« وَ اللَّهِ مَا کَتَمْتُ وَشْمَهً وَ لَا کَذَبْتُ کِذْبَهً^[۱۶۴]
به خدا قسم سخنى را مخفى ننموده، و دروغى بر زبان نیاورده‏ام»
صداقت یکی از مهمترین ارزش ها در اسلام است، که در همه عرصه های زندگی باید رعایت گردد، چراکه هم به مصلحت فرد است و هم به مصلحت اجتماع است . اگر چه رعایت صداقت بر همگان لازم است، ولی رعایت این ارزش برای کارگزاران و مسئولین از اهمیت ویژه ای برخوردار است . امیرالمؤمنین ۷در طول حکومت خود از مسیر صداقت خارج نشد .شهید مطهری در این باره می نویسد :

«مشکل سوم خلافت او مسأله صداقت و صراحت در سیاست بود که این را هم باز عده ای از دوستانش نمی پسندیدند ، می گفتند سیاست این همه صداقت و صرحت بر نمی دارد، چاشنی سیاست دغل بازی است^[۱۶۵]»
بخاطر داشتن صداقت در سیاست ، برخی گمان می کردند که حضرت سیاست مدار نیست و معاویه سیاست مدار است که حضرت در پاسخ این افراد می فرمود :
«وَ اللَّهِ مَا مُعَاوِیَهُ بِأَدْهَى مِنِّی وَ لَکِنَّهُ یَغْدِرُ وَ یَفْجُرُ وَ لَوْ لَا کَرَاهِیَهُ الْغَدْرِ لَکُنْتُ مِنْ أَدْهَى النَّاسِ وَ لَکِنْ کُلُّ غُدَرَهٍ فُجَرَهٌ وَ کُلُّ فُجَرَهٍ کُفَرَه^[۱۶۶]
به خدا قسم معاویه زیرک تر از من نیست، ولى او خیانت مى‏ورزد و گناه مى‏کند، و اگر غدر و مکر نکوهیده نبود من از زیرک‏ترین مردمان بودم، ولى هر نیرنگى معصیت است، و هر معصیتى نوعى کفر است‏»
بر طبق همین شیوه امام به مالک اشتر دستور می دهد با مردم صادقانه رفتار نماید :
َ « إِیَّاکَ ….التَّزَیُّدَ فِیمَا کَانَ مِنْ فِعْلِکَ أَوْ أَنْ تَعِدَهُمْ فَتُتْبِعَ مَوْعِدَکَ بِخُلْفِکَ فَإِنَّ …….الْخُلْفَ یُوجِبُ الْمَقْتَ عِنْدَ اللَّهِ وَ النَّاسِ قَالَ اللَّهُ . تَعَالَى کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُون^[۱۶۷]
بپرهیز از اینکه…. کرده خود را بیش از آنچه هست بزرگ شمارى، یا به رعیّت وعده‏اى دهی و خلاف آن را به جا آورى، چرا که ….. خلف وعده سبب خشم خدا و مردم است، خداوند بزرگ فرموده: «این باعث خشم بزرگ خداست که بگویید و انجام ندهید»
۳ـ تقوای مالی
استواری یک نظام بستگی به تقوای مالی دارد، فساد مالی بدترین ننگ را برای یک حکومت به بار می‌آورد و موجب سقوط آن می‌شود. عدم تقوای مالی ممکن است به طرق مختلف در جوامع پیش آید ؛ این آسیب حتی ممکن است، برای همه افراد جامعه از حاکم تا پائین ترین اقشار پیش آید . تقوای مالی اقتضا می کند که از سرقت و یا تصرف مال دیگران بدون اذن آنها اجتناب کنیم.که البته این مال گاهی فردی و گاهی اموال عمومی است، که تصرف در این مال گناهش بزرگتر از تصرف اموال شخصی است .ولی می توان با ترویج این بعد تقوا به کنترل این مهم ، در جامعه پرداخت .آن حضرت با نظارت دقیق و روزانه از بازار کوفه و پرهیز دادن مردم از رشوه خواری، احتکار، پرهیز از معاملات باطل و ربا در ترویج و هنجار سازی تقوای مالی تلاش های بسیار نمودند.
۳ـ۱ـ۱ـ۲ـ آثار تقوی در زندگی
۱ـ شکستن بن بست های روحی، اجتماعی و حل مشکلات اقتصادی
وَ لَوْ أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ کَانَتَا عَلَى عَبْدٍ رَتْقاً ثُمَّ اتَّقَى اللَّهَ لَجَعَلَ اللَّهُ لَهُ مِنْهُمَا مَخْرَجاً^[۱۶۸]
اگر آسمانها و زمینها به روى بنده‏اى بسته شوند ولى او تقوا بورزد،خداوند راهى براى نجات او باز مى‏کند.
۲ـ بخشش گناهان و برخورداری از پاداشهای اخروی
(وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یُکَفِّرْ عَنْهُ سَیِّئاتِهِ وَ یُعْظِمْ لَهُ أَجْراً )^[۱۶۹]
و هر کس تقواى الهى پیشه کند، خداوند گناهانش را مى‏بخشد و پاداش او را بزرگ مى‏دارد.
(وَ أُزْلِفَتِ الْجَنَّهُ لِلْمُتَّقِینَ) ^[۱۷۰]
بهشت براى پرهیزکاران نزدیک مى‏شود
۳ـ آبادانی دنیا
(لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَیآ ءَامَنُواْ وَاتَّقَوْاْ لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَکاتٍ مِّنَ السَّمَآءِ وَالأَْرْضِ)^[۱۷۱]
اگر مردم هر منطقه ایمان آورده تقوا بورزند، درهای برکات آسمان و زمین را بر آنان می گشاییم.
۴ـ تشخیص حق از باطل
تقوا سبب تشخیص حق از باطل می گردد زیرا عقل انسان برای درک حقایق آماده است، اما گاهی هوس ها و محبت های پوچ و حرص های بی مورد، چونان غباری مانع دید عقل می گردند
«أَکْثَرُ مَصَارِعِ الْعُقُولِ تَحْتَ بُرُوقِ الْمَطَامِعِ^[۱۷۲]
بیشترین قربانگاههاى عقول زیر برق طمع‏هاست»
لذا شناخت حق از باطل، نیک از بد و راه و چاه در مسیر حرکت انسان مشکل می گردد و این تقوا و تهذیب نفس است که نورانیتی ایجاد کرده و غبار را از بین می برد. .
(إِن تَتَّقُواْ اللَّهَ یَجْعَل لَّکُمْ فُرْقَانًا)^[۱۷۳]
اگر از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید، براى شما وسیله‏اى جهت جدا ساختن حق از باطل قرار مى‏دهد (روشن‏بینى خاصّى که در پرتو آن، حق را از باطل خواهید شناخت)
۵ـ وسیله خروج از فتنه های زمانه
«وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاًمِنَ الْفِتَنِ وَ نُوراً مِنَ الظُّلَمِ^[۱۷۴]
بدانید آن که تقواى الهى را رعایت کند خداوند راه خروج از فتنه‏ها را برایش باز کند، و به او نورى بنمایاند که از تاریکى برهد».
۶ـ تقوی داروی شفا بخش همه ناهنجاریها
«فَإِنَّ تَقْوَى اللَّهِ دَوَاءُ دَاءِ قُلُوبِکُمْ وَ بَصَرُ عَمَى أَفْئِدَتِکُمْ وَ شِفَاءُ مَرَضِ أَجْسَادِکُمْ وَ صَلَاحُ فَسَادِ صُدُورِکُمْ وَ طُهُورُ دَنَسِ أَنْفُسِکُمْ وَ جِلَاءُ عَشَا أَبْصَارِکُم‏وَ أَمْنُ فَزَعِ جَأْشِکُمْ وَ ضِیَاءُ سَوَادِ ظُلْمَتِکُمْ ^[۱۷۵]
تقوا داروى درد دلهایتان، بینایى کورى باطنتان، شفاى بیمارى اجسادتان، صلاح فساد سینه‏هایتان، پاکى چرک نفوستان، جلاى پرده دیدگانتان،ایمنى خوف دلهایتان، و روشنى تاریکى جهلتان مى‏باشد.»
می توان نتیجه گرفت ، تقوا مصونیت است نه محدودیت. در بیان امیرالمؤمنین تقوا پناهگاهی محکم برای انسان ها است . امام ۷تقوا را به خانه‏ای تشبیه کرده است، که انسان را از هر خطری حفظ می‏کند، یعنی همان گونه که وقتی انسان در خانه‏ای وارد شود، از دشمن در امان است و با خیال راحت در آن محل امن زندگی می‏کند، تقوی نیز حصار محکم و نگهدارنده‏ای است، که اگر در وجود کسی پیدا بشود، دیگر از خطر انحراف و مفاسد اخلاقی در امان است.
«اعْلَمُوا عِبَادَ اللَّهِ أَنَّ التَّقْوَى دَارُ حِصْنٍ عَزِیزٍ وَ الْفُجُورَ دَارُ حِصْنٍ ذَلِیلٍ لَا یَمْنَعُ أَهْلَهُ ^[۱۷۶]
بندگان خدا، بدانید تقوا قلعه‏اى محکم و نفوذ ناپذیر است، ولى گناه حصارى پست است که اهلش را از خطرات نگاه نمى‏دارد.»
در این بیان، حضرت فضیلت تقوا را گوشزد مى‏کند و براى آن واژه الدّار الحصینه (سراى استوار) را استعاره فرموده است، یعنى هر کس به آن تحصّن جوید، نیرومند مى‏گردد. زیرا تقوا نفس را در حصار مصونیّت خود قرار مى‏دهد . براى این که تقوا در دنیا او را از اخلاق ناپسند، که باعث پستى و فرومایگى و افتادن در بسیارى از ورطه‏هاى هلاکت دنیوى است، حفظ مى‏کند، و در آخرت نیز وى را از آثار و ثمرات این صفات زشت و ملکات پست که مستلزم عذاب دردناک الهى است مصون مى‏دارد، همچنین آن حضرت به صفت زشت فجور (آلودگى به گناه) که عبارت از نقصان عفّت است اشاره مى‏کند و براى آن واژه حصن ذلیل را استعاره فرموده است، یعنى فجور سرایى است زبون که فاقد ایمنى است وجه استعاره این است که فجور و تبهکارى مستلزم ارتکاب اعمالى است که ضدّ تقوا و پرهیزگارى است، و چون این واژه در مقابل عفّت قرار دارد لازم است در این جا تقوا به عفّت و زهد که جنبه خوب و پسندیده صفت بهیمى و شهوانى انسان است تخصیص و تفسیر گردد. ^[۱۷۷]
۳ـ۱ـ۲ـ تقویت حیا و شرم
مقدمه
حیا هنگام مواجه شدن با یک کار زشت و قبیح مطرح می شود، زمانی که انسان نسبت به انجام دادن آن کار، انزجار پیدا کند. قبیح بودن فعل را شرع و یا عقل و یا عرف، به دلیل بایدها و نبایدها وآداب و رسوم و هنجارهایش تعیین می کند. در نهایت این انزجار و بازدارندگی سبب می شود، که شخص آن عمل را ترک کند و یا اینکه کاری را انجام دهد.
دلیل انزجار از فعل قبیح می تواند بر اثر تقوا ، ترس و یا صبر باشد. ولی لازم ذکر است که، بین هر کدام از این مفاهیم تفاوت هایی وجود دارد . همان گونه که در تعریف تقوا گذشت، تقوا به معنی نگهداری و محافظت (نفس از هر چه به آن ضرر و زیان می‏رساند) است ، که یک معنای عام و کلی است . سایر بازدارنده های نفسانی مثل صبر و ترس و کظم غیظ از زیر مجموعه های این عنوان کلی هستند .
اگر تقوا به جهت ترس از قدرت باشد، در قالب خوف تجلی پیدا می کند و اگر در قالب غضب باشد کظم غیظ است و اگر در مقابل شهوت باشد عفت نامیده می شود . امیرالمؤمنین ۷در توصیف حیا می فرماید :^[۱۷۸]
«الحیاء لباس سابغ و حجاب مانع- و ستر من المساوئ واق و حلیف للدین- و موجب للمحبه- و عین کالئه تذود عن الفساد و تنهى عن الفحشاء
حیا لباسی بلند و حجابی منع کننده و پوششی نگه دارنده از بدیها است»
حیا از مقوله هایی است که ریشه در فطرت انسان دارد و شاهد این امر در داستان آدم و حوا تصریح شده، که بعد از خوردن میوه ممنوعه، از آشکار شدن عورت متأثر شدند و برای پوشاندن خود تلاش کردند . اما مصادیق و موارد حیا تابع فرهنگ هر جامعه می باشد^[۱۷۹] .
۳ـ۱ـ۲ـ۱ـ ارکان حیا
عناصر تشکیل دهنده حیا عبارتند از : شخص حیا کننده، فعل قبیح و نابهنجار، شخصی که از او حیا می شود و حضور یک ناظر محترم که در محضر او فعل انجام می شود . بدون وجود عنصر ناظر محترم و درک وجود او از طرف شخص ممکن نیست، حیا محقق شود. بسیاری از ناهنجاری ها به دلیل اتفاق می افتدکه شخص، از وجود ناظر بی خبر است، یا اینکه نظارت او را درک نمی کند. لذا در خلوت و یا تاریکی ها مرتکب ناهنجاری می شود. بنابراین از مقدمات و لوازم ترویج فرهنگ حیا در جامعه ، تقویت روحیه خداباوری است و نظارت الهی است.
این امر در جای جای قرآن تذکر داده شده و شاهدان و ناظران الهی معرفی گشته است :
(أَ لَمْ یَعْلَم بِأَنَّ اللَّهَ یَرَى)^[۱۸۰]
آیا او ندانست که خداوند (همه اعمالش را) مى‏بیند؟!»
(وَ قُلِ اعْمَلُواْ فَسَیرََى اللَّهُ عَمَلَکمُ‏ْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ سَترَُدُّونَ إِلىَ‏ عَالِمِ الْغَیْبِ وَ الشهََّادَهِ فَیُنَبِّئُکمُ بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُون)^[۱۸۱]
بگو: «عمل کنید! خداوند و فرستاده او و مؤمنان، اعمال شما را مى‏بینند! و بزودى، بسوى داناى نهان و آشکار، بازگردانده مى‏شوید و شما را به آنچه عمل مى‏کردید، خبر مى‏دهد!»
(وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لحََفِظِینَ *کِرَامًا کَاتِبِینَ *یَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ)^[۱۸۲]
و بى‏شک نگاهبانانى بر شما گمارده شده .والا مقام و نویسنده (اعمال نیک و بد شما)، که مى‏دانند شما چه مى‏کنید! »

