برخی از فواید جسمانی و روانی تمرینات ورزشی عبارتند از:
افزایش کارایی ریه ها و سیستم گردش خون، به طوریکه انتقال خون و اکسیژن را به سلولها تسهیل می کند.
افزایش تعداد گلوبولهای قرمز خون در مغز قرمز استخوان که منجر به افزایش انتقال اکسیژن به قسمتهای مختلف بدن می شود.
تقویت عضلات قلب و افزایش قدرت انقباضی آن، که منجر به کاهش تعداد ضربان قلب در حالت استراحت در هر دقیقه و در مقابل خون با نیروی بیشتری در عروق به جریان می افتد.
به تاخیر انداختن فرایند پیری.
تقویت دستگاه های مختلف بدن مثل قلب، اعصاب، عضلات.
ارتقای بهداشت و سلامت ورزشکار و کمک به پیشگیری از بیماریهای چون فشار خون، بیماری قلبی.
کاهش دیابت به دلیل کاهش کلسترول و باز شدن عروق.
توسعه همه سویه استقامت، قدرت، سرعت، انعطاف و هماهنگی افراد.
بهبود ابعاد روانی و تامین سلامت روانی.
افزایش عزت نفس در اثر درک شایستگی های بدنی.
کاهش احساس افسردگی و اضطراب روانی و کنترل فشار روانی و استرس.
افزایش احساس تعلق و وابستگی، روحیه انصاف و عدالت و احترام به قوانین و بسیاری صفات شایسته اخلاقی در بین افراد.
نتایج تحقیقات مختلف نشان داده است که انجام انواع مختلف نرمش ها، علاوه بر فواید جسمی فراوان، بر مقابله با مشکلات عصبی و روانی نیز آثار مفیدی دارد. از میان این تحقیقات می توان از کار یک ساله محققان دانشگاه استافورد نام برد که کار تحقیق خود را روی ۵۷ زن و مرد ۵۰ تا ۶۵ ساله، با چهار نوع نرمش مختلف انجام داده اند .گروه اول هفته ای سه روز و روزی ۶۰ دقیقه نرمش هایی را در یک مرکز ورزشی انجام می دادند که۴۰دقیقه آن شامل تمریناتی از قبیل دو و پیاده روی سریع بود که میزان تنفس، ضربان قلب و در نتیجه مصرف اکسیژن را افزایش می داد. دسته دوم، وضعیتی کاملا مشابه دسته اول داشتند با این تفاوت که این کار را در منزل خویش انجام دادند. سومین گروه، هفته ای پنج بار و هر بار به مدت ۳۰ دقیقه به تمریناتی پرداختند که در مجموع میزان انرژی مصرف شده آنها با دو دسته اول یکسان بود. به گروه چهارم توصیه شد که در نرمشهای معمول خود هیچچ تغییری ایجاد نکنند. فعالیتهای سه گروه آخر که در مراکز مخصوص انجام نمی شد و توسط مشاوران ویژه پیگیری می شد. نتیجه تحقیق نشان داد که با وجود تفاوت نرمش، میزان فشارهای عصبی، هیجان و افسردگی در تمام گروه ها تقریباً ۳۰درصد کاهش یافته است. مطلب دیگر اینکه با تحقیق در افراد سیگاری نشان داده شده است که این تمرینات یکی از بهترین راه های ترک سیگار است. انجام نرمشها در منزل و تداوم آنها بهترین نتیجه را در بر داشت. همچنین لزلی، فزرسرین گام، اون و ایدمتن[۷۰] (۲۰۰۱) بر این باورند که برای جلوگیری از بی تحرکی جسمی افراد، می توان با متقاعد کردن آنها به پیاده روی و فعالیت بدنی و ورزش با شدت متوسط به حفظ سلامتی بدن آنها کمک کرد(لزلی، فزرسرین گام، اون و ایدمتن، ۲۰۰۱).
بارزترین اثرات مثبت ورزش در سلامت روح و روان و سلامت اجتماعی افراد عبارتند از:
ورزش، طراوت و شادابی را به ارمغان آورده و افسردگی را از بین می برد.
ورزش، موجب احساس اعتماد به نفس، احساس قدرت و تقویت اراده می شود.
