-کلیه مطالب مربوط به موضوع مورد بحث را ارائه دهد.
-نظم منطقی مطالب را بر اساس رعایت تقدم و تأخر و طبقه بندی صحیح به دست دهد.
-برای هر کسی، حتی اگر با جزئیات فنی و علمی آن آشنایی کامل نداشته باشد، در مراجعات بعدی قابل قبول بوده، دچار سوء تعبیر نشود.

-اهمیت انتخاب موضوع گزارش
تعیین موضوع برای گزارش یکی از مهمترین قسمتهای گزارش است زیرا متن نباید خارج از موضوع باشد و موضوع نباید مغایر با متن.
منظور از موضوع، ایجاد زمینه فکری برای مطالب گزارش است که باید به دقت و ظرافت و اجمال انتخاب شود، به نحوی که خواننده بایک نگاه زمینه گزارش دهد و از محتوای متن همان پیغامی را در باید که خلال موضوع، متن آن را گرفته و نویسنده گزارش نیز همان را می خواسته است.
چنانچه موضوع، متن را تأیید نکند و یا متن خارج از موضوع باشد، خواننده بلاتکلیف می شود و سرانجام در می ماند که پیغام برآمده از متن را ملاک عمل قرار دهد، یا مفهوم برخاسته از موضوع را.
۳-مرحله نگارش:
خوب اندیشیدن و تمرکز داشتن، مایه نگارش، و نگارش خوب به سرمایه های علمی، مطالعه، آگاهی احاطه به موضوع، دقت و تمرین و ممارست نیاز دارد، و گزارش، اثر بخش نخواهد بود مگر آن که علاوه بر شیوایی سخن، به نکات اساسی بر شمرده زیر توجه نماید:
فکر کردن قبل از نوشتن.
توجه به هدف، موضوع و طرح ربط منطقی.
در نظر گرفتن خواننده.
آگاهی به نکات دستوری و جمله بندی در حد لزوم.
ترجیح ساده نویسی به پیچیده نویسی.
پرهیز از به کاربردن لغات و ترکیبات دور از ذهن.
به کاربردن لغات، اصطلاحات یا عباراتی که معانی قطعی و مشخص دارند.
بیان حقایق، بی آنکه قصد برانگیختن احساسات را داشته باشیم.
دانستن فن گزارش نویسی .
۴-مرحله تجدید نظر و اصلاح گزارش:
پس از نوشتن گزارش، لازم است در آن تجدید نظر شود و یا مرور دقیق نوشته، آنچه به ذهن نیامده یا هنگام نوشتن فراموش شده، یادداشت و در جاری خود درج گردد و یا آنچه زاید بر اصل است، حذف شود. اگر تجدید نظر با دقت و حوصله انجام شود، تمام اشتباهات و نقایص برطرف خواهد شد.
علمای فن، انجام دادن سه کاررا در مرحله تجدید نظر توصیه میکنند.
الف- گزارش را به یکی از همکاران بدهیم تا او بخواند و از زاویه دید خود مفهوم آن را بازگو کند و چنانچه در انتقال فکر، مانعی یا نقصی مشاهده شد بتوانیم آن را جبران کنیم.
ب- گزارش را بلند بخوانیم تا از راه گوش و چشم، معایب و کمبودها مشخص و سپس برطرف گردد.
ج- گزارش را پس از یک استراحت کامل از نو بخوانیم تا کاستی ها و مطالب اضافی، بیشتر خود را نشان دهد و بهتر بتوانیم گزارش خود را اصلاح کنیم .
تجدید نظر نوشته، قدم بزرگی در راه روشن نویسی محسوب می شود در این مرحله است که شخص آنچه را که می خواسته بگوید، می بیند، نه انکه را نوشته است.
کافی است در تجدید نظر، خود را به جای خواننده قرار دهیم و از دریچه چشم او به موضع بنگریم و برای اطمینان بیشتر بهتر است که نوشته خود را به دیگری بدهیم، او بخواند و نظر خود را اعلام نماید^[۶۰].

