اسیرانجنگیاجازهدارندازخارجبازداشتگاهخریدکنند،یامزدخدمتی دهند. لذا پرداختهایمربوطه،توسطخوداسیرانجنگییابهوسیلهادارهبازداشتگاههاصورتخواهدگرفت،وادارهنامبردهپرداختیرابهبدهکارحساباسیرانمنظورخواهدداشت[۳۴۱]. همچنین بازداشتیان می توانندبرایانجامخریدهایخودمبلغیپولنقداًیابهشکل کوپنخریدنزدخودداشتهباشند. بازداشتیانمنظماًفوقالعادههاییبرایخریدخواربارواشیاییازقبیلتوتونولوازمآرایشوغیرهدریافتخواهندداشت .
اسیران جنگی می توانندوجوهلازمجهتهزینههایشخصیخودرادرحدودیکهدولتبازداشتکنندهمعیننمودهازحسابمالی خود برداشتنمایند. همچنین می توانند برایخانوادهخودوکسانیکهازجنبهاقتصادی،تحتتکفلآنانمیباشندکمکهزینهبفرستند[۳۴۲].
ج)استرداد اموال اسرا با آزادی آنان
دولت بازداشت کننده وظیفه دارد؛هنگام آزادی و بازگشت اسرا به میهنشان ،موجودیحساب آنان را نقداً و اشیاءقیمتیووجوهنقدیکهازاسیرانجنگی _ بنابر بر درخواست فرمانده _ أخذشده را عیناًمستردکنند ، و نمی توانند آنها را جزبهعللامنیتیضبط کنند.همچنینبر اسیرانجنگیجایز می باشد که اشیاءشخصی، نامه ها واماناتموصولۀ خویش را هنگام بازگشت به وطن باز پس گیرند[۳۴۳].
وزناموال مرجوعه اسرا ممکناستدرصورتیکهاوضاعبازگشتایجابکندازمیزانیکهاسیرجنگیمیتواندباخودحملکندمحدودتر گردد . لکن به طور کلی هر اسیرجنگیمیتواندباخودلااقل٢۵کیلو بار ببرد. بنابراین لوازم مازاد بر وزن تعیین شده نزددولتبازداشتکنندهنگاهداشتهخواهدشدوبهمحضآنکهبینآندولتودولتمتبوعموافقتنامهایدربارهطرزحملوپرداختهزینههایمربوطمنعقدگرددبرایصاحبآنارسالخواهد
گردید[۳۴۴]
در صورتی که دولت بازداشت کننده اشیاءقیمتییاوجوهنقدیاسیرانجنگی را در حین بازگشت اسیر به هرعلتیبه ویباز پس ندهدبهدفتراطلاعاتتسلیمخواهدشد.
چنانچه دولتبازداشتکننده به دلیلی یکی از لوازم شخصی اسیر یا نقدینهیااشیاءقیمتی وی را هنگام اعاده او به میهنش ،باز نگرداند ،یاخسارتی بر اموال وی وارد کند ،اسیرمجاز است ؛ درخواست غرامت خود را به دولت متبوع ابلاغ کند.
همچنین دولت بازداشت کننده بایستی گواهینامهایبهامضایافسرمسئولبه دولتمتبوعارسالکند ، مبنی براینکهبهچهجهتلوازمونقدینهیااشیاءقیمتیمزبوربهاومستردنشدهاست[۳۴۵].
۴.۲.۷.۴-بررسی فقهی ، مقررات کنوانسیون ژنو در باب حق اموال اسیر
اسلام همچون مقررات تصویبی در ژنو أخذ اموال شخصی و غیر جنگی اسیر را جایز نمی داند اما ضبط اموال جنگی اسیر را، چه برای خودش باشد و چه برای دیگران ،مجاز می داند. در سخنان امیر المؤمنین (ع) به سپاهیانش در جنگ صفین آمده است: اموال اسیر را به جزاموالی که در لشکر گاه به دست می افتد، به غارت نبرید . این اموال متعلق به وارث آنان هست که طبق مقررات ارث اسلامی باید میان آنها تقسیم شود . اموال شخصی اسرا را نباید از آنان گرفت، و ادوات جنگی را باید از چنگ آنان در آورند و به مسئولین مربوطه تحویل دهند . از اسرا نباید چیزی بگیرند و آنچه از سنگرها و مقتولین به دست می آید در غیر مهمات رزمندگان، می توانند برای خود بردارند . اگر بارضایت صاحبانش به شما داده شده از ان خود شماست ودر این صورت به مسئولین مربوطه مراجعه کنید
لکن, در قرار داد ژنو حقوق و فوق العاده های کاری ای برای اسرا مطرح شده ، که در اسلام سخنی از این امور به میان نیامده است ، و از آنجا که اسلام صرفاً اموال نظامی و جنگی اسرا را قابل ضبط می داند لذا اموال قابل استردادی برای اسیر وجود ندارد.
