پتاسیم دی هیدروژن فسفات

۱

منیزیم سولفات

۵/۰

شکل ۳-۳: محیط کشت مایع تلقیح شده با مخمر
۳-۶-۲-۲- محیط کشت جامد
محیط کشت جامد بر روی پتری دیش^[۶۶] یا لوله آزمایش تهیه می شود. محیط کشت با ترکیبات ذکر شده در جدول ۳-۳با اضافه کردن ۲۰ گرم بر لیتر آگار، درون ارلن مایر تهیه و سپس حرارت داده شد تا مایع شفافی بدست آید. سپس از محلول تهیه شده درون لوله آزمایش (یک سوم حجم لوله آزمایش) ریخته و درب آن با پنبه، تنظیف و فویل آلومینیومی پوشانده شد و در اتوکلاو در دمای ۱۲۱ درجه سانتی گراد به مدت ۱۵ دقیقه سترون گردید. پس از آن لوله ها به مدت ۱ ساعت در دمای اتاق به صورت شیب دار قرار داده شد تا کاملاً جامد شده و سطح شیب داری برای تلقیح میکروارگانیسم حاصل شود. سپس تحت شرایط سترون در کنار شعله عمل تلقیح انجام گردید و در انکوباتور در دمای ۳۰ درجه سانتی گراد قرار داده شد تا میکروارگانیسم ها رشد کنند. برای تهیه محیط کشت بر روی پتری دیش پس از استریل شدن، لایه نازکی از محیط کشت داخل پتری دیش ریخته شد طوری که کل سطح آن را در بر گیرد. سپس در دمای اتاق قرار داده شد تا جامد شده و پس از آن تلقیح انجام گردید. برای تلقیح میکروارگانیسم روی محیط کشت جامد از لوپ^[۶۷] استفاده شد.

۳-۷- بیورآکتور سینی دار
بیورآکتور سینی دار از جنس پلکسی گلاس^[۶۸] و با ابعاد ۵۵×۳۵×۴۵ سانتی متراستفاده شد (شکل ۳-۴). این بیورآکتور متشکل از سه سینی آلومینیومی بوده که به صورت افقی در بیورآکتور قرار می گرفت. ابعاد سینی های بالایی و میانی که به صورت مشبک طراحی شده بود ۵۵×۳۵×۴۵ سانتی متر بوده که بر روی سطوح آن ها باگاس مرطوب شده با مخمر قرار گرفت. اما سینی پایینی که در کف بیورآکتور واقع شده بود دارای ابعاد ۵۰×۳۰×۴۰ سانتی متر بوده و حجم داخلی آن با محیط کشت فاقد قند پر شد. سینی ها در داخل بیورآکتور در فواصل مساوی از هم قرار داشتند (۸/۱ سانتی متر). افزون بر این، سطوح سینی های بالایی و میانی با پارچه مرطوبی که به عنوان سطح خنک کننده عمل می کرد پوشیده شد. علاوه بر آن، این امر مانع از گرفتگی منافذ حاصل از وجود ذرات ریز سوبسترا بر روی سطوح سینی ها می شد. به منظور کنترل درجه حرارت داخلی بیورآکتور یک لامپ رشته ای که به کنترلر دیجیتالی دما متصل بود در دیواره کابین نصب شد. محلول مغذی موجود در سینی پایینی توسط یک پمپ پریستالتیک به گردش درآمده و با بهره گرفتن از یک نازل که در قسمت بالایی بیورآکتور قرار داشت با دبی ثابتی به طور یکنواخت بر روی سطح سینی بالایی توزیع گردید. این پمپ به یک کنترلر رطوبت متصل بوده و محلول مغذی پس از گذر از بستر جامد سینی بالایی از منافذ سینی عبور کرده و به سطح سینی میانی نیز منتقل شد. هم چنین برای این که درجه حرارت در تمام نقاط بیورآکتور به طور یکنواخت توزیع شود ۴ فن کوچک در میان سینی های بالایی نصب شد. نمای شماتیک بیورآکتور در شکل ۳- ۵ نشان داده شده است. قابل ذکر است که تمام مواد و محلول هایی که در این بیورآکتور مورد استفاده قرار گرفت از قبل اتوکلاو شدند تا از هرگونه آلودگی داخلی جلوگیری گردد. هم چنین کابین قبل از استفاده توسط مواد شیمیایی اکسید کننده و سفید کننده تمیز شده و پس از آن با بهره گرفتن از الکل ضدعفونی گردید.
شکل ۳-۴: نمایی از بیورآکتور سینی دار مورد استفاده در تخمیر حالت جامد
شکل ۳-۵: شماتیکی از بیورآکتور سینی دار مورد استفاده
۳-۸- تخمیر حالت جامد
نمونه های ۳ گرمی باگاس در داخل بسته هایی از کاغذ صافی بر روی سینی بالایی و میانی قرار گرفت. کاغذ صافی ها به دو دلیل مورد استفاده قرار گرفتند اول اینکه نمونه گیری و استخراج محصول راحت تر باشد و دیگر این که در هنگام نمونه گیری مشخص باشد که از چه مقدار باگاس به چه مقدار پروتئین دست یافته شد. محلول حاوی مخمر که به مدت ۲۴ ساعت در داخل انکوباتور شیکر با دمای ۳۰ درجه سانتی گراد دورrpm ۱۵۰ آماده شد بود به طور یکنواخت بر روی سطح باگاس در دوسینی توزیع شد. به منظور فراهم آوردن شرایط مناسبی از لحاظ رطوبت در داخل بیورآکتور، محلول محیط کشت موجود در سینی پایینی که حاوی ۱۰۰۰ میلی لیتر محلول با ترکیب درصد g/l ۱ عصاره مخمر و g/l ۲/۰ پتاسیم دی هیدروژن فسفات بود بر روی سینی بالایی توزیع شد. پس از آن از منافذ موجود در در سینی پایینی عبور کرده و بر روی نمونه های موجود در سینی میانی ریخته شد و در نهایت به منبع اصلی خود (سینی پایینی) رسید. این چرخش مایع در داخل بیورآکتور تا زمانی ادامه داشت که نمایشگر کنترلر رطوبت عدد تنظیم شده را نشان دهد. در واقع با کارهای انجام شده دو هدف مجزا پیگیری شد: اول این که حضور مایع در داخل سیستم، محفظه داخلی بیورآکتور را همواره مرطوب نگه می داشت. دوم این که محلول موجود در سینی پایینی مواد مورد نیاز برای رشد میکروارگانیسم (غیر از موادی که در باگاس موجودند) را در اختیار آن ها قرار می داد و از این رو سبب تسریع در رشد میکروارگانیسم می گشت. در شکل های ۳-۶ و ۳-۷ نوع قرارگیری سوبسترا بر روی سینی ها نشان داده شده است.
شکل ۳-۶: کاغذ صافی حاوی نمونه باگاس
شکل ۳-۷: نحوه قرار گیری سوبسترا بر روی سینی ها
۳-۹- نمونه گیری و استخراج پروتئین
نمونه های ۳ گرمی تخمیر یافته به منظور اندازه گیری پارامترهای مختلف به فواصل زمانی ۲۴ ساعت مورد بررسی قرار گرفتند. برای اندازه گیری پارامترها،نمونه های جامد تخمیر یافته می بایست به محیط مایع انتقال یابد. بدین منظور نمونه های جامد در بافر استخراج پروتئین ریخته و به مدت ۲ ساعت در انکوباتور شیکر با دمای °C۳۰ و دور rpm۲۰۰ قرار داده شد تا تمام پروتئین به فاز مایع منتقل شود. پس از آن به کمک پمپ خلا‌ء سوسپانسیون فوق فیلتر گردید و محلول فیلتر شده به مدت ۲۰ دقیقه درون سانتریفیوژ با ۶۰۰۰ دور در دقیقه قرار داده شد. از آنجایی که در مایع سینی آخری فاز جامد موجود نبود این مایع به طور مستقیم بدون انجام مراحل ذکر شده برای اندازه گیری پروتئین مورد استفاده قرار گرفت.
۳-۱۰- محاسبه میزان خاکستر
ابتدا بوته چینی توزین، سپس یک گرم سوبسترای جامد (باگاس نیشکر) که از قبل درون آون خشک شد داخل بوته چینی ریخته شد. مجموع بوته چینی و نمونه برای مدت دو ساعت داخل کوره ای با دمای ۶۰۰ درجه سانتیگراد قرار گرفت. پس از سرد شدن وزن مجموع بوته و خاکستر اندازه گیری شده و در نهایت میزان خاکستر از رابطه ۳-۱ به دست آمد ]۶۲[:
(۳-۱) (وزن سوبسترا( /(وزن بوته چینی_وزن مجموع بوته و خاکستر نهایی) × ۱۰۰₌ درصد خاکستر
۳-۱۱- محاسبه میزان رطوبت
ابتدا شیشه ساعت توزین شد، سپس وزن دلخواهی از سوبسترای جامد داخل شیشه ساعت ریخته و مجموع شیشه ساعت و سوبسترای جامد وزن گردید.پس از آن مجموع شیشه ساعت و سوبسترا در درون آون در دمای ۱۰۵ درجه سانتی گراد قرار گرفت. در بازه های زمانی معین، این مجموعه از آون خارج شده و توزین گردید. زمانی که تغییرات وزن آن ها به صفر رسید، وزن نهایی اندازه گیری شد. میزان رطوبت از فرمول ۳-۲ محاسبه گردید ]۶۲[:
) ۳-۲( (وزن جامد) / (مجموع وزن نهایی ـمجموع وزن اولیه شیشه ساعت و جامد) × ۱۰۰₌ درصد رطوبت
۳-۱۲- محاسبه میزان قند
برای اندازه گیری قند از روش DNS استفاده شد. این روش نیاز به تهیه معرف و ترسیم منحنی استاندارد می باشد.
۳-۱۲-۱- اندازه گیری قند به روش DNS
اساس این روش بر مبنای اکسیداسیون گروه آلدهید منوساکارید‌های آلدوزی می‌باشد. به طور همزمان ۳و۵-دی نیترو سالیسیلیک اسید^[۶۹] (DNS) تحت شرایط قلیایی به ۳-آمینو، ۵-نیتروسالیسیلیک اسید احیا می‌شود.اگر چه، در این فرایند واکنش‌های جانبی زیادی وجود دارد،اما، نوع واکنش به طبیعت قند‌های کاهنده بستگی دارد. قند‌های کاهنده متفاوت معمولاً شدت رنگی متفاوتی دارند. بنابراین، ضروری است تا برای هر قند، کالیبراسیون خاص آن قند صورت گیرد.
در این روش ابتدا محلول معرف قندی تهیه شد. برای این منظور ۱۰ گرم دی نیترو سالیسیلیک اسید، ۵/۰ گرم سولفیت سدیم و ۱۰ گرم هیدروکسیدسدیم در یک بالن یک لیتری ریخته و با آب مقطر به حجم نهایی (یک لیتر) رسانده شد. محلول به دست آمده به کمک دستگاه همزن مغناطیسی کاملاً همگن شد. هم چنین، برای تهیه محلول تثبیت واکنش، ۴۰۰ گرم سدیم پتاسیم تارتارات را در ۱۰۰۰ میلی‌لیتر آب مقطر حرارت داده تا کاملاً حل شود ]۶۳[.
برای استفاده از معرف قند باید منحنی استاندارد قند مربوط به این معرف ترسیم گردد. این منحنی استاندارد که به صورت خطی می‌باشد، با تأثیرات این معرف بر غلظت‌های مختلفی از هر قند به دست می‌آید. سپس در طول آزمایش با مراجعه به این منحنی استاندارد و استفاده از روش طیف‌سنجی نوری می‌توان غلظت قند را محاسبه نمود. این روش با بهره گرفتن از دستگاه اسپکتروفتومتر و بر پایه جذب در طول موج ۵۴۰ نانومتر انجام می‌شود (شکل ۳-۸). به این صورت که ابتدا باید دستگاه را با محلول شاهد (محلولی که مبنای اختلاف نمونه‌های آزمایشی باشد) کالیبره کرد. سپس می توان با قرار دادن نمونه مورد آزمایش در دستگاه، میزان جذب آن را با در نظر گرفتن اختلاف با شاهد به دست آورد.

