چشم‌انداز آتی رشد

منفی

ضریب P/E

پایین

سودآوری فعلی،EPS

پایین و در حال کاهش

قیمت سهام

روبه کاهش و افزایش نوسانات آن

منبع: (کرمی و عمرانی، ۱۳۸۹، ۵۳)
در این تحقیق به علت غیرفعال بودن معامله (خریدوفروش) سهام یا غیر بورسی بودن شرکت‌های نوظهور، مراحل چرخه عمر به سه شکل، رشد، بلوغ و افول تعریف‌شده و از مرحله تولد یا ظهور چشم­پوشی شده است.

گفتار دوم: هزینه سرمایه (هزینه آورده صاحبان سهام)

هزینه سرمایه یکی از مفاهیمی است که همواره موردتوجه صاحب‌نظران مالی بوده است و عامل اصلی در ایجاد شکاف بین سود حسابداری و سود اقتصادی است، این مفهوم به شکل‌های مختلف تعریف‌شده است لیکن یکی از تعریف‌هایی که مقبولیت بیشتری دارد هزینه سرمایه را به‌عنوان کمینه نرخ بازدهی تعریف می‌کند که با کسب آن ارزش واحد اقتصادی ثابت می‌ماند. ازلحاظ مفهومی، هزینه سرمایه یک شرکت عبارت است از هزینه فرصت سرمایه‌گذار برای سرمایه‌گذاری در آن شرکت. هزینه سرمایه از دو بعد دارای اهمیت است، بعد اول این است که تمامی الگوهای ارزیابی اوراق بهادار بر هزینه سرمایه متکی است. بعد دوم این است که سرمایه‌گذاری وجوه توسط شرکت و تعیین اولویت‌های سرمایه‌گذاری و تعیین ساختار سرمایه بدون هزینه سرمایه عملی نخواهد بود (سلیمی،۱۳۸۶).

اصولاً هزینه سرمایه از بعد برون‌سازمانی و از بعد درون‌سازمانی موردتوجه قرار می‌گیرد. از بعد برون‌سازمانی هزینه سرمایه در ارزشیابی اوراق بهادار و ارزیابی عملکرد شرکت مورداستفاده قرار می‌گیرد. از بعد درون‌سازمانی هزینه سرمایه در تصمیم‌گیری‌های مربوط به سرمایه‌گذاری و اولویت‌های سرمایه‌گذاری، ساختار بهینه سرمایه و ارزیابی عملکرد بخش‌ها نقش کلیدی و اساسی دارد (عثمانی،۱۳۸۱).
همواره یکی از مباحث اصلی در ادبیات مالی تصمیم‌گیری و گزینه راه‌کارهای بهینه درباره سرمایه‌گذاری وجوه و ساختار سرمایه به‌منظور افزایش ارزش کلی واحد اقتصادی است. دراین‌باره موضوع تأمین مالی به‌طورکلی و هزینه سرمایه به‌طور ویژه در کانون توجه قرار می‌گیرد. تأمین مالی در واحدهای اقتصادی به راه‌های مختلف و با بهره‌گیری از منابع متعدد صورت می‌گیرد، درباره بهترین نوع تأمین مالی عوامل متعددی دخیل هستند که مهم‌ترین آن‌ها هزینه یا مخارج تأمین مالی که از آن به هزینه سرمایه یاد می‌شود. هزینه سرمایه کمینه بازده موردقبول برای سرمایه است. درواقع هزینه سرمایه مرز بین عملکرد خوب و عملکرد بد شرکت و کمینه نرخی است که برای ایجاد ارزش شرکت باید کسب شود. طبق تعریف، هزینه سرمایه بهای استفاده از سرمایه پولی و مالی در یک‌زمان معین است. البته واژه سرمایه در ترکیب هزینه سرمایه مفهوم گسترده‌تر از مفهوم سرمایه در حسابداری دارد. بدین معنی که فقط دربرگیرنده حقوق صاحبان سهام نبوده بلکه بدهی‌های بلندمدت با بهره را نیز شامل می‌شود. هزینه سرمایه یک شرکت الزاماً یک هزینه نقدی نیست بلکه یک هزینه فرصت معادل جمع بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران در سهام و اوراق قرضه در شرکت است. به سخن دیگر، هزینه سرمایه از تعادل بین ریسک و بازده حاصل می‌شود، هر چه ریسک شرکت‌ها بالاتر باشد بازده آن و بالطبع هزینه سرمایه آن بالاتر می‌باشد (عثمانی،۱۳۸۱).
سرمایه‌گذاران اعم از سهامداران یا تأمین‌کنندگان وام و تسهیلات بلندمدت ضمن واگذاری سرمایه خود خطر عدم وصول آن را به‌طور ضمنی می‌پذیرند. با چنین رویکردی هزینه سرمایه را علاوه بر سود متعارف مورد انتظار سرمایه‌گذاری می‌توان به‌منزله پاداش قبول خطر نیز تلقی کرد که به سرمایه‌گذاران تعلق می‌گیرد. پذیرش خطر توسط سرمایه‌گذاران تحت تأثیر عوامل متعددی نیز از قبیل شخصیت و خطرپذیری ذاتی افراد، وضعیت فعلی و آتی فعالیت‌های واحد تجاری، خطر ورشکستگی و ریسک عملیات شرکت قرار می‌گیرد. خطرپذیری دارای پیوند مستقیم با میزان هزینه سرمایه است. درواقع خطرپذیری افراد مبین بازده مورد انتظار آن‌ها از منابعی است که برای تأمین مالی واحدهای اقتصادی تخصیص داده‌اند. بازده مورد انتظار مبین این واقعیت است که سرمایه‌گذاران علاوه بر هزینه تأمین ایمنی در مقابل خطرات احتمالی، خواهان درآمد اضافی از سرمایه به‌عنوان یک عامل مولد هستند. به سخن دیگر سرمایه‌گذاران در قبال واگذاری منابع تحت اختیار خود علاوه بر پذیرش خطرات احتمالی وجوهی را بابت سود مورد انتظار خود مطالبه می‌کنند که درمجموع این دو بازده مورد انتظار را تشکیل می‌دهد، ازاین‌رو هزینه سرمایه عبارت است از کمینه نرخ بازدهی که واحد اقتصادی باید به دست آورد تا بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران تأمین شود. (همان مأخذ).