منطقه مورد مطالعه دارای زمین ریخت شناسی کوهستانی است که از تاقدیس ها و ناودیس ها ی کوچک و بزرگ پراکنده با امتداد شمال باختری – جنوب خاوری تشکیل یافته که به وسیله گسل هایی با
امتداد فوق جابه جا شده اند . ارتفاع متوسط این محدوده بین ۱۵۰۰ تا ۳۷۲۰ متر از سطح دریا است و دارای طیف وسیعی از ناهنمواری های کوهستانی است که بر حسب شرایط زمین ساختی و شرایط اقلیمی شکل گرفته اند . از ناهمواری های مهم منطقه لواسانات می توان به کوه دشته ، کوه گرچال، دشت هویچ و گردنه لواسانات اشاره کرد . (پایگاه داده های علوم زمین)
چینه شناسی منطقه
این منطقه شامل سازندهای باروت ، قاجان ، کرج ، کند ، مرمر بالایی ، هزار دره و رسوبات آبرفتی تهران است.
سازند باروت
شامل تناوبی از طبقات دولومیتی و آهک دولومیتی زرد رنگ ستبر لایه تا توده ای چر ت دار با شیل های رسی،سیلتی و ماسه ای ، میکادار همراه با بخش های آتشفشانی زیر دریایی با ترکیب آندزیتی – بازالتی است . که سنگ های آتشفشانی تا حدودی دگرسان شده و درزها توسط کانی هایی مانند کلیست ، سریست ، کلریت واپاک پر شده . )آقانباتی ،۱۳۸۳ (در شمال افجه روستایی جز دهستان لواسان کوچک بخش زیرین این سازند با دولومیت بیشتری دیده می شود و شیل های سبز تیره یا سیاه به صورت متناوب با دولومیت های تیره قرار گرفته اند .
سازند کنگلومرایی فاجان
نشانگر چرخه فرسایش پس از رویداد کوهزایی لارامید است که به طور عموم ردیف های کهن تر را با دگرشیبی زاویه ای می پوشاند. برش الگوی این سازند در ۱۰۰ کیلومتری شرق تهران و نزدیک روستای فاجان قرار دارد و شامل ضخامت متغیری از کنگلومرای آتشفشانی ( آگلومرا) است . گاهی نهشته های کوهپایه ای مرتبط با فرسایش شدید به صورت توده ای عدسی شکل نامنظم و پراکنده دیده می شوند (درویش زاده ،۱۳۸۳).
در شرق افجه رخساره کنگلومرایی به طور جانبی به نهشته لای تخربی نرم فرسا و دانه ریز تبدیل می شود که از کالک آرنایت قرمز یا سبز – خاکستری تشکیل شده اند . و درون لایه های مارنی نیز سنگ آهک های فسیل دار تیره رنگ و گاه عدسی های قرمز رنگ و کنگلومرا دیده می شود. این سازند در روستای نیکنام ده شرق لواسان کوچک و روستای کند شمال خاوری لواسان کوچک به خوبی قابل مشاهده است. (آقا نباتی ، ۱۳۸۳)
سازند کرج :
بعد از فازلارامید یک فعالیت شدید آتشفشانی شروع به ظاهر شدن نمود. و حدواسط ائوسن به نقطه اوجش رسیده که سبب تشکیل نهشته های توفی ضخیم و گسترده سازند کرج شده است . در منطقه مورد بررسی این سازند با ستبرای بالا و گسترش وسیع دیده می شود که عموماً هسته ناودیس های ارتفاع یافته را تشکیل می دهد . رخنمون سازند کرج در مسیر روستای برگ جهان (شمال خاوری لواسان کوچک) به سمت روستای نیکنام ده به خوبی دیده می شود (آقانباتی ، ۱۳۸۳).