شکل ۳-۸: محلول DNS و دستگاه اسپکتروفتومتر مورد استفاده در این پروژه
۳-۱۲-۲- تهیه منحنی استاندارد قند
برای تهیه منحنی استاندارد قند ابتدا به طور جداگانه محلول‌هایی با غلظت‎‌های متفاوتی از گلوکز (از غلظت ۴/۰ تا ۲ گرم بر لیتر) ساخته شد. سپس به هر یک از لوله‌های آزمایش، به طور جداگانه ۱ میلی‌لیتر از هر محلول گلوکز به همراه ۱ میلی‌لیتر معرف قند اضافه گردید. برای تهیه محلول شاهد نیز در لوله‌ی آزمایش دیگری، ۱ میلی‌لیتر آب مقطر و ۱ میلی‌لیتر از محلول معرف اضافه شد.همه‌ی لوله‌ها برای مدت ۱۵ دقیقه در آب جوش و بعد از آن بلافاصله به مدت ۵ دقیقه درحمام آب یخ قرار گرفتند، سپس به هر لوله ۸ میلی‌لیتر آب مقطر اضافه شد و توسط دستگاه اسپکتروفتومتر در طول موج ۵۴۰ نانومتر میزان جذب مربوط به هر غلظت خوانده شد. در نهایت نمودار غلظت قند مطابق با شکل ۳-۹ بر حسب میزان جذب ترسیم شد. معادله خطی بهصورت معادله ۳-۳ برآورد گردید که با بهره گرفتن از آن غلظت قند در میزان جذب‌های مختلف محاسبه شد.
(۳-۳) ۰۱۱/۰ –x ۴۹۵/۰ y =
که در آن، x، غلظت قند برحسب گرم بر لیتر، y، میزان جذب در۵۴۰ نانومتر می باشد.
شکل ۳-۹: منحنی استاندارد گلوکز جهت سنجش میزان قند در طول موج ۵۴۰ نانومتر
۳-۱۳- محاسبه اسیدیته چربی
در ابتدا به ۵۰ میلی لیتر اتانول، ۱ میلی لیتر شناساگر فنول فتالئین اضافه نموده و محلول فوق در یک ارلن حرارت داده شد. زمانی که دمای اتانول به بالاتر از ۷۰ درجه سانتی گراد رسید با محلول پتاسیم هیدروکسید با غلظت مشخص خنثی گردید. نقطه پایان با ثابت ماندن رنگ ارغوانی مشخص شد. سپس مقدار مشخصی از نمونه به اتانول اضافه شد و محلول در حال جوش با پتاسیم هیدروکسید خنثی گردید. عدد اسیدی از فرمول ۳-۴ محاسبه می شود (در تمام مراحل فوق محلول به صورت یکنواخت هم زده می شود):
(۳-۴) (وزن نمونه) /(غلظت محلول پتاسیم هیدروکسید ×حجم پتاسیم هیدروکسید × ۱/۵۶)₌عدد اسیدیته
۳-۱۴- تعیین درصد مواد استخراجی
اندازه ­گیری مقدار مواد استخراجی محلول در اتانول- استون طبق آئین­نامه T204 cm-97 استاندارد TAPPI انجام گرفت ]۶۴[. ابتدا ۵ گرم پودر بر مبنای وزن خشک داخل کارتوش ریخته و کارتوش داخل سوکسوله ۲۵۰ میلی­لیتری گذاشته شد. سپس ۲۰۰ میلی لیتر محلول اتانول- استون با نسبت ۲:۱ داخل بالن ۵۰۰ میلی­لیتری ریخته و سوکسوله بر روی بالن و مبرد بر روی سوکسوله و مجموعه روی اجاق برقی قرار گرفت و جریان آب سرد برقرار گردید (شکل ۳-۱۰). حرارت طوری تنظیم شد که هر ساعت ۴ بار سیفون انجام شود. بعد از گذشت ۸ ساعت حلال بازیابی شد و محتویات بالن صاف شد. سپس کاغذ صافی در آون با حرارت ۱۰۵ درجه سانتی ­گراد به مدت ۳ ساعت قرار گرفت تا خشک شود. بعد از آون، کاغذ صافی به دسیکاتور منتقل و پس از سرد شدن توزین شد. درصد مواد استخراجی با فرمول ۳-۵محاسبه شد:
(۳-۵) (وزن اولیه پودر/ وزن مواد استخراجی خشک) × ۱۰۰₌ درصد مواد استخراجی
شکل ۳-۱۰: دستگاه سوکسوله برای اندازه گیری مواد استخراجی
۳-۱۵- تعیین درصد سلولز

رده اول تامین کنندگان

رده دوم تامین کنندگان

D

D

D

D

S

مشتریان

توزیع کننده

تولید کننده

رده اول تامین کنندگان

رده دوم تامین کنندگان

شکل ۲-۱ بخشهای عرضه و تقاضای زنجیره ارزش (منبع : غضنفری ؛۱۳۸۰)

۲-۶- نیاز به مدیریت زنجیره تامین

در گذشته، اکثر سازمانها کمتر زنجیره های تامین خود را مدیریت می کردند. در عوض تمایل داشتند که برروی عملیات خودشان و برروی تامین کنندگان بلافصل خودشان تمرکز کنند. هرچند که، چند عامل مدیریت زنجیره تامین را برای سازمانهای تجاری ای که زنجیره تامین خود را به طور فعال اداره می کنند مطلوب می سازد. عوامل عمده عبارتند از:

نیاز به بهبود عملیات: در طول دهه گذشته بسیاری از سازمانها فعالیتهایی مانند تولید ناب و مدیریت کیفیت جامع را انجام می دهند. در نتیجه آنها قادر خواهند بود که کیفیت بهبودیافته ای را کسب کرده و در عین حال مقدار زیادی از هزینه های اضافی خارج از سیستم خود را از بین ببرند. اگرچه هنوز جایی برای بهبود وجود دارد. اکنون فرصت به طور عمده در تهیه و تدارک، توزیع و پشتیبانی - زنجیره تامین وجود دارد. افزایش سطح منبع یابی از خارج^[۷]: سازمانها در حال افزایش سطوح منبع یابی از بیرون خود هستند؛ یعنی خرید کالا و خدمات به جای تولید یا فراهم کردن آنها توســط خود سازمانها. همان طور کــه سطح منبع یــابی از خارج افزایش می یابد سازمانها حجم زیادی از یک سازمان و تامین کنندگان آن است. این وظیفه جهت کسب کالاها و یا خدماتی که برای تولید محصولات یا تامین خدمات برای مشتریــــان سازمـان عمل می کند. خرید تامین کنندگان را انتخاب می کند، در قراردادها مذاکره می کند، ائتلافهایی را ایجاد و به عنوان رابطه بین تامین کنندگان و بخشهای مختلف داخلی عمل می کند. خرید در مدیریت زنجیره تامین اهمیت فزاینده ای کسب کرده است. چندین عامل در این امر سهم دارند:
افزایش منبع یابی از خارج: نکته ای حاصل شده که هزینه های مواد و ملزومات خیلی بیشتر از هزینه نیروی کار است. افزایش تبدیل به تولید ناب و نیازمندیهای JIT ، که به معنی اندازه دسته کوچکتر، نیاز برای زمانبندی دقیق تحویلها، کیفیت بالاتر و مقدارهای دقیق و کامل است. افزایش جهانی شدن: بخش عرضه یک زنجیره تامین (ارزش) متشکل از یک یا چند تامین کننده است، همه در زنجیره به هم مرتبط هستند و هریک قادرند برروی اثربخشی - یا عدم اثربخشی - زنجیره تامین اثر داشته باشند. علاوه براین، ضروری است که برنامه ریزی و اجرا به طور دقیقی بین تامین کنندگان و همه اعضای بخش تقاضای آنها هماهنگ شوند.نزدیکی به بازار یا نزدیکی به منابع عرضه، یا نزدیکی به هردو ممکن است امکان پذیر باشد. در مدیریت کیفیت جامع به محک زنی^[۸] ارجاع داده می شود، یعنی ارزیابی موقعیتی که شرکت اکنون قرار دارد و استفاده از آن به عنوان یک رهنمود برای موقعیتی که شرکت می خواهد در آینده قرار گیرد. اگرچه، یک شرکت باید عملکرد را ارزیابی کرده واهداف کلی را برحسب کل زنجیره تامین، نه فقط خود شرکت به تنهایی، تعیین کند(پویا،۱۳۸۴،۴۴).
یک شرکت ممکن است اهداف والایی را برای خود برای به حداقل رساندن موجودی تعیین کند اما اگر سطوح موجودی تامین کنندگان شرکت لازم باشد که بالا باشد به طوری که شرکت بتواند به اهداف محلی خودش بدون توجه به هــزینــه هــای تــامین کنندگان دست یابد، سپس هزینه موجودی بالا برای شرکت به عنوان هزینه های تحویل قطعات و هزینه مواد بالاتری محسوب می شود. اگر شرکتی به اهداف کیفی خود دست یابد و برنامه های کیفیت تامین کنندگان خود را نادیده بگیرد، سپس به طور معکوس کنندگان قادر به تحویل سریع به مشتریان و دوباره پرکردن موجودیهای انبار از طریق تامین کنندگان می شوند. اگر هر کسی همراه با زنجیره تامین اطلاعات مشابه را در زمان مشابه به دست آورد، این امر آنها را قادر می سازد که به طور دقیقی هماهنگ شوند و در نتیجه عدم اطمینان کاهش یابد که به نوبه خود به آنها امکان کاهش سطوح موجودی را می دهد(کوهن و دیگران،۷۸،۱۳۷۹)
انواع و تعداد تسهیلات و امکاناتی که ساخته می شود (یا به دست آورده می شود) و مکانی که آنها قرار داده می شوند از موضوعهای طراحی استراتژیک زنجیره تامین هستند. به دلیل اینکه هزینه های حمــل و نقل و توزیع می تواند بخش قابل ملاحظه ای از هزینه های زنجیره تامین را تشکیل دهد، تصمیم در مورد تسهیلات و مکانیابی آنها تعهدهای پرهزینه و بلندمدتی هستند، همین طور آن تصمیم ها، تصمیم های طراحی دیگری مانند اینکه کدام تامین کنندگان به کار روند، شیوه و طریقه حمل و نقل، مراکز توزیع و بازارهای مشتری را دیکته می کنند. برای مثال ۷۵ درصد تامین کنندگان هوندا در ۱۵۰ مایلی کارخانه اُُهایو، ویرسویل قرار دارند. شرکت وال مارت نمونه ای است که این ویژگیهای مختلف طراحی ذکر شده را در یک زنجیره تامین موفق و موثر ادغام و ترکیب کرده است. استراتژی رقابتی وال مارت تامین کالاهای باکیفیت برای مشتریان خود در زمان و مکانی که آنها می خواهند و در یک قیمت رقابتی(همان،۷۹)
کلید و راهنما برای دستیابی به این اهداف استراتژیک خصیصه طراحی زنجیره تامین یعنی سیستم فرا بارانداز^[۹] است: (کالایی که از یک تامیـن کننده به انبار می رسند از کامیون تامین کننده بارگیری شده و به کامیونهای رهسپار به خارج یا بیرون رو بارگذاری می شوند که به موجب آن از ذخیره کردن و انبار اجتناب می شود.) در سیستم فرابارانداز محصولات به انبارهای وال مارت با یک مبنای پیوسته تحویل داده می شوند و به فروشگاه ها بدون اینکه در موجودی قرار بگیرند توزیع می شوند. کالاها از یک بارگیری بارانداز تا بارگیری بارانداز دیگر در ظرف ۴۸ ساعت یا کمتر عبور می کنند. این سیستم به وال مارت امکان می دهد که کامیونهای کامل و پراز کالا را بخرد در عین حال از هزینه جابجایی و موجودی نیز اجتناب می‌شود(همان،۸۰).

۲-۷- معیارهای عملکرد

مهم است که عملکرد زنجیره تامین را ارزیابی و پیگیری کنیم، مخصوصاً به علت اینکه چندین سازمان در این زنجیره درگیر هستنــد. برای این مقصود انواعی از معیارها می توانند استفاده شوند. یک رویکرد استفاده از مدل مرجع عملیات زنجیره تامین^[۱۰] است که بیانگر تلاشی برای استانداردکردن ارزیابی عملکرد زنجیره تامین به شمار می رود.
معیارهای اندازه گیری عبارتند از:
تحویل به موقع؛
زمان تحویل برآورده کردن سفارش؛
نرخ پرکردن (کسری تقاضا که از موجودی برآورده می شود)؛
برآورده کردن کامل سفارش؛
زمان پاسخگویی زنجیره تامین؛
انعطاف پذیری تولید؛
هزینه مدیریت زنجیره تامین؛
هزینه گارانتی به عنوان درصدی از درآمد؛
ارزش افزوده هر کارمند؛
روزهای کل موجود در مورد عرضه؛
زمان سیکل صندوق به صندوق؛
نرخ جابجایی دارایی خالص.
یک چارچوب مفهومی
مدیریت زنجیره تامین، همان طور که امروزه عمل می کند، از بازاریابی، پشتیبانی و تولید نشأت گرفته است. سه بعد در مورد مدیریت زنجیره تامین وجود دارد که در شکل ۳ نشان داده شده است. این سه بعد عبارتند از: (۱) هماهنگی درون عملکردی (اداره فعالیتها و فرآیندها در درون وظیفه پشتیبانی یک شرکت)؛ (۲) هماهنگی فعالیتهای بین عملکردی (از قبیل هماهنگی بین پشتیبانی و مالی، پشتیبانی و تولید، و پشتیبانی و بازاریابی) همان طور که آنها در بین زمینه های عملکردی شرکت صورت می گیرند؛ و (۳) هماهنگی فعالیتهای بین سازمانی زنجیره تامین که بین شرکتهایی که از نظر قانونی جدا هستند در درون کانال جریان محصول مانند بین یک شرکت و تامین کنندگان آن صورت می گیرد. یک عامل متمایز در بین هریک از این ابعاد عبارتست از مقدار کنترلی که مدیر بر جریان محصول برای دستیابی به هماهنگی دارد(جعفر نژاد،۲۰۰۰،۳۶).
که وسیله ای برای مدیریت کردن ائتلاف وجود داشته باشد. برای اینکه اتحاد سالم و دست نخورده باقی بماند، پاداشهای همکاری باید مجدداً توزیع شوند. این امر مستلزم انجام سه کار است:
(۱) یک نوع وسیله اندازه گیری جدید ماوراء رویه های معمول حسابداری برای دربرگرفتن داده های بین سازمانی و بیان آنها در واژه هایی که تجزیه وتحلیل منافع را آسان کند؛
(۲) یک مکانیسم اشتراک اطلاعات برای انتقال اطلاعات مربوط به منافع وابسته به اشتراک مساعی^[۱۱] درمیان اعضای کانال؛
(۳) یک روش تخصیص برای توزیع مجدد پاداشهای همکـاری به طریقی که همه بخشها به طور عادلانه منتفع شوند.

انسان گرایی درروان شناسی معاصر جایگاه مهمی احراز کرده است، به گونه ای که گاهی در برابر رفتارگرایی، و روان‌کاوی از آن به عنوان دیدگاه سوم یاد می شود. این دیدگاه در کل روان شناسی و بویژه در حوضه روان‌شناسی رشد و به طور خاصی در روان – شناسی رشد شخصیت، تاثیربسزایی داشته است (پترسون، ۱۹۸۸). نقش عمده انسان گرایان در بحث رشد شخصیت، موضع گیری در برابردیدگاه‌های رفتارگرایی است. رفتارگراها انسان را منفعل و ساخته محیط می دانند. در حالی که انسان گراها تاکید می کنند که انسان تحت تأثیر انتخاب فعال خویش قراردارد. در بین انسان گراها دو چهره برجسته وجوددارد. «کارل راجرز» و «آبراهام مزلو». ابتدا رشد شخصیت وعزت نفس را از دیدگاه مزلو مطرح می کنیم و بعد نظر راجرز را بیان می کنیم.
نظریه مزلو:
مزلو معتقد است همه افراد جامعه مابه یک ارزشیابی ثابت و استوار و معمولاً عالی از خودشان و به احترام به خود یا عزت نفس و یا به احترام به دیگران، تمایل یا نیاز دارند(مزلو، ۱۹۵۴). او نیاز به احترام را دو نوع می‌داند که عبارتند از: احترامی که دیگران به ما می‌گذارند و احترامی که خود به خود می‌گذاریم. وقتی احساس احترام درونی می کنیم که به خود احترام بگذاریم. یعنی احساس ایمنی درونی و اعتماد به خود پیدا کنیم و خود را ارزشمند و شایسته احساس کنیم زمانی که فاقد احترام به خود باشیم در مقابله بازندگی احساس حقارت – دلسردی و ناتوانی می‌کنیم، این احساسات خود به وجودآورنده دلسردی و یاس اساسی و یا گرایش‌ های روان نژندانه یا جبرانی خواهد شد(شولتز، ۱۹۷۷). به نظر مزلو در همه انسان‌ها تلاش یا گرایش فطری برای تحقق خود هست. تحقق خود را می توان کمال عالی و کاربرد همه توانایی‌ها و متحقق ساختن تمامی خصایص و قابلیت‌ها دانست(شولتر، ۱۹۷۷). مزلو در مطالعات خود، دریافت که نوعی اطمینان درونی و یا حس غلبه در انسان‌ها وجود دارد و آن را، جزء ارزش دادن به خود و اطمینان از شخصیت خویشتن، چیز دیگری تصور نمی کرد. او خودشکوفایی را در به کارگیری و پرورش کامل استعدادهای بالقوه یعنی به فعلیت درآوردن «خود» واطمینان از خود می‌دانست – یعنی آن‌گونه شود که می تواند بشود. این بیان مزلواندرز «نیچه» را به یاد می آورد که می گفت «آن چیزی شو که هستی»(شکرکن، ۱۳۷۲).