پیشینه تحقیق

تحقیقات خارجی

منظر حسن و همکاران^[۱۶] (۲۰۱۵): در تحقیقی با عنوان بررسی تأثیر چرخه عمر شرکت بر هزینه حقوق صاحبان سهام به این موضوع پرداخته‌اند. در این تحقیق بررسی‌شده است که آیا چرخه عمر شرکت تأثیری بر توانایی شرکت در جذب سرمایه‌گذارانی که به‌تدریج هزینه پیش‌بینی‌شده حقوق صاحبان سهام شرکت را تحت تأثیر قرار می‌دهند دارد یا خیر؟ نتایج این تحقیق نشان داده است که هزینه حقوق صاحبان سهام در مراحل افول بالاتر و در مراحل بلوغ در کمترین سطح است.
رابرت و همکاران^[۱۷] (۲۰۱۵) این تحقیق به بررسی چگونگی برخورد شرکت‌ها با درماندگی مالی در مراحل مختلف چرخه عمر شرکت پرداخته ‌شده و نحوه انتخاب استراتژی‌های اتخاذشده برای تجدید ساختار مالی در واکنش به چرخه عمر شرکت موردبررسی قرار خواهد گرفته است.
عبداله و مهد صالح ^[۱۸](۲۰۱۴) این تحقیق با عنوان تأثیر چرخه عمر شرکت بر محافظه‌کاری آن است و که به این موضوع پرداخته که آیا محافظه‌کاری شرکت‌ها در مراحل رشد، بلوغ و رکود شرکت‌ها متفاوت است یا خیر؟ داده‌های این تحقیق از شرکت‌های مالزی در سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۰ جمع‌ آوری‌شده است و برای بررسی تأثیر سطح محافظه‌کاری از مدل C_score خان و واتس (۲۰۰۹) استفاده‌شده است نتایج این تحقیق نشان داده است که شرکت‌ها در مراحل رشد محافظه‌کاری بالاتری نسبت به شرکت‌ها در مراحل بلوغ دارند و شرکت‌ها در مرحله رکود محافظه‌کاری پایین‌تری نسبت به شرکت‌ها در مراحل بلوغ دارند.
فیو و همکاران^[۱۹] (۲۰۱۴) در پژوهشی تحت عنوان “فراوانی گزارش‌های مالی، اطلاعات نامتقارن و هزینه سرمایه ” به بررسی رابطه بین سه متغیر پرداختند. آن‌ها در ارتباط با تحقیق خود از مجموعه اطلاعات و داده‌های طبقه‌بندی‌شده مربوط به تعدد گزارش‌های مالی بین سال‌های ۱۹۵۱ و ۱۹۷۳ استفاده کردند. آن‌ها به‌طور خاص به بررسی تأثیر فراوانی گزارش‌های مالی بر اطلاعات نامتقارن و هزینه سرمایه پرداختند. نتایج تحقیق آن‌ها نشان داد که فراوانی گزارش‌های مالی بیشتر باعث کاهش اطلاعات نامتقارن و هزینه سرمایه خواهد شد و باگذشت زمان تأثیر آن بر کاهش اطلاعات نامتقارن و هزینه سرمایه بیشتر خواهد شد.
وانگ و همکاران^[۲۰] (۲۰۱۳) در پژوهش خود با عنوان ” تورم، چرخه عملیات و وجه نقد نگهداری شده “، به بررسی تأثیر شاخص تورم و طول چرخه عملیات بر میزان وجه نقد نگهداری شده توسط شرکت‌ها پذیرفته‌شده در بورس چین طی سال‏های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۹ پرداختند، آنان در پژوهش خود به این نتیجه دست یافتند که بین نرخ تورم و میزان نگهداری وجه نقد رابطه‌ی منفی معناداری وجود دارد، به‌علاوه بین میزان نگهداری وجه نقد با طول چرخه عملیات نیز رابطه‌ی U شکل معناداری یافت شد.
آمینگ و همکاران^[۲۱] (۲۰۱۲) در تحقیقی با عنوان «اندازه شرکت، افشاء و هزینه تأمین سرمایه از طریق انتشار سهام» به بررسی رابطه بین اندازه شرکت و افشاء با هزینه تأمین سرمایه از طریق انتشار سهام پرداختند. نتایج تحقیق آن‌ها نشان داد که رابطه منفی قابل‌توجهی بین افشا و هزینه تأمین سرمایه از سهامداران برای مؤسسات بزرگ وجود دارد که برای مؤسسات کوچک قابل‌توجه نیست. مدیران شرکت‌ها می‌توانند تدبیر افشاء شرکت‌ها را عملی کنند، با این رویکرد که سود افشاء شده در کاهش هزینه تأمین سرمایه از طریق انتشار سهام، ممکن است به‌اندازه شرکت بستگی داشته باشد.
آرمسترانگ و همکاران^[۲۲] (۲۰۱۱) تأثیر عدم تقارن اطلاعاتی بین سرمایه‌گذاران بر روی هزینه سرمایه را مورد آزمون قرار دادند. زمانی که بازار سرمایه رقابتی باشد، عدم تقارن اطلاعاتی تأثیر جداگانه‌ای بر روی هزینه سرمایه نخواهد داشت. این نتیجه زمانی که بازار در وضعیت رقابتی ناقص است حاکم نخواهد بود. به‌بیان‌دیگر، عدم تقارن اطلاعاتی دارای ارتباط مثبت با هزینه سرمایه شرکت‌هاست. زمانی که بازار در وضعیت رقابتی کامل قرار دارد و هیچ‌گونه ارتباطی بین این دو زمانی که بازار رقابتی کامل نیست وجود ندارد. لذا نتایج نشان می‌دهد که میزان رقابت بازار یکی از متغیرهای مهم در بررسی ارتباط بین عدم تقارن اطلاعاتی و هزینه سرمایه می‌باشد.
زو^[۲۳] (۲۰۰۷) در پژوهشی با طبقه‌بندی شرکت‌ها به مراحل رشد، بلوغ و افول به بررسی تأثیر چرخه عمر بر میزان مربوط بودن معیارهای ریسک پرداخت. یافته‌های وی نشان می‌دهد که میزان مربوط بودن و نیز توان توضیحی افزاینده معیارهای ریسک در مراحل مختلف چرخه عمر تفاوت معناداری با یکدیگر دارند. توان توضیحی افزاینده معیارهای ریسک در مرحله افول، دارای بیشترین مقدار و در مرحله بلوغ دارای کمترین مقدار هستند.
لارا و همکاران^[۲۴] (۲۰۰۷) در این تحقیق ارتباط بین محافظه‌کاری حسابداری شرطی و هزینه سرمایه مورد آزمون قرار می‌گیرد، یافته‌های این تحقیق نشان از یک رابطه منفی قوی بین محافظه‌کاری شرطی و هزینه سرمایه دارد. در این تحقیق از متغیرهای هزینه سرمایه مختلفی استفاده‌شده است و این یافته‌ها پس از کنترل عوامل ریسک، عوامل تعیین‌کننده ذاتی سود و عوامل اقتصادی محافظه‌کاری شرطی به‌دست‌آمده است. در نهایت یافته‌های این تحقیق تأییدکننده این مطلب است که محافظه‌کاری باعث کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و لذا کاهش هزینه سرمایه شرکت است. در این تحقیق نشان داده می‌شود که هرچه محافظه‌کاری پایین‌تر باشد سرمایه‌گذاران انتظار کسب بازده بالاتری دارند. این تحقیق نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران برای محافظه‌کاری ارزش قائل هستند چراکه اولاً به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا بین پروژه‌های سرمایه‌گذاری خوب و بد تمایز قائل شوند ثانیاً باعث کاهش مشکلات آتی می‌شود ثالثاً به مدیران این اجازه را نمی‌دهد تا در گزارش‌هایشان از عملکرد واقعی شرکت منحرف شوند یا هزینه‌های سنگینی را به خاطر این دست‌کاری به شرکت تحمیل کنند همچنین محافظه‌کاری محدوده‌ی کمتری برای برآورد جریان‌های نقدی آتی شرکت فراهم می کند که باعث می‌گردد ریسک اطلاعاتی کمتر گردد و روشن می‌کند که جدا شدن از قابلیت اتکا برای رسیدن به مربوط بودن باعث افزایش ریسک سرمایه‌گذاران و هزینه سرمایه شرکت می‌شود.
کوسینیدیس^[۲۵] (۲۰۰۵) در تحقیقی به بررسی رابطه بین بازده سهام و سودآوری حسابداری برای نمونه‌ای از شرکت‌ها در یونان پرداخته است. این تحقیق همچنین فرضیه‌هایی مبنی بر اضافه شدن متغیرهای اندازه و چرخه عمر شرکت را برای بهبود قدرت توضیح دهندگی بازده سهام آزمون می‌کند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که قدرت توضیح دهندگی سودآوری برای بازده‌های همزمان سهام بسیار ضعیف است. هرچند آزمون چاو ناپایداری قابل‌توجهی را در طول دوره برای رابطه سودآوری و بازده نشان داد. هنگامی‌که رگرسیون برای در نظر گرفتن اندازه تعدیل شد، نتایج بهبود پیدا کرد و این نظریه که اندازه شرکت عامل مهمی در توضیح رابطه سودآوری و بازده است، تقویت گردید. هرچند نتایج به‌دست‌آمده از فرضیه وجود تفاوت بین محتوای اطلاعاتی سودآوری برای توضیح بازده سهام، با توجه به مراحل چرخه عمر شرکت حمایت نکرد.
لافوند و همکاران^[۲۶] (۲۰۰۴) در این تحقیق ارتباط بین هزینه سرمایه و هفت ویژگی کیفی سود شامل تعهدی بودن، پایدار بودن، قابلیت پیش‌بینی، هموار بودن، مربوط بودن به‌موقع بودن و محافظه‌کارانه بودن سود موردبررسی قرارگرفته است. در این تحقیق چهار ویژگی اول به‌عنوان ویژگی اطلاعات حسابداری طبقه‌بندی‌شده چراکه تماماً با بهره گرفتن از اطلاعات حسابداری اندازه‌گیری می‌شود و سه ویژگی آخر را به‌عنوان ویژگی‌های بازار طبقه‌بندی‌شده چراکه نوعاً مبتنی بر ارتباط بین داده‌های بازار و داده‌های حسابداری می‌باشد. بر پایه مدل‌های تئوریک این ارتباط مورد آزمون قرار گرفت و نهایتاً این نتیجه حاصل شد که شرکت‌هایی که به میزان کمتری از ویژگی‌های کیفی بهره می‌برند، هزینه سرمایه بالاتری را تجربه می‌کنند. هزینه سرمایه بیشتر تحت تأثیر ویژگی‌های کیفی ناشی از اطلاعات حسابداری به‌ خصوص ویژگی تعهدی بودن می‌باشد. این نتایج با کنترل متغیرهای اندازه شرکت، جریان وجه نقد و تغییرات فروش و افزایش سرمایه انجام گرفت
السی و اهارا^[۲۷] (۲۰۰۴) در این تحقیق مدل قیمت‌گذاری دارایی‌ها به‌گونه‌ای توسعه داده شد که هردوی اطلاعات عمومی و اطلاعات خصوصی بر بازده دارایی‌ها اثرگذار بود. تحلیل‌های این تحقیق حلقه‌ی ارتباطی بین ساختار اطلاعاتی شرکت و هزینه سرمایه شرکت برقرارمی نماید. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران برای نگهداری سهام در شرایطی که اطلاعات خصوصی وجود داشته باشد نرخ بازده بالاتری را تقاضا می‌نمایند. نرخ‌های بازده بالاتر نشان‌دهنده این واقعیت است که اطلاعات خصوصی باعث بالاتر رفتن ریسک سرمایه‌گذاران غیر مطلع برای نگهداری سهام است چراکه سهامداران مطلع بیشتر قادر خواهند بود تا سبد سرمایه‌گذاری خود را با اطلاعات جدید سازگار نمایند.

