمینه های خاص پروژه ها را تأمین مالی نمی کند، بلکه هر شرکتی چنانچه بتوانند میزان ریسک و ارزش بالای پروژه های خود برای کشور را نشان دهند محق دریافت این کمک های مالی خواهد بود (Waitz,2009) ؛ این برنامه از سال ۱۹۹۵ در مؤسسۀ ملی استاندارد و فناوری وابسته به وزارت بازرگانی امریکا در حال اجرا می باشد و هدف کلی آن انتقال نوآوری از آزمایشگاه های تحقیقاتی به کاربردهای تجاری است؛ با این حال برنامۀ مذکور هزینۀ توسعۀ محصول را نداده و صرفاً از آن تا مرحلۀ توسعۀ فناوری حمایت می کند؛ هزینه های توسعۀ محصول، تولید، بازاریابی و فروش نیز با بخش خصوصی می باشد (گردفرامرزی،۱۳۹۰).
بدین ترتیب و با توجه به ادبیات موجود در این زمینه مدل ذیل برای تحقیق استخراج می گردد:
۴-۲ مدل مفهومی تحقیق
با توجه به ادبیات مطرح شده در بخش پیشین به مدل زیر دست می یابیم که مهمترین فاکتورهای اثرگذار بر تجاری سازی این محصولات را نشان می دهد. این فاکتورها در مقالات متعددی که در ادبیات تحقیق بدانها اشاره گردید مورد تأکید قرار گرفته اند.
سیاسی
قانونی
مالکیت معنوی
استانداردها
پارک های فناوری
مقررات زیست محیطی
نیاز مصرف کننده
محصول
کانال های توزیع
نگرش مصرف کننده
منابع مالی در دسترس
بودجه های دولتی
اتحادهای مالی استراتژیک
کمبود ایده
تعامل میان دو بخش تحقق و توسعه
سرمایه گذاری
H₃
H₁
H₂
H₄
H₅
کارکنان
مدیران
آموزش
مهارت کار گروهی
شکل ۲-۲) مدل مفهومی تحقیق (تلفیقی)- برگرفته از مقالات Lee, Jhon & Shin, 2013 ، Oriakhi,2004؛ McNeil et al, 2009 و Main,2008
بخش دوم
۵-۲ درآمدی بر نانوفناوری
تعاریف مختلفی برای نانو ارائه شده، ولی تعریفی که ابتکار ملی فناوری نانو^[۲۰] ارائه می کند ابعادی با مقیاس کمتر از ۱۰۰ نانومتر را دربرمی گیرد. با توجه به تعریف های مختلف، تعریفی کاربردی و اختصاصی از فناوری نانو بدون محدودیتِ اندازه بدین شکل می تواند باشد: طراحی، توصیف، تولید و کاربرد ساختارها، ابزارها و سیستم هایی با کنترل اندازه و شکل در مقیاس نانومتری (اتمی و مولکولی) که تولیدکنندۀ ساختارها ، ابزارها و سیستمهایی است که حداقل یک مشخصه یا ویژگی جدید را دارا باشند (Bawa, 2005).
به لحاظ لغوی نیز واژۀ نانو برگرفته از واژۀ یونانی « نانوس» به معنی « کوتاه قد » بوده (Oriakhi,2004) و خود واژۀ نانو به معنای یک میلیاردیم (۱۰^-۹) می‌باشد و به عبارت دیگر یک نانومتر عبارت است از یک هزارم میلییونیوم یک متر. قطر یک تار موی انسان چیزی در حدود ۸۰,۰۰۰ نانومتر است، یک گلبول قرمز خونی تقریباً ۷,۰۰۰ نانومتر است و یک مولکول آب نیز حدود ۳/۰ نانومتر است (OECD Report,2010).
فناوری نانو به سه سطح قابل تقسیم است: مواد، ابزارها و سیستم ها (SCENIHR^[21] و مرکز تحقیقات مشترک، ۲۰۱۰)
فناوری نانو پس از انقلاب‌های چندی که بر بشر گذشته- از عصر کشاورزی و صنعتی گرفته تا عصر اطلاعات- به طور حتم انقلاب بزرگ آینده را رقم خواهد زد و تمامی اینها باز می‌گردد به قدرت اعجاز انگیز مواد در مقیاس نانو که قادر است تمامی جنبه‌های زندگی بشر از اقتصادی و سیاسی گرفته تا اجتماعی را تحت تأثیر قرار دهد.
شاید مهمترین مزیت فناوری نانو که آن را از سایر فناوری‌ها متمایز ساخته و موجب شده تا از آن به عنوان انقلاب نانو یاد شود، ظرفیت آن در تولید محصولاتی با ویژگی‌های بسیار منحصر به فرد باشد که قادرند مشکلات موجود در زمینه‌های مختلف را مرتفع کرده و از دیگر سو، نیازها و روال‌های جاری را نیز دگرگون نمایند (بیت الهی، علی، ۱۳۸۱).
نانوتکنولوژی تولید مواد، تجهیزات، سیستم ها و دستگاه‌ها در جهت بهره برداری از خواص و پدیده‌های جدید و برتر در مقیاس نانومتری است و عبارت است از تولید کارآمد مواد، دستگاه‌ها، افزارآلات و سیستم ها با کنترل ماده در مقیاس نانومتر و بهره برداری از خواص و پدیده‌های جدیدی که در مقیاس نانو توسعه یافته‌اند. رفتارهای جدیدی که در مقیاس نانو مشاهده می‌شوند، لزوماً از رفتارهای مشاهده شده در سایزهای بزرگ‌تر قابل پیش بینی نیستند؛ تغییرات مهم رفتاری ناشی از اثرات کوانتمی کاهش سایز می‌باشد(بیت الهی، ۱۳۸۱).
نانوتکنولوژی امروز به معنای دستکاری برنامه ریزی شدۀ مواد و ویژگی‌هایشان تعامل سه جریان تکنولوژیکی را مورد بهره برداری قرار می دهد:
کنترل جدید و بهبودیافتۀ سایز و دستکاری بلوک‌های ساخت در مقیاس نانو
ویژگی بخشی جدید و ارتقا یافته به مواد در مقیاس نانو (برای مثال رزولوشن فضایی، حساسیت شیمیایی)
درک جدید و ارتقا یافته از روابط میان سازه‌های نانو، ویژگی‌ها و چگونگی مهندس آن‌ها(OECD Report,2010: 6).
ویژگی های نانوفناوری به شرح ذیل است:
سرعت رشد بالا و نیاز به سیستم های انعطاف پذیر و پویا جهت رشد
بین رشته ای بودن فناوری نانو و نیاز به فعالیت‌های تیمی
نیاز به سرمایه گذاری مخاطره آمیز
فاصلۀ کم تحقیقات بازار
نیاز به قوانین و مقررات خاص
دانش محور بودن و نیاز به نیروهای متخصص