۴.۲.۸- احترام به صاحب منصبان و فرماندهان اسیر
همانطور که افسران و فرماندهان نظامی در سپاه خویش محترمند، پس از اسارت هم بایستی نزد دولت بازداشت کننده محترم شمرده شوند ،لذا بایستی از حقوق بالاتری نسبت به اسرای پایین رتبه برخوردار باشند. بنابراین دولمتخاصمبهمحضشروعاسارتعناوینودرجاتکلیهاسرا رابهیکدیگراطلاعخواهندداد,تاتساویمعاملهبیناسیرانهمدرجهتأمینگردد. همچنین اگر دولت متبوع بعد از اسارت به اسیری ترفیع دهد ،این ترفیعِ رتبه، در دولت بازداشت کننده رسمیت خهواهد داشت و با او نیز مانند هم شأنانش رفتار او صاحب منصبان متمایز می باشند عبارتند از:
اگرچه اسرا بایستی به کلیه افسراندولتدستگیرکنندهاعمازهردرجهکهداشتهباشند،سلامبدهندومراسماحتراماتظاهریراکهدرارتشخودشانمرسوماست, دربارهآنانبهجایآورند, لکن افسراناسیرجنگیفقطمکلفندبهافسراندولتبازداشتکنندهکهازحیثدرجه،ارشدبرخودشانباشند,سلامبدهند.ولیدرهرحالبهفرمانده
بازداشتگاهبایستی اعمازهردرجهکهداشتهباشد,سلامبدهند.[۳۴۶]
باافسرانوهمردیفانکهاسیرجنگیشوندبااحتراماتیکهمربوطبهدرجهوسنآنهاستبایستی رفتارشود[۳۴۷] هر چند مراعات سن در رابطه با دیگر اسرا (غیر افسران)بایستی مراعات کرد[۳۴۸].
همچنین برای خدمت بهبازداشتگاههایافسراناسیر،عدهکافیسربازاسیرجنگیازهماننیروهایمسلحودر صورت امکان ,سربازانی کههمزبانافسران مزبور باشند ,بارعایتدرجهافسرانگذاشتهخواهندشد.اینقبیلسربازانبه انجامهیچکاردیگریموظفنخواهندگردید[۳۴۹].
بر خلاف اسرایی که درجه ای ندارند ؛ افسران جزء را که اسیر جنگی باشند , نمی توان به کاری جز کارهای نظارتی گماشت کسانیکهبهکارنظارتیگماشتهنشوندمیتوانندکاردیگریکهمناسبحالشانباشدبخواهندوآنکارتاحدودامکانبرایآنانتهیهخواهدشد.[۳۵۰]
بیگاریهایی که به عنوان مجازات های نظامی بر اسرا حمل می شود ،در مورد افسران نظامی اجرا نمی شود[۳۵۱].
همچنین توقیفگاهافسرانوهمردیفانازتوقیفگاهافسرانجزءواسرا جداخواهدبود[۳۵۲].
۴.۲.۸.۱-بررسی فقهی ، مقررات کنوانسیون ژنو در باب صاحب منصبان و فرماندهان اسیر
اسلام نیز بر احترام به صاحب منصبان امر کرده است:آنچنان که، رسول اکرم (ص) در این مورد می فرمایند: (إذا أتاکم کریم قوم فأکرموه و إن خالفکم[۳۵۳]) با این تفاوت که اسلام صاحب منصبان را اعم از فرماندگان ، پادشاهان و خانواده های شرافتمند می دانند ولی مقررات ژنو صرفاً درجه داران را صاحب منصب می دانند.به عنوان مثال: حضرت علی (ع) عمر را از اینکه دختران یزگرد سوم را بفروشد،نهی فرمود و علت آن را اینگونه بیان کرد که؛ دختران شاهان در بازارآها فروخته نمی شوند. سپس آنان را مخیر کرد تا با هر کسی که بخواهند ازدواج کنند و این بر اساس حدیثی است که بیان می دارد : “لا یجوز بیع بنات الملوک و إن کن کافرات[۳۵۴]” یعنی«فروش دختران شاهان اگرچه کافرباشند ، جایز یا در جایی دیگر امام علی (ع) با دختران پادشاهان معامله دختران رعیت را نکنید ،همچنین بهتر است در انتخاب همسر مختار گذارده شوند.» یا نقلی دیگر در تاریخ آمده است که: همانا خلید عامل و کارگذار علی (ع) در خراسان بود وی تعدادی زن اسیر را که از او امان خواستند ، به سوی علی (ع) فرستاد . علی (ع) از او سؤال کردند گفتند:آیا ازدواج میکنید گفتند نه مگر با پسرانتان ازدواج کنیم پس ما کسی را هم کفو خود نمیدانیم علی (ع ) در پاسخ به ایشان گفتند:بروید هر جا که میخواهید پس نرسا از حضرت خواست که آن زن را به او بدهند و گفت: من از خویشان آنهایم [۳۵۵].