۲-۲-۲-۹٫قواعد مربوط به گزارش

گزارش باید براساس قواعد زیر تنظیم شود:
۱-کامل باشد ۲- واضح و روشن باشد ۳- جملات آن ساده و معنای آنها کامل باشد ۴- تهیه و ارسال آن به موقع باشد ۵- باید توأم با واقعیت باشد
-به گزارشی کامل گفته می شود که دارای شش مؤلفه اصلی باشد. به عبارت دیگر، یک گزارش خبری وقتی کامل است که برای شش سوال اصلی زیر پاسخ داشته باشد، شش سوال اصلی مطرح عبارتند از:
۱-چه کسی: فاعل ۲- چه وقت: زمان وقوع ۳- چه: موضوع ۴- چطور: موضوع چگونه رخ داده است ۵- کجا: محل وقوع ۶- چرا: علت وقوع( انگیزه فعل)
-گزارشی واضح و روشن است که در آن جملات ساده و کوتاه استفاده شده و از کاربران عبارات گنگ و مبهم خودداری شده باشد. به کاربران عبارات مذکور سبب می شود که مسئولان از درک مطالب گزارش محروم شوند. مصداق عبارات گنگ و مبهم عبارتند از: اکثراً، غالباً، تقریباً، اخیراً، برخی، کمی، چرا و آینده.
-گزارش خبری ساده با معنای کامل، گزارشی است که نیاز به توضیح اضافی ندارد. در مثال زیر می بینیم که جمله سوم نیاز به توضیح اضافی ندارد:
محمود از سیروس کتاب گرفت.
محمود یک کتاب فرهنگ از سیروس گرفت.
محمود یک کتاب فرهنگ انگلیسی به فارسی از سیروس گرفت.
-بعد از جمع آوری خبر، در اسرع وقت آن را باید گزارش کرد، زیرا خبر تا زمانی که تازه است باارزش بوده، می تواند مبنای تصمیم گیری واقع شود.
-گزارشی توأم با واقعیت است که با رعایت نکات قابل توجه، بدون کم و کاست و به طور خالص از طریق منبع به دست آمده و در متن آن هیچ گونه دخل و تصرفی صورت نگرفته باشد. ^[۶۱]

۲-۲-۲-۹-۱ .گزارش اداری

منظور از گزارش اداری، گزارش مخصوص مقامات و مامورین اداری است به طرفی که صلاحیت دریافت آن را دارد و نحوه نگارش آن طبق آئین نامه های موجود و در چارچوب مقررات و دستورالعمل‌های اداری است. مانند: گزارش مربوط به امور پرسنلی و …
گزارش های اداری برابر بخشنامه های صادره از یک نظم خاص برخوردار است و در تمام محیط های اداری- نظامی و انتظامی از این نظم تبعیت می گردد.
چون زمینه بحث ما مسائل قضائی است، لذا گزارش قضائی را پی می گیریم.

۲-۲-۲-۹-۲٫گزارش قضائی

گزارش های ضابطین بر دونوع است:
الف)گزارشهای اداری: گزارشهایی هستند که ضابطین دادگستری در راستای انجام امور اداری و وظایف و مسئولیتهای اداری خود در سازمان مربوطه مانند ناجا، اقدام به تهیه آنها مینمایند.

افزایش فعالیت

 

 

 

۲-۵-۵-زمان ماند هیدرولیکی و زمان ماند جامدات:
زمان ماند هیدرولیکی که به خصوصیات فاضلاب و شرایط محیطی بستگی دارد، باید به­اندازه کافی طولانی باشد تا به متابولیسم باکتری­ های بی­هوازی اجازه دهد. راکتورها با رشد چسبیده، زمان ماند هیدرولیکی کمتری نسبت به رشد معلق دارند[۲۴].
۲-۵-۶-مواد سمی:
تعداد زیادی از مواد سمی اعم از آلی و معدنی عامل شکست­های معمول در تصفیه بی­هوازی هستند. با این­حال، در صورتی­که میکروارگانیسم­های بی­هوازی با داشتن SRT طولانی، با فاضلاب سمی تطابق پیدا کنند، اثر سمیت کمتری خواهند داشت. ممانعت از متان­زائی عموماً با کاهش تولید متان و افزایش غلظت اسیدهای فرار همراه است[۳۳]. برخی از مواد سمی در زیر بررسی بیشتری می­شوند:
الف- اکسیژن:
مقدار بسیار کم اکسیژن روی باکتری­ های مولد متان تأثیر منفی می­ گذارد بنابراین تصفیه به­ صورت بی­هوازی انجام می­گیرد. مقداری از اکسیژن محلول در پساب ورودی توسط باکتری­ های تولیدکننده اتانل مصرف شده و در شرایط بی­هوازی اتانل به اسیداستیک تبدیل می­ شود[۲۶].

