آیا می‌توان با بهره گرفتن از تلفیق مدل‌های DEA و PCA شرکت‏های ورشکسته در صنایع فلزات و خودروسازی و ماشین آلات در بورس اوراق بهادار را پیش بینی کرد؟
آیا می‌توان با بهره گرفتن از تلفیق مدل‌های DEA و PCA شرکت‏های ورشکسته در صنایع شیمیایی و پتروشیمی در بورس اوراق بهادار را پیش بینی کرد؟
آیا بین نتایج بدست آمده از سه گروه برای تفکیک شرکت‏های سالم و ورشکسته تفاوت معنی دار وجود دارد؟

۱-۴- روش تحقیق
در این پژوهش ابتدا شرکت‏ها را بر اساس سیستم تولید و ریسک‌های مالی در سه گروه دسته بندی نموده و سپس محاسبات هر دسته جداگانه انجام می‏گیرد. ابتدا داده های استخراج شده از صورت‌های مالی برای کاهش ابعاد وارد مدل PCA نموده و سپس خروجی این مدل برای سنجش کارایی وارد مدل DEA می‏گردد و از روی عدد کارایی بدست آمده (که عددی بین ۰و۱ می‏باشد) سالم یا ورشکسته بودن شرکت‌های هر دسته پیش بینی می‏گردد. این عمل برای یک سال و دو سال قبل از ورشکستگی برای هر دسته انجام می‏گیرد. به عنوان مثال شرکتی در سال ۱۳۸۲ ورشکسته شده است؛ حال با جمع آوری اطلاعات مالی سال‌های ۱۳۸۱ و ۱۳۸۰ بررسی می‏گردد که آیا مدل مورد استفاده در این پژوهش توان پیش بینی این ورشکستگی را در یک سال و دو سال قبل از ورشکستگی دارا بوده است یا خیر. توضیحات تفصیلی روش پژوهش در فصل ۳ قرار گرفته است.
۱-۵- قلمرو زمانی و مکانی تحقیق
این پژوهش مربوط به شرکت‏های تولیدی حاضر در بورس اوراق بهادار تهران می‏باشد که حد فاصل سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۹ بر اساس ماده ۱۴۱ قانون تجارت به آستانه ورشکستگی رسیده‏اند.
۱-۶- تعاریف واژه‌ها
تحلیل پوششی داده‌ها: روشی غیر پارامتریک و مبتنی بر برنامه ریزی خطی جهت تعیین کارایی واحدهای تصمیم گیرنده (DMU) یا بنگاه‌های اقتصادی بر اساس داده‌ها و ستانده‌هاست.
DMU (واحد تصمیم گیری): نهادی است که داده‌ها را به ستانده‌ها تبدیل می‌کند
ورشکستگی^[۴]: طبق ماده ۴۱۲ قانون تجارت، ورشکستگی تاجر یا شرکت تجاری در نتیجه توقف از تادیه وجوهی که بر عهده اوست حاصل می‌شود.
آستانه ورشکستگی: ورشکستگی آخرین مرحله از حیات اقتصادی شرکت‏ها است و بر همه ذینفعان شرکت تاثیر می‌گذارد. بنابراین پیش بینی ورشکستگی از اهمیت زیادی برخوردار می‏باشد. با توجه به اینکه فرایند حقوقی به منظور شناسایی شرکت‏های ورشکسته امری زمان بر است بنابراین در این پژوهش بر اساس ماده ۱۴۱ قانون تجارت از مفهوم آستانه ورشکستگی برای شناسایی شرکت‏های ورشکسته در بورس اوراق بهادار تهران استفاده شده است. (فدایی نژاد، اسکندری ۱۳۸۹)
بر اساس ماده ۱۴۱ قانون تجارت شرکت‏های با حداقل زیان انباشته ای معادل نصف سرمایه، ورشکسته و ملزم به اعلام انحلال یا کاهش سرمایه هستند.
آنالیز اجزای اصلی: یک روش آماری اختیاری چند متغیری است. اگر در جایی مهم‌ترین متغیر یا یک تعداد محدودی از متغیرها دریک مجموعه باید انتخاب شوند، می‌توان از آنالیز اجزای اصلی کمک گرفت .
صورت‌های مالی^[۵]: خروجی‏های مالی محاسبه شده در فرایند حسابداری که در مدت زمان مشخص به صورت رسمی توسط شرکت‏ها ارائه می‏گردد. ۴ صورت مالی پایه عبارتند از: ترازنامه، صورتحساب سود و زیان، جریان وجوه نقد و صورتحساب سرمایه (Kramer & Johnson, 2008) که در این پژوهش منظور از صورت‌های مالی دو صورت: سود و زیان و ترازنامه می‏باشد.
۱-۷-استفاده کنندگان از نتایج پژوهش
از نتایج بدست آمده این پژوهش گروه‏هایی چون شرکت‏های موجود در نمونه این پژوهش، بانک‌ها و موسسات مالی که تامین کنندگان مالی بالقوه این شرکت‏ها هستند، سازمان بورس اوراق بهادار، محققان مالی و سرمایه گذاران و … می‏توانند بهره برداری نمایند.
فصل دوم
مبانی‌نظری و پیشینه تحقیق
فصل دوم- مبانی و پیشینه تحقیق
مقدمه
در پژوهشات گذشته‌ای که در زمینه پیش بینی ورشکستگی سازمان‏ها صورت گرفته، بیشتر از روش‌هایی مانند نسبت‌های مالی، مدل تشخیصی چندگانه و شبکه‌های عصبی مصنوعی استفاده شده است.