۱)کارشناسی ۲)مدیریتی ۳)واحد سازمانی ۴)اداری ۵)عملیاتی
۴-۳- آزمون مدل مفهومی و تجزیه‌وتحلیل اثرات متغیرها
پس از تدوین مدل مفهومی و فرضیه‌های پژوهشی مرحله بعد، تخمین روابط تدوین‌شده در مدل و آزمون فرضیه‌ها از روی مجموعه‌ای از داده‌های تجربی جمع‌ آوری‌شده است. روش‌های تکراری^[۲۳۱] از قبیل بیشینه درست نمایی^[۲۳۲] یا حداقل مجذورها تعمیم‌یافته^[۲۳۳] و یا روش کمترین مربعات جزئی^[۲۳۴] جهت تخمین مدل مورداستفاده قرار می‌گیرد. روش حداقل مربعات جزئی که در بحث الگوسازی رگرسیونی آن را با PLS نیز معرفی می‌کنند، یکی از روش‌های آماری چند متغیره محسوب می‌شود که به‌وسیله آن می‌توان علیرغم برخی محدودیت‌ها مانند نامعلوم بودن توزیع متغیر پاسخ، وجود تعداد مشاهدات کم و یا وجود خودهمبستگی جدی بین متغیرهای توضیحی؛ یک یا چند متغیر پاسخ را به‌طور همزمان در قبال چندین متغیر توضیحی الگوسازی نمود.
در این پژوهش، برای تحلیل داده‌ها و آزمون فرضیه‌های پژوهش از روش کمترین مربعات جزئی (PLS) استفاده‌شده است. روش تخمین PLS ضرایب را به‌گونه‌ای تعیین ‌می‌کند که مدل حاصله، بیشترین قدرت تفسیر و توضیح را دارا باشد؛ بدین معنا که مدل بتواند با بالاترین دقت و صحت، متغیر وابسته نهایی را پیش‌بینی نماید. بعلاوه، روش PLS، تمامی روابط موجود در مدل یعنی تأثیر متقابل مابین هر یک از متغیرهای پنهان و همچنین وزن تمامی شاخص‌های قابل‌اندازه‌گیری مربوط به هر یک از متغیرهای پنهان (ضرایب بیرون از مدل اندازه‌گیری) را تخمین می‌زند. PLS یک روش آماری است که به‌منظور آنالیز متغیرهای پنهان مدل‌های ساختاری به کار می‌رود. در پژوهش حاضر از نرم‌افزار SmartPLS استفاده‌شده است که درزمینه مدل‌سازی معادلات ساختاری بر پایه روش کمترین مربعات جزئی، نرم‌افزاری پرکاربرد و مفید هست.

نمودار ۴-۶ مدل مفهومی پژوهش را در حالت تخمین ضرایب استاندارد در شرکت نفت یزد نشان‌می‌دهد. متغیرهای پژوهش به دودسته پنهان و آشکار تقسیم می‌شوند. متغیرهای آشکار (مستطیل) یا مشاهده‌شده به‌گونه‌ای مستقیم به‌وسیله پژوهش‌گر اندازه‌گیری می‌شوند، درحالی‌که متغیرهای پنهان (بیضی) یا مشاهده نشده به‌گونه‌ای مستقیم اندازه‌گیری نمی‌شوند، بلکه بر اساس روابط یا همبستگی‌های بین متغیرهای اندازه‌گیری شده، استنباط می‌شوند. متغیرهای پنهان بیانگر یکسری سازه‌های تئوریکی هستند مانند مفاهیم انتزاعی که مستقیماً قابل‌مشاهده نیستند و از طریق سایر متغیرهای مشاهده‌شده ساخته و مشاهده می‌شوند.