سازند کند
این سازند شامل نهشته های کولابی و ریفی انتهای ردیف رسوبی ائوسن است و در شرق تهران سه زون سنگی از آن قابل تشخیص است . زون زیرین از کنگلومرای ها و برش های ستبر لایه دانه ریز تشکیل شده است . زون میانی از گچ سفید ، دانه شکری تشکیل شده است و زون بالایی شامل سنگ آهک های نازک بالایه های مارنی است . این سازند در برش شمال روستای کند حدود ۱۰۰ متر ضخامت دارد (آقا نباتی ،۱۳۸۳).
سازند قرمز بالایی
این سازند بلافاصله در جنوب گسل مشا- فشم نهشته های تخریبی قرمز رنگ به صورت رخنمون های باریکی از دره کرج تا لواسان بزرگ دیده می شود. این واحد عمدتاً از گل سنگ ماسه ای قرمز – آجری رنگ نازک لایه و سیلت سنگ متناوب ، ماسه سنگ آهکی قرمز رنگ و کنگلومرای با منشأ چندگانه و گاهی گچ تشکیل شده است )آقانباتی، ۱۳۸۳ ) این سازند قدیمی ترین سازند در اطراف تهران است که به صورت هم شیب روی سازند قرمز بالایی قرارگرفته است ، سن این سازند رامیوسن پایانی وعده ای پلیوسن یا پلیو – پلیستوسن می دانند (درویش زاده ،۱۳۸۳).
۳-۲-۱-۳- ساختمان های زمین شناسی
فلوت کست
این ساخت ها معرف سطح زیرین لایه ساختند در مناطق نسبتاً کم عمق بستر دریا و سطح رسوبات از جنس گل ممکن است بر اثر جریان آشفته آب و تأثیر عمل فرسایشی آن فرورفتگی هایی به وجود می آیند . این فرورفتگی ها پس از به وجود آمدن ممکن است بر آثار تغییر محیط رسوب گذاری با رسوبات ماسه ای پر و تحت شرایط مناسب حفظ و سپس سخت شوند. در این حالت فرورفتگی های پر شده به صورت برجستگی هایی که شکل فرورفتگی را دارند ، در سطح پایینی طبقه ماسه سنگی منعکس می شود و ساخت فلوت را به وجود می آورد (موسوی حرمی، ۱۳۸۳ ) در بخشی از منطقه شاهد سیل هایی بودیم که در نقشه ۱:۱۰۰۰۰۰ سازمان زمین شناسی نیز آمده است .
سیل ها که به نام ورقه(shad) نیز خوانده می شود . توده های نفوذی لایه ای شکلی هستند که به موازات لایه بندی طبقات مجاور تشکیل می شوند (خیری ، ۱۳۸۳). در جاده افجه به سمت برگ جهان سیل هایی با ترکیب دیا بازی وجود دارد و هنگام جاده سازی این سیل ها برونزد کرده اند . این سنگ ها در محیطی غیر از محیط تشکیل خود قرار گرفته اند و چون در اعماق بوده اند . بسیار پایدار است.
- تاقدیس و ناودیس
در منطقه مورد مطالعه در طول جاده تاقدیس و ناودیس های فراوان وجود داشت. تاقدیس برگشته ای نیز درمسیر روستای برگ جهان دیده شد که یال جنوبی آن در اثر فرسایش و وجود واریزه ها از بین رفته است.
- گسل اصلی
گسل مشا – فشم که در شمال محدوده مورد بررسی قرار دارد . دارای روند کلی شرقی – غربی با ریخت سینوسی روی نقشه و به طول حدود ۴۰۰ کیلومتر از جنوب غربی شاهرود در شرق تا آبیک در غرب امتداد داشته و دارای شیب به سمت شمال است که مقدار آن بین ۳۵ تا ۷۰ درجه متغیر است . این گسل از نوع رانده تا معکوس با مولفه امتداد لغز چپگرد است . حرکت معکوس آن به خوبی مشخص شده و مقدار جا به جایی آن به خوبی مشخص شده است. گسل مشا- فشم در حوالی لواسان (شرق تهران( دو شاخه می شود که شاخه جنوبی آن گسل شمال تهران نامیده می شود . این گسل در کوهپایه های البرز در شمال تهران با راستای متوسط خاور- شمال خاوری و با در ازای ۱۰۸ کیلومتر از لواسان و نیکنام ده (شمال خاور تهران ) تا باختر کرج ادامه دارد. با توجه به جمعیت ساکن در منطقه و نزدیکی آن به شهرتهران بررسی منطقه لواسانات از نظر لرزه خیزی و همچنین ساختارهای موجود حائز اهمیت است . (منابع طبیعی استان تهران ،۱۳۸۵)
۳-۲-۱-۴- اقلیم تهران:
تهران در حدّ فاصل منطقه کوهستانی و دشت قرار دارد. سه عامل در اقلیم تهران نقش موثری دارد. رشته کوه البرز، بادهای مرطوب غربی و وسعت استان .در واقع رشته کوه البرز آب و هوای تهران را معتدل کرده‌است . در شمال تهران، آب و هوا معتدل و کوهستانی و در نقاط کم ارتفاع نیمه خشک است . بارش معمولاً در زمستانها زیاد است . فصل سرد از ماه آذر شروع می‌شود، اما در نقاط کوهستانی کمی زودتر آغاز می‌گردد . فصول سرد سه یا چهار ماه طول می‌کشد . در اسفند ماه از سرمای هوا رفته‌رفته کاسته می‌شود و در اواخر فروردین هوا با سرعت بیشتری گرم می‌شود و در اوایل خرداد هوا نسبتاً گرم است .اقلیم استان تهران در نواحی کویری و جنوب گرم و خشک، در نواحی پایکوهی سرد و نیمه مرطوب و در نواحی مرتفع سرد همراه با زمستان‌های طولانی است. گرم‌ترین ماه‌های سال در مرداد و شهریور بادمای متوسط ۲۸ تا ۳۰ درجه و سردترین ماه سال دی ماه بادمای یک درجه سانتی گراد گزارش شده‌است. دمای شهر تهران در زمستان معتدل و در تابستان گرم است. بخش شمال تهران و شمیرانات در تابستان نیز معتدل است. بیشترین بارش سالانه در ماه های‌زمستان روی می‌دهد.
به‌طور خلاصه می‌توان گفت: در نواحی مختلف استان تهران به علت موقعیت ویژه جغرافیایی، آب و هوای متفاوتی شکل گرفته‌است. سه عامل جغرافیایی در ساخت کلی اقلیم استان تهران نقش موثری دارند: کویر یا دشت کویر: مناطق خشک مانند دشت قزوین، کویر قم و مناطق خشک استان سمنان که مجاور استان تهران قرار دارند، از عوامل منفی تاثیر گذار بر هوای استان تهران هستند و موجب گرما و خشکی هوا، همراه با گرد و غبار می‌شوند. رشته کوه‌های البرز: این رشته کوه‌ها موجب تعدیل آب و هوا می‌شود. بادهای مرطوب و باران زای غربی: این بادها نقش موثری در تعدیل گرمای سوزان بخش کویری دارند، ولی تاثیر آن را خنثی نمی‌کنند. استان تهران را می‌توان به سه بخش اقلیمی زیر تقسیم کرد: اقلیم ارتفاعات شمالی: بر دامنه جنوبی، بلندی‌های البرز مرکزی در ارتفاع بالای ۳۰۰۰ متر قرار گرفته و آب و هوایی مرطوب و نیمه مرطوب و سردسیر با زمستان‌های بسیار سرد و طولانی دارد. بارزترین نقاط این اقلیم، دماوند و توچال است. اقلیم کوهپایه: این اقلیم در ارتفاع دو تا هزار متری از سطح دریا قرار گرفته و دارای آب و هوایی نیمه مرطوب و سردسیر و زمستان‌هایی به نسبت طولانی است. آبعلی، فیروزکوه، دماوند، لواسان، سد امیر کبیر و طالقان در این اقلیم قرار دارند. اقلیم نیمه خشک و خشک : با زمستان‌های کوتاه و تابستان‌های گرم، در ارتفاعات کم تر از ۱۰۰۰ متر واقع شده‌است. هر چه ارتفاع کاهش می‌یابد، خشکی محیط بیشتر می‌شود. ورامین، شهریار و جنوب شهرستان کرج در این اقلیم قرار گرفته‌اند. هوای تهران در مناطق کوهستانی دارای آب و هوای معتدل و در دشت، نیمه بیابانی است. تهران در مرز شرایط جوی بری و اقیانوسی قرار گرفته و تمایل آن به موقعیت بری بیشتر از وضعیت اقیانوسی است.
آب و هوای تهران متأثر از کوهستان در شمال و دشت در جنوب است. غیر از شمال تهران که تحت تأثیر کوهستان آب و هوای آن تا حدی معتدل و مرطوب است، آب و هوای بقیه شهر کلا گرم و خشک و در زمستان‌ها اندکی سرد است. مهم‌ترین منبع بارش در این شهر بادهای مرطوب مدیترانه‌ای و اطلسی هستند که از سمت غرب می‌وزند. رشته کوه البرز همجون سدی به نحو موثری از نفوذ بسیاری از توده‌های هوا جلوگیری می‌کند در نتیجه باعث شده‌است که هوای شهر از از یک سو خشک‌تر و از سوی دیگر از آرامش نسبی برخوردار باشد. از نظر فصلی، هوای تهران در زمستان تحت تاثیر سامانه پرفشار شمالی (سیبری) قرار دارد. این تاثیر باعث شده‌است که در این فصل هوا در قسمت‌های مرکزی و جنوبی معتدل و در قسمت‌های شمالی شهر سرد باشد، به طوریکه در این قسمت‌ها دمای هوا در زمستان بارها به زیر صفر می‌رسد. همچنین در این فصل به دلیل پدیده وارونگی هوا میزان آلودگی جوی بالاست. در تابستان‌ها عامل مهم سیستم کم‌فشار حرارتی کویر مرکزی است که سبب می‌شود هوا گرم و خشک باشد. .