اما از سال ۱۹۹۴ به بعد روش تحلیل پوششی داده‌ها نیز به این روش‌ها اضافه شد. این روش برخی اوقات به عنوان روش مکمل و برخی اوقات نیز به عنوان روش اصلی برای پیش بینی مورد استفاده قرار گرفت که بعضا نتایج خوبی ارائه ‌کرد. در این فصل بیشتر به این پژوهشات پرداخته می‏شود.
همچنین در این فصل مدل‌های مورد استفاده در این پژوهش و الگوی مفهومی پژوهش نیز تشریح خواهد شد.
۲-۱- پایه تئوریک تحقیق
۲-۱-۱-تحلیل پوششی داده‌ها
روش‌های متعددی برای اندازه گیری کارایی ارائه شده که آن‏ها را به دو رویکرد پارامتریک و ناپارامتریک طبقه بندی می‌کنند رویکرد پارامتریک که از روش‌های آماری استفاده می کند بیشتر در تجزیه و تحلیل مسایل اقتصادی کاربرد دارد . روند رویکرد پارامتریک این گونه است که با بهره گرفتن از داده‌های مشاهده شده پارامترهای یک تابع تولید مشخص برآورد می‌شود و سپس بر اساس آن میزان کارآیی واحدهای تحت ارزیابی مشخص می‌شود .از فرضیات مهم این رویکرد می‌توان به مشخص بودن نوع رابطه بین داده‌ها و ستانده‌ها اشاره کرد . این فرض قابلیت کاربردی این رویکرد را تا حدود زیادی کاهش داده است چرا که اغلب نوع تابع در صنایع مختلف مشخص نبوده و در اغلب موارد ارزش یا ضرایب نهاده‌ها و ستانده‌ها به ویژه در سازمان‌های غیرانتفاعی و دولتی مشخص و معین نیست (‏مهرگان، ۱۳۸۳).
رویکرد ناپارامتریک بیشتر در تجزیه و تحلیل مسایل مربوط به کارآیی کاربرد دارد و به ‏جای استفاده از روش‌های آماری به استفاده از روش‌های برنامه ریزی ریاضی تکیه دارد.تمرکز این رویکرد بیشتر بر روی مرز تولید ( مرز کارا ) به جای تابع تولید است (۱۹۸۸Coelli & Tim,) . در این رویکرد نیازی به مشخص بودن نوع تابع تولید ( به عبارت دیگر رابطه بین نهاده‌ها و ستانده‌ها ) و همچنین ارزش یا وزن نهاده‌ها و ستانده‌های واحدهای تحت ارزیابی وجود ندارد بلکه با بهره گرفتن از روش‌های برنامه ریزی ریاضی یک مرز تولید یا مرز کارآیی مشخص می‌شود به عنوان مبنا و معیار ارزیابی کارآیی واحدها مورد استفاده قرار می‌گیرد . این رویکرد به دلیل داشتن ماهیت تجربی و نداشتن مفروضات محدود کننده و انعطاف پذیری بالا قابلیت کاربردی بالایی دارد.
تحلیل پوششی داده‌ها یکی از رویکردهای ناپارامتریک و مبتنی بر برنامه ریزی ریاضی است که ارزیابی کارآیی واحدهای تصمیم‌گیری مشابه را که دارای داده‌ها و ستانده های چندگانه هستند امکان پذیر می‌سازد . در این روش با بهره گرفتن از یک سری بهینه سازی مبتنی بر برنامه ریزی خطی مرز کارا ایجاد می‌گردد . پس از تعیین مرز کارا مشخص می‌شود که آیا واحدهای مورد بررسی روی مرز کارا قرار گرفته‌اند یا خیر و به این وسیله واحدهای کارا و ناکارا از یکدیگر تفکیک می‌شوند که این امر تنها از طریق مشخص کردن ضرایب نهاده‌ها و ستانده‌ها برای هر واحد تصمیم گیری امکان پذیر خواهد بود . در واقع ویژگی تحلیل پوششی داده‌ها در تعیین ضرایب داده‌ها و ستانده‌ها با بهره گرفتن از برنامه ریزی خطی ریاضی است ( امامی میبدی، ۱۳۷۹ ) .
۲-۱-۲-مفهوم کارایی
تا کنون تعریف‌های زیادی از کارایی ارائه شده است. مفهوم کارایی در اقتصاد، تخصیص مطلوب منابع است. موارد زیر برخی از تعاریف متعدد و گوناگونی است که در مورد کارایی صورت گرفته است:
به طور کلی کارایی، معرف نسبت ستاده به نهاده در مقایسه با یک استاندارد مشخص است (برهانی، ۱۳۷۷).
کارایی بیانگر این مفهوم است که یک سازمان به خوبی از منابع خود در راستای تولید نسبت به بهترین عملکرد در مقطعی از زمان استفاده کرده است. محاسبه کارایی با توجه به مقدار خروجی مورد انتظار یا استاندارد با بهره گرفتن از نسبت زیر تعریف می‌گردد.
با توجه به گستره مفهومی کارایی، تعریف دیگری از کارایی به شرح زیر عنوان شده است که معیار خود را بر روی منابع معطوف ساخته است:
در این تعریف، صرفاً مقایسه ای بین منابع مورد انتظاری که برای رسیدن به مقاصد و فعالیت خاص باید مصرف شود و منابع مصرف شده می‌باشد، عنوان می‌شود(مهرگان،۱۳۸۳).