نظریه ی راجرز:
تصور نسبتاً دائمی هر فرد راجع به ارزشی که او برای خود قائل می‌شود و رابطه این ارزش یا خود واقعی است که شامل تمام افکار، ادراک‌ها و ارزش‌ها که من را تشکیل می‌دهد و من شامل آنچه هستم وآنچه می‌توانم و بر ادراک فرد از جهان تأثیر دارد. پشتکار انسان را موفق می‌کند و بهترین نردبان ترقی است. افرادی که بر عزت نفس و پشتکار خود تکیه دادند، بیش از اشخاصی که به قریحه و مواهب طبیعی خود متکی هستند بر رستگاری و پیشرفت نزدیکند و از خسران دور هستند. نسبت پشتکار و عزت نفس با مواهب طبیعی مثل نسبت اراده است به قابلیت، همانطوری که شخص هر قدر قابلیت انجام کاری را داشته باشد تا اراده انجام آن را نکند به انجامش موفق نخواهد شد، همینطور هم هر قدر انسان، صاحب ذوق و قریحه و هوش باشد تا آن ذوق مقرون به پشتکار و عزت نفس و تلاش نباشد مثمرثمر نیست، پس عزت نفس اساس امید است(سیف‌پناهی، ۱۳۷۸).
مفهوم خویشتن مهمترین پدیده و عنصراساسی در نظریه راجرز است. به نظر راجرز، انسان عوامل محیط خود را درک می کند ودر ذهن خود به آن معنی می دهد- مجموعه این سیستم ادراکی و معنایی، میدان پدیداری روانی فرد را می سازد. به مرور که آگاهی از خود ظاهرمی شود او فرد نیازی شکل می گیرد که نیاز به توجه مثبت و احترام نامیده می شود. نیاز به دریافت توجه مثبت، آن‌قدر قوی است که فرد ممکن است آن‌را به تجارت مثبتی که در جریان تحقیق نفس احساس می کند، ترجیح دهد. از طریق نگرش های مثبت و احترام‌ آمیزی که توسط دیگران نسبت به فرد بروز داده می شود احترام و توجه مثبت نسبت به خود، به وجود می آید. پس از تشکیل نگرش مثبت نسبت به خود، در فرد به جای آن که او توجه مثبت و احترام را از دیگران بگیرد، از خودش می گیرد. به وجود آمدن نگرش مثبت و احترام آمیز نسبت به خود در فرد، گام دیگری درجهت ایجاد یک شخصیت خودمختار و سالم است (شفیع آبادی، ۱۳۷۱). هنگامی که خود رشد می کند، انسان نسبت به دوستی و قبول دیگران احساس علاقه و نیازمی کند و توجه مثبت نامشروط دیگران را طلب می‌کند. – راجرز این نیاز را ذاتی انسان می داند (فریک، ۱۹۷۱).
توجه مثبت که انسان یک نیاز عمومی و بسیار جدی و شایع است. در صورتی‌ که ناکام بماند- در کودک حالتی می کند که راجرز «توجه مثبت مشروط» می خواند یعنی عشق و محبتی که کودک دریافت می کند، مشروط به رفتار درست او نسبت با پرورش توجه مثبت مشروط کودک شیرخوار انتظارات مادر را درونی می سازد و با این عمل گرایش های مادر می گیرد و در مورد خود بکار می برد. حاصل این وضع که کودک نخست توجه مثبت مشروط را از مادر و سپس از خود دریافت می کند پیرایش شرایط ارزشمندی است یعنی کودک برای ارزشمند بودن خود شرط هایی قایل می شود و تنها در شرایط خاصی خود را ارزشمند می‌یابد(شواتز،۱۹۷۷).
خلاصه این که راجرز معتقد است که اگر اولیا از همان اول زندگی به طفل محبت بدون قید و شرط دهند بعدها از چنان عزت نفسی برخوردار می شوند که لزومی در طرد کردن تجارب واقعی نمی بینند و در هر شرایطی خود را اندیشمند می‌دانند چنین شخصی آزاد و رهاست و می تواند به تحقیق خود بپردازد و سهم استعدادهای بالقوه‌اش را بپروراند. لیکن اگر اولیاء به طفل به طور مشروط مهر و محبت کنند و یا نظر مثبت دهند کودک تجربه هایی را که با خودپنداریش هماهنگ نباشد طرد و انکارمی کند (شاملو،۱۳۷۰).
۲-۲-۳ خلاقیت
مثل هر مفهوم نظری و انسانی دیگر، تعریف خلاقیت نیز تابع گرایشات و برداشت های شخصی و مکتبی صاحبنظران است که در مجموع مشابه به نظر می رسند. به منظور جلوگیری از طولانی شدن بحث، ذیلا به ذکر تعاریف خلاصه چند تن از مشاهیر زمینه تحقیقات و منابع علمی خلاقیت اشاره می گردد.
- فرهنگ توصیفی اصطلاحات روانشناسی: “تفکرخلاق تفکری است که مشخصه اصلی آن توانائی کنارگذاشتن فرض های غیرلازم و زایش افکاراصیل است “(برونو، ۱۳۷۰).
- استیفن رابینز^[۶۵](۱۹۹۱): “خلاقیت به معنای ترکیب ایده ها در یک روش منحصر به فرد یا ایجاد پیوستگی بین ایده هاست “(طالب زاده و انوری، ۱۳۷۵).
- استین، پارنس و هاردینگ^[۶۶](۱۹۶۲): “خلاقیت همان چیزی است که به ایجاد یک کار جدید منجر می شود، که در زمانی به عنوان یک چیز قابل دفاع یا مفید یا خشنود کننده مورد قبول گروه قابل توجهی قرار گیرد".
- مدنیک^[۶۷] (۱۹۶۲): “خلاقیت عبارت از سازمان دادن به عناصر همخوانده به صورت ترکیبهای جدیدی است که به خواسته های خاص پاسخ می دهند یا اینکه به گونه ای مفید هستند “.
- فاکس^[۶۸] (۱۹۶۶):” فرایند خلاق به هر نوع فرایند تفکری گفته می شود که مساله را به طریق مفید و بدیع حل کند".
- هورلاک^[۶۹] (۱۹۸۲): “خلاقیت در واقع همان شکل کنترل شده تخیل است که منجر به نوعی ابداع و نوآوری می گردد".
- استرنبرگ^[۷۰] (۱۹۸۹): ” خلاقیت ترکیبی از قدرت ابتکار، انعطاف پذیری و حساسیت در برابر نظریاتی که یادگیرنده را قادر می سازد خارج از نتایج تفکر نامعقول به نتایج متفاوت و مولد بیندیشد که حاصل آن رضایت شخصی و احتمالا خشنودی دیگران خواهد بود"( کفایت، ۱۳۷۳).
- لوتانز^[۷۱](۱۹۹۲): “خلاقیت به وجود آوردن تلفیقی از اندیشه ها و رهیافت های افراد و یا گروه ها در یک روش جدید، است"(انوری، ۲۰۰۷).
- فرانکن^[۷۲] (۲۰۰۵): “خلاقیت رویکرد خلق یا تشخیص ایده ها و احتمالاتی است که در حل مسئله یا در ارتباطات انسانی و سرگرم کردن خود و دیگران مفید است"وی اضافه می کند که برای خلاق بودن، افراد باید قادر باشند که مسائل را از دیدی تازه بنگرند، احتمالات و جایگزینهای بدیع خلق نمایند ( همتی، ۱۳۸۷).
- هالپرن ^[۷۳]: خلاقیت توانائی شکل دادن به ترکیب تازه ای از نظرات یا ایده ها برای رسیدن به یک نیاز یا تحقق یک هدف می باشد"( سایت فکر نو، به نقل از نگین برات، ۱۳۸۲).
- تورنس^[۷۴] (۱۹۷۳): "خلاقیت عبارت است از حساسیت به مسائل، کمبودها، مشکلات وخطاهای موجود در دانش، حدس زدن، تشکیل فرضیه هایی در باره این کمبودها، ارزشیابی و آزمایش این حدسها و فرضیه ها و احتمالاً اصلاح و آزمودن مجدد آنها و در نهایت نتیجه گیری “. تورنس که تحت تاثیر چهارچوب نظری گیلفورد است خلاقیت را مرکب از چهار عامل اصلی می دانند که عبارتند از:
۱- سیالی^[۷۵] : توانائی تولید تعداد بی شماری ایده در قالب تصویر با فرض پاسخ و عقیده در مورد آن.
۲- ابتکار^[۷۶] : توانائی تولید ایده هایی که از ایده های عادی و رایج متفاوت است.
۳- انعطاف پذیری^[۷۷] : توانائی تولید انواع گوناگون و متنوع ایده ها در قالب تصویر و ارائه راه حلهای نو.
۴- بسط^[۷۸] : توانائی اضافه کردن جزئیات یا تکمیل ایده های تصویری( کفایت، ۱۳۷۳).
به زبان ساده می توان گفت : “خلاقیت عبارت است از بکارگیری توانائیهای ذهنی برای ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید “. از مضامین بکار گرفته شده در تعاریف فوق چنین برمی آید که اولاً ماهیت خلاقیت به چگونگی تفکر انسان و نتیجه آن بستگی دارد و ثانیاً مشتمل بر یافتن راه ها و روش های جدید و مؤثر می باشد. بنابراین بدون وجود سه ویژگی اساسی:
۱- ذهنی بودن^[۷۹]
۲- نوبودن^[۸۰]
۳- موثر بودن ^[۸۱]
نمی توان لفظ خلاقیت را بر یک فرایند و فعالیت ذهنی و یا عملکرد اطلاق نمود.
درحقیقت، از آنچه که ما به عنوان خلاقیت و تفکر خلاق^[۸۲] ازآن نام می بریم شامل یک فرایند ذهنی و نتیجه نوع فکرانسان است یعنی چیزی که چگونگی فعالیت فکری فرد و نتیجه آن است بعبارتی خلاقیت تفکری است که شامل نگرش نو و ایده های بکر می باشد. بدیهی است خلاقیت مثل هر مفهوم دیگر ذهنی، تعاریف مختلفی از اصطلاح خلاقیت ارائه شده است. پیچیدگی و دشواری شناخت ماهیت، تعریف و کارکرد خلاقیت، بیشتر ناشی از ماهیت غامض کنشهای مغزی است(بزرگ خلیلی،۱۳۸۷).