شکل ۴-۶- مدل در حالت تخمین ضرایب مسیر و بارهای عاملی
۴-۴- بار عاملی شاخص‌ها یا سؤال‌های پرسش‌نامه
بارهای عاملی از طریق محاسبه مقدار همبستگی شاخص‌های یک سازه با آن سازه محاسبه می‌شوند که اگر این مقدار برابر و یا بیشتر از مقدار ۴/۰ شود (هولاند^[۲۳۵]، ۱۹۹۹)، مؤید این مطلب است که واریانس بین سازه و شاخص‌های آن از واریانس خطای اندازه‌گیری آن سازه بیشتر بوده و پایایی در مورد آن مدل اندازه‌گیری قابل‌قبول است. البته برخی از نویسندگان مانند ریوارد^[۲۳۶] و هاف^[۲۳۷] (۱۹۸۸)، عدد ۵/۰ را به‌عنوان ملاک بارهای عاملی ذکر نموده‌اند.
نکته مهم این است که اگر محقق پس از محاسبه بارهای عاملی بین سازه و شاخص‌های آن با مقادیری کمتر از ۴/۰ مواجه شد، باید آن شاخص‌ها (سؤالات پرسشنامه) را اصلاح نموده و یا از مدل پژوهش خود حذف نماید (داوری و رضازاده، ۱۳۹۲).
بار عاملی شاخص‌ها در جدول زیر خلاصه‌شده است.
جدول ۴-۷: بار عاملی شاخص‌ها

پژوهش‌های تجربی نشان می‌دهند که تبلیغات بر رفتار خرید مصرف‌کنندگان تأثیر می‌گذارد. تصمیم خرید مصرف کنندگان تحت تأثیر ارزشی است که از خرید محصول یا خدمت خاص به دست می‌آید. مصرف کنندگان انتظار دارند در برابر هر ریالی که می‌پردازند، ارزش دریافت کنند. در سوی دیگر، طیف بازاریابان از سرمایه‌گذاری در تبلیغات انتظار بازده دارند. این بازده ممکن است در شکل افزایش سوددهی و افزایش ارزش شرکت باشد. (Chuan Sun, Shu Tang & Yi Shih, 2006)
به تازگی تئوری پردازان بیان کردند افزون بر آثار هزینه‌های تبلیغات روی درآمد فروش و سودآوری، این هزینه‌ها، روی ارزش دارایی‌های نامشهود و توانایی شرکت برای افزایش جریان‌های نقدی و ارزش سهامداران تأثیر دارد. تبلیغات، اطلاعات درخصوص قیمتها، مشخصات کالاها، وجود محصولات و فروشندگان و… را تدارک می‌بیند و مدیر، برای به حداکثر رساندن سود، باید به طور همزمان سطوح مناسبی از میزان تبلیغات و قیمت را برقرار کند. این کار زمانی اتفاق می‌افتد که سود اضافی ناشی از فروش یک واحد اضافی محصول از طریق استفاده از تبلیغات، از مخارج ناشی از تبلیغات اضافی لازم برای فروش یک واحد بیشتر شود. (Agrawal, 1996) جهانی شدن بازار، پیدایش رقبای جدید و همچنین ورود دیگر فروشگاه های خصوصی منجر به رقابت بیشتر و به وجود آمدن ریسک کاهش سهم بازار شده است. بنابراین در این دوره رقابتی، وفاداری مشتریان، یکی از مهمترین دارایی‌های آن قلمداد می‌شود که باید حفظ شده و گسترش یابند. چالشی که همه بازاریابان امروزه با آن مواجه هستند، پیداکردن راهی برای افزایش وفاداری مشتریان و حفظ آنهاست. با بهره گرفتن از تبلیغات هدفمند و موثر می‌توان ضمن ایجاد رابطه بلندمدت با مشتری، فعالیت‌هایی را که از دید آنها مهم و ارزش‌زا می‌باشند شناسایی، تقویت و بهبود بخشید و مشتریان بیشتری را جذب و به سازمان وفادار ساخت. از این رو شناخت شیوه و نوع تبلیغات و بنیان‌های آن عاملی ضروری جهت حفظ بازار و افزایش توان رقابتی شرکت‌هاست. (Porter & Claycomb, 1997)