این دو تعریف بالا در واقع یک معیار را در مورد کارایی ارائه می‌دهند، یعنی استفاده از حداقل امکانات جهت به دست آوردن حداکثر تولید. بنابراین در این تعریف،کارایی معیار عملکرد یک سیستم سازمانی بوده که بر میزان منابع (ورودی‌ها) استوار گردیده است.کارایی در حقیقت نسبت بازدهی واقعی به بازدهی بالقوه (استاندارد) می‌باشد(علیزاده،۱۳۸۷).
۲-۱-۳- مفهوم کارآیی در تحلیل پوششی داده‌ها
همان گونه که بیان شد، کارآیی یک واحد مستلزم مقایسه داده‌ها و ستانده های آن واحد است . در ساده‌ترین حالت که تنها یک داده و یک ستانده وجود دارد کارآیی را می‌توان از تقسیم ستانده به داده به دست آورد.
اگر واحد تصمیم گیری دارای داده‌ها و ستانده های چندگانه باشد و ارزش (ضریب ) هر یک از داده‌ها و ستانده‌ها معلوم باشد می‌توان از تقسیم مجموع حاصلضرب مقدار ستانده‌ها در ضرایب (قیمت یا ارزش ) مربوط به مجموع حاصلضرب مقدار داده‌ها در ضرایب مربوطه میزان کارآیی را محاسبه کرد .
(مجموع وزن‏دار شده داده‌ها) / (مجموع وزن دار شده ستانده‌ها) = کارآیی
ولی در اغلب موارد ضریب ( قیمت یا ارزش ) داده‌ها و ستانده‌ها مشخص نیست و یا داده‌ها و ستانده‌ها مقیاس‌های متفاوتی دارند . در این موارد می‌توان از تحلیل پوششی داده‌ها استفاده کرد . در این روش ضرایب داده‌ها و ستانده‌ها برای هر واحد عملیاتی که یک واحد تصمیم گیری خوانده می‌شود به گونه‌ای تعیین می‌شود که کارآیی آن واحد نسبت به سایر واحدها حداکثر شود . در چنین شرایطی کارایی یک واحد عملیاتی در صورتی پایین ارزیابی می‌شود که واحد تصمیم گیری دیگری با در اختیار داشتن منابع کمتر در مقایسه با واحد تحت بررسی حداقل معادله ستانده آن واحد را تولید نماید و برعکس ،کارایی یک واحد تصمیم گیری در صورتی بالا ارزیابی می‌شود که شرط فوق برقرار نباشد (دیدگاه ورودی محور) همچنین می‌توان ا دعا کرد کارایی یک واحد عملیاتی در صورتی پایین ارزیابی می‌‏شود که واحد تصمیم گیری دیگری با در اختیار داشتن منابع کمتر یا مساوی با منابع تحت بررسی، ستانده بیشتری را تولید نماید و برعکس، کارایی یک واحد تصمیم گیری در صورتی بالا ارزیابی می‌شود که شرط فوق برقرار نباشد (دیدگاه خروجی محور) . همان‌گونه که در ادامه مطرح خواهد شد برای هر یک از این دو دیدگاه یک مدل متفاوت مبتنی بر تحلیل پوششی داده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۲-۲-۴- انواع کارایی
دو جزء از کارایی در سطح بنگاه مورد استفاده هستند. یکی کارایی فنی و دیگری کارایی تخصیصی می‌باشد. ترکیب این دو جزء کارایی اقتصادی بنگاه را نشان می‌دهد. مفهوم سوم کارایی در نظر فارل، کارایی ساختاری است که می‌توان از آن برای سنجش کارایی صنعت استفاده کرد.
به طور کلی برای انواع کارایی چهار تعریف ذیل قابل ارائه می‌باشند:
الف) کارایی فنی: این کارایی نشان دهنده میزان توانایی یک بنگاه برای حداکثر سازی میزان تولید با توجه به منابع و عوامل تولید مشخص شده است. به عبارت دیگر میزان توانایی تبدیل ورودی‌ها مانند نیروی انسانی، ماشین آلات و … به خروجی‌ها، در مقایسه با بهترین عملکرد، توسط کارایی فنی سنجیده می‌شود. کارایی فنی تحت تاثیر عواملی مانند عملکرد مدیریت، مقیاس سازمان یا اندازه عملیات قرار می‌گیرد.
ب) کارایی تخصیصی: این کارایی بر تولید بهترین محصولات با بهره گرفتن از کمترین هزینه ترکیب ورودی‌ها دلالت می‌کند. پاسخگویی به این سوال که آیا «قیمت ورودی‌های مورد استفاده به گونه ای است که هزینه تولید را حداقل کند» به عهده این کارایی است. کارایی تخصیصی را کارایی قیمت نیز می‌گویند.
ج ) کارایی ساختاری: کارایی ساختاری یک صنعت از متوسط وزن کارایی شرکت‏های آن صنعت به دست می‌آید. با بهره گرفتن از معیار کارایی ساختاری می‌توان کارایی صنایع مختلف با محصولات متفاوت را مقایسه کرد.
د) کارایی مقیاس: این کارایی یک واحد از نسبت «کارایی مشاهده شده» آن واحد به «کارایی در مقیاس بهینه» به دست می‌آید. هدف این کارایی تولید در مقیاس بهینه است.
همان طور که بیان شد فارل کارایی اقتصادی کل را به دو جزء کارایی فنی و کارایی تخصیصی تقسیم کرده است یعنی :