نظریه های خلاقیت
در مورد خلاقیت چون سایر مفاهیم روانشناسی دیدگاه های مختلف و متفاوتی وجود دارد که ماهیت، خاستگاه و کارکرد آنرا به شکلی خاص تبیین می نماید. در این مجال به اختصار به مهم ترین آنها اشاره می شود.
- خلاقیت به عنوان ودیعه الهی^[۸۳] : در دنیای باستان، فیلسوفانی چون افلاطون معتقد بودند که خداوند اذهان این گونه مردان را از آنها گرفته و با دادن قوه ابتکار آنان را به عنوان سفیرانش بکار می گیرد (افلاطون^[۸۴]، ۱۹۲۵). عنصر خلاقیت فرد یک هدیه خداوندی است و بیش از آنکه از تربیت ناشی شود از الهام ناشی می‌شود (کارلایل^[۸۵] ، ۱۹۳۴ ). سامرست موام نیز معتقد بود الهام پایه واساس تفکر خلاق است (مؤیدنیا، ۱۳۸۴).
- خلاقیت به عنوان دیوانگی^[۸۶] : این دیدگاه قدیمی خلاقیت را نوعی جنون و دیوانگی تلقی می کند غیرعادی بودن، بی ارادگی، خودجوشی و ظاهر غیرعقلائی خلاقیت عاملی بود که افرادی چون لمبروزو( ۱۹۸۱)، خلاقیت را نتیجه آسیب عقلی دانسته و برای اثبات ادعای خود نمونه هایی از افراد نابغه و مشاهیر را نام ببرد که کم وبیش عصبی و یا دیوانه بوده اند. مثلا فیلسوفی چون نیچه در تمام زندگی بخصوص زمان خلق آثار خود بین حالت تعادل وعدم تعادل روانی به سر برده است. امروزه نیز افراد عامی بعضا کار غیرعادی و خلاقانه را که تا حدود زیادی از استانداردهای رفتاری و عرف جامعه متفاوت باشد بیمارگونه می پندارند. براساس تحقیقات انجام شده خودکشی، تمایل کمتر به ازدواج و داشتن فرزند کمتر و طلاق زیاد در زندگی افراد خلاق بیشتر از نرم جامعه است. تحقیقات جدید صورت گرفته براساس معیارهایIV-DSM^[87] ( چهارمین ویرایش سیستم طبقه بندی بیماریهای روانی - انجمن روانپزشکی امریکا) نشانگر شیوع بیشتر اختلالات روانی در میان افراد خلاق است. شایع ترین اختلالات انواع بیماریهای اسکیزوفرنیا و اختلالات خلقی گزارش شده است. امیل کراپلین طی تحقیقات خود به این نکته اشاره می کند که احتمالاً اختلال روانی مانیا^[۸۸] (شیدائی) باعث دگرگونی هایی در فرایند تفکر شده و منجر به افزایش خلاقیت گردد. خودکشی و اختلالات روانی بیشتر در میان هنرمندان که مصادیق بارز خلاقیت محسوب می شوند دلیل دیگر ارتباط بیماریهای روانی و خلاقیت شمرده می شود. فلیکس پست( ۱۹۹۴)، روانشناس انگلیسی با بررسی فراوانی اختلالات روانی در بین افراد خلاق و برجسته نشان داده است که ارتباطی بین این دو عامل وجود دارد ( احدی، مظاهری و فخری، ۱۳۷۱، ص۳). عامه مردم نیز کم وبیش در مورد ایده ها ی خلاقانه نظر نامناسبی دارند بطوریکه با مسخره کردن و دیوانه پنداری موجب یاس افراد خلاق می شوند. برنارد شاو در این باره می گوید ” تمام اندیشه های بزرگ ابتداء مسخره پنداشته می شوند “( مؤید نیا، ۱۳۸۴).
- خلاقیت بعنوان نبوغ شهودی^[۸۹] : با تعدیل دیدگاه دیوانه پنداری، ماهیت اشراقی ^[۹۰]، شهودی و غیرقابل آموزش بودن خلاقیت مطرح گردید که دارنده آن شخصی نادر و متفاوت تلقی شود که می تواند بدون واسطه و استفاده از قدرت استدلال و بطور مستقیم ایده خلاق را دریابد. لغزشهای ظاهرا غیرمنطقی، کپرنیک و کالیله را یاری کردند تا نظریه های خود را به نظم درآورنداینان راه های ذهنی معمولی و منطقی تفکر را پیگیری نکردند. بلکه به واسطه کمک ذهن ناخودآگاه هدایت شده اند. مطابق این دیدگاه خلاقیت را نمی توان آموزش داد چرا که غیرقابل پیش بینی بوده و از اصول خاصی پیروی نمی کند و درعین حال غیرعقلائی ومختص افراد غیرعادی است ( مردیث^[۹۱] ، ۱۹۱۱ ). درمجموع خطرناک است که بپنداریم خلاقیت ها از مکاشفه و اشراق سرچشمه می گیرند و نتیجه بگیریم که دیگر نمی توانیم و نیازمند هم نیستیم کاری در این باره انجام دهیم این کار شبیه معمای جعبه سیاه است که مستلزم به کنار گذاشتن مساعی آگاهانه و در انتظار ظهور مکاشفه نشستن است. با این حال امیدواری ما به شهود و مکاشفه باید گاهگاهی باشد نه همیشگی. با این فرض سهم آن نیزارزشمند خواهد بود ( قاسمی، ۱۳۸۶).
- خلاقیت به عنوان نیروی حیاتی^[۹۲] : داروین به موازات نظریه مشهور تکاملی خود، خلاقیت را عامل ذاتی حیات که پیوسته در حال نوشدن است دانست. براین اساس ماده بی جان غیرخلاق محسوب می گردد. به نظر می رسد که نیروی خلاق تکامل، خود را به صور گوناگون پایان ناپذیری عرضه می کند که یکتا، بی نظیر، غیرقابل تکرار و بازگشت ناپذیر هستند. (دوبزهانسکی^[۹۳]، ۱۹۵۷). یکی از پیشتازان این نظریه بیولوژیکی شخصی بنام ادموند سینوت ( ۱۹۶۲ )، است وی اعتقاد داشت که حیات ماهیتا خلاق است چرا که خود را سازمان می دهد تنظیم میکند و همواره در حال نوشدن می باشد. در این میان انسان بی همتاست چون از داده های درهم و برهم، اثری هنری و یا علمی پدید می آورد انسان توانائی آنرا دارد که الگوهای تنظیمی خود را خلق کند ( قاسمی، ۱۳۸۶).
- نظریه تداعی گرایی^[۹۴] : تداعی گرایی بعنوان مکتب مسلط روانشناسی قرن نوزدهم امریکا و انگلستان که ریشه در افکار و عقاید جان لاک دارد اذعان می کند ایده های جدید، از ایده های قدیم و بوسیله آزمون و خطا حاصل می شوند به عبارت دیگر وقتی که ایده ای خاص در ذهن ظاهر شود ایده مرتبط نیز بلافاصله در ذهن متداعی می گردد هرقدر این دو ایده بیشتر، تازه تر و واضحتر بهم مرتبط باشند. احتمال همراه شدن آنها بیشترخواهد بود. بنابراین سه اصل مهم فروانی، تازگی و وضوح در نظریه تداعی گرایی مهم هستند. ایده‌های تازه در واقع ترکیبی از ایده های قدیم هستند که از نو سازماندهی شده اند. تفکر خلاق نیز چیزی جز برقراری ارتباطات ذهنی نیست وهرچه انسان قادر به تداعی بیشتری باشد خلاقیت بیشتری خواهد داشت( قاسمی، ۱۳۸۶).
- نظریه گشتالت^[۹۵] : کلی نگری شاکله نظریه گشتالت را تشکیل میدهد. فلذا خلاقیت نیزعبارت از بازسازی الگوهایی است که ساختار ناقص دارند و ذهن در صدد تکمیل آن است به عبارتی دیگر تفکر خلاق معمولا با وضعیتی مسئله دار شروع می شود که از جهاتی ناتمام است و نهایتا ذهن جهت کامل و هماهنگ کردن آن فعال شده و راه های جدیدمی یابد( قاسمی، ۱۳۸۶).
نظریه روانکاوی^[۹۶] :(خلاقیت بعنوان نتیجه تصعید^[۹۷] و پالایش روانی^[۹۸] و تعادل حیاتی^[۹۹] )همواره مفهوم روانکاوی نام زیگموندفروید (۱۹۴۹)، یکی از تاثیرگذارترین متفکرین تاریخ جهان و واضع تئوری روانکاوی را تداعی می کند. روانکاوی فروید، بیش از هرمکتب دیگری ایده هایی بنیادی در مورد خلاقیت ارائه داده است که رهنمودی برای پژوهشهای علمی مربوط است. فروید معتقد بود خلاقیت و هنر در واقع نوعی تطهیر عاطفی و پالایش روانی است که موجب حفظ سلامتی انسان می شود. به زعم او هنرمند خلاق کسی است که هنر را وسیله ای برای ابراز تعارضات درونی خود قرار داده و تمایلات مطرود و سرکوفته را در قالب پذیرفته شده ای ظاهر می سازد که در غیر این صورت می بایست شاهد روان نژندی فرد باشیم. به نظر فروید رشد و تعادل روانی فرد درگرو تعادل صحیح بین نیروهای خلاقه و نیروهای متهاجم(تا حدودی با برتری نیروهای خلاقه)بستگی دارد. فروید زندگی و هر نوع گرایش مثبت به آنرا ناشی از یک نیروی غریزی بنام اروس^[۱۰۰] ( نام خدای عشق در یونان قدیم وسمبل غریزه عشق به زنده ماندن ) می داند که سرمنشاء همه نیروهای خلاقه و حیاتی است. در مقابل از نیروی غریزی دیگری بنام تاناتوس^[۱۰۱] (نام خدای مرگ و برادر