۱-۶ بررسی مدل‌های نمونه و نهایی
بر اساس پژوهشی که با عنوان “ارزش ویژه برند، وفاداری به نام تجاری و رضایت مصرف کننده” صورت گرفته است، مدل زیر در نظر گرفته شده است. در این تحقیق، کیفیت زندگی، رفتار کارکنان، تناسب ایده آل، شناسایی برند و سبک زندگی منجر به ایجاد رضایت در مشتری شده که در نهایت وفاداری به برند را در پی دارد. (Janghyeon, Yuksel & Georgina, 2011)
کیفیت فیزیکی
رفتار کارکنان
وفاداری مشتری
رضایت مشتری
تناسب ایده‌آل
شناسایی برند
سبک زندگی
مدل۱: (Janghyeon, Yuksel & Georgina, 2011)
در پژوهش دیگری که با عنوان “بررسی تاثیر عناصر آمیخته بازاریابی بر وفادای مشتری” صورت گرفته است، نتایج تحقیق نشان داد که عناصر آمیخته بازاریابی (قیمت، تولید، مکان و تبلیغ) به طور مشترک و مستقل، میتوانند تاثیر مثبت و معناداری بر وفاداری مشتری داشته باشند. (Owomoyela, Olasunkanmi & Oyeniyi, 2013)
قیمت
تولید
وفاداری مشتری
مکان
تبلیغ
مدل۲: (Owomoyela, Olasunkanmi & Oyeniyi, 2013)
پس از بررسی بیش از ۲۰ مدل و شباهت نزدیک به هم مدلهای کار شده در سالهای اخیر، در نهایت مدل مفهومی زیر که فرهینا^[۷] طی مقاله ای که در سال ۲۰۱۳ منتشر کرده است، انتخاب شد. اکثر مدلها مانند دو مدل بالا عمدتا عواملی مانند اعتماد برند، رفتار کارکنان، رضایتمندی مشتریان و… را به عنوان عامل اثرگذار بر وفاداری مشتری درنظر گرفته اند، اما هیچیک تاثیر “مخارج تبلیغات” را بطور خاص مورد توجه قرار نداده‌اند. از سویی متغیرهای میانجی (تصویر شرکت، کیفیت دریافت شده و رضایتمندی مشتریان) در مدل مفهومی زیر برای اولین بار است که مورد توجه قرار گرفته است.
H₆
H₂
H₅
H₇
H₃
H₈
H₉
H₄
H₁
مدل نهایی: (Farhina, 2013)
۱-۷ فرضیه های پژوهش
H_1. مخارج تبلیغات بر وفاداری مشتری در بین مشتریان هایپرمی اثر دارد.
H_2. مخارج تبلیغات بر تصویر شرکت در بین مشتریان هایپرمی اثر دارد.
H_3. مخارج تبلیغات بر کیفیت دریافت شده در بین مشتریان هایپرمی اثر دارد.
H_4. مخارج تبلیغات بر رضایتمندی مشتریان در بین مشتریان هایپرمی اثر دارد.
H_5. تصویر شرکت بر وفاداری مشتری در بین مشتریان هایپرمی اثر دارد.
H_6. تصویر شرکت بر کیفیت دریافت شده در بین مشتریان هایپرمی اثر دارد.
H_7. کیفیت دریافت شده بر وفاداری مشتری در بین مشتریان هایپرمی اثر دارد.
H_8. کیفیت دریافت شده بر رضایتمندی مشتریان در بین مشتریان هایپرمی اثر دارد.
H_9. رضایتمندی مشتریان بر وفاداری مشتریان در بین مشتریان هایپرمی اثر دارد.
۱-۸ مبانی نظری (نظریات) موجود در موضوع پژوهش
در قرن حاضر شدت رقابت و پیچیدگی‌ها ناشی از آن موجب شده است تا مدیران نسبت به صرف منابع مالی و غیرمالی خود حساس‌تر باشند و تمام سعی‌شان این است که منابع را در جایی صرف کنند که برای شرکت ایجاد ارزش کند. یکی از فعالیت‌هایی که برای شرکت‌ها ارزش ایجاد می‌کند، فعالیتهای بازاریابی است. (Herremans, 2005) فعالیتهای بازاریابی، روی موفقیت فروش کالاها و محصولات در بازار، متمرکز شده‌اند. همچنین، مدیران ارشد بنگاه‌های اقتصادی دریافتند که هدف نهایی بازاریابی، کمک به افزایش بازده‌های سهامداران است. در دنیای کنونی همزمان با پیشرفت سریع علم و افزایش رقابت جهانی، شرکت‌ها ممکن است مخارج تحقیق و توسعه و تبلیغات خود را افزایش دهند. این که تبلیغات و تحقیق و توسعه منجر به رضایتمندی مشتریان و وفاداری مشتریان می‌شود یا نه، یک مسأله مهم است. (Joshi & Hanssens, 2009)
۱-۸-۱ تبلیغات
از میان ابزارهای مختلف ارتباطی، تبلیغات و فعالیتهای ترفیعی همواره دارای نقش کلیدی بودهاند. در کتابها و متون مختلف، تعاریف متفاوتی از تبلیغات آمده است. اما در تمامی این تعاریف، وجوه مشترک زیر وجود دارد
تبلیغ یک ارتباط غیرشخصی است؛
باید برای تبلیغ پول پرداخت شود؛
تبلیغ از طریق رسانه های مختلف انجام میگیرد؛
تبلیغات برای متقاعدکردن یا تأثیر بر اذهان افراد صورت میگیرد. (حسینی, ۱۳۸۷)
تبلیغات در کلی‌ترین معنی، فن اثرگذاری بر عمل انسانی از راه دستکاری نمودگرهاست. این نمودگرها ممکن است شکل گفتاری، نوشتاری، تصویری یا موسیقایی بگیرد. به عبارت دیگر تبلیغات مجموعه فعالیت‌هایی است که توسط آن پیامهای سمعی و بصری به منظور آگاهی رسانی و تحت تأثیر قراردادن مردم درخصوص کالاها، ایده‌ها، نهادها و حتی افراد و فعالیت‌ها به طور عمومی منتشر و یا توزیع می‌گردد. فعالیت تبلیغاتی شامل انتشار پیام از طریق رسانه‌های جمعی (رادیو، تلویزیون، روزنامه، مجلات و شبکه اینترنت) و تابلوهای نصب شده در فضای آزاد، بروشورها، پوسترها، تصاویر روی وسایل نقلیه عمومی مثل اتوبوس‌ها می‌باشد. (سورین و تانکار^[۸], ۱۳۸۱)

۱-۲-۱-۸-۱- فقه سیاسی

مفهوم ویژه‌ای که از فقه سیاسی به عنوان دیدگاه ها و ندیشه‌های حکومتی اسلام اختصاص یافته است از دیرباز با عنوانهای همانندالاحکام السلطانیه، مسائل الولایات والولایات و السیاسیات نام-گذاری گردیده است که در این اواخر به نام «فقه سیاسی»نام گرفته است، که همه این عناوین و اصطلاحات حاکی از یک مفهوم و معنای مشترک و واحد می‌باشد (منتظری، ۱۴۰۹، مبانی فقهی حکومت اسلامی،۱/۱۰).
فقه سیاسی را دو نوع می‌توان تعریف کرد‌:

1. 1. فقه سیاسی، کلیه‌ی مباحث سیاسی فقه را شامل می‌شود، مثل خطبه‌های نماز جمعه، دارالاسلام، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، حدود و دیات و دیگر مباحث و احکام فقهی که رنگ و بوی سیاسی دارد. این تعریف سنتی از فقه سیاسی است (عمید زنجانی، ۱۴۲۱، ۲/۴۴).

1. 1. تعریف امروزی فقه سیاسی عبارت است از‌: تمامی پاسخ‌هایی که فقه به سوال‌های سیاسی عصر و زمان می‌دهد‌، مثلا دیدگاه فقه در خصوص انتخابات، تفکیک قوا، مشروعیت و جایگاه دستگاه اجرایی و…، همه در محدوده‌ی فقه سیاسی است. حال اگر فقه سیاسی را به ‌معنای دوم در نظر بگیریم، شامل نظام سیاسی، فلسفه‌ سیاسی و اندیشه‌ی سیاسی می‌شود، یعنی همه‌ی این مفاهیم در تعریف فقه سیاسی گنجانده شده است(عمید زنجانی،۱۴۲۱، ۲/۴۷).

در تعریف فقه سیاسی بیان شده است: «فقه سیاسی اسلام مجموعه قواعد و اصول فقهی و حقوقی است که عهده دار تنظیم روابط مسلمانان با خودشان (روابط داخلی) و ملل دیگر عالم (روابط خارجی) بر اساس مبانی دین اسلام (که قسط و عدل است و متضمن فلاح و رستگاری انسان است) که آزادی و عدالت را فقط در سایه توحید عملی می داند».( شکوری، ۱۳۷۷،۵۰). فقه سیاسى که شامل مسائل مربوط به حسبه و حکومت و سیاست خارجى و جهاد و حقوق بین الملل مى‌گردد.(عمیدزنجانى، ۱۴۲۱، ۲/۴۷ ). گاه مسائل فقه سیاسی مربوط به اصولی است که بر اساس آن اصول، اندیشه‌ی سیاسی شکل می‌گیرد‌، بنابراین فقه سیاسی شامل آن دسته از مباحث حقوقی در اسلام می‌شود که تحت عناوینی چون حقوق اساسی، مفاهیم سیاسی و حقوق بین‌الملل و نظایر آن مطرح می‌گردد. (عمید زنجانی، ۱۳۶۷، ۲/۴۱)