• ارزیابی فنی

• ارزیابی مالی

• ارزیابی اقتصادی

۲-۱-۵-۱- ارزیابی بازار
بخش نخست در گزارش مطالعه توجیهی تمام طرحهای عمرانی (انتفاعی و غیرانتفاعی) را بررسی بازار و یا به عبارتی تقاضای محصول (خدمت یا کالا) تشکیل می‌دهدکه چهار مرحله زیر را در بر می‌گیرد :

• تحلیل نیاز یا تقاضای گذشته و کنونی محصول

• برآورد نیاز یا تقاضای آینده محصول

• مسأله بی‌اطمینانی به برآوردهای آینده و چگونگی رفع آن

• تعیین هدف تولیدی طرح عمرانی

در واقع باید گفت که ارزیابی بازار، به عنوان یک کار مقدماتی در انجام مطالعات یک طرح، به دنبال پاسخگویی به دو سؤال زیر است :

• نیاز بازار به محصول یا خدمات مورد نظر چقدر خواهد بود؟

• • سهم بازار برای محصول یا خدمات طرح مورد نظر چقدر خواهد بود؟

۲-۱-۵-۲- ارزیابی فنی
پس از بررسی بازار و تعیین هدف تولیدی طرح عمرانی، مسأله بعدی مطالعه و بررسی شیوه تولید محصول (کالا یا خدمت) و تسهیلات مورد نیاز و تمام مسائل فنی مربوط به طرح است. در واقع بررسی فنی طرح از مرحله مطالعه مقدماتی آغاز شده و به موازات پیشرفت مطالعه طرح، ادامه می‌یابد. در ارزیابی فنی روش تولید و تجهیزات و تأسیسات و منابع مورد نیاز مشخص می‌شود و سپس بر پایه آن هزینه های سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری طرح برآورد می‌گردد(راهنمای تهیه گزارش توجیه طرح، ۱۳۸۰).
باید توجه داشت که بررسی فنی طرح به معنی خاص آن، یعنی فقط امکان‌پذیری تولید از نظر فنی نیست، یعنی هر چند با پیشرفت فناوری و دانش فنی کنونی کمابیش تولید هر محصولی از نظر فنی امکان‌پذیر است اما نکته مهم آن است که این تولید از نظر مالی و همچنین اقتصادی نیز سودآور باشد. هدف مطالعه فنی نیز دقیقاً آن است که گزینه‌های مختلف تولید با عنایت به اوضاع و احوال موجود و پیش‌بینی‌های آینده، مورد بررسی قرار گیرد و از میان آنها مطلوب‌ترین گزینه انتخاب شود.
۲-۱-۵-۳- ارزیابی مالی
در ارزیابی مالی طرح دو سؤال زیر مطرح می‌گردد که باید پاسخی برای آنها یافت :

• آیا طرح پیشنهاد شده می‌تواند تأمین مالی گردد؟

• آیا این طرح بازده مورد انتظار صاحبان سرمایه را می‌تواند داشته باشد یا خیر؟

جنبه‌های مورد بررسی و ارزیابی مالی طرح نیز عبارتند از :

• • • میزان سرمایه و هزینه طرح

   

  • • تأمین مالی

   

  • • هزینه سرمایه

   

  • • میزان سودآوری

   

  • • نقطه سر به سر

   

  • • جریان نقدی

   

  • • جریانها و وضعیت مالی

   

   

همانطوری که قبلا توضیح داده شد، طرحهای عمرانی با توجه به تعریف قانون برنامه و بودجه مصوب سال ۱۳۵۱، به دو گروه کلی طرحهای عمرانی انتفاعی و غیرانتفاعی تقسیم می‌شوند. هدف طرحهای عمرانی انتفاعی، مانند سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، کسب سود است با این تفاوت که به دلیل عمرانی بودن، طرح افزون بر ضابطه سودآوری مالی باید از لحاظ اقتصادی نیز سودآور باشد.
از نظر اصول، ضابطه سنجش و گزینش طرح های عمرانی غیرانتفاعی، سودآوری اقتصادی است، اما به دلایل زیر باید همواره بررسی مالی نیز در مطالعات توجیهی طرح های عمرانی غیرانتفاعی صورت گیرد :

• مبنای برآوردهای اقتصادی محاسبات و برآوردهای فنی و مالی است.

• مداومت فایده اقتصادی طرح، به سلامت و پایداری مالی آن بستگی دارد.

• آگاهی از وضعیت مالی و تعهدات مربوط به طرح، از نظر تأمین هزینه‌های سرمایه‌گذاری و تأمین هزینه‌های جاری بابت بهره‌برداری و نگهداری طرح های عمرانی که محصولشان فروخته نمی‌شود و رایگان عرضه می‌گردد، برای تصمیم‌گیری نهایی ضروری است (مجیدیان، ۱۳۷۷).

۲-۱-۵-۴- ارزیابی اقتصادی
ارزیابی اقتصادی، به تجزیه و تحلیل هزینه و منفعت طرح از دید جامعه می‎پردازد. در چنین بررسی، بیشتر به هزینه و سودآوری جامعه توجه می‎شود و این ممکن است متفاوت باشد با حالتی که صرفاً هزینه و منفعت مد نظر است (مجیدیان، ۱۳۷۷).
از آنجا که پروژه‎های عمومی توسط دولت تصویب، تأمین اعتبار و اجرا می‎شوند، منافع حاصل از این پروژه‎ها را عموم مردم در یک کشور یا منطقه دریافت می‎دارند. در پروژه‎های دولتی تمامی هزینه‎ها و منافع اجتماعی نیز باید به ارزیابی مالی اضافه شوند. هزینه‎های پروژه‎های دولتی را می‎توان به ۴ گروه زیر تقسیم کرد:

طول عمر حشرات کامل زمستان­گذران نر (روز)

۱۳۸۹

a1/2±۷/۳۷

a5/2±۵/۹

a9/4±۳/۴۰

a7/0±۶/۴۸

a7/1±۴/۴۹

۱۳۹۰

a5/3±۱/۳۴

a6/3±۱/۱۱

a8/10±۶/۶۰

a8/3±۹/۴۵

a9/3±۸/۴۷

حروف غیر مشابه در هر ستون نشان­دهنده اختلاف معنی­دار در سطح احتمال پنج درصد با بهره گرفتن از آزمون t است.
رفتار تخمگذاری ماده­ها به این صورت مشاهده گردید که ماده­ها قبل از تخمگذاری توسط خرطوم خود حفره­ای را درون جوانه طبق گل ایجاد کرده (شکل۳-۴۴) و سپس تخم های خود را به صورت انفرادی درون آن قرار می­ دهند (شکل۳-۴۵). تخم های این سرخرطومی گرد و به رنگ زرد روشن می­باشند (شکل۳-۴۷). هر فرد ماده پس از تخمگذاری روی تخم را با ترشحات لزج و سیاه­رنگ می­پوشاند (شکل۳-۴۶) و سپس توسط خرطوم خود تکه­های کوچکی از جوانه­ طبق گل را جدا کرده و روی محل تخم­گذاری قرار می­دهد. به نظر می­رسد که این رفتار تخمگذاری برای محافظت از تخم­ها در مقابل دشمنان طبیعی به خصوص مورچه­ها بسیار مفید است. چرا که در مرحله تخمگذاری مهمترین شکارگر تخم این سرخرطومی مورچه­ها هستند. همچنین این رفتار تخمگذاری در جلوگیری از خشک شدن تخم­ها در مقابل تابش آفتاب نیز موثر است.