هوپنوس^[۱۰۲] که خدای خواب در نزد یونانیان قدیم بود) نام می برد که مانع خلاقیت و انرژی حیاتی است (وهاب زاده، ۱۳۶۶، ص۲۰). او معتقد بود خاستگاه خلاقیت، در تعارضی^[۱۰۳] است که در ذهن ناخودآگاه وجود دارد و ذهن پیوسته در پی حل آن است که در صورت حل موجه و موفقیت آمیزمنجر به خلاقیت میگردد(با کمک بخش خودآگاه شخصیت) و گرنه آن تعارض واپس زده شده و یا در شکل بیماری (روان نژندی^[۱۰۴] ) ظاهر می گردد(مغایر راه حل بخش خودآگاه شخصیت ). بنابراین خلاقیت و روان نژندی هر دو ریشه واحد در تعارضات ناخودآگاه فرد دارند یعنی هم فرد خلاق و هم فرد روان نژند با یک نیروی واحد هدایت می شوند. شخص خلاق، در واقع میزان کنترل “خود^[۱۰۵]” بر روی “نهاد^[۱۰۶]” را کم کرده و اجازه میدهد اندیشه های آزادخیز^[۱۰۷] ناخودآگاه بروز داده شوند یعنی تکانه های خلاق^[۱۰۸] از سطح ناخودآگاه به سطح خودآگاه آیند. به نظر فروید خلاقیت ماهیتی چون غذا دارد. بوسیله غذا تنش درونی و عدم تعادل ناشی از گرسنگی فرد رفع می گردد بوسیله خلاقیت نیز تنش فرد برطرف می گردد. در هرحال به زعم فروید خلاقیت ریشه بیمارگونه داشته و نتیجه عدم تعادل و تعارضات درونی است. فروید معتقد بود جوامع اساسا نسبت به رفتار خلاقانه حالت تدافعی و حتی سرکوبگر دارد.
روانکاوان و پیروان جدید فروید : آن ها معتقدند خلاقیت نه در ناخودآگاه، بلکه ریشه در نیمه آگاه دارد، ذهن نیمه آگاه بدلیل داشتن آزادی در جمع آوری ایده ها، مقایسه و آرایش مجدد آنها، سرچشمه خلاقیت به شمار می آید. افرد خلاق لزوما دارای زمینه های بیمارگونه و آشفتگی روانی نیستند بلکه همچون افرادی دارای چهارچوب شخصیتی محکم هستند تا بتوانند به عمق ناخودآگاه خود مراجعه و پس از کشفیات خلاقانه سالم به واقعیت برگردند. اریک فروم(۱۹۴۱)، بیان می دارد که خلاقیت در شرائط سلامتی و هماهنگی فعالیت روانی بروز داده می شود(کفایت، ۱۳۷۳). او پنج طرح شخصیتی را که شامل شخصیت پذیرا، بهره کش، سوداگر، محتکر و سازنده است توصیف می نماید که آخرین آنها نمونه کامل شخصیت رشد یافته بوده و ویژگی مهم آن ” عشق به خلاقیت “است. چهارچوب نظریه فروم در تائید نقش ویژه عوامل محیطی و فرهنگی است که به شخصیت افراد شکل می دهد. او می گوید ” افراد محصولی از فرهنگ خویش هستند” براین اساس در جوامع صنعتی، انسانها دچار از خودبیگانگی^[۱۰۹] می شوند(وهاب زاده، ۱۳۶۶).
- نظریه انسانگرایی کارل راجرز وآبراهام مازلو : راجرز (۱۹۵۴)، و مازلو(۱۹۶۲)، دو تن از مشهورترین روانشناسان انسانگرا^[۱۱۰] هستند. راجرز صاحب نظریه “پدیدارشناختی ^[۱۱۱]” معتقد است انگیزه عمده دررشد شخصیت عبارت است از ” تمایل فعلیت بخشیدن به استعدادها، توانائیها و خواسته ها “. خلاقیت نیز در حقیقت نوعی خودشکوفائی^[۱۱۲] بعنوان عالی ترین مرحله ارضاء نیازها و رشد شخصیت است و آن عبارت است از اینکه موجود زنده میل دارد و تلاش می کند تمام استعدادهای بالقوه خود را تا حد امکان بالفعل ساخته و تعالی ببخشد. (وهاب زاده، ۱۳۶۶). خاستگاه این میل، واقع بینی، استقلال عقیده و رضایت درونی فرداست. بطوریکه واقعیت پدیده ها را همانگونه که هستند بپذیرد، نظرات خود را تابع دیگران نسازد و از نتیجه تلاش فکری و کار خلاقانه نیز احساس شعف نماید. به زعم راجرز امنیت روانی و آزادی، احتمال ظهور خلاقیت را افزایش می دهند(مویدنیا، ۱۳۸۴). مازلو خلاقیت را به دو حالت عمده ” خلاقیت استعداد ویژه^[۱۱۳] ” و” خلاقیت خودشکوفائی ” تقسیم بندی می کند. به نظراو شکل اول می تواند همراه با حالت روان نژندی نیز بروز داده شود لکن شکل دوم در بستر شخصیتی سالم ظاهر می گردد (کفایت، ۱۳۷۳، ص ۲۸). هاتز^[۱۱۴](۲۰۰۱)، تصریح دارد در نظریه های انسان‌گرایانه خلاقیت ذاتی انسان در نظر گرفته شده است. چراکه انسان سرشت زیباشناسانه داشته و میل وافر به پیشرفت دارد و دراثر نیل به موفقیت و عملکرد خلاقانه احساس مثبت کسب می کند (حاجی دخت، ۱۳۸۷).
- نظریه تحلیل عوامل^[۱۱۵] گیلفورد^[۱۱۶] : در بحث ماهیت و اندازه گیری خلاقیت بیش از هرکس دیگر نام گلیفورد (۱۹۶۰)، مطرح است. به نظر او هوش ۱۲۰ عامل و توانائی مختلف را شامل می شود که تنها حدود ۵۰ عامل آن شناخته شده است. این توانائیها به دو دسته اصلی “مربوط به حافظه ” و “مربوط به تفکر” تقسیم می شوند البته سهم توانائیهای مربوط به تفکر خیلی زیادتر است. توانائیهای تفکر همگرا^[۱۱۷] و تفکر واگرا ^[۱۱۸] بخشی از توانائیهای تفکر هستند که هر کدام عوامل ریزتری نیز دارند. گیلفورد در ابتدا، توانائیهای مربوط به خلاقیت را شامل تفگر واگرا دانست اما بعداً دریافت عوامل جزیی تر دیگری نیز در این مقوله دخیل هستند. به نظر گیلفورد تفکر واگرا یا همان خلاقیت هشت بعداساسی به شرح زیر دارد که عبارتنداز : ( حسن زاده، ۱۳۸۳).
۱- حساسیت به مسئله^[۱۱۹] ۲- سیالی^[۱۲۰] ۳- افکار نوین^[۱۲۱] ۴ – انعطاف پذیری^[۱۲۲]
۵- هم نهادی ( ترکیب )^[۱۲۳] ۶- تحلیل گری^[۱۲۴] ۷- پیچیدگی^[۱۲۵] ۸- ارزشیابی ^[۱۲۶]
- نظریه رشد روانی – اجتماعی اریک اریکسون : یکی از نظریه پردازان بنام عرصه روانشناسی که در تائید تأثیر بلامنازع تجربه، فرهنگ، محیط و اجتماع در برابر وراثت بر شکل گیری شخصیت و خصوصیات روانی انسانها مانند ابتکار و خلاقیت سخن گفته اریک اریکسون (۱۹۰۲) ، روا نکاو و روانشناس مشهور آمریکایی و واضع نظریه رشد روانی – اجتماعی است که رابطه میان شخصیت و گستره اجتماع و فرهنگ را نشان می دهد وی هشت دوره قابل پیش بینی و معینی برای رشد که از بدو تولد شروع و تا کهنسالی ادامه می یابد فرض می کند که هرکدام دارای نیازها، تجارب، تضادها، تعارضات مخصوص خود است. برای مثال تجربه خلاقیت و ابتکار کودکان در مرحله سوم ( ۳ تا ۶ سالگی ) مطرح می گردد که در تضاد و تعارض با تجربه احساس گناه است و درحالت توازن، اکثر مردم حد میانه تجربه ها را در پیش می گیرند که در آن میزان تجربیاتی که احساس ابتکار را به آنها می دهد احتمالا بیشتر از میزان تجربیاتی است که منجر به احساس گناه می شود. در دوره سوم رشد کودک شروع به کشف جهان می کند و می آموزد که دنیا چگونه جایی است و او چگونه می تواند بر آن تاثیر گذارد. هرگاه فعالیت کودک موفقیت آمیز باشد، با دید سازنده با دنیا برخورد و حس ابتکار پیدا می کند و هرگاه مورد سرزنش و تنبیه قرار گیرد، در برابر بیشتر کارهای خود احساس گناه خواهد داشت. تاثیرات برخورد با تجارب و نحوه حل تعارضات، بیشتر در میانسالی خود را نشان می دهند که در صورت حل موفقیت آمیز تعارضات، توانائی همکاری و همراهی فرد با دیگران و اشتغال به کارهای خلاقانه فراهم می گردد. ( بنی جمالی و احدی، ۱۳۷۰).
- نظریه سینکتیکز یا بدیعه پردازی^[۱۲۷]گوردون : درسال ۱۹۶۱ ویلیام گوردون^[۱۲۸] این روش را برای توضیح جریان بروز خلاقیت و نوآوری ابداع و ارائه کرد. وی اعتقاد داشت می توان با یک سری تمرین های گروهی، خلاقیت را آموزش و توسعه داد مهم ترین عنصر در بدیعه پردازی همان استفاده از قیاس است. به زعم گوردون تولید فکر وعمل نوآورانه چندان ماهیت پیچیده ندارند و تقربیا برای تمام افراد قابل دسترس است وی چهار پایه برای بدیعه پردازی برشمرده که عبارتند از :
۱- خلاقیت به واسطه داشتن آثار شگرف ومفید در زندگی دارای اهمیّت است.
۲- فرایند خلاقیت به هیچ وجه اسرارآمیز نیست بطوریکه می توان آنرا شرح داد، آموزش داد و بکار برد عوام آنرا اسرارآمیز و ذاتی افراد خاص می پندارند در حالیکه با تحلیل آگاهانه قابل انتقال و افزایش است.