البته بایستی در نظر داشت که؛ در کنوانسیون ژنو به صورت جزئی تر به احکام صاحب منصبان مطرح شده است.
۴.۲.۹ - ارتباط اسیر با خارج از بازداشتگاه
فرد اسیر اگر چه بازداشت است اما می تواند با محیط خارج از بازداشتگاه به وسیله ارسال و دریافت نامه یا طرق دیگر ارتباط داشته باشد. ارتباط با اسرا یا با دولت متبوع می باشد و یا با خانواده که در باب هر دو ،کنوانسیون ژنو ،مقررا زیر بیان کرده است.
۴.۲.۹.۱-ارتباط با دولت متبوع
در ابتدا دولتبازداشتکننده،بهمحضاینکهاسیرانجنگیبهدستشافتندبایستی اقداماتی را که برای بازداشت اسیر در نظر دارد بهوسیلهدولتحامیبهاطلاعدولتمتبوعآناننیزبرساند. همچنینهرتغییریراکهدراقداماتمزبوردادهشوداطلاعخواهدداد[۳۵۶].
۴.۲.۹.۲-ارتباط با خانواده
هراسیرجنگیبهمحضاینکهبهاسارتدرآمدیامنتهییکهفتهبعدازورودبهبازداشتگاهولوبازداشتگاهعبوریوهمچنیندرصورتبیمارییاانتقالبهبیمارستانیابازداشتگاهدیگریبایدبتواندکارتیکهدرصورتامکانمطابقنمونهپیوستاینقراردادباشدمستقیماًبهخانوادهخودوهمچنینبهآژانسمرکزیاسیرانجنگیارسالوآنهاراازاسارتونشانیووضعسلامتخودمستحضرسازد[۳۵۷].
اگر پس از مدتی طولانی اسیران جنگی از خانوادهخودبی خبرماندهباشندیاوصولوارسالخبربرایآنهاازطریقعادیغیرمقدورباشدوآنهاییکهباخانوادهخودبعدمسافتفوقالعادهدارند،,اجازهخواهندیافتتلگرافاتیبهخویشانخودبفرستند. بهایاینقبیلتلگرافات بایدرابهپولیآهدراختیارخوددارندبپردازند [۳۵۸].
۴.۲.۹.۳-ارسال و دریافت نامه ها وامانات
ارتباط اسیران با خارج یا از طریق ارسال و دریافت نامه می باشد و یا از طریق ارسال امانات از جانب دولت متبوع یا سازمانهای انسان دوستانه می باشد. در این جا شرایط این دو موضوع را جداگانه بررسی می کنیم:
ارسال و دریافت نامه:
اسیرانجنگی برای ارتباط با دولت متبوع و نزدیکانش، می توانند کارتونامهدریافتوارسالکنند .
دولت بازداشت کننده وظیفه دارد که کارتهاونامههارا باسریعترینوسایلیدر اختیار دارد ارسال نمایدونبایدآنهارابرایمقاصدانضباطینگاهداردیابهتأخیراندازد.
دولت بازداشت کننده صرفا ًدر دو جا مجاز است که برای دریافت وارسال نامه ها محدودیت ایجاد کند، ولی حق ندارد مانع ارسال و دریافت نامه ها شود. لذا هر گاه دولتبازداشتکنندهلازمبداند, تعدادنامههاوکارتهایارسالیهربازداشتیمحدودمی شود. لکن بایدلااقلهرماهاجازهارسالدونامهوچهارکارتکهحتیالمقدورطبقنمونههایپیوستاینقراردادباشد رابدهد.