ب- آمونیاک:
آمونیاک غیریونی برای باکتری­ های متان­ساز کاملاً سمی می­باشد. با این حال، از آن­جائی­که تولید آمونیاک غیریونی وابسته به pH بوده و بیشتر در pH های بالا تشکیل می­ شود، سمیت کمتری در pH خنثی مشاهده می­ شود. آمونیاک یک بازدارنده برای باکتری­ های متان­ساز در محدوده mg/lit 3000-1500 می­باشد که سمیت به ­وجود آمده در اثر افزایش آن با افزایش زمان ماند کاهش می­یابد. بهترین کنترل سمیت آمونیاک، کاهش غلظت N فاضلاب از طریق رقیق­سازی می­باشد[۲۶] .
جدول ۲-۶: اثرات غلظت­های مختلف آمونیاک در فاضلاب ورودی[۲۷]

 

 

اثر

 

ازت موجود در آمونیاک mg/lit

 

 

 

مزیت

 

۲۰۰ – ۵۰

 

 

 

اثر مخالفی ندارد

 

۱۰۰۰ - ۲۰۰

 

 

 

در ۵/۷ < pH ممانعت­کننده است

 

۳۰۰۰ – ۱۵۰۰

 

 

 

سمی

 

۳۰۰۰ <

 

 

 

ج- اسیدهای چرب با زنجیره بلند:
اسیدهای چرب با زنجیره بلند مانند کاپریلیک از فعالیت باکتری­ های متان­ساز جلوگیری می­ کند[۳۳].
د- فلزات سنگین:
فلزات سنگین مانندCu⁺² ، Zn⁺² ، Cd⁺² ، Ni⁺² وPb⁺² در فاضلاب­ها به­عنوان بازدارنده مطرح می­شوند. سمیت فلزات بعد از واکنش با سولفید هیدروژن و تشکیل رسوب­های فلزی نامحلول، کاهش می­یابد. با این حال، برخی فلزات مانند Ni،Co ، Mo در غلظت­های بسیار کم ممکن است باعث تحریک باکتری­ های متان­ساز شوند[۲۱]
ه- سولفید:
از آن­جائی­که سولفید هیدروژن غیریونی از بین غشاء سلولی سریعتر از نوع یونی نفوذ می­ کند، سمیت سولفید بستگی به pH (غلظت هیدروژن آزاد و سولفید) دارد. برای مثال، pH کمتر از ۵/۶ سمیت را افزایش می­دهد در حالی­که حضور آهن به­علت رسوب سولفید آهن میزان سمیت را کاهش می­دهد.
سولفیدها برای باکتری­ های متان­ساز در محدوده متجاوز از mg/lit 200-150 سمی می­باشد. از لحاظ تئوری mg/lit 600 سولفات، mg/lit 200 سولفید تولید می­ کند[۲۷].
جدول ۲-۷: غلظت مواد محرک و بازدارنده در پساب[۲۷]

 

 

مواد

 

غلظت محرک mg/lit

 

غلظت بازدارنده mg/lit

 

 