ورزش، باعث تقویت تمرکز فکر و افزایش دقت عمل می شود.
ورزش متعادل، موجب داشتن احساس خوب و افزایش قدرت و تقویت خلاقیت می شود.
ورزش، احساس آرامش و راحتی روح را افزایش داده و انسان را در مقابل فشارهای روانی و اضطراب مقاوم می کند.
با توجه به محاسن فوق الذکر، افرادی که ورزش متعادل انجام می دهند، همیشه سالم هستند و در مقابل بیماریهای مختلف مقاومند، در نتیجه غالباً در فعالیتهای اجتماعی، موفق می باشند.
ورزش موجب پیشگیری از خستگی زودرس شده و کارمندان ورزشکار هیچگاه با کسالت به ارباب رجوع پاسخ نمی دهند.
افراد فعال تواناییها و استعدادهای ذاتی خود را بهتر درک می کنند و از آن حداکثر استفاده را می برند.
افراد فعال به دلیل اعتماد به نفس بیشتر، مسئولیت پذیرترند و از کسب تجربه لذت می برند.
تربیت روح و روان در کنار تربیت بدن موجب تقویت اراده شده و چنین شخصی هرگز به سوی اعتیاد نخواهد رفت.
بطور کلی طول عمر کسانی که تمرینات ورزشی مناسبی دارند، بیشتر از افراد غیر ورزشکار می باشند. سن بیولوژیکی افراد ورزشکار کمتر از افراد غیر ورزشکار است، بنابراین اینگونه افراد از نظر ظاهری نیز شاداب تر و جوان تر به نظر می رسند .یک علت طول عمر ورزشکاران، مقاومت بدنی بالاتر آنها در مقابل بیماریهای عفونی می باشد. همه ما آرزو داریم همواره تندرست بمانیم و عمر طولانی داشته باشیم متاسفانه این آرزو گاهی به سبب عدم رعایت بهداشت به معنی عام حکم برآورده نمی شود. زیست شناسان بر این عقیده اند که انسان و سایر حیوانات باید مدتی در حدود ۵۰ برابر سال هایی که رشد و بلوغ جسمانی آنها طول می کشد عمر کنند و بنابر این می توان گفت که انسان می تواند تا ۱۲۵ سال زنده بماند. این رقم اغراقآمیز نیست، زیرا میانگین طول عمر انسان در جهان به تدریج افزایش می یابد به طوری که هم اکنون در برخی از کشور های جهان از مرز ۷۰ سال گذشته بعضی از مردمان به سبب پیروی از هوی و هوس های نفسانی، زور سلامت خود و نشاط زندگی را از دست می دهند و غالبا حدود ۵۰ سالگی دچار مرگ زود رس می شوند. در دنیای ماشینی امروز امراض قلبی، سرطان، عوارض قلبی _ عروقی سایر امراض متداول خیلی زود انسان ها را از پای در می آورد. در جوامع بی بند و بار عده کمی از مردم به سن پیری می رسند. به عبارت دیگر در این گونه جوامع مرگ ناشی از پیری طبیعی بسیار کم دیده می شود. دانشمندان علوم طبی بر این عقیده اند که بیشتر ناتواناییهای جسمی و فشارهای عصبی و روانی باعث بروز پیری و کهولت زود رس و احیانا مرگ می شود. دانش جدید، از فرایند شیمیایی پیری وکهولت چندان اطلاعی به ما نداده است. لیکن قدر مسلم این است که اگر دارای ایمان و تقوی باشیم و دستور های بهداشتی را رعایت کنیم طول عمرمان افزایش می یابد ورزش و تربیت بدنی انسان را در داشتن عمر طولانی و بدن سالم کمک می کند و او را از رذائل و رفتار های ناپسند و غیر بهداشتی به دور نگه دارد. اسلام در مورد ورزش می گوید اگر ما دارای ایمان و تقوی باشیم ودستورهای بهداشتی را رعایت کنیم طول عمرمان افزایش می یابد. دستغیب در پژوهشی دریافت همراه با افزایش سن ، از فعالیت هها ی حرکتی و ورزش کاسته می شود. از طرفی، بین سطح تحصیلات و فعالیت ورزشی بانوان رابطۀ معنی داری وجود دارد به گونه ای ک با افزایش سطح تحصیلات، میزان فعالیت ورزشی افزایش می یابد. افراد شاغل به شرکت در فعالیت ها ی حرکتی و ورزشی گرایش کمتری داشتند. آزمودنی های مجرد در مقایس با افراد متأهل گرایش بیشتری به شرکت در فعالیت های حرکتی و ورزش داشتند(دستغیب ،۱۳۷۸).