همانطور که ذکر شد؛ محدودیتهایدیگرینمیتواندبرقرارسازد,مگرآنکهدولتحامی,محدودیتهایمزبوررابخیروصلاحخوداسیرانتشخیصدهد[۳۵۹], و برخی ا ز نامه ها را سانسور کند ولی باید توجه داشت که سانسورنامههایواصلهجهتاسیرانجنگییانامههایصادرهآنانبایددرکوتاهترینمدتممکنبهعملآیدوفقطبایدتوسطدولتفرستندهودولت
گیرندهصورتگیرد. هریکازایندودولتنمیتوانندیکنامهرابیشازیکبارسانسورکنند.
دولتهایبازداشتکنندههمهگونهتسهیلاتفراهمخواهندآوردکهاوراقواسنادواردهبهعنواناسیرانجنگییاصادره
توسطآنانخصوصاًوکالتنامهووصیتنامهبهتوسطدولتحامییاآژانسمرکزیاسیرانبه مقصدبرسد,و در باب تنظیم این اسناد دولتبازداشتکننده ، به اسرا اجازه خواهد داد تابایکنفرحقوقدانمشورتنمایندواقداماتلازم رابهعملخواهندآورد,کهصحتامضایاسیران رابهگواهیبرساند .
و در آخر اینکه دولتهایمعظمهمتعاهد،سعیخواهندکردمخارجتلگرافاتیکهاسیرانجنگیمخابرهمیکنندیادریافتمینمایند,حتیالامکانتخفیفیابد.
دریافت امانات اسیرانجنگیاجازهخواهندداشتاماناتارسالی را به صورت انفرادی ویادستهجمعیدریافتدارندکه ؛منجملهحاویموادغذایی,لباس,داروواشیاءمخصوصرفعاحتیاجاتمذهبی,مطالعاتیواوقاتبیکاریآنانازقبیل؛کتاب,لوازممذهبی,ادواتعلمی,فرمولامتحانات,آلاتموسیقیولوازمورزشواشیائیباشدکهاسیرانبهوسیلهآنبتوانندمطالعاتخودراادامهدهندیافعالیتهنرینمایند.
تنهامحدودیتیکهممکناستدرمورداینقبیلمرسولاتقائلشد,محدودیتهاییاستکهدولتحامیبرایخیروصلاحخوداسیرانجنگیپیشنهادکندویاکمیتهبینالمللیصلیبسرخوهردستگاهدیگریکهبهاسیرانجنگیکمکمیکند,بهعلتتراکموسایطنقلیهوارتباطاتفقطازلحاظحملاماناتمحدودیتهاییپیشنهادنماید.[۳۶۰]
اما چنانچهممنوعیتی برایارسالمراسلاتیکه,توسطدولتهایمتخاصمبهعللنظامییاسیاسیایجادشود،فقطجنبۀموّقتیخواهدداشتومدتآنحتیالامکانکوتاهخواهدبود[۳۶۱].
بازرسیاماناتاسیرانجنگینبایدطوریصورتگیردکهحفظونگاهداریموادغذاییمحتویآنهارامشکلسازد.. تسلیماماناتانفرادییادستهجمعیبهاسیراننبایدبهبهانهمشکلاتسانسوربهتأخیرافتد.
امانات اسرا به دو صورت انفرادی و دسته جمعی ارسال می شود . امانات انفرادی را بایستی به همان فرد مشخص که برای او ارسال شده است ، تحویل داد. لکن چنانچه امانات به صورت دسته جمعی ارسال گردند، بایستی آنان را به طرزی کاملاً عادلانه بین اسیران جنگی تقسیم کنند.لذا معتمدین اجازهخواهندداشت،اماناتدستهجمعیرا بینکلیهاسیرانیکهازنظراداریجزوبازداشتگاهآنهاباشندبهانضمامکسانیکهدربیمارستانهایادرزندانهایادرسایردارالتأدیبهااقامتدارندتقسیمنمایند [۳۶۲].
تقسیم بندیاماناتدستهجمعیطبقدستوراهداکنندگانصورتخواهدگرفت. لیکنتقسیمکمکهایطبیمرجحاًباموافقتسرپزشکانانجامخواهدشدوسرپزشکانمیتواننددربیمارستانهاونقاهتخانههاازدستوراهداءکنندگانتاحدیکهحوائجبیمارانایجابمینمایندتجاوزکنند[۳۶۳]. درصورتارسال پوشاک،هراسیرجنگیلااقلمالکیتیکدستلباسکاملراحفظخواهدکرد[۳۶۴].