۴-۳-۴-۲-۴-توسعه‌ی محتوا وکاربردها
مزیت فناوری اطلاعات در یکپارچه‌سازی اطلاعات، (C7-16) شفاف‌سازی (C7-17) و استخراج اطلاعات (C7-18) است با توجه به نامناسب بودن ارائه‌ خدمات از سوی بنگاه‌ها و دولت (C6-9) و پایین بودن استفاده از فناوری اطلاعات در کشور در مقایسه با سایر کشورها (C3-13) دولت باید با ارائه‌ خدمات الکترونیکی ملی (C6-5) برنامه‌یی برای استفاده از فناوری اطلاعات در درون دولت داشته باشد (C1-29) و دستگاه‌های دولتی را به ارائه خدمات از طریق شبکه (C3-12) تشویق کند بر همین اساس تولید محتوی نیز باید به صورت جدی پیگیری شود. (C2-30) از نظر اولویت کاربردی نقطه‌ی آغاز باید جایی باشد که هم دستگاه‌های دولتی و هم مردم بتوانند خدمات را عرضه و استفاده کنند و این خدمات باید بخش بزرگی از جمعیت را پوشش دهد.(C1-3)

هر چند که تجربیاتی که در زمینه‌ی توسعه‌ی کاربردهای فناوری اطلاعات در کشور انجام شده است مثل ثبت‌نام کنکور، خرید کالا و خدمات، سفارش کالا و این‌جور موارد نمونه‌های موفقی بوده‌اند (C1-4) اما باید کار به گونه‌یی باشد که کار مردم را تسریع کند البته در این میان نباید از نقش مهم فرهنگ‌سازی غافل شد، فرهنگ‌سازی سرعت استفاده و کاربرد فناوری اطلاعات را بیش‌تر می‌کند (C1-43) لذا باید با توسعه‌ی تولید محتوای موثر در فضای سایبر (C3-6) فعالیت‌ها را به فضای مجازی ببریم و الکترونیکی کنیم (C1-12) بر همین اساس هر نوع فعالیت که در فضای حقیقی وجود دارد می‌شود متناظر با آن در فضای مجازی جست‌وجو کرد. (C1-15)
کشش شدید بخش فناوری اطلاعات در جامعه به صورت ناخودآگاه طی سال‌های گذشته به صورت یک نیروی پیشران عمل کرده است (C3-1) دولت باید با سرمایه‌گذاری بیش‌تر و پذیرش خطرات و تهدیدهای نهفته در این فناوری، سرعت توسعه‌ و کاربرد این فناوری را در کشور افزایش دهد (C1-19) تا با بهره‌گیری از آخرین دستاوردها و پدیده‌های جهانی بتواند به یک سطح جهانی برسد و در تعامل با جهان بتواند از دستاوردهای دیگران بهره‌مند شود. (C1-28)
سیاست‌های اتخاذ شده توسط دولت باید در راستای تحقق دولت الکترونیکی جهت ارائه‌ خدمات الکترونیکی به شهروندان باشد (C6-20) از آن‌جا که شبکه‌ی ملی اطلاعات در رشد کمی و کیفی خدمات دولتی و عمومی (C7-29) و بومی‌سازی محتوا و توسعه‌ی فرهنگ ایرانی – اسلامی موثر است (C7-31) و باعث امنیت می‌شود (C7-32) لذا در شبکه‌ی ملی اطلاعات خدمات زیادی باید پیش‌بینی شود، (C2-26) مانند بانکداری الکترونیکی، بیمه الکترونیکی، مالیات الکترونیکی، آموزش الکترونیکی و…. (C6-17)
همان‌طور که می‌دانیم به عنان نمونه با ایجاد شبکه ملی اطلاعات، اپراتورهای تلفن همراه می‌توانند سرویس‌های خود را ۱۰ برابر افزایش دهند. (C2-29) هم‌چنین هدف شبکه‌ی ملی اطلاعات تولید محتوا، (C7-34) فروش محتوا به خارج از ایران و کسب درآمدر ارزی فراوان برای کشور (C7-35) است، در کنار این موارد آموزش از راه دور، (C7-40) دسترسی به بازار (C7-41)، توسعه‌ی سلامت الکترونیکی (C7-42) کار از راه دور (C7-43) (H5-44) تولید و عرضه‌ی اطلاعات، (H2-5) خدمات ضروری، (H2-6) ترویج فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی، (H2-7) توسعه‌ی نظام اداری الکترونیکی، (H2-45) دانش بنیان کردن نظام اداری، (H2-46) گسترش کاربرد فناوری‌اطلاعات، (H5-40) بهره‌گیری از فناوری اطلاعات در بازاریابی، گسترش بازارهای بدون مرز، (H5-47) به کارگیری فناوری اطلاعات در شفاف‌سازی نظام اطلاعاتی تولید کالا و خدمات(H5-41) از جمله کاربردهای شبکه‌ی ملی اطلاعات باید باشد.
استفاده از ارتباطات و فناوری اطلاعات در توانمند‌سازی کارآفرینی در سایر حوزه‌ها (A2-3) و در راستای بهبود فرآیندهای کسب‌وکار (A3-1) و توسعه و گسترش تجارت الکترونیکی در کشور (A3-2) موثر است.
۴-۳-۴-۳- توسعه‌ی کارآفرینی
آخرین کد محوری که در مدل وجود داشت موضوع توسعه‌ی کارآفرینی است. این محور در چهار جز به شرح زیر بررسی شد:
۴-۳-۴-۳-۱-نوآوری
امروز ایده‌یی که در یک نقطه‌ی جهان پدید و شکل می‌گیرد در لحظه‌یی به سراسر عالم نفوذ پیدا می‌کند و برای همه قابل بهره‌برداری است. (C1-41)با بهره گرفتن از فناوری اطلاعات سرعت انتقال ایده‌ها و به مشارکت گذاشتن دانش‌ها بسیار زیاد شده است (C1-40) و فناوری اطلاعات نوآوری و خلاقیت را افزایش می‌دهد؛ (H2-20) (C1-39) و به طور کلی جوامع را در یک فضای جدید می‌برد. (C1-13) بر همین اساس بسیاری از کسب‌وکارهای جدید وجود دارد که جای همه‌ی آن خالی است و کارآفرینان می‌توانند آن‌ها را کشف و پر کنند. (C1-14) با توجه به تاثیر سیاست دولت در تجاری شدن ایده‌ها (C3-29) برای حمایت از کارآفرینی دولت باید با غربالگری و شتاب‌بخشی به تجاری‌سازی ایده‌های (H4-4) و راه‌اندازی بازار بورس ایده (H4-5) سیاست‌های تشویقی در زمینه‌ی توسعه‌ی فناوری، نوآوری، خلاقیت (C1-34) داشته باشد.
۴-۳-۴-۳-۲-ایجاد
ارتباطات و فناوری اطلاعات جایگاه مهمی در اقتصاد کشورها دارد بسیاری از مسایل اساسی در کشور به تولید و ایجاد اشتغال وابسته است (C7-19) و بسیاری از کشورها بسیاری از مسایل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود نظیر اشتغال را از این طریق حل می‌کنند. (C7-2) یکی از اهداف اصلی توسعه‌ی تجارت الکترونیکی ایجاد اشتغال و حل مشکل بیکاری در کشور است (C7-4) دلیل انتخاب فناوری اطلاعات و ارتباطات برای برون‌رفت از فقر و بحران اقتصادی را گستردگی و ایجاد اشتغال بالا در این صنعت است (C2-13) از این رو تاثیر سیاست دولت در افزایش سهم کارآفرینی در توسعه‌ی ملی (C3-27) موجب “تسهیل” اجرای سیاست‌های موجود حاکم بر فناوری اطلاعات در فرآیندهای کسب‌وکار می‌شود (C3-20) و امکان تعریف و ایجاد کسب‎‌وکارهای جدید مبتنی بر فناوری اطلاعات(C3-25) (C3-23) را فراهم می‌کند
کوتاه‌سازی فرایند اخذ مجوز و ایجاد بنگاه‌های کارآفرین (H4-24) در کنار تامین نیازهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و پشتیبانی منجر به ایجاد مشاغل جدید و توسعه‌ی کارآفرینی (C6-18) می‌شود، ایجاد اشتغال‌های جدید و کسب‌وکارهای جدید با افزایش دانش فنی (C6-15) و با افزایش پهنای باند مشترکین ایجاد شده است. (C6-12)
همان‌طور که می‌دانیم بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی یک از معضلات کشور است (C2-19) از طرفی هیچ صنعتی به اندازه‌ی صنعت فناونری اطلاعات حجم ایجاد اشتغال ندارد، (C2-17) به طوری که به ازای ۱۵ میلیون تومان امکان ایجاد یک شغل در بخش فناوری اطلاعات وجود دارد. (C2-18) لذا تدوین سیاست توسعه‌ی کارآفرینی مبتنی بر فناوری اطلاعات باید جزو برنامه‌های دولت باید باشد.
وجود بسترهای اقتصاد دانش بنیان و اقتصاد دیجیتال ویژگی مهمی است. (C7-24) لذا شبکه‌ی ملی اطلاعات باعث ایجاد اشتغال(C2-28) (C7-28) در عرصه کارآفرینی در حوزه‌های کسب‌وکار الکترونیکی (H5-37) می‌شود.
۴-۳-۴-۳-۳-رشد
با توجه به پیش‌بینی‌های انجام شده در سال ۲۰۱۵ در‌آمد اپراتورها ۹۹۴ میلیارد دلار خواهد بود. (C2-16) از این رو در بررسی‌های انجام شده مشخص شد که شبکه‌ی ملی اطلاعات در اقتصاد ملی و GDP (C7-27) موثر بوده به بلوغ و تبدیل شرکت‌ها به بنگاه‌های بزرگ و رقابت‌پذیر (H3-20) کمک می‌کند. با کوتاه‌سازی فرایند اخذ مجوز و ایجاد بنگاه‌های کارآفرین (H4-24) هدف‌گذاری‌هایی نظیر صادرات ۱ میلیون دلاری در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات (A5-5) محقق خواهد شد .
۴-۳-۴-۳-۴- توسعه‌ی کسب‌وکار
میزان استفاده‌ از فناوری اطلاعات در فضای کسب‌وکار چندان زیاد نیست و عمده دلیل آن ابهام در مزایای استفاده از فناوری اطلاعات است. (C3-17) از این رو با توجه به آن که توسعه‌ی زیرساخت‌های فناوری اطلاعات در توسعه‌ی کارآفرینی موثر است (C6-11) لذا باید الگوی جدید کسب‌و‌کار مبتنی بر فناوری اطلاعات تعریف شود. (C7-1)
با توجه به آن که سیاست‌های اتخاذ شده توسط دولت مستقیماً در کارآفرینی (C6-21) از جمله اشتغال‌زایی (C3-26) و توسعه‌ی کسب و کارهای کوچک (C3-28) موثر است، لذا فناوری اطلاعات باید در خدمت کارآفرینان کشور باشد. (C7-5) از طرفی با توجه به تعداد زیاد متخصصان و فارغ‌التحصیلان حوزه فاوا در کشور یکی از راه‌ حل ‌های اصلی برای اشتغال، توسعه فناوری اطلاعات قلمداد می‌شود. (C7-3)
دولت‌ها در عرصه‌ی کارآفرینی باید با بررسی و رفع موانع کسب‌وکار (H3-19) (H3-14) و کوتاه‌سازی فرایند اخذ مجوز و ایجاد بنگاه‌های کارآفرین (H4-24) و بهره‌مندی از فناوری‌های نوین (H2-31) به بهبود فضای کسب‌وکار (H2-38) و توسعه‌ی تشکل‌های تخصصی کارآفرینی(H2-39) بپردازند.
تحلیل داده‌های کمی تحقیق
در این پژوهش از پرسش‌نامه‌ی محقق ساخته با ۹۰ سوال بسته پاسخ پنج‌گزینه‌یی لیکرت استفاده شده است. پرسش‌نامه‌ی مذکور شامل سه بخش سوالات عمومی نظیر جنسیت، مدرک تحصیلی، سن و سمت؛ سوالات اختصاصی در رابطه با اثبات مدل پژوهش و سوالات اختصاصی سیاست‌های تدوینی بود. روایی محتوایی پرسش‌نامه از طریق طراحی سوالات بر اساس ادبیات پژوهش و سنجش اولیه پیرامون کیفیت سوالات و نظرخواهی از خبرگان و استادان صورت گرفته است.
جهت تعیین پایایی پرسش‌نامه به صورت آزمایشی روی نمونه‌ی ۲۰ نفری اجرا شد و سپس با بهره گرفتن از نرم‌افزار SPSS ضریب آلفای کرونباخ پرسش‌نامه به شرح جدول زیر استخراج شد که نشانگر پایایی بالای پرسش‌نامه در هر دو بخش اثبات مدل مفهومی و استخراج سیاست‌های مناسب است. هم‌چنین عدد به دست آمده از محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای سوال‌های مربوط به هر عنوان نشان می‌دهد که سوال‌های پرسش‌نامه از هماهنگی درونی برخوردار بوده و پرسش‌نامه پایاست.
جدول ‏۴‑۱۴- ضریب پایایی پرسش‌نامه