امام خمینی(ره) نیز در تعریف فقه شیعه بیاناتی دارند که عبارتند از:
«حکومت در نظر مجتهد واقعی فلسفه‌ عملی تمامی فقه است و فقه در تمام زوایای زندگی بشریت است. حکومت نشان‌دهنده جنبه‌ی عملی فقه در برخورد با تمامی معضلات اجتماعی سیاسی و فرهنگی است.» (امام خمینی،۱۳۸۱، صحیفه‌نور،۲۱/۲۸۹). فقه سیاسی به‌ عنوان عرصه‌ای از فقه- که در گستره‌ی زمان با تحولات و تغییرات زیادی روبه‌روست - بیش از عرصه‌های دیگر فقه، نیازمند پاسخ‌های سریع و آسان به مسائل و معضلاتی است که با آن مواجه است و استفاده از قواعد فقهی، می‌تواند بهترین راه برای رسیدن به پاسخ مناسب محسوب شود.( محمدی، ۱۳۸۲،۴۳). در چاپ سنگی کتاب جامع العلوم، درفصل مربوط به سیاسیت بیان شده است که:
«جهان، بوستانی است که آبیار آن دولت است؛ دولت سلطانی است که نگاهبان و حاجب آن شریعت است؛ شریعت سیاستی است که ملک راحفظ می‌کند.» (لمبتون ،۱۳۸۵،مترجم ،محمدمهدی فقیهی ،۳۵۵) فقه سیاسی اسلام عنوانی می‌باشد که شامل بحثهای فقهی جهاد، امر به معروف، نهی از منکر، حسبه، خراج، فیء، احکام سلطانی، ولایات و بویژه ولایت فقیه می‌شود.
(عمیدزنجانی،۱۴۲۱،۱/۱۹). پس باید گفت که فقه سیاسی شامل آن دسته از مباحث حقوقی می‌شود که تحت عناوینی چون حقوق اساسی و حقوق بین الملل و نظایر آن قرار می‌گیرد. (عمیدزنجانی،۱۴۲۱،۲/۵۰). فقه حکومتی در معنای فقه سیاسی اسلام بیانگر احکام کلی شرعی برای اداره امور جامعه و نظام حکومت اسلامی است. (اسلامی ،۱۳۸۷، ۳۸)
حکم حکومتی خود بخشی از احکام سیاسی اسلام است بنابراین اصول فقه احکام حکومتی و اصول فقه احکام سیاسی تفاوتی ندارد. (اسلامی ،۱۳۸۷، ۴۱). لذا باید گفت که در فقه، مباحثی تحت عنوان جهاد، امر به معروف، نهی از منکر، حسبه، امامت، خلافت، نصب امرا و قضات، جمع آوری مالیات، و وجوهات شرعیه، مولفه قلوبهم، دعوت به اسلام، جمعه و جماعات، آداب خطبه ها، صلح و قرارداد با دولت‌های دیگر، تولی و تبرّی، همکاری با حاکمان و نظایر آن به طور مستقیم یا غیرمستقیم مطرح شده است که به آنها احکام سلطانیه یافقه سیاسی گفته می‌شود .به این ترتیب فقه سیاسی شامل آن دسته از مباحث حقوقی می‌شود که تحت عناوینی چون حقوق اساسی، حقوق بین‌الملل و نظایر آن مطرمی‌گردد.(ایزدهی،۱۳۸۷،۳۴). در تاریخ اندیشه های اسلامی، تفکر سیاسی در زمینه ضرورت ایجاد حکومت عدل الهی، بر این اندیشه قرآنی متکی است که بندگان صالح خداوند زمین را به ارث خواهند برد.(انبیاء/۱۰۵). اندیشه سیاسی مبتنی بر نظر ولایت فقیه امام خمینی (ره) بعد از شکل‌گیری ذهنی توسط خبرگان منتخب مردم، در قالب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران درآمد، و جمهوری اسلامی را به عنوان نظام مبتنی بر مبانی فقه سیاسی به جهان عرضه کرد.(عمیدزنجانی،۱۴۲۱،۱/۲۳). در حکومت جمهوری اسلامی ولایت فقیه به عنوان عنصر اساسی فقه سیاسی و روح حکومت اسلامی و پایه اصلی تفکر سیاسی شناخته می‌شود. (عمید زنجانی،۱۴۲۱،۱/۲۳).
اسلام، در حوزه عبادات و احکام که صبغه تعبدی آنها زیاد است و عقل متعارف از ادراک خصوصیات آنها عاجز است، تمامی کلیات و جزئیات را بیان فرموده است اما در سایر حوزه ها مانند اقتصاد، سیاست، کشاورزی، دامداری، و…، فقط خطوط کلی را بیان فرموده است و اجتهاد در جزئیات را در این حوزه های مورد نیاز حکومت که در رأس آن فقیه جامع الشرایطی است را به تعقل واگذار نموده است و البته که عقل یکی از دو منبع دین است. ( جوادی آملی ،۱۳۸۹،۳۳۴).
قوانین مصوب در نظام سیاسی دوگونه است:

1. 1. مطابق و همسان با شریعت. مثل اینکه در قوانین، شرابخوری و.. .ممنوع باشد. در این مورد و موارد مشابه تخلف از قانون، مسلماً ارتکاب گناه و معصیت محسوب می‌شود، زیرا نافرمانی و سرپیچی از دستور شرعی صورت گرفته است. (لمبتون،مترجم محمدمهدی فقیهی ،۱۳۸۵،۴۰).

1. 1. قانون مصوب به صورت عینی در شرع نباشد، بلکه بادید مصلحت گرایانه وضع شده باشد، مانند قوانین راهنمایی و رانندگی. در اندیشه امام خمینی(ره) تخلف از هرگونه قانون (حتی درحدرعایت عبور از چراغ راهنما) معصیت و خلاف شرع می‌باشد.(همان). فقه سیاسی پایه اصلی حقوق سیاسی و عمومی، مقررات مربوط به نظام سیاسی، حدود و اختیارات و وظائف امام امت است و مسائل حقوقی اساسی در اسلام، گاه در سطح بالاتر ازمقوله حقوقی، بصورت جزئی از جهان بینی و عقاید اسلامی مطرح می‌گردد. (عمیدزنجانی،۱۴۲۱،۱/۲۳). فقه سیاسی پاسخ گوی سوالات در هر زمانی است و این بدان دلیل است که فقه شیعه پاسخ گوی سوالات سیاسی هر عصری می‌باشد. مثل دیدگاه فقه در مورد انتخابات، نظارت نهادینه بر قدرت سیاسی و… که روش استنباط و متد آن همان فقه سنتی بوده اما سوالات مطرح شده در این حوزه جدید است و به تبع آن پاسخ های جدید می‌طلبد. (ایزدهی،۱۳۸۷،۳۵). فقه سیاسی اسلام‌، مجموعه قواعد و اصول فقهی و حقوقی است که عهده دار تنظیم روابط مسلمانان با خودشان و ملل غیر مسلمان دنیا براساس مبانی قسط و عدل بوده و تحقق فلاح و آزادی و عدالت را منحصراٌ در سایه توحید، عملی می‌داند. (ایزدهی،۱۳۸۷،۳۵). بنابراین نتیجه می‌گیریم که فقه سیاسی عملاٌدو بخش عمده را در بر می‌گیرد:

۱ .اصول و قواعد مربوط به سیاست داخلی وتنظیم روابط درون امتی جامعه اسلامی
.۲اصول و قواعد مربوط به سیاست خارجی و تنظیم روابط بین الملل و جهان اسلام.
بنابراین فقه سیاسی بیشترین میراث فکری خط توحیدی را سرمایه اندیشه و تحقیق خود قرار داده و همه تلاش فکری محققان بزرگ عرصه فقه را برای دست یابی به حکومت مطلوب و اصول و مبانی آن به کار گرفته است. ( عمید زنجانی،۱۴۲۱، ۱ /۱۷) در فقه سیاسی منابعی مانند ۱٫ قران ۲٫ سنت ۳٫ اجماع ۴٫ عقل به عنوان ادله کشف قواعد حقوقی و وحی به عنوان منبع اصلی تأسیس و مشروعیت این قواعد شناخته می شود.( عمید زنجانی،۱۳۸۳، ۱/ ۴۸). با توجه به آنچه آورده شد می توان گفت که فقه سیاسی عهده دار تنظیم و هدایت روابط سیاسی مسلمین با خویشان و نیز دیگر ملل و جوامع غیرمسلمان است. (شکوری،۱۳۷۷،۵۰).
بنابراین فقه سیاسی دو بخش اساسی دارد:
۱- اصول و قواعد مربوط به سیاست داخلی و تنظیم روابط جامعه اسلامی .
۲- اصول و قواعد مربوط به سیاست خارجی و تنظیم روابط بین الملل و جهان اسلام.