۲-۳- عملکرد
رفتار شامل آنچه افراد انجام می دهند یا بیان می کنند. میلتن برگر[۷۱] می گوید: رفتار پدیده ای قانون مند است و بر محیط از جمله محیط فیزیکی و یا محیط اجتماعی تأثیر می گذارد و ممکن است آشکار یا پنهان باشد.
عملکرد رفتار قابل مشاهده ی فرد را عملکرد می گویند. رفتار هر گونه عمل شخص است، ولی عملکرد به نتیجه عمل فرد اشاره می کند. مراحل تعدیل رفتار عبارتند از: ۱- شناسایی رفتارهایی که بیشترین اثر را بر عملکرد دارند ۲- تعیین معیار سنجش یا اندازه گیری ۳- شناسایی ترتیب رفتارها ۴- ارائه نوعی استراتژی و دادن تغییرات لازم در رفتارها ۵- ارزیابی بهبود عملکرد.
۲-۳-۱- عملکردهای فعالیت بدنی و ورزش
نیل به تندرستی نیازمند کوشش همگانی است تا سلامت و بهداشت مناسب برای عموم افراد جامعه فراهم آورد. در این راستا تربیت بدنی و انجام حرکات جسمانی نقش حائز اهمیتی دارد. با معرفی دانش ورزش به جامعه بشری آگاهی از خواص سلامت بخش فعالیت های جسمانی رو به افزایش است. پیشگیری از بیماریهای قلبی، فشار خون، دیابت، پوکی استخوان، چاقی، مشکلات روحی و کاهش احتمال و وقوع بیماریهای قلبی از جمله مزیت های فعالیت های جسمانی مداوم است. یافته های علمی مؤید نقش بارز و معنی دار فعالیت های بدنی در حفظ تندرستی است.
تفریحات سالم از دیگر حوزه های وابسته به تربیت بدنی و ورزش است. با تفریحات سالم افراد استفاده مفید و سازنده از اوقات فراغت را یاد می گیرند. اجرای فعالیتها و برنامه های تفریحی و افراد شرکت کننده در این نوع از فعالیت ها به طور چشمگیری افزایش یافته اند که افزایش اوقات فراغت و بالا رفتن سطح درآمدها در این شکوفایی دخیل بوده است. با افزایش فرصت تفریحات، مدارس، جامعه و بخش خصوصی جهت برآورده ساختن نیازهای آمادگی جسمانی و اوقات فراغت انواع خدمات را ارائه می دهند. برنامه های آمادگی جسمانی در کارگاه ها، لیگ های ورزشی بخش صنعتی، برنامه های تفریحی ورزشی بخش تجاری و اجتماعی، لیگ های تفریحی رقابتی برای خانم ها و آقایان در رده های سنی و در رشته های مختلف، مؤسسات آموزشی و فراهم آوردن لوازم تفریحی، به طور کلی در حال توسعه هستند. همواره با افزایش مراکز اجتماعی ارائه دهنده خدمات تفریحی امکانات مدارس در ساعات غیرآموزشی نیز مورد توجه افراد قرار می گیرند و بسیاری از خانواده ها نیز به صورت مستقل برنامه های تفریحی را دنبال می کنند. تفریحات سالم نیز مانند تربیت بدنی و ورزش در بهبود سطح کیفی زندگی مؤثر است و فرصت فعالیت آزادانه از طریق تفریحات فراهم می آید.