طول دوره­ نشوونمای جنینی در شرایط دمایی، رطوبتی و دوره نوری طبیعی اختلاف معنی­داری را در دو سال مورد مطالعه نشان داد (۱۸ =df ، ۱۳/۵t=، ۰۰۰۱/۰ P=). طوریکه، طول این دوره ۳/۸ روز در سال ۱۳۸۹ و ۶ روز در سال ۱۳۹۰ تعیین گردید (جدول۳-۶).
لاروهای تازه خارج شده از تخم با حفر سوراخی به درون جوانه طبق گل نفوذ کرده و شروع به تغذیه از بافت درون طبق می­نمایند (شکل۳-۴۸). علیرغم تغذیه لاروها از بافت درون طبق­ها ، گلدهی طبق­ها انجام می­ شود. ولی، پس از مرحله گلدهی تغذیه لاروها به دلیل درشت شدن جثه لاروی افزایش می­یابد. بنابراین، با تغذیه لارو از درون طبق گل بذری درون طبق تشکیل نمی­ شود یا بذرهای در حال تشکیل در اثر تغذیه لاروها تخریب می­شوند. در ظاهر طبق­های گل آلوده به لاروهای این سرخرطومی اثری از فضولات لاروی مشاهده نمی­ شود، ولی طبق­های گل آلوده با متورم شدن محل فعالیت لارو به راحتی قابل تشخیص هستند. طول دوره­ نشوونمای لاروی در شرایط دمایی، رطوبتی و دوره نوری طبیعی اختلاف معنی­داری را در دو سال مورد مطالعه نشان داد (۱۸ =df ، ۳۵/۳t=، ۰۰۳۶/۰ P=). به طوریکه، طول این دوره ۴/۵۱ روز در سال ۱۳۸۹ و ۶/۵۳ روز در سال ۱۳۹۰ تعیین گردید (جدول۳-۶).
لاروها پس از تکمیل نشوونمای خود در محفظه خالی ایجاد شده درون طبق گل به شفیره تبدیل می­شوند (شکل­های ۳-۵۰ و ۳-۵۱). مدت زمان لازم برای نشوونمای شفیرگی و ظهور حشرات کامل نسل جدید ۷/۶ روز در سال ۱۳۸۹ و ۶/۷ روز در سال ۱۳۹۰ تعیین گردید، که اختلاف معنی­داری را در دو سال مورد مطالعه نشان می­دهد (۱۸df= ، ۶۳/۲t=، ۰۲/۰ P=) (جدول ۳-۶).
طول دوره مراحل نابالغ این سرخرطومی در شرایط دمایی، رطوبتی و دوره نوری طبیعی ۴/۶۶ روز در سال ۱۳۸۹ و ۲/۶۷ روز در سال ۱۳۹۰ تعیین شد، که اختلاف معنی­داری را در دو سال مورد مطالعه نشان نداد (۱۸ =df ، ۶۳/۰t=، ۱۲/۰ P=) (جدول ۳-۶). حشرات کامل نسل جدید بعد از خارج شدن از پوسته شفیرگی به مدت ۳ تا ۴ روز درون طبق گل باقی مانده و سپس طبق گل را سوراخ کرده و آن را ترک می­ کنند (شکل۳-۵۲). ظاهر شدن حشرات کامل نسل جدید از اوایل تیر­ماه آغاز و در اواخر شهریورماه پایان یافت. این حشرات کامل مدتی را روی بوته­ های گیاه میزبان سپری می­ کنند و پس از خشک شدن کامل بوته، به سمت پناهگاه­های زمستانی در زیر بقایای گیاهی یا شکاف­های درون خاک حرکت می­ کنند (شکل۳-۴۰).
جدول۳-۶- مقایسه میانگین (SE±) طول دوره نشوونمای مراحل نابالغ سرخرطومی L. affinis روی گیاه میزبان E. aucheri در دو سال ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰

سال

طول دوره نشوونمای جنینی (روز)

طول دوره نشوونمای لاروی (روز)

طول دوره شفیره­گی (روز)

طول دوره مراحل نابالغ (روز)

۱۳۸۹

a3/0±۳/۸

b4/0±۴/۵۱

b3/0±۷/۶

a1/1±۴/۶۶

۱۳۹۰

b3/0±۶

a5/0±۶/۵۳

a2/0±۶/۷

a9/0±۲/۶۷

۱۲۲

نمودار ۴-۵ : تعداد پاسخ دهندگان برحسب هزینه سالیانه برای سفر هوایی

۱۲۳

نمودار ۴-۷ : تعداد پاسخ دهندگان برحسب خطوط هوایی مورد مطالعه

۱۲۴

فهرست شکل ها:

۱۶

شکل ۱-۱ : انواع بازاریابی و تاثیرات آنها بر برند خدمات

۱۹

شکل ۱-۲ : مدل مفهومی پژوهش

۷۰

شکل ۲-۱ : مدل سروکوال

۱۳۲

شکل ۴-۱ : بارهای عاملی برحسب ضرایب استاندارد شده

۱۳۴

شکل ۴-۲ : بارهای عاملی برحسب ضرایب t

فصل اول:
طرح پژوهش
۱-۱ مقدمه
با توجه به رقابتی که بین شرکت های خطوط هوایی کشور در جذب مسافران بیشتر و کسب رضایت آنان ایجاد شده و در حال رشد است، این شرکت ها و بویژه شرکت های پیشرو و موفق تر که از مدیران کارآمد و نوگرا برخوردارند، دائما بدنبال یافتن راهکارهایی نوین برای ارتقاء عملکردهای کلیدی و شاخص های رقابتی از قبیل افزایش فروش، کاهش تاخیرات و … و بویژه افزایش سطح خرید مجدد^[۱] مشتریان فعلی هستند. در شرایط فعلی، نیاز شرکت های هوایی به افزایش دانش خود در زمینه رفتار و عملکرد مسافران خطوط هوایی، کاملا مشهود است.
در همین راستاموضوعاتی از قبیل ارزش مورد انتظار مشتری و وفاداری مشتری، بر روی جوانبی از تصمیم گیری مشتری در تکرار خرید تمرکز می کند که این مهم در سایر نمونه های استدلالی مشابه از قبیل انواع مدل های رضایت مشتری (امریکا، سنگاپور …) و یا مدل کیفیت خدمات^[۲] مورد ملاحظه و بررسی قرار نگرفته است.
با ارائه دیدگاه جدیدی پیرامون ارتباط ارزش مشتری- وفاداری^[۳] مشتری، می توان به زمینه های عمیق تری در مورد میل به خرید^[۴] و تکرار خرید از یک شرکت هوایی خاص و نام تجاری آن دست یافت.
با توجه به موارد مذکور، روشن می گردد که رضایت مشتری به تنهایی، متغیر قابل اطمینانی برای تکرار خرید نمی باشد و بازاریابان و مدیران شرکت های هوایی می بایست به بررسی و شناخت متغیرهای بیشتری در حوزه تمایلات مشتریان^[۵] مبادرت ورزند.
پژوهش حاضر، نتایجی را گزارش می­دهد که برای آزمودن مدلی در زمینه فرایند ارزش مشتری در بازار شرکت های خطوط هوایی، طراحی شده است. این پژوهش قابلیت کارایی کلی نظریه ارزش مورد انتظار مشتری – وفاداری مشتری را در سطح مشتریان شرکت های هوایی با نام های تجاری آسمان، ماهان و ایران ایر مورد بررسی قرار می دهد.
این فصل به کلیات تحقیق اختصاص دارد که در بردارنده؛ بیان مسأله، اهمیت و ضرورت تحقیق، جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق، اهداف، مدل نظری و فرضیه ­های تحقیق، روش تحقیق، تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها و ساختار پژوهش است.
۱-۲٫ بیان مسئله
برندها، امروزه به عنوان سرمایه اصلی بسیاری از کسب و کارها خود را نمایان ساخته و جلوه می­ کنند (محمدیان،۱۳۸۹). جایگاه برند در کسب و کار و سازمانهای تجاری آن چنان گسترده شده است که می­توان به مدیریت نوین، مدیریت برندها نام نهاد (سمیعی نصر،۱۳۹۰). برند تنها یک محصول فیزیکی نیست، بلکه یک خاصیت منحصر به فرد است، در طول زمان گسترش و بهبود می­یابد و دارائی­های ملموس و غیرملموسی را از آن خود می­سازد و در طول زمان موجب انفکاک میان محصولات مشابه می­ شود (محمدیان،۱۳۸۹). یک برند قدرتمند اثر مثبتی بر نگرش مصرف کنندگان نسبت به هویت شرکت می­ گذارد. آگاهی از نام و نشان برند بر کیفیت ادراکی مشتریان اثر گذاشته و منجر به وفاداری ایشان می­گردد (سمیعی نصر،۱۳۹۰).
بر اساس تحقیقات بدست آمده، مصرف کنندگان در جستجوی برندهایی هستند که برای آنها تجارب یکسان و به یاد ماندنی ایجاد کند. تجربه برند به عنوان احساسات، هیجانات، شناخت ها و پاسخ­های رفتاری برانگیخته از محرک­های مرتبط با برند تعریف می­ شود که بخشی از طراحی، شخصیت، بسته بندی، ارتباطات و محیط­های برند است Brakus & Schmitt ,and Lia Zarantonello , 2009)).

مرحله چهارم: این مرحله(۲۰۰۴-۲۰۰۱) ادامه مرحله سوم بود و تنها بیشتر از قبل بر روی فعالیت ها و اقدامات دولتی که شرایط زندگی قشر مستمند و کم درآمد جامعه شهری را متأثر می ساخت، متمرکز شده بود.
در واقع هم اکنون زمینه هایی که این برنامه ها توجه خاص به آنها دارند عبارتند از:
کاهش سطح فقر در شهر
مدیریت محیط زیست شهری
جذب مشارکت های دولتی
حل معضل ایدز و اعتیاد در جامعه شهری
برنامه هایی که در بالا بدان اشاره شد در ۱۱ ناحیه و ۲۱ شهر در آسیا اجراشده است.
۳-۶-۲-۲ مدیریت شهری در اروپا
در الگوی مدیریتی در اروپا سه عامل مدیریتی لحاظ می گردد: برنامه ریزی، اجرای برنامه ها، نظارت و ارتقای برنامه ها. از این گذشته ویژگی های خاصی برای یک مدیریت مطلوب شهری نیاز است که این ویژگی ها شامل داشتن اطلاعات لازم در زمینه سیستم شهری، سازمان های مربوطه و روند فعالیت ها می باشد.همچنین باید توجه داشت که بخش خصوصی و عامه مردم می توانند در بهبود مدیریت شهری سهیم باشند و با بهره گرفتن از اینها می توان به بودجه لازم جهت ارتقای وضعیت اقتصادی دستیابی پیدا کرد. این عملکرد ها می توانند شهروندان، محیط زیست شهری و ظرفیت کارآیی و تولیدات شهر را تحت تاثیر قرار دهد.در اروپا تاکید بر این است که سیستم های شهر بطور کامل مورد ارزیابی قرار گیرد. نوع مدیریت شهری که در اروپا مورد استفاده قرار می گیرد می بایست با چرخه زندگی شهرنشینی، که افزایش و کاهش رشد محیط زیست نشانگر آن است، سازگار باشد. شهرهایی که به لحاظ فیزیکی و اقتصادی توسعه یافته هستند نیاز به شیوه مدیریت شهری متفاوت با شهرهای عقب مانده و دچار نقصان دارند.به عنوان مثال بسیاری از شهرها نتوانسته اند به توازن عرضه و تقاضا در تولیدات و خدمات شهری برسند. در این موارد شهر های اروپایی وضعیت بازارهای شهری مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهند. با این روش تقاضا برای تولیدات خدمات شهری و عرضه مایحتاج شهروندان به توازن می رسد.از موارد دیگری که در مدیریت شهری اروپا مدنظر قرار می گیرد را می توان به وضعیت حمل و نقل شهری، مدیریت اراضی، اقتصاد شهری و منطقه ای،سازمان دهی کارآیی و حجم تولیدات در کلان شهر ها اشاره کرد.

