۱-یا بْنَ امُیِ فدتُکِ نَفْسیِ وَ مالیِ
۲- وَ لَعُمْری لَئِنْ تَرکْتُک مَیتاً
۳- لَو شیکاَ اَلْقاکَ حَیاَ صَحیحاً
کُنتِ رُکنیِ وَ مفزعِی و جَهالیِ
رَهْنَ رَمسٍ ضَنُکٍ عَلَیک مُهالٍ
سامِعاً مُبْصِراً عَلی خَیرِ حالِ(سید حمیری؛ ۱۴۲۰: ۱۵۹)
ترجمه
۱- ای فرزند مادرم! جان و مالم به قربانت، تو پایه و اساس و جایگاه ناله و زاری و پایگاه نادانی من بودی.
۲- قسم به جان خودم که اگر به حالت مردگی تو را رها کنم و تو را به صورت لاشهای ضعیف و ناتوان رها کردهام و این غیرممکن است.
۳-حتما به زودی تو را زنده و سالم دیدار خواهم کرد در حالی که شنوا و بینا و بر بهترین حالت هستی.
متن با بهره مندی از این فرمایش خداوند متعال از زبانهارون نبی (ع) شروع میشود، که فرمود: ﴿قالَ یَابْنَ أُمَّ…﴾ (طه/۹۴) تا رابطه دوست داشتن میان خود و برادرش را بیان کند سپس برای او دعا میکند و خود و مالش را فدای او میکند، انسان اگر به محبت کسی به درجه والایی نرسد خودش را فدای او نمیکند، در اصل عرب این عبارت را برای دعا و اظهار محبت و ستایش به کار میبرد. (ابن منظور؛ ۱۴۰۸: ۱۰/۲۰۵) و اشاره به جایگاه عالیش در نزد او دارد. (پایه و اساس و جایگاه ناله و زاری و نادانی او بوده است) مفردات موجود در این مصراع از یک جوشش عاطفی سرچشمه میگیرد که تصور میشود متاثر از باطن شاعر است که خود از جدایی برادرش تحت تأثیر قرار گرفته است. از جمله شکلهای دعا برای برادر، قول ابن عیینه (وفات ۱۹۸ هـ) است که میگوید:
۱- حَفظ اللهُ اُخْوَتیِ حَیثُ کانوا
۲- فِتْیهً نازِحُونَ عَنْ کُلِّ عیبِ
مِنْ بِلادِ سارینَ اَوْ مُدلِجِینا
وَ هُمْ فی الْمَکارمِ الْأولُونا(ابی الفرج اصفهانی؛ ۱۴۱۸: ۲۹۱-۲۹۰)
ترجمه
۱-خداوند برادرانم را هر جا که هستند حفظ کند از سرزمینهایی که شبانه در آن حرکت میکنند.
۲- برادرانم جوانانی به دور از هر گونه عیب هستند و از جهت مکارم و ویژگیهای اخلاقی در رتبه اول قرار دارند.
جمله دعا از فعل ماضی و لفظ جلال الله تشکیل شده است (حفظ الله) یعنی خداوند آنها را حفظ و مراقبت نماید.
شاعر دعایش را به جمله(هر جا که باشند) مرتبط کرده است تا شامل مکانشان شود و به«تسارین و مدلجینا» در بیت اول ختم میکند تا شامل زمانشان شود و با این کار دعا را از زمان گذشته به زمان حال و آینده کشانده است، سپس دعایش را با مدح برادرانش همراه کرده است و ادامه میدهد که برادرانش از هر گونه عیبی به دورند و از جهت ویژگیهای اخلاقی نیز در اوجند.
علی بن جهم(وفات ۲۴۹ هـ) نیز برای برادرش دعا میکند در حالی که روزگار میان آنها جدایی افکنده است:
۱-أبلْغ (اَخانا) تَولیَ اللهُ صُحْبَتهَ
۲- و أنَّ طَرفّی مَوْصُولٌ بِرُویَتهِ
أنیّ و إنْ کُنتَ لا اَلقاهُ اَلقاهُ
وَ إن تَباعَدَ عَنْ مَثوایَ مَثواهُ(علی بن جهم؛ ۱۹۵۹: ۱۰۴)
ترجمه
۱- به برادرم که خداوند همراهی او را عهده دار گشته است این پیام را برسان که من هر چند به او نرسیده ام به او خواهم رسید.
۲- و همانا چشمانم به دیدارش خواهد رسید هر چند که جایگاهش از جایگاهم دور است.
این جمله دعایی (خداوند همراهی با او را عهده دار گشته) اعتراضی است برای بیان دو هدف: یکی دعا برای او به این که خداوند امور او را عهده دار شود و او را حفاظت کند و تحت حمایت خود بگیرد و دوم این که شدت اشتیاق و ناراحتیش را در دوری از برادرش بیان کند و شاعر از طریق جناس ناقص میان (لا القاه/ القاه) تأکید میکند که این جدایی مانع دیدارش نمیشود. و بیت دوم بیانگر این تفکر است که او در فکر و خیالش حاضر است با وجود این که از هم دور هستند.
۴-۱-۰۵ دعای شاعران برای دوستانشان
صداقت بر پایه دوستی و رحمت و نصیحت استوار است و اهمیت آن در نیاز درونی انسان به ارتباط با شخصی همانند با خود اوست که با آن همنشین گردد و در کنار آن غمهایش از میان برود و همنشینی حسی و معنوی برای غربتش باشد.