۱-۲-۱-۹- ولایت

ولایت باکسره واو به معنای یاری کردن و با فتحه واو به معنای سرپرستی است. و همچنین گفته شده که این واژه باکسره واو و با فتحه واو مانند دِلالت و دَلالت است که اولی اسم و دومی مصدر است و حقیقت این کلمه، سرپرستی و عهده دار بودن کاری است (سیداشرفی ،۱۳۸۹،۲۴)
ولایت واژه ای عربی است که که از کلمه ولی گرفته شده است. ولی در زبان عربی، به معنای آمدن چیزی به دنبال چیز دیگر است؛ بدون آن که فاصله ای در میان آن دو باشد که لازمه چنین توان و ترتّبی، قرب و نزدیکی آن دو به یکدیگر است. لذا این واژه با هئیت‌های مختلف(به فتح وکسر) در معانیِ«حبّ و دوستی»، «نصرت و یاری»، «متابعت و پیروی»، «سرپرستی» اعمال شده است که وجه اشتراک همه این معانی، قرب معنوی می‌باشد. (جوادی آملی،۱۳۷۹ ،۱۲۲) مفهوم ولایت در اداره سیاسی جامعه اسلامی وتعیین کردن خط و مشی سیاسی امت و دولت اسلامی ،رهبری سیاسی می‌باشد و جهت دهنده به حرکتهای سیاسی و کنترل کننده شتاب آن لازمه خلیفه ،وارث،امین حاکم وحجت بودن فقیه است واین نوع ولایت ورهبری تعبیری است که امیرالمومنین درمورد امامت ،آن راباکلمه قطب بیان فرمودند. (عمیدزنجانی، ۱۴۲۱، ۲/۳۶۱).
از مجموعه نظراتی که در رابطه با واژه ولایت مطرح شد، نتیجه گرفته می‌شود که این واژه در رابطه با سرپرستی و حکومت است که معنای ریشه این کلمه یعنی نزذیکی در آن لحاظ گردیده است و از همین جهت بر امیر و والی گفته می‌شود که او از طریق امارت و سلطنت، خود را نزدیک به مردم می‌داند و از طریق یاد شده خود را به مردم نزدیک می‌داند و از این طریق با آحاد مردم ارتباط و قرابت پیدا می‌کند. یعنی والی با دستورات خود ادعای دوست داشتن مردم و یاری رساندن آنها را دارد و یا انتظار دارد که او را دوست داشته و یاری نمایند. (سیداشرفی، ۱۳۸۹، ۲۵)

۱-۲-۱-۹-۱- ولایت درقرآن

ولایت در قرآن به معنای سرپرست واداره کننده می‌باشد. (سیداشرفی ،۱۳۸۹،۲۶)
«الله ولی الذین آمنوا یخرجُهم مِن الظلماتِ الی النّور»
خدا سرپرست کسانی است که ایمان آورده اند،آنها را از تاریکیها به سوی نور ایمان خارج می‌کند.بقره/۲۵۷
«و مالکم من دون الله مِن ولّیٍ ولانصیر»
شما راجز خدا سرپرست و یاری کننده ای نیست.عنکبوت/۲۴
«ولایستطیعُ ن یُمِلَّ هوفلیُملِل ولیُّهُ بالعدل»
یا اگر نمی تواند مطلب را املا کند پس سرپرست او املا نماید. بقره/۲۸۲

۱-۲-۱-۹-۲- ولایت در کلام معصومین

واژه ولایت در مباحث مختلف فقهی به معنای مصطلح و عرفی آن، یعنی حاکم، سرپرست و مدیر به کار رفته است اگر چه در موارد مختلف، نحوه کاربرد آن متفاوت است. این واژه در مواردی در قالب ولایت دراحکام انتظامی، سیاسی و مالی اسلام، به معنا مدیریت امور جامعه که همان حکومت و کشورداری است به کاررفته و در مواردی در قالب اداره امور و اموال یتیمان، سفهاء، مجانین و صغار بر فقیه اطلاق گردیده است؛ بنابراین می‌توان گفت که اداره امور نامبرده از شئون حکومت داری است. زیرا از آنجا که اداره امور جامعه و افراد آن به عهده حاکم است، سرپرستی این افراد و امور متعلق به آنها از مصادیق حکومت و حاکم بودن است. (سیداشرفی، ۱۳۸۹، ۳۰)
واژه ولایت در کلام فقهای شیعه به معنای حکومت و تدبیر امور جامعه می‌باشد. ولایت و سرپرستی فقیه جامع الشرایط بر امور صغار و مجانین جامعه به دلیل حق ولایت و سرپرستی ایشان بر خردمندان جامعه می‌باشد همانطور که پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع)به این دلیل که ولی امر خردمندان جامعه بوده اند نسبت به صغار و مجانین و… نیز ولایت دارند و ولایت فقیه حاکم بر جامعه بر صغار و مجانین در پرتو ولایت ایشان بر خردمندان می‌باشد (سیداشرفی، ۱۳۸۹، ۳۹)
با فحص و جستجو در کلام معصومین(ع)روشن می‌شود که واژه ولایت به معنای صاحبان امر، حاکمان و مانند این موارد آمده است، خصوصاً در بیانات امام علی(ع) در نهج البلاغه ۱۸ بار ولاه جمع والی،۱۵بار ولایت و ولایات ۹ بار به کار رفته، که در تمامی این موارد، به معنای امارت و حکومت می‌باشد. (سیداشرفی ،۱۳۸۹،۲۷).
۱٫در نامه دهم از نهج البلاغه امام علی(ع) این گونه معاویه را مورد خطاب قرار می‌دهد:
«و متی کنتم یا معاویهُ ساسهَ الرَّعیُّهِ و وُلاهَاَمرِاللهِ».
ای معاویه، از کی تدبیرگر مردم و حاکم بر سرنوشت امت بوده ای؟
۲٫«والله ما کانت لی فی الخلافهِرغبهٌ ولا فی الولایهِ اِربهٌ».( نهج البلاغه ،خطبه ۲۵ ).
به خدا سوگند که مرا در خلافت، رغبتی و در حکومت، حاجتی نبوده است.
۳٫«عَن فُضیلٍ عن ابی جعفر(ع)قال:بُنی الاسلامُ علی خمسٍ:الصَّلوهِ والزَّکاهِ والصَّومِ والحجِّ والولایهِ ولم یُنادَ بِشَیءٍ مانودی بالولایهِ یومَ الغدیرٍ».
فضیل از قول امام باقر(ع) نقل می‌کند که آن حضرت فرمود: اساس و بنیان اسلام برپنج چیز قرارگرفته است، نماز، زکات، روزه، حج، و ولایت(حکومت) و به هیچ یک از این امور آن گونه که برای ولایت در روز غدیر فریاد زده شده است، فریاد زده نشده است.