۱- خدمات تکنیکی در جهت فقرزدایی شهری بر روی موارد زیر متمرکز شده است:
دستیابی قشر فقیر جامعه به اراضی و تامین امنیت شغلی آنها: بهبود شرایط کاری و سازمان دهی اجتماعی می بایست به اندازه بهبود شرایط محیط شهری مد نظر قرار گیرد.
کمک های مالی هر چند جزئی به قشر کم درآمد: این بخش بهبود شرایط مدیریتی در ساماندهی گروه های اجتماع در ایجاد مشارکت های مالی، افزایش کارآیی مدیریتی در جهت اخذ و اداره سرویس های مالی-اعتباری به منظور توسعه فعالیت های درآمدزا و تسهیلات مسکن را شامل می شود. همچنین در این زمینه می توان به ایجاد ارتباط میان این گروه های مشارکتی با موسسه های ملی رسمی و استحکام کارآیی و افزایش سطح تولیدات دولت های محلی در ارتقاء تمهیدات مربوط به وضه اقتصادی و معیشتی جامعه اشاره کرد.
۲- خدمات تکنیکی در جهت مدیریت محیط زیست شهری بر موارد زیر متمرکز شده است:
مدیریت بازیافت زباله:این بخش شامل بهبود مدیریت شهری در جهت برنامه ریزی، تامین اعتبار، و عملی ساختن امور مربوط به سیستم زباله های جامد شهری می باشد. در اینجا می بایست تقویت سرمایه گذاری در سیستم زباله های جامد شهری و بخصوص در زمینه های جمع آوری زباله های جامد، دفن و همچنین بازیافت مواد به خوبی انجام پذیرد.
مدیریت آب و فاضلاب و آلودگی هوا: این بخش شامل بهبود خط مشی ها و قوانین زیست محیطی به منظور ترفیع و تفویذ اختیارات مدیریت شهری در جهت برنامه ریزی، تامین اعتبار و عملی ساختن امور مربوط به سیستم آب و فاضلاب و کیفیت هوا می باشد. در ایجا می بایست تقویت مشارکت میان دولت های محلی و سازمان های دولتی در ارائه خدمات زیست محیطی و حفاظت از محیط زیست لحاظ گردد.
۳- خدمات تکنیکی در جهت مدیریت شهری به شیوه مشارکتی
جمع آوری عواید و مدیریت مالی: بهبود روند مدیریتی در جهت جمع آوری عواید به منظور توزیع مطلوب خدمات شهری
روش شناسی
۱-۳ مقدمه
علم چون گذشته، زاده بارقه ناگهانی بلوغ و اندیشه یک یا چندین دانشمند معدود نیست بلکه کوششی آگاهانه، منظم و در عین حال نهادی و سازمان یافته است تا به حل یک مساله یا دشواری ذهنی و یا عملی نایل آید. چنین خصلتی، علم را با دیگر نهادها و ارزشهای اجتماعی پیوندی مستحکم میزند. به همین دلیل امروزه در بیشتر کشورها سازمان هایی ویژه به کار علم مشغولند، سازمان هایی که سیاست گذاری در حوزه های علم، پژوهش و آموزش را در اختیار دارند. سازمانهایی که تولید و انتقال علم را بر دوش گرفتهاند، نهادهایی که فرآوردههای آن را مصرف میکنند و بسیاری دیگر که غیرمستقیم، زمینه ها ابزارها و شرایط رشد علم را فراهم میکنند. (خاکی؛ ۱۳۸۶: ۱۸۳)
تحقیق فرآیندی است که از طریق آن میتوان درباره ناشناخته به جستجو پرداخت و نسبت به آن شناخت لازم را کسب کرد، در این فرایند از چگونگی گردآوری و شواهد و تبدیل آنها به یافتهها، تحت عنوان «روش شناسی» یاد میشود. (بازرگان و دیگران؛ ۱۳۷۶: ۲۲)
در هر پژوهشی لازم است که روش پژوهش و همچنین جامعه آماری به طور واضح و شفاف تعریف گردد، زیرا هر بررسی و مطالعهای، فرایند ویژه خود را میطلبد. در نتیجه هر پژوهشگری میبایست پیش از هر اقدامی با توجه به ماهیت و محتوای موضوع مورد مطالعه، روش پژوهش و جامعه آماری را مشخص نماید تا در نخستین گام با شناخت و بینش عمیق، روش تحقیق مناسبی را انتخاب نماید تا بدین ترتیب، پژوهش به نحوی شایسته صورت گیرد و نیز با اتخاذ روش پژوهش مناسب به نتایج ارزنده و قابل اتکایی دست یابد.
۲-۳ جهتگیری پژوهش
این پژوهش از نظر جهتگیری کاربردی است. هدف تحقیقات کاربردی توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است.
پژوهش میتواند سه جهتگیری متفاوت را دنبال کند. گاهی هدف تحقیق، حل یک مشکل متداول و معمول در محیط کار است؛ و گاهی هدف تحقیق، افزودن به مجموعه کلی دانش در یک حوزه خاص است و گاهی اوقات هدف تحقیق بررسی اثرات پیشنهادی تحقیقات کاربردی است. وقتی پژوهشی به قصد کاربرد نتایج یافتههایش برای حل مشکلات خاص متداول درون سازمان انجام میشود، چنین تحقیقی را پژوهش کاربردی مینامند. (دانایی فرد و دیگران؛ ۱۳۸۳: ۲۶)
۳-۳ هدف پژوهش