۴-۳-۲-۲ بررسی فرضیه دوم :
فرضیه دوم عبارتست از : پرورش سرمایه انسانی بر تمایز خدمات سازمان تاثیر دارد.
برای بررسی این فرضیه ابتدا باید خاطر نشان نمود که با توجه به مطالب ارائه شده و اثبات نرمال بودن داده ها با توجه به بدست آمدن p-valueبرای متغیرها و بزرگتر بودن ان از ۰۵% ،لذا میتوان با اطمینان ۹۵% نرمال بودن را تعیین نمود.پس از ازمون پارامتری (t) نمونه ای (یک طرفه) برای بررسی فرضیه استفاده کنیم .

: پرورش سرمایه انسانی بر تمایز خدمات سازمان تاثیر ندارد.
: پرورش سرمایه انسانی بر تمایز خدمات سازمان تاثیر دارد.
در این ازمون مقدار احتمال مربوط به بررسی معنی داری فرض برابر با ۰۰۰/۰می باشد .که از ۰۵/۰ کوچکتر است ، بنابراین با ضریب اطمینان ۹۵% میتوانیم فرض صفر را مبنی بر اینکه پرورش سرمایه انسانی بر تمایز خدمات سازمان تاثیر دارد تایید می شود.
در این قسمت نیز نتایج ازمون ارائه شده است ، در این ازمون انحراف معیار برابر ۲۷% و میانگین نیز برابر با ۳.۱۶ میباشد.
در جدول زیرنتایج ازمون یک نمونه ای یک طرفه فرضیه دوم نشان داده شده است.
جدول (۴-۱۴) زمون یک نمونه ای فرضیه دوم

۴-۳-۲-۳ بررسی فرضیه سوم :
فرضیه سوم عبارتست از : پرورش سرمایه انسانی بر تمرکز بر مشتریان در سازمان تاثیر دارد.
برای بررسی این فرضیه ابتدا باید خاطر نشان نمود که با توجه به مطالب ارائه شده و اثبات نرمال بودن داده ها با توجه به بدست آمدن p-valueبرای متغیرها و بزرگتر بودن ان از ۰۵% ،لذا میتوان با اطمینان ۹۵% نرمال بودن را تعیین نمود.پس از ازمون پارامتری (t) نمونه ای (یک طرفه) برای بررسی فرضیه استفاده کنیم .
: پرورش سرمایه انسانی بر تمرکز بر مشتریان در سازمان تاثیر ندارد.
: پرورش سرمایه انسانی بر تمرکز بر مشتریان در سازمان تاثیر دارد.
در این ازمون مقدار احتمال مربوط به بررسی معنی داری فرض برابر با ۰۰۰/۰می باشد .که از ۰۵/۰ کوچکتر است ، بنابراین با ضریب اطمینان ۹۵% میتوانیم فرض صفر را مبنی بر اینکه پرورش سرمایه انسانی بر تمرکز بر مشتریان در سازمان تاثیر دارد تایید می شود.
در این قسمت نیز نتایج ازمون ارائه شده است ، در این ازمون انحراف معیار برابر ۴۸% و میانگین نیز برابر با ۳.۴۴ میباشد.
در جدول زیرنتایج ازمون یک نمونه ای یک طرفه فرضیه سوم نشان داده شده است.
جدول (۴-۱۵) زمون یک نمونه ای فرضیه سوم