میزان بارندگی در سطح شهر تهران عمدتاً کم بوده و به مقدار ۲۴۵٫۸ میلیمتر در طی سال اندازه‌گیری و تعداد روزهای یخبندان با دمای زیر صفرآن نیز ۳۶ روز در سال ثبت شده‌است) ۱۳۷۶) . در یک دوره ۴۵ ساله بیشترین دمای تهران ۴۳ درجه سلسیوس و کمترین دمای آن ۱۵- درجه سلسیوس گزارش شده‌است. میانگین رطوبت نسبی هوا در تهران ۴۰٪ و در شمیران ۴۶٪ بوده‌است. باد غالب تهران غربی (۲۷۰ درجه) و متوسط سرعت آن ۵٫۵ متر بر ثانیه‌است. شب‌ها نسیم خنکی موسوم به نسیم توچال از کوه به پایین می‌وزد (باد کوه) و روزها برعکس نسیمی از سمت دشت می‌وزد. منبع اصلی آب شرب تهران رودهای کرج، جاجرود و لار است که توسط سه سدی که بر روی آن‌ها نصب شده تامین می‌شود. با افزایش مصرف آب، بخشی از آب شرب نیز از آب‌های زیرزمینی توسط چاه‌های عمیق به‌دست می‌آید. چندین رود فصلی هم در تهران وجود دارد که تاثیر چندانی در تامین آب شهر ندارند. گلابدره، حصارک، تجریش، و کن مهم‌ترین آن‌ها هستند. رودخانه کرج پرآب‌ترین رود دامنه‌های جنوبی البرز است که از باران‌های فصل سرد و ذوب برف‌های مناطق کوهستانی نشأت می‌گیرد و در ۴۰ کیلومتری غرب تهران از کانون آبگیر خرسنگ کوه سرچشمه می‌گیرد. رودخانه جاجرود از کوه‌های کلون بسته که جزء بلندی‌های خرسنگ کوه است سرچشمه گرفته و این دو رود مجموعاً قسمت عمده آب مصرفی شهر تهران را تأمین می‌نمایند. تهران به رغم داشتن منابع آبی فراوان به دلیل رشد جمعیت و کمی بارندگی در برخی دوره‌ها با مشکل کمبود آب روبرو است. آب و هوای استان تهران تحت تأثیر سه عامل جغرافیایی رشته کوه‌های البرز (در شمال)، وزش بادهای باران‌زای غربی و دشت کویر (در جنوب) قرار دارد و از نظر ویژگی‌های اقلیمی به سه منطقه تقسیم می‌شود:
الف) کوهستانی: در دامنه‌های جنوبی البرز با زمستان‌های نسبتاً طولانی و سرد و تابستان‌های خنک مانند ارتفاعات توچال و پالان گردن
ب) کوهپایه‌ای: دارای آب و هوای نیمه مرطوب و سرد با زمستان‌های نسبتاً طولانی مانند فیروزکوه و دماوند
ج) بیابانی و نیمه بیابانی: با زمستان‌های کوتاه و تابستان‌های گرم و خشک مانند ورامین و رباط کریم
البته در آب و هوای استان تهران عامل ارتفاع نیز نقش اساسی دارد به این صورت که با کاهش ارتفاع از شمال به جنوب، دما افزایش یافته و میزان بارندگی کاهش می‌یابد. متوسط بارش در کوه‌های شمالی استان بیش از ۵۰۰ میلی‌متر است که هرچه به سمت جنوب پیش می‌رویم، میزان آن کاهش می‌یابد به طوری که در مجاورت دریاچه نمک (در استان قم)، به ۱۰۰ میلی‌متر می‌رسد. در استان تهران فصل بارندگی از اواسط پاییز تا اوایل بهار است و معمولاً در ماه‌های مرداد و شهریور، باران نمی‌بارد. حداکثر میزان بارندگی نیز در دی ماه رخ می‌دهد. گرم‌ترین ماه‌های سال خرداد، تیر و مرداد و سردترین آن آذر، دی و بهمن می‌باشد.
در خصوص آب و هوای استان تهران به طور خلاصه می‌توان گفت که اقلیم این استان در مرز شرایط جوی خشک و مرطوب قرار گرفته و تمایل آن به شرایط خشک بیشتر است. بادهاب غالب: باد غالب در استان تهران بادهای غربی است. هرگاه این بادها شدت بگیرند، هوای آلوده را از تهران خارج می‌کنند البته امتداد کوه‌های البرز که در میان تهران و کرج واقع شده، تا حدود زیادی بادهای غربی را به سمت شهریار منحرف می‌سازد و مانع از تخلیه کامل آلودگی می‌شود (مگر آن که شدت باد زیاد باشد). پس از باد غربی مهم‌ترین باد در فصل تابستان از سمت جنوب و از داخل کویر به سمت شهر تهران می‌وزد و هنگام وزش، موجب انتقال گرمای هوای کویر و حمل گرد و غبار به سمت شهرهای استان می‌شود. جریان هوای دیگری که در محدوده استان تهران می‌وزد، نسیم کوه به دشت و برعکس (دشت به کوه) است. این بادها ملایم و آرام می‌وزند و قدرت پراکنده نمودن مواد آلاینده را ندارند فقط می‌توانند در ساعات روز که باد از دشت به کوه می‌وزد، این مواد را با خود به طرف شمال تهران منتقل نمایند. مواد آلاینده پس از برخورد با کوه‌های بخش شمالی استان، در آنجا می‌مانند و شب‌ها با وزش نسیم کوه به سمت دشت، از شمال به جنوب سرازیر می‌شوند.
۳-۲-۱-۵-توپوگرافی 
ارتفاع متوسط این محدوده از حوزه لتیان بین۱۵۰۰تا ۳۷۲۰ متر است  و داری طیف وسیعی از  ناهمواری های کوهستانی است  که بر حسب شرایط زمین ساختی و شرایط اقلیم و دست اندازی های غیر طبیعی شکل گرفته است ، برخی ناهمواری های  این حوزه عبارتند از :  کوه دشته - کوه کندواسترخان - کوه آلان -  کوه گرچال - کوه خوررندان - کوه سیاه - کوه گاوینی - خاور کوه - زردکوه -کوه بر آفتاب -  دشت هویج - دره یخچال - دره زرد تولک - گردنه گل سرداب - گردنه لواسانات
لرزه خیزی و ترکیب سنگ شناسی
۳-۲-۱-۶- اقلیم لواسان: نوع اقلیم این منطقه خشک تا نیمه خشک است . با زمستان های سرد و بسیار سرد و تابستان های ملایم . میزان بارندگی سالانه  این حوزه بر حسب تغییر ارتفاع متفاوت است که متوسط آن در ایستگاه های منطقه در یک دوره ۲۲ ساله  بدین صورت بوده است :   راحت آباد ۷۱۰ میلیمتر - افجه ۶۲۹ میلیمتر -  لواسان بزرگ ۵۵۴ میلیمتر - کند سفلی ۵۴۸ میلیمتر -  نیکنام ده   ۵۴۱ میلیمتر - نارون ۵۰۲ میلیمتر و  سد لتیان ۴۲۰ میلیمتر.
۳-۲-۱-۷- منابع آبی : رودخانه های جاجرود، افجه نارون  و لوارک ( لواسان ) از رود های مهم این حوزه می باشند . رود خانه افجه نارون  از ارتفاعات لار سرچشمه می گیرد و از روستا های افجه و سینک و نارون عبور کرده و مستقیماٌ وارد دریاچه سد می گردد . رودخانه لوارک علی آباد  نیز از ارتفاعات لار سرچشمه گرفته و پس از عبور از اراضی علائین و رسینان و لواسان به رود خانه نیکنام ده پیوسته و راهی دریاچه سد می گردد. رودخانه های این بخش از حوزه کمترین حجم آب را نسبت به رودخانه های غرب حوزه لتیان دارند .  آب اکثر مراکز جمعیتی این بخش اعم از مصارف کشاورزی و خوراکی و غیره،  عمدتاٌ از چشمه و همین رودخانه های نسبتاٌ بزرگ و کوچک تامین می شوند .
۳-۳- پوشش گیاهی : پوشش گیاهی منطقه به علت فرسایش های شدید و تخلیه منطقه  از خاک مناسب ، دستخوش تخریب شده ولی با توجه به وجود  برخی گونه های بومی و با ارزش  و اقدام در حفظ آن ، میتوان نسبت به احیا و گسترش  پوشش گیاهی حوزه اقدام نمود در زیر به برخی از گونه هایی که از دیر باز در این منطقه وجود داشت اشاره مختصری می شود :
در ارتفاعات تعداد پراکنده ای ارس (Juniperus polycarpos )  زبان گنجشک (Fraxinus ) بادام خاردار یا تنگرس ( Amygdalus lycioides ) - گردو - انجیر ،  انواع گون های پنبه ای ، خاردار و کتیرا ده . در ارتفاعات فوقانی ومیانی  (Astragalus   )   انواع گونه های صنعتی و دارویی نظیر بارهنگ ( Potamogeton )- چوبک (Acathophyllum  mordetum ) - برخی از انواع آویشن (Thymus astragaletum ) - بومادران ( Ackillea setacea ) - گل گاوزبان ( Echium amoenum ) - سریش زرین ( Eremurus stenophllus ) -  کنگر ( Gundelia tourneforti ) - مریم گلی ( Salvia spp ) کلاه میرحسن (Acantho limon ) کاسنی - ختمی - گل بنفشه - شیرین بیان خاکشیر و …
باغداری نیز ار از عمده فعالیت های کشاورزی در این منطقه بوده که غالبا به تولید گیلاس -آلبالو - گلابی - هلو و سیب تخصیص یافته است.
۳-۴- حیات وحش :  طبیعتاٌ با تخریب  پوشش گیاهی ، و فرسایش بسیار زیاد ، اکوسیستم منطقه دستخوش تغییر شده که  به تبع آن  حیات جانوری  نیز دستخوش کاهش و حتی انقراض برخی گونه ها گردیده است .  وجود ۱۷ هزار هکتار منطقه شکار گاه سلطنتی در محل فعلی  سد لتیان  و  بخشی از منطقه حفاظت شده ” ورجین ” در محدوده حوزه راحت آباد  به نوعی گویای وجود حیات وحش  قابل توجه در این منطقه بوده است که هنوز می توان پرندگانی نظیر کبک و تیهو و چارپایانی نظیر  پلنگ - بز کوهی - قوچ و میش را به شکل های پراکنده مشاهده کرد .
۳-۵- مراکز جمعیتی
  ۳-۵-۱- گلندوئک (GALANDOWAk) یا گلندوک
روستای گلندوئک با ارتفاع متوسط۱۸۰۰ متر از سطح دریا مرکز بخش لواسانات است و در فاصله ۱۸ کیلومتری شمال شرقی تجریش قرار دارد . گلندوئک از طریق گردنه قوچک از دو مسیر با تهران ارتباط دارد: گردنه قوچک - شاد آباد - سرخه حصار به طول ۱۵ کیلومتر .
گردنه قوچک- تهران پارس به طول ۱۵ کیلومتر .
گلندئک روستایی کوه پایه ای است که سد لتیان در جنوب آن  احداث شده است . رودخانه جاجرود نیز که جمع کننده آب های غرب حوزه لتیان است از  جنوب این روستا وارد دریاچه سد می شود .  کوه های ” کندو استرخان ” در شمال آن  قرار داشته که از حدود ۵ سال پیش  مورد تصرف کلان زمین خواران قرا رگرفته و در حال حاضر چند مجموعه ویلا یی در حال تکمیل می باشد .