پژوهش ها میتوانند ماهیتا اکتشافی یا توصیفی باشند یا به قصد آزمون فرضیه ها انجام گیرند.
بررسی توصیفی به منظور تعیین و توصیف ویژگیهای متغیرها در یک وضعیت انجام میشود. در واقع هدف مطالعه توصیفی، تشریح یا توصیف جنبه های خاص پدیده های مورد بررسی در سطح فرد، سازمان یا صنعت است. در بسیاری موارد، داشتن چنین اطلاعاتی قبل از اقدام به هر عملی مورد نیاز است. مطالعات توصیفی که داده های اطلاعاتی را به شکل بامعنایی ارائه میدهند، کمک میکنند تا:
ویژگیهای یک گروه در یک وضعیت خاص درک شود.
تفکر نظاممند در مورد جنبه های مختلف در یک وضعیت خاص صورت گیرد.
برای بررسی و تحقیقات آتی، ایدههایی ارائه شود.
برخی تصمیمات ساده اتخاذ شوند.
(دانایی فرد و دیگران؛ ۱۳۸۳: ۲۰۰)
روش بکار رفته در این بررسی از نوع توصیفی-پیمایشی است. توصیفی به آن جهت است که یافته های تحقیق بدون هیچ گونه تغییری توصیف می شوند و روابط بین آنها ارزیابی می گردد. پیمایشی نیز بعلت اینکه بر اساس یک نمونه تصادفی که از جامعه مورد نظر انتخاب میگردد، اطلاعات بدست آمده تجزیه و تحلیل گردیده و نتایج بدست آمده از آن به کل جامعه تعمیم داده می شود. لازم به ذکر است که یافته های تحقیق با انجام آزمون های آماری درباره درستی یا نادرستی فرضیه های تحقیق، تجزیه و تحلیل شده و نسبت به آنها قضاوت میشود.
۴-۳ میزان دخالت محقق در پژوهش
میزان دخالت محقق، ارتباط مستقیمی به این موضوع دارد که بررسی مورد نظر علی است یا از نوع همبستگی. بررسی همبستگی در محیط طبیعی سازمان همراه با حداقل دخالت محقق صورت میگیرد. از آنجا که این پژوهش همبستگی است، بنابراین محقق کمترین دخالت را در موضوع پژوهش داشته است.
۵-۳ محیط پژوهش
پژوهش میتواند در محیطی طبیعی، که در آن رویدادها به صورت طبیعی رخ میدهند (یعنی محیط طرح ریزی نشده) یا در یک محیط ساختگی و غیر طبیعی( طرح ریزی شده) انجام شود. بررسی هایی که در محیط طبیعی انجام می شوند بررسی های میدانی نامیده می شوند. (دانایی فرد و دیگران؛ ۱۳۸۳: ۲۰۹)
از نظر مکان بررسی این پژوهش در مکانی طبیعی انجام گردیده است و با توجه به پیمایش صورت گرفته، این تحقیق میدانی است.
۶-۳ افق زمانی پژوهش
از نظر افق زمانی پژوهش ممکن است مقطعی یا دورهای (طولی) باشد. از آنجا که این پژوهش در یک بازه زمانی یکساله انجام شده و تکرار نگردیده است، پژوهشی مقطعی است و فقط به یک برهه زمانی تعلق دارد.
۷-۳ فرضیه های تحقیق
این تحقیق شامل دو سوال اصلی و سه فرضیه به شرح زیر می باشد:
سئوال نخست: «تفکر استراتژیک در مدیران چه تأثیری بر اداره شهر (با تأکید بر شهر تهران) دارد؟»
سوال دوم: «مولفه‌های تفکر استراتژیک چه تأثیری بر طرح ریزی شهر در مقایسه یا مدل‌های سنتی و کالبدی دارد؟»
فرضیه اول: تفکر استراتژیک در مدیریت شهری مدیران شهر تهران باعث کارا شدن مدیریت ایشان می‌شود.
فرضیه دوم: اثربخشی فعالیت‌های اداره شهر تهران با نگاه استراتژیک بالا می‌رود.
فرضیه سوم: رعایت محورهای تفکر استراتژیک، طراحی شهر را کارآمدتر می‌کند.
۸-۳ متغیرهای تحقیق
متغیرهای تحقیق، شامل متغیر وابسته و متغیرهای مستقل می باشد.
متغیرهای مستقل عبارتند از: برنامه ریزی های جامع و استراتژیک شهری و رویکرد حاکم بر آنها، ساختار سازمان های اداره کننده شهر و ارتباطات میان آنها، هماهنگی بین تصمیم گیران و توانمندیهای بالقوه در شهرداری تهران می باشد.
متغیر وابسته، مدیریت کلان شهری با تأکید بر شهر تهران می باشد.
۹-۳ مدل تحلیلی تحقیق
مدل تحلیلی دنباله طبیعی طرح نظری مسئله تحقیق است که به صورت عملی نشانه ها و خط سیرهایی را که نهایتا برای اجرای کار مشاهده و تحلیل، در نظر گرفته خواهند شد به یکدیگر مرتبط میکند. مدل تحلیلی از مفاهیم و فرضیه هایی تشکیل شده است که با هم ارتباط تنگاتنگی دارند و مجموعا چارچوب تحلیلی منسجمی را تشکیل می دهند. (کیوی و کامپنهود؛ ۱۳۸۷: ۱۴۴)
به منظور ساختن مدل تحلیلی تحقیق، ابتدا بایستی سوال اصلی تحقیق را درنظر گرفته و درباه متغیرهای اساسی آن مفهوم سازی نمود. این امر برای دو سوال اصلی این تحقیق در جدول ۱-۳ انجام شده است و ابعاد، شاخص ها و سوالات مرتبط با هر شاخص مشخص شده است.
جدول ۱-۳ مدل تحلیلی تحقیق