۳۲

؟

در اختیار گارد پادشاهی

مجموع ادوات ضد تانک عمان در سال ۲۰۱۳ : ۸۸ دستگاه

۴-۵ نیروی هوایی عمان
نیروی هوایی عمان در سال ۱۹۵۹ توسط افسران انگلیسی پایه گذاری شده و در سال ۱۹۶۸ اولین هواپیماهای تهاجمی به این نیرو جهت مبارزه با شورشیان ظفار واگذار گردیده و پس از ان بتدریج این نیرو توسط کشور انگلستان توسعه یافته و مجهز گردید . در سال ۱۹۹۰ به فرمان سلطان قابوس نیروی هوایی عمان به «نیروی هوایی پادشاهی عمان » تغییر نام داد و طی دو دهه گذشته به تجهیزات و تسلیحات مدرن و پیشرفته غربی مجهز گردیده است
در حال حاضر نیروی هوایی عمان یک نیروی سازماندهی شده و آموزش دیده برای اجرای انواع ماموریت های هوایی می باشد ولیکن با توجه به غربی تجهیزات هوایی ، این کشور فاقد توانایی تعمیر و نگهداری تجهیزات بوده و همواره به کشورهای غربی وابسته می باشد ، لذا نیروی هوایی عمان را نمی توان پیشرفته ترین و بزرگترین نیروی هوایی منطقه خلیج فارس دانست ولیکن این نیرو یکی از پیشرفته ترین نیروهای هوایی در جهان عرب محسوب می گردد (۲۰۱۴ ،global security )

۴-۵-۱ ساختار سازمانی نیروی هوایی عمان
نیروی هوایی عمان در حال حاضر (۲۰۱۴) دارای ۵۰۰۰ نفر پرسنل می باشد و فرماندهی آن را
«سرلشکر خلبان ستاد مطار بن علی بن مطار العبیدانی » برعهده دارد .
ستاد نیروی هوایی عمان در شهر مسقط پایتخت این کشور واقع شده و با دارا بودن معاونت های نیروی انسانی، اطلاعات ، عملیات و پشتیبانی نسبت به انجام هماهنگی های لازم جهت راهبری یگان های هوایی این کشور اقدام می نماید .
۴-۵-۲ پایگاه های هوایی نیروی هوایی عمان
نیروی هوایی عمان دارای هفت پایگاه هوایی مهم بشرح ذیل می باشد(۲۰۱۴، scramble)
-پایگاه هوایی المثنی^[۱۴]
پایگاه هوایی المثنی عمان جدیدترین پایگاه هوایی این کشور می باشد که در منطقه المثنی واقع در ۷۵ مایلی غرب مسقط و در مختصات جغرافیایی ۲۳°۳۸’۳۰"N 057°۲۹’۱۲"E احداث شده است .
در پایگاه هوایی المثنی اسکادران های بالگردی بشرح ذیل مستقر می باشند :
- اسکادران ۱۴ بالگردی : این اسکادران متشکل از بالگردهای پیشرفته اروپایی SA330J و NH90TTH
می باشد .
- اسکادران ۱۵ بالگردی : این اسکادران متشکل از بالگردهای پیشرفته اروپایی NH90-TTH و
Super Lynx Mk.120 می باشد . (۲۰۱۴ ، SCRAMBLE)
-پایگاه هوایی خصب^[۱۵]
پایگاه هوایی خصب از جمله پایگاه های راهبردی نیروی هوایی عمان محسوب می گردد که در منطقه استراتژیک و حیاتی شبه جزیره مسندام واقع شده است که با توجه به جدا بودن این منطقه از سرزمین اصلی عمان توسط کشور امارات عربی متحده و از طرفی کنترل تنگه استراتژیک هرمز توسط این منطقه ، از اهمیت قابل توجهی برخوردار می باشد ( ۲۰۱۴ ، Arabian aerospace )
پایگاه هوایی خصب در مختصات جغرافیایی ۲۶°۱۰’۱۵"N 056°۱۴’۲۶"E واقع شده و بخشی از اسکادران ۱۴ بالگردی در این پایگاه مستقر گردیده است (۲۰۱۴ ،SCRAMBLE)
-پایگاه هوایی مصیره^[۱۶]
پایگاه هوایی مصیره در جزیره ساحلی مصیره و در مختصات جغرافیایی ۲۰°۴۰’۳۲"N 058°۵۳’۲۶"E واقع شده است . دانشکده پرواز سلطان قابوس و نیز دانشکده فنی پرواز در این پایگاه هوایی واقع شده است .
اسکادران های پروازی مستقر در پایگاه هوایی مصیره بشرح ذیل می باشند :

• اسکادران ۱ آموزشی : این اسکادران شامل هواپیماهای آموزشی Super Mushshak و PC-9(M)
  می باشد که در اختیار دانشکده پرواز سلطان قابوس قرار داشته و به منظور آموزش دانشجویان خلبانی از آن بهره برداری می شود .

• اسکادران ۶ آموزشی : این اسکادران شامل هواپیماهای آموزشی Hawk 103 ،Hawk 103A و
  Hawk 203 می باشد که در اختیار دانشکده پرواز سلطان قابوس قرار داشته و به منظور آموزش دانشجویان خلبانی از آن بهره برداری می شود .

• اسکادران ۱۵ بالگردی : بخشی از اسکادران ۱۵ بالگردی نیز در پایگاه هوایی مصیره مستقر گردیده
  است (۲۰۱۴ ، SCRAMBLE)

-پایگاه هوایی مسقط ( پایگاه هوایی سیب )^[۱۷]
پایگاه هوایی سیب یا فرودگاه بین المللی مسقط در شهر مسقط پایتخت عمان و در مختصات جغرافیایی ۲۳°۳۵’۳۵"N 058°۱۷’۰۴"E واقع گردیده است . دانشکده فنی نیروی هوایی عمان نیز در پایگاه هوایی سیب واقع شده که دانشجویان خلبانی ابتدا آموزش های تئوریک را در این پایگاه طی نموده و سپس آموزش های عملی را در پایگاه هوایی مصیره می گذرانند . این پایگاه همچنین مهمترین پایگاه هوایی ترابری و پشتیبانی نیروی هوایی عمان می باشد .
اسکادران های مستقر در پایگاه هوایی سیب بشرح ذیل می باشند (۲۰۱۴ ،SCRAMBLE)

• اسکادران ۲ ترابری : این اسکادران متشکل از هواپیماهای ترابری SC7-3M-4022 Seavan می باشد که یک هواپیمای نوزده نفره سبک محسوب می گردد .

• اسکادران ۴ ترابری : این اسکادران متشکل از هواپیماهای A320-214CJ و G-IV می باشد .

• اسکادران ۱۴ بالگردی : این اسکادران که بخشی از بالگردهای آن در پایگاه هوایی المثنی مستقر
  گردیده اند ، شامل بالگردهای NH90-TTH ، SA330J ، AB205 و بالگردهای سوپر پوما AS332C می باشد .