شکل ‏۶٫۱۳- مقایسۀ پاسخ­های کنترل کننده­ های فازی تطبیقی و PI با تغییر اندازۀ خازن: (a) ولتاژ خروجی؛ (b) خطای ولتاژ؛ © جریان سلف؛ (d) چرخۀ کار کنترل کننده

کنترل تطبیقی باس DC:

در طول سال­ها محققین روش­ها و تکنیک­های مختلف کنترلی را اعم از معمولی و پیشرفته پیشنهاد داده­اند. قوانین کنترل خطی کلاسیک [۸۸] به دلیل سادگی ساختار به طور گسترده­ای در صنایع مورد استفاده قرار گرفته­اند. با این حال در شرایط عملیاتی متفاوت کارایی این نوع کنترل کننده­ها به شدت دچار افت می­ شود.
این مسأله در [۸۹] مورد بررسی قرار گرفته است، که در آن برای تنظیم باس DC از کنترل تطبیقی به جای کنترل کننده PI به همراه یک کنترل کننده جریان جزء خطی تطبیقی^[۸۰] (Adaline) که به صورت آنلاین تنظیم می­شد با بهره گرفتن از الگوریتم آماری حداقل میانگین مربعات^[۸۱] (LMS) استفاده شده است.

ساختار کنترل متوالی خطی­سازی شده در [۹۰] برای مبدل های افزایشی AC/DC پیشنهاد شده است. در [۹۱] شکل تنظیم ولتاژ باس DC بر اساس تئوری کنترل پسیو مورد بررسی قرار گرفته است.
کنترل کننده­ های پیشرفته خصوصیات غیر­خطی سیستم­ها را در طراحی­های خود نگه­داری می­ کنند، بنابراین می تواتند تحت شرایط غیر­خطی و وجود عدم قطعیتها مانند تغییرات در دما و پارامترها عملکرد خوبی را ارائه دهند.
تکنیک­های کنترلی که به آن­ها اشاره شد، کارایی و دقت مناسبی داشتند و اخیراً نیز به کار برده شده اند. اما روز به روز بر پیچیدگی و سختی کار طراحی آنها افزوده شده است.
در [۹۲] برای یک سیستم هیبریدی الکتریکی که چندین منبع و چندین مصرف کننده و منابع ذخیره انرژی دارد، از کنترل لغزشی استفاده شد اما مقاومت و پایداری سیستم کنترل تنها هنگامی قابل تضمین است که حالت لغزشی به واقع اتفاق بیافتد، که این مستلزم شرایط خاصی است.
در راه رفع این مساله در [۹۳] کنترل کننده ای به نام کنترل فازی-عصبی حالت لغزشی^[۸۲] (FNSM) ارائه می­ شود که توانایی بسیار خوب و قدرت تطبیق بالایی در مواجهه با عدم قطعیت­ها ، تغیرات پارامتری و تداخلات، و غلبه بر آنها دارد.
حال به بررسی سیستم مورد نظر خود و طراحی کنترل کننده می­پردازیم.
خطای ردگیری ولتاژ باس DC را به صورت و خطای ردگیری منبع جریان را در نظر می­گیریم، به طوری که به ترتیب ولتاژ و جریان مرجع، می باشند. در این طراحی برای نشان دادن برتری بر روش­های کلاسیک کنترلی از کنترل تطبیقی استفاده می کنیم. شمای طراحی در شکل زیر آورده شده است.

شکل ‏۶٫۱۴- شمای کنترل تطبیقی باس DC
در این طراحی کنترل تطبیقی با مینیمم کردن بین دو مقدار مرجع و واقعی به ردگیری صحیحی از ولتاژ باس DC دست می­یابد و سیگنال منبع جریان مورد نظر را ایجاد می­ کند. کنترل کنندۀ PI مانند یک تنظیم کنندۀ جریان عمل کرده و را مینیمم می­ کند. سپس چرخه کار به الگوریتم مدلاسیون عرض پالس (PWM) اعمال می­ شود.
در واقع هدف کنترل کننده تطبیقی ایجاد یک جریان تغذیه­ای موثر است با نگه داشتن درحد صفر. با این کار در کل سیستم اتلاف انرژی نامحسوس خواهد بود یعنی می­توان گفت که توان منبع با توان خروجی تقریباً برابر خواهد بود یعنی: .
بنابراین می­توان رابطۀ زیر را بین جریان منبع و جریان خروجی (معکوس کننده) ارائه داد.
کهK مقداری نامعلوم است که توسط کنترل کننده تطبیقی مشخص می­ شود.
قانون کنترلی را به صورت زیر می­توان داشت.
به طوری که بهرۀ مثبت است و به کمک آن پایداری و مقاومت کنترل کننده تطبیقی تضمین می­ شود. بنابراین قانون کنترل تطبیقی را به صورت زیر خواهیم داشت:
بهره مثبت است و سرعت همگرایی را مشخص می­ کند.

شبیه­سازی و نتایج:

برای بررسی کارایی کنترل کنندۀ تطبیقی شبیه­سازی روی مبدل DC-DC که در شکل (۶٫۵) آمده است، انجام گرفته است. پارامترهای سیستم به این صورت انتخاب شده ­اند: ولتاژ مرجع باس DC؛ ، سلف؛ و خازن؛ . فرکانس نمونه برداری و سوئیچینگ هر دو ۵Hz در نظر گرفته شده ­اند. معیارهای بررسی کارایی سیستم که مورد بررسی قرار گرفته و نتایج آن­ها در ادامه آمده است، عبارتند از: جریان اینورتر یا معکوس کننده ، ولتاژ باس DC ، جریان­های منبع ، چرخۀ کار و تخمین پارامتر تطبیقی . همچنین برای نتیجه ­گیری و مقایسۀ بهتر به طور همزمان نتایج حاصل از طراحی مشابه با کنترل کنندۀ PI نیز آورده شده است. پارامترهای کنترل کنندۀ PI همان­طور که در شکل (۶٫۱۵) آمده است، عبارتند از: و . لازم به ذکر است که برای کنترل کنندۀ تطبیقی در نظر گرفته شده است.

شکل ‏۶٫۱۵- شمای کنترل کنندۀ PI سری شده^[۸۳]
دو مرحله شبیه­سازی برای بررسی کارایی کنترل کننده صورت گرفته است. در اولین آن شرایط نامی به سیستم اعمال شده، و همچنین جریان اینورتر همان­طور که در شکل (۶٫۱۶-a) نشان داده شده است، به عنوان پاسخ پلۀ یک سیستم مرتبه دوم میرای بحرانی با فرکانس طبیعی ۱۰۰ رادیان بر ثانیه (۱۰۰rad/s)، فرض شده است. در این حالت، از تغییرات ولتاژ منبع صرف نظر شده و ­V_S=250V­ در نظر گرفته شده است. با توجه به نتایج آمده در شکل (۶٫۱۶) خطاری ردگیری ولتاژ باس DC با سرعت خوبی کاهش یافته و عملاً روی پایداری تأثیری نداشته است. به عبارت دیگر و با توجه به عملکرد خوب کنترل کنندۀ PI، کنترل کنندۀ تطبیقی همان کارایی را اما با دقت و سرعت بالاتر داشته و طرح پیشنهادی توانسته به موفقیت برسد.
در شبیه­سازی دوم، تغییرات ولتاژ منبع را نیز برای بررسی هرچه دقیق­تر کارایی کنترل کننده، به آزمایش وارد می­کنیم. بنابراین ولتاژ منبع را به صورت در نظر می­گیریم. همان­طور که در شکل (۶٫۱۷) ملاحظه می­ شود، در هنگامی که در کنترل کنندۀ PI، خطای ردگیری ولتاژ باس DC در حال نوسان در اطراف مقدار مرجع است، کنترل کنندۀ تطبیقی توانسته بر نواسانات ولتاژ ورودی غلبه کند. بنابراین می­توان در کل گفت که طرح پیشنهادی نسبت به کنترل کنندۀ PI عملکرد نسبتاً بهتری داشته است.