احراز مسئولیت کیفری مستلزم بررسی عمیق شخصیت بزهکار است. عدالت جزایی ایجاب می کند که خصوصیات فردی و جنبه های خاص روانی مجرم در ارزیابی رفتار مجرمانه او برای تعیین مجازات به دقت مورد توجه قرار گیرد در حالی که در مورد مسئولیت مدنی ، مبنای تقصیر قابلیت انتساب جرم به وارد کننده زیان نیست و ضابطه و معیار ارزیابی تقصیر هم خصوصیات فردی و نیت مجرمانه و سایر جنبه های خاص روانی وارد کننده زیان نیست بلکه از نظر رعایت مصالح اجتماعی کافی است که موضوع را با رفتار یک انسان متعارف مورد بررسی و مقایسه قرار داد به همین جهت در جرم مدنی صغیر و مجنون مسئولیت مدنی پیدا می کند (شامبیاتی، ۱۳۸۸، ص ۲۹) .

۲-۶-۴- از جهت آئین رسیدگی؛
مراحل کشف، تعقیب، تحقیق در مسایل کیفری بوسیله ضابطین دادگستری، مقامات دادسرا و محاکم جزایی صورت می گیرد ولی رسیدگی به مسایل مدنی، جزء در موارد استثنایی که مطابق قانون مدعی خصوصی به تبع رسیدگی به امر جزایی، حق مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم را از دادگاه کیفری دارد، در سایر موارد دادگاه های حقوقی با رعایت تشریفات خاص ، صلاحیت رسیدگی به مسایل مدنی را دارند. مقایسه این دو نوع مسئولیت به جهت تمیز هر چه بهتر مسئولیت کیفری و درک عمیقتری از مفهوم آن، مفید فایده می باشد چنانکه ملاحظه شد، ملاک تشخیص مسئولیت جزایی ورود لطمه یا خسارت به جامعه و نظم عمومی است و جامعه برای دفاع از خود است که به مقابله با آن بر می خیزد. اکنون که با مفهوم مسئولیت کیفری، سابقه و مفاهیم مشابه آن آشنا شدیم، جهت روشن شدن هرچه بیشتر موضوع این تحقیق، اختصاراً از لوازم اثبات مسئولیت کیفری و ارکان تحقق آن، نیز یاد خواهیم کرد.
گفتار هفتم؛
۲-۷- اثبات مسئولیت کیفری
گابریل تارد^[۳]، اثبات مسئولیت کیفری را منوط به تحقق دو شرط می داند؛۱٫همانی شخصیت، یعنی اینکه مرتکب جرم از نظر روانی شخصیتی چون دیگران داشته باشد لذا دیوانگان که شخصیت آنها رشد ننموده و کسانی که در اثر اختلال مشاعر و سایر امراض روانی دچار انفکاک شخصیت هستند یا مردگان که در اثر مرگ، شخصیت روانی خود را از دست داده اند فاقد شخصیت می باشند و لذا مسئول شناخته نمی شوند، ۲٫تجانس اجتمایی؛ منظور از آن این است که مرتکب از نظر اجتماعی شبیه سایرین باشد بنابراین حیوانات و اشخاص وحشی که فاقد صفت تجانس اجتمایی هستند غیرمسئول می باشند چه آنکه، هدف از قواعد حقوق نیز ، تنظیم روابط اجتمایی است، از نظر فردی انسان نیازمندیهای خاص و تکالیف مختلفی دارد که معمولاً در قلمرو حقوق نیست ولی اداره زندگی اجتماعی فرد را حقوق به عهده دارد و قواعد بر اشخاص از این جهت که عضو جامعه هستند حکومت می کند (کاتوزیان، ۱۳۸۵، ص ۵۴۰) .