۱-۲-۱-۱۰- ضوابط ومحدودهای حکم حکومتی درفقه شیعه

ماسه سیلت‌دار
ماسه و شن

۱۰ الی ۱۸
۷۰ الی ۱۷۰

۲/۰ الی ۴/۰
۱۵/۰ الی ۳۵/۰

رس نرم
رس سخت

۴ الی ۲۰
۴۰ الی ۱۰۰

۲/۰ الی ۵/۰
بسته به درجه اشباع و سرعت بارگذاری

در هر پروژه‌ای که تصمیم مهمی براساس مقدار E یا محاسبات مبتنی بر آن گرفته می‌شود، باید نسبت به اندازه‌گیری E با روش‌های مختلف اقدام کرد و استفاده از جداول مشابه جدول (۳-۳) یا روابط تجربی مجاز نیست.
رفتار الاستیک خاک
رفتار الاستیک واقعی را می‌توان با مشخصه‌هایی مثل (الف) برگشت‌پذیر بودن یعنی از بین رفتن کرنش در اثر باربرداری، (ب) رابطه خطی تغییر تنش و کرنش و (ج) مستقل بودن از سرعت بارگذاری ارزیابی کرد. اندازه‌گیری‌های دقیق با بهره گرفتن از آزمایش سه محوری با اندازه‌گیری موضعی کرنش نشان می‌دهد که:
- در بارگذاری‌های غیربرگشتی، رفتار خاک تا محدوده کرنش «۰۰۱/۰ درصد» مستقل از سرعت بارگذاری است و کرنش در اثر باربرداری محو می‌شود. لذا رفتار الاستیک قابل قبول می‌باشد.
- در بارگذاری‌های سیکلی، رفتار الاستیک تا کرنش کمتر از «۰۱/۰ درصد» وجود دارد.
بنابراین رفتار الاستیک فقط در محدوده کرنش‌های بسیار کوچک گزارش شده است. در بسیاری از شرایط، کرنش در زمین معمولی کمتر از ۱/۰ درصد و بعضاً ۵/۰ درصد است. البته در خاک‌های خیلی سخت یا سنگ‌های نرم مقدار کرنش کمتر می‌باشد.

رفتار الاستیک در ماسه‌ها بیشتر مشاهده شده است و درخصوص رس‌ها نتایج متناقضی وجود دارد. محدوده رفتار الاستیک با بارگذاری (پیش تحکیمی) افزایش می‌یابد. هر چه ماسه سست‌تر باشد، افزایش محدوده الاستیک با بارگذاری بیشتر است. در شن‌ها نیز رفتار برگشت‌پذیر بازای کرنش‌های کوچک وجود دارد.
حال که محدوده کوچک رفتار الاستیک در خاک‌ها مشخص گردید، باید به این سؤال پاسخ داد که آیا روابط الاستیک در محاسبه نشست آنی خاک‌ها کاربرد دارند؟ با توجه به اینکه رفتار خاک فقط در محدوده کرنش‌های بسیار کوچک، الاستیک است، آیا می‌توان از روابط الاستیک مثل رابطه نشست استفاده کرد؟
اگر در محدوده کرنش مسأله مورد مطالعه، بتوانیم رفتار غیرخطی خاک را با یک خط تخمین بزنیم و E را تعیین کنیم، آنگاه روابط الاستیک قابل استفاده است.
شکل ‏۳‑۹: ساده‌سازی رفتار خاک]۱ [
گاهی رفتار غیرخطی با تعدادی خط تقریب زده می‌شود. بنابراین رفتار خطی برای این محدوده‌های کوچک نیز کاربرد دارد. بنابراین برای کارهای عملی می‌توان جمع‌بندی کرد که عمده‌ترین کاربرد روابط الاستیک در شکل (۳-۹) آمده است. به بیان دیگر می‌توان در محدوده‌ای، از رابطه (۳-۳) برای محاسبه نشست آنی استفاده کرد ولی مقدار E باید با توجه به شکل (۳-۹) تعیین شود.
پرسشی که پیش می آید اینست که نشست آنی چه اهمیتی دارد؟ با توجه به اینکه عمده نشست الاستیک در زمان ساخت اتفاق می‌افتد، آیا می‌توان از آن صرفنظر کرد؟ پاسخ منفی است.
اگر بر فرض محال کل نشست آنی بصورت یکنواخت اتفاق افتد و تأثیر بد روی ساختمان‌های مجاور یا لوله‌ها و تأسیسات در محل ارتباط به ساختمان موردنظر نداشته باشد، ممکن است بتوان از آن صرفنظر کرد ولی واقعیت این است که نشست آنی بصورت یکنواخت اتفاق نمی‌افتد. به تدریج که ساختمان احداث می‌شود؛ اعوجاج ‌هایی در اعضا و کل ساختمان در اثر غیریکنواختی نشست آنی اتفاق می‌افتد.
نشست تحکیم
نشست تحکیم در خاک‌های ریزدانه اشباع که نفوذپذیری کمی دارند اتفاق می‌افتد وقتی توده اشباع خاک ریزدانه تحت بارگذاری قرار گیرد، فشار آب حفره‌ای زیاد می‌شود و به اصطلاح فشار اضافی آب حفره‌ای بوجود می‌آید. محو تدریجی فشار اضافی آب حفره‌ای با گذشت زمان که موجب انتقال تنش به دانه‌های جامد خاک می‌شود «تحکیم» نام دارد.
نظریه تحکیم یک بعدی ترزاقی در بسیاری از شرایط جوابگوی مناسبی برای محاسبات مهندسی پی می‌باشد. البته در شرایطی که ساختمان سنگینی بر روی خاک نرم و تراکم‌پذیر بنا می‌گردد، شاید لازم باشد که محاسبه براساس تحکیم سه بعدی انجام گیرد. در تحکیم یک بعدی فرض می‌شود که کل تغییر حجم ناشی از خروج تدریجی آب حفره‌ای به صورت نشست در راستای قائم درمی‌آید. در حالیکه علاوه بر نشست قائم، تغییر شکلهای افقی نیز اتفاق می‌افتد. بنابراین نظریه تحکیم یک بعدی در اغلب شرایط محافظه‌کارانه است.
یکی دیگر از معایب نظریه تحکیم یک بعدی ترزاقی این است که ضریب تحکیم (  ) در مراحل نشست ثابت فرض می‌شود در حالیکه  با تغییر نفوذپذیری ثابت نمی‌ماند و با پیشرفت تحکیم کم می‌شود. این نکته در محاسبه زمان نشست رس‌های نرم اهمیت دارد.]۱[
محاسبه نشست تحکیم
نشست ناشی از تحکیم (  ) در این مرحله محاسبه می‌گردد. اگر خواص نشست‌پذیری یک خاک برمبنای نتایج آزمایش‌های تحکیم ادومتر (oedometer) معلوم باشد، آنگاه  از مقادیر ضریب تغییر حجم (  ) محاسبه می‌گردد.
جدول ‏۳‑۴: مقادیر متداول

توصیف تغییر شکل‌پذیری

نوع رس

کمتر از ۰۵/۰