شکل ‏۶٫۱۶- کنترل باس DC در شرایط نامی و ولتاژ تغذیۀ ثابت : (a) جریان اینورتر i_o ؛ (b) ولتاژ باس V_DC؛ © جریان منبع i_s ؛ (d) چرخۀ کار کنترل کننده ؛ (e) تخمین پارامتر تطبیقی

شکل ‏۶٫۱۷- کنترل باس DC در شرایط نامی و ولتاژ تغذیۀ سینوسی : (a) جریان اینورتر i_o ؛ (b) ولتاژ باس V_DC؛ © جریان منبع i_s ؛ (d) چرخۀ کار کنترل کننده ؛ (e) تخمین پارامتر تطبیقی

برآورد حالت شارژ (SOC) بر اساس رؤیتگر

برای محاسبه ^[۸۴]SOC راه­های زیادی وجود دارد. روش ولتاژ مدار باز^[۸۵] (OCV) راهی مناسب در تخمین SOC باطری است. ولتاژ باطری با میزان غلظت الکترولیت در ارتباط است و با بالا رفتن و پایین آمدن وضعیت شارژ باطری تغییر می­ کند. اما این شرایط تنها در صورتی برقرار است که دینامیک داخلی سیستم باطری در حالت تعادل باشد (به عنوان مثال هیچ جریانی برای مدت طولانی نباید در باطری برقرار باشد). هچنین این ارتباط پایا، در زمانی که از طول عمر باطری می­گذرد و نیز بر اثر تغییرات دمایی دچار تاثیر می­گردد. به عنوان مثال ظرفیت باطری­ها با افزایش تعداد دفعات شارژ و دشارژ و همچنین میزان خالی شدن، کاهش می یابد.
روش دیگر برای تخمین SOC روش شمارش کولمب^[۸۶] [۹۵] است. در این روش میزان جریان ورودی و خروجی باطری اندازه گیری شده و با یک انتگرال­گیری میزان SOC در هر لحظه محاسبه می­ شود. با این حال مواردی چون خطای راه ­اندازی و خطای سنسورهای جریان در دقت تخمین میزان دقیق SOC مشکل پیش می­آورند. بعلاوه ظرفیت باطری­ها به مرور زمان و در شرایط مختلف دمایی تغییراتی را دارد. هر چند با وجود این مشکالات که باعث بروز خطای ۱۵% برای روش مذکور می­شوند [۹۵]، اما این روش همچنان به عنوان روشی ساده و کارآمد در کاربردهای صنعتی که Real–time هستند شناخته می شود.
روش دیگری به نام روش تخمین هیبرید^[۸۷] وجود دارد که در حقیقت ترکیبی از دو روش قبلی است. به این صورت که SOC باطری به روش شمارش کولمبی تخمین زده می­ شود، البته فقط در زمانی که باطری در حال استفاده یا اینکه در شرایط متعادل قرار دارد. هنگامی که خطایی در سیستم رخ هد و یا حالت تعادل از بین رود روش OCV جایگزین SOC می­ شود.
با این حال برخی از برنامه های کاربردی که یک رشته عملیات مداوم باطری احتیاج دارند، زمان لازم برای رسیدن به حالت تعادل باطری را فراهم نمی کنند و این مساله نیاز به روش های جایگزین دیگری را برای خمین SOC ایجاد کرده است.
از آنجایی که روش OCV مستقیماً با وضعیت شارژ باطری در ارتباط است، بنابراین V_oc برای تخمین حالت شارژ مورد استفاده قرار می گیرد. در اینجا فرض بر این است که رابطۀ ثابت و پایداری بین OCV , SOC برقرار است بنابراین می­توان از اثرات گذر زمانی بر وضعیت باطری همچنین تغییرات دمایی صرف نظر کرد.
با فرض قرار داشتن در حالت دشارژ می توان گفت که ، بنابراین رابطه اول مدل دینامیک باطری (۶٫۲-آ) به صورت زیر تغییر پیدا خواهد کرد.
با جایگزینی از رابطۀ (۶٫۲-ج) خواهیم داشت
(۶٫۳)
رابطه دینامیکی فوق را می توان به صورت معادلات حالت به شکل زیر نوشت:
که:
بنابراین معادلات روئیتگر به صورت زیر خواهد بود:
که در رابطه فوق G ماتریس بهره رؤیتگر است.
خطای رؤیتگر را به صورت زیر تعریف می­کنیم.
با گرفتن مشتق از رابطه بالا و جایگزینی و داریم:
بنابراین به طور خلاصه می توان دینامیک رؤیتگر را به صورت زیر نوشت:
که یک ماتریس هرویتز است بنابراین می توان از G برای به دست آوردن مقادیر ویژۀ ماتریس استفاده گردد.
در حالت پایدار و مانا وقتی که ماتریس G را می توان از حل معادلۀ ریکاتی به روش جایابی قطب به دست آورد.

شبیه­سازی و نتایج

جدول زیر پارامترهای مفروض برای باطری سربی-اسیدی که در شکل (۶٫۶) آمده است، بیان می­ کند. دلیل انتخاب این نوع باطری، وجود رابطۀ خطی بین OCV و SOC است. برای نمونه می­توان گفت که SOC از رابطۀ زیر قابل محاسبه است [۹۶].

بند دوم : بررسی تجزیه و تحلیل قانون حاکم به روش رجوع به داوری بین‌المللی و سازش نفتی طی دو دعاوی خمکو و کنسرسیوم نفتی ۱۹۷۳ ایران……………………………………………………۱۲۲
بند سوم : نمونه حل و فصل اختلافات بین المللی نفتی ایران به روش رجوع به دادگاه بین‌المللی لاهه و سازش ……………………………………………………………………………………………………..۱۲۷
فصل چهارم : بررسی تطبیقی برخی شرایط و مقررات حاکم برقراردادهای بین‌المللی نفت و گاز………………………………………………………………………………………………………………….۱۳۰
مبحث اول : شرایط مالی در قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز ……………………………………..۱۳۱
گفتار اول : روش تعیین قیمت نفت………………………………………………………………………….۱۳۱
گفتار دوم : چگونگی پرداخت حق الامتیاز در قراردادهای نفتی……………………………………۱۳۸
مبحث دوم : شرایط غیرمالی در قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز………………………………..۱۴۹
گفتار اول : مسئله استرداد تدریجی اراضی در قراردادهای بین‌المللی نفتی……………………..۱۴۹
گفتار دوم : مسئله استخدام اتباع کشور طرف قرارداد………………………………………………..۱۵۳
گفتارسوم:مسئله ترک قرارداد امتیاز………………………………………………………………………..۱۵۷
گفتار چهارم : مسئله مباشرت دولت در قراردادهای نفتی بین‌المللی نفتی…………………………۱۶۱
گفتار پنجم : مسئله حق انتخاب هیئت مدیره شرکت نفتی در قراردادهای نفتی…………………۱۶۲
نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………..۱۶۴
پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………..۱۷۲
فهرست منابع و مآخذ ………………………………………………………………………………………..۱۷۶
چکیده
اکتشاف منابع عظیم نفتی وتمایل کشورهای نفت خیز درجهت توسعه و بهره برداری از منابع ومیادین نفتی واز طرفی تمایل شرکت های فراملیتی صاحب فن و تکنولوژی صنعت نفت موجب انعقاد قراردادهای بین المللی بالادستی نفتی در سطح جهانی گردید.ازسویی نیز باتوجه به اینکه قراردادهای بین المللی نفتی درابتدا بصورت کاملا یک طرفه وحق الامتیازی منعقد می شدودراین نوع قراردادها که هیچگونه حقوقی برای کشورهای میزبان قائل نمی شد،کشورهای میزبان را برآن داشت تا با انجام اقداماتی به کمک علمای حقوق خویش درجهت جلوگیری ازتضییف حقوق ملت خویش و غالب شدن دراین قراردادها تغییراتی درساختارهای قراردادهای بین المللی ایجاد نمایند ورژیم حقوقی را حاکم نمایند که درآن حقوق ملت خویش کاملا محترم شمرده شده وکاملا مدافع این حقوق باشدکه امروزه بصورت عمده بکار برده می شودواز نمونه های آن می توان قراردادهای خدمت(Service contracts)ونسل نوظهور آن قراردادهای پیمانکاری ریسکی (Risk service contracts)واز همین نسل به قراردادهای بیع متقابل(Buy back) اشاره نمود.فلسفه وجودی این تلاش ها با محوریت حفظ حقوق دولتهای میزبان ایجادرویه و ساختارهای حاکم حقوقی است که شرکت های فراملیتی را ملزم به تبعیت از آنها نمایدو از همه مهمتر متعهد نمودن آنها به ایفاء تعهدات قراردادی خویش درهرشرایط سیاسی و اقتصادی کشورهای میزبان وجهان وعدم نفوذ موانع سیاسی واقتصادی در اجرای تعهدات قراردادی می باشد.باتوجه به اینکه شاهرگ حیاتی هر قرارداد بین المللی نفتی اعم از بالادستی و پایین دستی رژیم حقوقی حاکم برآن است که بایستی درارائه راهکارهای سازنده مبنی بر برداشتن موانع موجود مسیر اینگونه قرارداد قدم های موثری برداشت که هم بتوان باوجود رقبای فعلی بسترهای مناسبی برای شرکت های بین المللی جهت سرمایه گذاری درمیادین نفتی کشورمان ایجاد نمود وباایجاد تنوع درنوع قراردادهای بالادستی باتوجه به شرایط حاکم امروزی، جاذبه های سرمایه های گذاری درصنعت نفت را افزایش دهیم وهم بانگاهی به حفط حقوق خویش به تولید بیشتر توجه داشته باشیم.دراین پایان نامه سعی شده است درابتدا نگاهی به پیشینه ونظام های حقوقی نفت وگازشود، سپس بابررسی وتحلیل نظری انواع قراردادها نقاط ضعف و قوت آنها پرده برداشته و درادامه قانون حاکم وروش های حل اختلاف اینگونه قراردادها درسطح بین المللی نگارش گردیده و درانتهاشرایط ومقررات حاکم بر قراردادهای بین المللی نفت وگاز مورد بررسی تطبیقی قرار گرفته است.