فکر مسئولیت هرکس در مقابل عمل خود، یعنی در مقابل تغییراتی که در اجتماع ایجاد می کند به اندازه عمر بشر طولانی و قدیمی است، بعضی حقوق دانان انتساب را اولین شرط مسئولیت می دانند و مسئولیت،جرم و انتساب را سه امر مرتبط با هم و مکمل یکدیگر تلقی می نمایندجرم وقتی محقق می شود که علاوه بر قابلیت انتساب، شرایط مجرمیت و مسئولیت نیز وجود داشته باشد باید گفت مسولیت کیفری با مفهوم مجرمیت به یک نقطه می رسد (دلفانی، ۱۳۸۲، ص ۳۶) لیکن مسئولیت کیفری از عناصر تشکیل دهنده جرم نبوده بلکه از آٍثار و پیامدهای آن محسوب می گردد و به همراه مجرمیت و قابلیت اسناد ، در پی آن می آید مجرمیت یکی از ارکان متشکله جرم است در صورتیکه مسئولیت نتیجه حقوقی جرم است برای وجود مجرمیت ارتکاب تقصیر جزایی کافی است، مجرمیت در واقع همان تقصیراست، عصاره تقصیر خواستن و دانستن است پس از این رو عواملی که در تقصیر مؤثر باشد کیفیاتی است که خواستن و دانستن از آنها متأثر می گردد در فرض تقصیر، شخص بالغ ، عاقل، آزاد، مختار، آگاه و سالم و متعادل از جهت روحی و جسمی، بدون هرگونه اجبار و اکراهی مرتکب جرم گردیده یا بی احتیاطی و بی مبالاتی کرده و به مقررات توجه ننموده است لذا اگر تقصیر وجود نداشته باشد مجرمیت نیز وجود ندارد و به علت فقدان عنصر معنوی ارتکاب جرمی نیز وجود نخواهد داشت و بنابراین مسئله مسئولیت جزایی نیز به طور کلی مطرح نخواهد شد ولی در صورتیکه مجرمیت وجود داشته باشد ممکن است مسئولیت جزایی وجود داشته یا نداشته باشد لیکن برای اعمال مجازات باید هر دو همزمان وجود داشته باشند. (افراسیابی، ۱۳۷۷، ص ۱۰۱) از طرفی قابلیت اسناد را هم میتوان به استعداد تعقل و سنجش فرد همراه با شناخت و درک خوبی و بدی، خیر و شر و یا سود و زیان و در نهایت باید و نبایدها و ارزش ها و ضد ارزش ها در یک جامعه، آن هم توأم با اراده آزاد تعبیر کرد (دلفانی، ۱۳۸۲، ص ۳۱) گاهی نیز ویِژگی های شخصیتی، زیستی اخلاقی بزه دیده ، روابط وی با بزهکار و نقش و سهم بزه دیده در تکوین واقعه مجرمانه در تعیین مسولیت کیفری بزهکار واثبات اسناد آن مدنظر قرار می گیرد (آشوری، ۱۳۷۶، ص ۱۹۸). چرا که قابلیت استناد به معنی داشتن قدرت و استعداد دانستن و خواستن است بدین معنی که بتوانیم شخص را که از لحاظ جزایی گنهکار بدانیم و ارتکاب جرم را به حساب او بگذاریم، (افراسیابی، ۱۳۷۷، ص ۱۰۱)، همچنین در حقوق جزایی مدرن به صرف اینکه جرمی واقع شده باشد مجرم در معرض مجازات پیش بینی شده توسط قانونگذار قرار نمی گیرد، مگر اینکه از لحاظ جزایی توسط قاضی مسئول شناخته شود لذا مجازات نباید اعمال گردد مگر نسبت به کسانی که دارای مسئولیت هستند که البته اثبات آن هم بر عهده مقام قضایی است.
گفتار هشتم؛
۲-۸- ارکان تحقق مسئولیت کیفری
در مورد شرایط تحقق مسئولیت کیفری بطور خلاصه باید گفت؛
اولین شرط مسئولیت جزایی آن است که شخص به سن معینی رسیده و بالغ باشد چرا که شعور و اراده انسان تابع سن اوست، قصد نابالغ مساوی با سهو و خطاست فلذا اگر چه با قصد و اراده مرتکب جرمی شود جرم وی خطا محسوب می گردد، اطفال فاقد مسئولیت جزایی هستند.