تعلیم و تربیت حرکتی را می توان به عنوان کشف انفرادی، توانایی فردی جهت ارتباط و واکنش نسبت به تصورات کلی محیط خارجی و عوامل مادی یا انسانی موجود در آن تعریف کرد. تعلیم و تربیت حرکتی رویکرد نوینی در تربیت بدنی است که اخیراً مورد توجه و حمایت بسیاری از مؤلفان ، محققان و کارشناسان تربیت بدنی در همه سطوح آموزشی این رشته قرار گرفته است. تعلیم و تربیت حرکتی ضمن این که می کوشد تا فرد را چه از حیث ذهنی و چه از نظر جسمی درگیر فعالیت کند سعی در آشنا کردن افراد با کل حرکت بدن نیز دارد.
شکل زیرچارچوبی برای یشگیری تغییر رفتار افراد ایالت مینه سوتا[۷۲] آمریکا نسبت به فعالیت بدنی نشان می دهد. در این چارچوب سه حیطه ی سازه ای، اجتماعی و فردی وجود دارند که هر کدام زیرمجموعه هایی دارند که به کمک فعالیت بدنی تغییر رفتارهایی در بهداشت افراد بوجود می آورند و باعث می شوند رفتارهای بهداشتی، سلامت افراد را تحت تأثیر مثبت قرار دهد.
سازه
. اجتماعی محیط فیزیکی
فردی فرهنگ
جمعیت ارتباطات
. رفتارهای زیست شناسی جوامع صنعت
بهداشت خود کار آمدی سازمان
نگرش و دانش دوستان هنجارهای اجتماعی درک شده خانواده
سیاست محیط زیست
عواقب مورد بهداشتی
کاهش خطر قلبی عروقی
کاهش خطر ابتلا به سرطان
شکل۲-۲- رویکردی برای پیشگیری از تغییر رفتار پایدار(مینه سوتا ،۲۰۰۷)
۲-۴- مروری بر تحقیقات انجام شده
۲-۴-۱- تحقیقات انجام شده در داخل کشور
رمضانی(۱۳۷۵)، در تحقیقی با عنوان انگیزه شرکت در ورزش های همگانی چنین نتیجه گرفت که ۸۸% آزمودنی ها انگیزه شرکت در ورزش های همگانی را کسب نشاط و احساس لذت، ۱۸%ایجاد مصونیت از ابتلا به بیماری ها ،۵۰%ویژگی فرح بخش بودن و نبود خطر در ای گون ورزش ها و ۵۸% برخوردار بودن از عواطف اجتماعی و ارضای نیاز تعلق به گروه را انگیزه های دیگر بیان کرده اند.
زارعی(۱۳۸۰)، در تحقیقی میانگین مدت فعالیت حرکتی و ورزشی دانشجویان را در هفته ۲۷۲ دقیقه به دست آورد. رشته های ورزشی مورد علاقه دختران شنا، پیاده روی و کوه نوردی و در مورد پسران فوتبال، شنا، و آمادگی جسمانی بود. کسب نشاط، حفظ تندرستی و احساس قدرت و تناسب اندام از مهم تری انگیزه های مشارکت داشتن و مشغله تحصیلی، نبود وسایل و امکانات، تنبلی و بی حوصلگی از مهم تری علل عدم مشارکت در فعالیت های حرکتی و ورزشی بود . بین جنسیت، رشتۀ تحصیلی، وضعیت سکونت، بومی بودن، درآمد و میزان تحصیلات والدین با میزان اوقات فراغت و میزان پرداختن دانشجویان به ورزش رابطۀ معنی داری مشاهده شد.
مظفری و صفانیا(۱۳۸۱)، در تحقیقی دیگر بیان داشتند میانگین زمان فعالیت حرکتی و ورزشی دانشجویان در هفته۱۸۸ دقیقه است. رشته ها ی ورزشی مورد علاقه دختران شنا، والیبال، بدن سازی، سوارکاری و بسکتبال و رشته های مورد علاقه پسران فوتبال، شنا، بدن سازی، ورزش های رزمی، والیبال و دو است. کسب نشاط، حفظ تندرستی و احساس قدرت و تناسب اندام از مهم تری انگیزه های شرکت کردن در فعالیت های حرکتی و ورزشی و در مقابل ، مشغله تحصیلی و کاری نبود وسایل و امکانات، اولویت داشتن مسائل دیگر ، عادت نداشتن ، تنبلی و بی حوصلگی از مهم تری علل شرکت نکردن در فعالیت های حرکتی و ورزشی است