مقدمه
الف-طرح مسئله
این پایان نامه درصدد آن است که بابررسی ماهیت حقوقی انواع قرارداد های نفتی ومقایسه آنها بایکدیگر رژیم حقوقی حاکم برآن را ارزیابی نموده وبه بررسی نقاط ضعف و قوت آن بپردازدوچنانچه راهکاری درنظردرنظرداشته باشد آن را ارائه نماید.
به دلیل اهمیت نفت که یک منبع حیاتی است واهمیت این میراث به جا مانده بشر تاحدی است که جنبه سیاسی آن جنبه اقتصادی آن را تحت شعاع قرارداده است وکشورهای نفت خیز بدون پیشبرد هردو جنبه آن به صراحت می توان گفت که استفاده چندانی درزمینه های مختلف از نفت را نخواهند داشت .
قراردادهای منعقده نفتی نیز دردنیای امروز از اهمیت خاصی بر خوردار است، اینکه اکثر قرارداد های نفتی نیزجنبه بین المللی دارد و این قراردادها به ویژه با توجه به تحولات سیاسی و اقتصادی در جهان درخور تغییرات و دگرگونی‌هایی بوده است که هر کدام از جنبه های خاصی حائز اهمیت و مطالعه می باشد، از بررسی ابتدایی ترین قرار داد های نفتی که تحت عنوان “امتیاز Concession ”^[۱] با دولتهای صاحب نفت به امضاء‌ می رسیده تا قرار دادهای متداول امروزی که می‌تواند زوایای مختلف این قرار دادها را مشخص نماید، لذا این رساله بر آن است که به بررسی تطبیقی قرار دادهای بین المللی نفتی ایران با قرار دادهای نفتی سایر کشور ها بپردازد و ابعاد مهم حقوقی آنها را مشخص و مقایسه نماید، به منظور تحقق واقعی این بررسی تطبیقی ابتدائاً بر آن می‌باشم که به تعریف کلی و سپس بررسی ویژگی های قرار دادهای بین المللی نفتی در کلیه مراحل سه گانه اکتشاف، تولید و بهره برداری بپردازم،‌ در راستای نیل به این مقصود به معرفی و بررسی ویژگیهای اقسام قرارداد های بین المللی نفتی ایران اقدام گردیده و از ابتدایی ترین قرار داد امتیاز نفتی که معروف به قرار داد دارسی منعقده به سال ۱۹۰۱ می باشد تا آخرین نوع قرار دادهایی که هم اکنون درصنعت نفت ایران متداول گشته و به قرار دادهای“بیع متقابل Buy Back ”^[۲] موسوم گردیده است را تحلیل نموده و بررسی و ارزیابی اینگونه قرار دادهای نفت و گاز از منظر حقوق بین الملل مد نظر قرار گرفته است.
در نگاهی کلی مشاهده می گردد کلیه قرار دادهای بین المللی نفتی ایران در دو دسته کلی تقسیم بندی و جای می گیرند. دسته اول دردوگروه حق الامتیازی ودیگری موسوم به قرار دادهای“ مشارکت در تولید Production Sharing ” ^[۳] می‌باشند که تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران منعقد می گردیده است و دسته دیگر از قرار دادها که پس از استقرار جمهوری اسلامی ایران با تشکیل وزارت نفت و به منظور حفظ، توسعه و بهره برداری ذخایر نفت و گاز انعقاد یافته که اینگونه از قرار دادهای نفت و گاز عمدتاً در قالب قرار دادهای خرید خدمات پیمانکاری بوده است، برای نمونه می توان به قراردادهای توسعه میدان نفتی پارس جنوبی اشاره نمود فازهای متعدد آن در قالب عقد قرار دادهای بین المللی بیع متقابل تحت اجرا می باشد که مورد پژوهش و تحلیل قرار می گیرد.
لیکن قرار دادهای خرید خدمات خارجیان موسوم به پیمانکاری که اولین بار در اوت ۱۹۶۶ ( مرداد ماه ۱۳۴۵ ) تحت عنوان “ اراپ ERAP ”^[۴] بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت دولتی تحقیقات و فعالیتهای نفتی فرانسه منعقد گردید، هم اکنون نیز مشابه آن به عنوان خرید خدمات پیمانکاری منعقد می گردد، طی فصلهای متعدد علل اصلی عقد در قالب اینگونه قرار دادها و انواع آن ذکر می گردد، مزایا، معایب ویژگیهای این نوع جدید قراردادی که بیع متقابل نام گرفته است و از گونه قراردادهای خرید خدمات می باشد با قرار دادهایی از این دسته که تا قبل از وقوع انقلاب اسلامی تحت عناوین دیگر منعقد می گردید مورد ارزیابی قرار گرفته است.
این رساله بر آن می باشد تا ضمن تطبیق انواع قرار دادهای نفتی ایران با یکدیگر ابتدائاً ابهامات این گونه قرار دادها را بررسی نموده و سپس به مقایسه قرار دادهای بین المللی ایران با سایر قراردادهای بین المللی که دیگر کشورهای نفت خیز جهان تاکنون منعقد نموده اند و یا هم اکنون می نمایند پرداخته، تجزیه و تحلیل حقوقی به عمل آورد و تا انتهای رساله بتواند در خصوص قانون حاکم در نظام حقوقی اقسام قراردادهای بین المللی نفت و گاز بررسی تطبیقی مفیدی ارائه نماید.
فلسه وجودی ودلیل انتخاب موضوع پایان نامه از آسیب هایی است که کشورهای میزبان (که عمدتا جهان سوم محسوب می شوند)نشات گرفته چراکه پس از کوچکترین تحریمی در صنعت نفت شرکت های چند ملیتی برای حفظ موجودیت بین المللی خویش کشورهای سرمایه پذیر را به حال خویش رها می نمایندومنافع خویش را همواره سرلوحه خود می دانند .بنده حقیر برآنم تابتوانم ولا با ارائه این رساله ومقالاتی درآینده وبا راهنمائی هدایت استادید خویش رویه را درسطح بین المللی ایجاد نماییم ،اولا: درهر قرارداد بین المللی نفتی براساس مسائل اصلی قراردادها ازجمله توانائی مدیریتی دولتها -تحمل مخاطرات ناشی از تحولات سیاسی وشرایط جغرافیایی وفنی و سرمایه گذار حقوق کشورهای میزبان کاملا به رسمیت شناخته شودوبا هیچ قیدو شرطی نتوان در تضییف آن اقدام موثری به عمل آورد .ثانیا: رژیم حقوقی را حاکم نماییم که حتی دربدترین شرایط سیاسی واجتماعی هردو طرف(به ویژه شرکت های چند ملیتی را موظف و مجبور به اجرای کامل تعهدات قراردادی خویش تحت لوای شرایط وقانون حاکم بر آن نمود وبا توجه به اینکه کشورمان سالیان سال به جهت تحریم های جهانی دچار آسیب هایی گردیده برخود واجب دانستم تا با برداشتن گام هایی بنیادین دربه رسمیت دانستن حقوق کشورم درصنعت نفت که ارتباط مستقیمی دررشد و شکوفایی اقتصاد کشورمان دارد بردارم .ثالثا:باایجاد بسترهای مناسب ،جاذبه های سرمایه گذاری درصنعت نفت را بهبود بخشیده وبا افزایش توان رقابتی استفاده از میادین نفتی خودرا به بالاترین حد قابلیتی خویش برسانیم .
ب-سوالات مطروحه:
۱.تحولات و تغییرات ایجاد شده درساختار وقالب قرارداد های نفتی چه نقشی درمیزان تکامل رژیم حقوقی حاکم بر این قرارداد ها داشته است.

2. 2. رژیم حقوقی حاکم در قرارداد های نفتی چه نقشی درمیزان جذب سرمایه گذاری شرکت های فراملیتی درکشورهای نفت خیز داشته است .

2. 2. کشورهای نفت خیز ومیزبان تا چه میزان می توانند دربهره بری از میادین نفتی خویش تعیین کننده باشند

ج- فرضیه ها:
۱.سیرتکاملی رژیم حقوقی حاکم برقراردادها ودر نظر گرفتن عناصر اساسی آن ازجمله ریسک،تامین منابع مالی،میزان مدیریت سرمایه گذار،مالکیت نفت استخراج شده ،مدیریت عمومی دولت میزبان سبب گردیده قراردادهای نفتی دستخوش تغییراتی گردند وبه شکلی درآیند که ما امروزه با آن سروکار داریم.
۲.باتوجه به اینکه هرقراردادی شرایط حاکم منحصر به فرد خودرا دارد، درنتیجه دررژیم حقوقی که به حقوق هردو طرف توجه شده باشد واز همه مهمتر بادرج شروطی توان رقابتی خویش را بالاببردو شرایط شرکت فراملیتی رادرانتخاب را درنظربگیرد،ازجمله مواردی است که میتواند تاثیر مستقیم و به سزائی در جذب سرمایه گذاری خارجی داشته باشد.
۳.باتوجه به شرایط کنونی جهان امروز و حاکمیت استراتژیک های سیاسی دراین صنعت،کشورهاییکه بتوانند اولا: چالش های درونی سیاسی واقتصادی فائق آیند وبسترهای قانونی لازم را جهت جذب سرمایه گذاری خارجی ایجاد نمایدوثانیا: با اهداف وسیاست گذاری های بهینه خارجی ،خط مش های مناسبی در دیپلماسی خویش ایجاد نماید،قادرخواهند بوددرعرصه صنعت نفت قابلیت وتوان رقابتی بالایی داشته ونقش قابل توجهی داشته باشند.
د.اهداف تحقیق:
نظر به اینکه دردنیای امروز طرف های قرارداد چه کشورهای نفت خیز ومیزبان و چه کشورهای چند ملیتی دارای موانع ومشکلاتی درانعقاد قرارداد های نفتی هستند و اینکه هرقراردادی شرایط واستراتژیک منحصر به فرد خود را دارد،برآنیم با بررسی ابعاد مختلف قرارداد های نفتی راهکاری مناسب درحاکمیت رژیم حقوقی مناسب ارائه نمود.
این تحقیق می تواند در پیشبرد اهداف کشورهای میزبان راهکاری مناسب و مفید باشد.
هـ روش تحقیق:
دراین تحقیق بیشتر از روش کتابخانه ای استفاده شده است .دراین روش به بررسی ومطالعه کتابهای موجود درخصوص موضوع پرداخته شده است.وبه جهت محرمانه بودن کلیه قرارداد های نفتی موفق به استفاده از روش میدانی نگردیده ام
و.ضرورت تحقیق :
این پایان نامه درصدد است تاباپیشنهادراهکاری باتوجه به شرایط هرقرارداد،رژیم حقوقی مناسب آن را حاکم نمایدتا بتواند فرایند مربوط به اکتشاف تا بهره برداری وفروش نفت تحت تاثیر خود قراردهد باشد ودرتحقق رژیم حقوقی حاکم جامع ومانع قدم بردارد.
ز.ساختار تحقیق :
این تحقیق درچهارفصل نگارش یافته است .فصل اول به بیان تعاریف و پیشینه نفتی ونظام حقوقی مالکیت نفت وگازپرداخته و فصل دوم با پرداختن به ماهیت حقوقی قراردادها و بیان انواع قرارداد های بالادستی نفتی وعوامل موثر درانتخاب قرارداد های سرمایه گذاری به تحلیل نظری آن پرداخته است ،فصل سوم با سرفصل قانون حاکم وروش های حل اختلافات در قرارداد های بین المللی نفت به قیاس چگونگی قانون حاکم تحولات آن در قرارداد های نفتی و قیاس آن با قرارداد های نفتی کشورهای نفت خیز جهان وشرط ثبات ونقش آن درآراءبین المللی قضایی وروش های رسیدگی به اختلافات ناشی از سلب مالکیت و ملی کردن و مراجع حل اختلاف ونمونه های حل اختلاف قرارداد های نفتی پرداخته است ودر فصل چهارم به شرایط مالی وچگونگی پرداخت و شرایط غیرمالی ومسئله استرداد تدریجی اراضی ومسئله استخدام اتباع کشورهای طرف قراراد ومسئله مباشرت درقرارداد های نفتی و مسئله حق انتخاب هیات مدیره دولت شرکت نفتی درقرارداد های نفتی پرداخته است.
کلیات
قراردادهای نفتی از مهمترین قرارداد هایی است که امروزه درسطح بین المللی بین کشورهای نفت خیز وشرکت های چندملیتی منعقدمی گردند و قرارداد های نفتی نیز به نوبه خود نقش به سزائی دررشد اقتصاد کشورها وبدنبال آن دراقتصاد جهانی دارند.لذا درپی این اهمیت وارزش کلان این قراردادها بایستی رژیم حقوقی حاکم تکامل یافته ای را بر آن تحمیل نمود تابتواند از طرفی حافظ حقوق طرفین قرارداد واز طرفی تامین کننده رشد اقتصاد درسطح جهانی باشد.
باعنایت به این امر که کشورمان در سطح جهانی وپتانسیل های موجود به عنوان کشوری نفت خیز مطرح می باشد، ایجاب می نماید درجهت بهره وری و تحکیم جایگاه کشورمان در سطح اقتصادی وحتی سیاسی که پیوند تنگاتنگی باقرارداد های نفتی دارددر جهت تکامل هرچه بیشتر ساختار و ماهیت قرارداد های نفتی قدم برداشته ورژیم حقوقی قدرتمندی که یارای مقاومت دربرابر موانع موجود برسر اینگونه قرارداد حاکم نماییم.
به جهت اهمیت فلسفه وجودی رژیم حاکم ضرورتا بایستی به بررسی انواع قرارداد های نفتی وچگونگی تحولات ماهیتی آنان را از ابتدا تاکنون بپردازیم وبا نگاهی به روش های حل اختلاف موجود وتفسیر های صورت گرفته رویه ایجاد شده رامورد نگارش قرار گرفته است.
هدف از نگرش در قانون ورژیم حقوقی حاکم درقرارداد های بین المللی نفتی قدم برداشتن درروند ایجاد ساختاری با ابعادی منحصر به فرد طبق شرایط وموانع حاکم برای قرارداد های بین المللی با کمترین نقاط ضعف ودرعین حال تامین کننده مقصود اصلی طرفین قرارداد واهداف مندرج قراردادی باشد.برای پیشبرد چنین هدفی مستلزم نگاهی کارشناسانه وبررسی قرارداد های نفتی از گذشته تاکنون می باشد تابتوانیم این سرمایه عظیم نفتی را به نحوی مدیریت نماییم که استفاده کامل را از آن ببریم واز هرگونه مانعی درروند شکوفائی آن جلوگیری به عمل آوریم وشرایطی را که به نفع رقیبانمان وکشورهای حوزه خلیج فارس می باشد که از هرفرصتی درجهت کنار زدن کشورمان ومطرح نمودن خویش دربازارهای جهانی می باشند مقابله نماییم .
فصل اول :
تعاریف و پیشینه و نظامهای حقوقی مالکیت نفت و گاز

ربع B

۹۸/۰

ربع C

۹۴/۰

ربع D

۹۷/۰

سربرال

۹۸/۰

لیمبیک

۹۱/۰

درونگرایی و برونگرایی

۷۳/۰

پرسشنامه سبکهای یادگیری کلب: به منظورسنجش سبکهای یادگیری از پرسشنامه سبک یادگیری کلب (۱۹۸۵) استفاده شد. این سیاهه یک مقیاس خود گزارشی است که شامل ۱۲ سوال چهار بخشی میباشد که هر کدام از بخشها یکی از انواع چهارگانه شیوه های یادگیری را میسنجد. مقیاس این پرسشنامه از نوع لیکرت (۴-۱) بوده که نمره ۴ بیانگر مطابقت کامل شیوه یادگیری با پاسخ پیشنهادی و نمره ۱ بیانگر تطابق خیلی کم است. از جمع هر کدام از این شیوهای یادگیری در دوازده سوال پرسشنامه، چهار نمره به دست میآید که حداکثر ۴۸ و حداقل۱۲ میتواند باشد. پایایی این ابزار توسط کلب(۲۰۰۵) با بهره گرفتن از ضرایب آلفای کرونباخ به شرح زیر است: تجربه عینی۸۲/۰، مشاهده تاملی۷۳/۰، مفهوم سازی انتزاعی ۸۳/۰، آزمایشگری فعال۷۸/۰، شیوه های اکتساب (مفهوم سازی انتزاعی- تجربه عینی) ۸۸/۰، تجربه و عمل گرایی (آزمایشگری فعال- مشاهده تاملی) ۸۱/۰. در این تحقیق نیز پایایی از طریق آلفای کرونباخ مورد محاسبه قرار گرفت است که این ضرایب برای تجربه عینی۸۱/۰، مشاهده تاملی ۷۶/۰، مفهوم سازی انتزاعی ۸۵/۰، آزمایشگری فعال ۷۳/۰، شیوه های اکتساب ۸۳/۰، و تجربه یا عمل گرایی ۷۴/۰، به دست آمده است.

روش اجرا: ابتدا معرفینامه‌ای از طرف آموزش دانشگاه محقق اردبیلی، به بخش تحقیقات سازمان آموزش و پرورش کل استان اردبیل ارائه شد. مسئولین این اداره، پس از بررسی پرسشنامه‌ها مجوز به منظور اجرا صادر کردند. سپس لیست تمام مدارس پسرانه و دخترانه مقطع راهنمایی شهرستان اردبیل از سازمان آموزش و پرورش کل استان اردبیل تهیه شد و سپس از بین تمامی مدارس راهنمایی دخترانه و پسرانه ۲۰ مدرسه (۱۰ مدرسه دخترانه و ۱۰ مدرسه پسرانه) را به صورت تصادفی انتخاب کرده تمام دانش‌آموزان مدارس مقطع راهنمایی از نظر داشتن اختلال یادگیری بررسی گردیدند. معلمان، مشاوران و پژوهشگر غربال‌گری او‌ّلیه را برای شناسایی دانش‌آموزان مبتلا به اختلال یادگیری انجام دادند؛ و اطلاعات لازم در این زمینه در جلسات توجیهی به معلمان داده شد. از بین دانش‌آموزانی که معلمان معر‌ّفی کرده بودند، به منظور اعتبار بیشتر تشخیص و شناسایی دقیقتر کودکان دچار ناتوانی یادگیری، مصاحبه بالینی به همراه آزمون هوش ریون انجام شد که نتایج به دست آمده از فهرستهای وارسی را تأیید کند. در نهایت ۴۰ دانشآموز (۲۰ دانشآموز پسر و ۲۰ دانشآموز دختر) به عنوان نمونه نهایی ناتوانی یادگیری انتخاب شدند. همچنین ۴۰ دانشآموز عادی به منظور مقایسه با این گروه ها همتا و انتخاب شدند. سپس پژوهشگران، هدف از اجرای تحقیق و لزوم همکاری صادقانه آزمودنی‌ها را در تکمیل نمودن پرسشنامه‌ها مطرح کردند. پرسشنامه در اختیار آزمودنی‌ها قرار گرفت، نحوه‌ی پاسخ‌دهی به پرسشنامه‌ها تشریح گردید و و از آن‌ها خواسته شد پس از پاسخ دادن آن را به آزمون‌گر تحویل دهند.
فصل چهارم:
نتایج و یافته‌های پژوهش
۱-۴- مقدمه
در این فصل با بهره گرفتن از روش های آماری مناسب اطلاعات جمعآوری شده حاصل از آزمونها تجزیه و تحلیل شدند. نتایج به دست آمده در سه بخش یافته های جمعیت شناختی، یافته های توصیفی، یافته های استنباطی مطرح شدهاند.
۲-۴- یافته های جمعیت شناختی
شرکتکنندگان به صورت تصادفی از میان دانشآموزان دختر و پسر مدارس راهنمایی شهر اردبیل انتخاب شدند. میانگین سنی آنها ۴۶/۱۳ سال، انحراف استاندارد ۸۷۰/۰ و دامنه تغییرات سنی آنان از ۱۲ تا ۱۷ سال متغیر بود.
جدول (۱): وضعیت اقتصادی خانواده دانشآموزان

درصد

فراوانی

وضعیت اقتصادی

۳/۱۶

۱۳

خوب

۳/۶۱

۴۹

متوسط

۵/۲۲

۱۸

ضعیف