دوم اینکه شخص می بایست قاصد و مختار باشد فلذا فرد خواب و بیهوش به لحاظ آنکه در هنگام خواب مشاعرش کار نمی کند و هرگز اراده و قصدی ندارد، شخص مست بلحاظ فقدان قصد و سلب اختیار فاقد مسئولیت جزایی می باشند چرا که الکلیسم قوای عاقله را ضعیف می کند تا حدی که به جنون می انجامد، شخص مجبور و مکرَه ای که عادتاً قابل تحمل نباشد بلحاظ موقعیتی که موجب زوال اراده شخص مذکور در زمان ارتکاب جرم می گردد و شخص مضطر که بلحاظ موقعیت حادث برای حفظ حقوق یا اموال در معرض خطر خود یا دیگری ناگزیر از ارتکاب جرم گردد، نیز فاقد مسئولیت جزایی می باشد مشروط به اینکه خطر را عمداً ایجاد نکرده و عمل ارتکابی نیز با خطر موجود متناسب بوده وبرای رفع آن ضرورت داشته باشد در قرآن کریم نیز هرچند اضطرار از سوی کسانی که به خوردن میته و خون و گوشت خوک و مذبوح غیراسلامی، مجبور می شوند . رافع مسئولیت آنان دانسته شده لیکن این امر مقید به قید غیر باغٍ ولاعادٍ^[۴] ، شده که از نظر برخی مفسرین به معنی زیاده روی نکردن در خوردن و فقدان میل و خوشنودی، در انجام این کار می باشد (میرمحمدصادقی، ۱۳۸۶، ص ۷۷).
سوم اینکه شخص عالم به موضوع و حکم باشد فلذا جهل به موضوع، در جرایم عمدی با فقدان قصد مجرمانه در عمل ارتکابی حسن نیت جایگزین قصد مجرمانه گردیده و کیفر را منتفی می سازد (گلدوزیان، ۱۳۷۴، ص ۱۹۸) جهل به قانون و حکم البته مسئولیت را از بین نمی برد، لیکن در مورد مقررات جزایی این قاعده کلی تخصیص خورده دلیل مخصص آن هم قاعده درأ است، فقها در مورد جهل که رافع مسئولیت جنایی است تفاوتی میان جهل قصوری و جهل تقصیری نگذاشته اند و فقط، جاهل مقصر ملتفت را از آن استثناء کرده و او را مسئول می شناسند، جهل تقصیری بدین معنی است که شخص می تواند از قانون آگاهی پیدا کند ولی تقصیر می کند و به دنبال آگاهی نمی رود کیفر حد از جاهل مقصر در صورتی برداشته می شود که جاهل مقصر غیرملتفت باشد ولی اگر ملتفت باشد یعنی احتمال بدهد و بتواند بپرسد و از حقیقت آگاه گردد و مرتکب جرم شود این ناگاهی عذر تلقی نمی شود و در خور کیفر است، جهل قصوری نیز آن است که شخص در شرایطی باشد که به هیچ وجه نتواند دسترسی و آگاهی به قانون پیدا کند (فیض، ۱۳۶۹، ص ۱۷۶). اما آنچه به صراحت مورد اشاره قانون گذار قرار گرفته جهل موضوعی و جهل حکمی است.
جهل موضوعی؛ وقتی شخص مرتکب عملی شود که جرم است، باید به کیفیت و ماهیت و اوصاف عمل ارتکابی عمل و آگاهی داشته باشد، این علم و آگاهی به کیفیت و ماهیت و اوصاف عمل ارتکابی از ارکان تقصیر است.
جهل حکمی؛ یعنی بی اطلاعی از قانونی که منتشر شده و ضمانت اجرا دارد.
جهل به موضوع رافع مسئولیت کیفری است لیکن جهل به حکم ، نظر به اینکه ادعای عدم اطلاع از قانون مسموع نیست پذیرفته نیست مگر در مواردی که قانون گذار صراحتاً آنرا پذیرفته باشد نظیر مقررات تبصره ۱ ماده ۱۶۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ یا مقررات ماده ۲۱۷ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲٫
رکن یا شرط چهارم جهت احراز و تحقق مسئولیت کیفری وجود عقل می باشد. عقل، در مقابل جنون و دیوانگی بکار می رود، بطور کلی مسئولیت زاییده توانایی و نیروی عقل و اراده و فکر آدمی است، معنای ادراک در شخص آن است که از قوای عقلانی بهره مند باشد علاوه بر سلامت جسمانی، سلامت روانی نیز برای برقراری حکومت قانون در یک جامعه ضروری است، مطالعات روانی نشان داده است که بسیاری از جرایم در اثر عقده ها و کمبودهایی روی می‌دهد که در شخصیت افراد بوجود آمده اشاعه ارزش سلامت روانی از انگیزش اعمال ضد اجتمایی در شخص می کاهد (صانعی، ۱۳۸۱، ص ۳۶۰). فقدان قوای عقلانی گاهی تام و مستمر است که آنرا جنون دایمی یا اطباقی و گاهی غیرتام و غیرمستمر است که آنرا جنون ادواری یا متناوب می نامند، گاهی نیز انسان ، بکلی قوای عقلانی خود را از دست نمی دهد ولی به صورت غیرعادی ضعیف می شود ودر نتیجه قوه ادراک او به درجه ادراک عادی اشخاص رشید نمی رسد که آنرا عُته یا بُله گویند (قربان نیا و منصوری، ۱۳۷۳، ص ۲۹۰)، اعمال مجنون فارغ از اختیار و اراده آزاد است .فلذا انتساب جرم به مرتکب مجنون منتفی و مسئولیت جزایی چنین فردی و کیفر او غیر ممکن است. شرایطی را که ذکر کردیم شرایط و ارکان تحقق مسئولیت کیفری است که فقدان هر کدام موجب زایل شدن مسئولیت کیفری خواهد بود و اگرچه نیازمند توضیح و تبیین بیشتری می باشند لیکن به جهت آنکه خارج از موضوع اصلی این مبحث می باشد به اختصار به آن اشاره کردیم. از جمله عوامل رافع مسئولیت کیفری همانطور که اشاره شد جنون و بیماری های روانی زایل کننده عقل است، شایسته است بلحاظ دایره شمول گسترده جنون نسبت به سایر بیماری های روانی و ضرورت شناخت هر چه بهتر بیماری روانی موضوع این نگارش، ابتدا به بحث و بررسی جنون بپردازیم.
فصل سوم
جنون و سایر اختلالات روانی
گفتار اول؛
۳-۱- تعریف جنون از جهت لغوی و اصطلاحی
از جهت لغوی جنون؛ از جن می آید جن به معنای پوشیده است علت وجه تسمیه جنین نیز به لحاظ اینکه در رحم پیدا نبوده و پوشیده است به این نام خوانده می شود همچنین جنون را به پنهان شدن، درآمدن شب، شیدایی، شیفتگی و بالاخره دیوانگی تعریف می کنند در حقوق جزا در مفهوم دیوانگی بکار می رود (نوربها، ۱۳۶۹، ص ۲۳۹) از جهت اصطلاحی جنون بسط شعور در جهت قوس نزولی و یا بسط پریشانی اعصاب در قلمرو میدان شعور است. جنون عکس تصویر نبوغ در آئینه شکسته شعور است (حکمت، ۱۳۴۶، ص ۱۳۲). جنون صفت کسی است که فاقد تمییز نفع و ضرر و حسن و قبح است (جعفری لنگرودی، ۱۳۷۴، ص ۲۰۰) جنون عبارت است از فقدان یا نقص قوای روانی وذهنی (قاسمی، ۱۳۷۴، ص ۱۱۵). مجنون کسی که تعادل عقلی خود را از دست داده (آخوندی، ۱۳۷۵، ص ۲۸۰) ، قوه عقل و درک ندارد وبه اختلال کامل قوای دماغی مبتلاست، به عبارت دیگر ، مجنون مختل المشاعر است (صفائی و قاسم زاده، ۱۳۹۰، ص ۲۷۷). در اصطلاح روان پزشکی ، جنون بیماری روانی یا روان پریشی، بیماری وخیم روانی است که بواسطه آن جریان فکر و اندیشه و رفتار و کردار و احساس و اعمال، از راه صواب و عادی منحرف شده باشد، معمولاً مزمن است و با ضعف و سستی مشاعر و اراده مشخص می شود (گودرزی، ۱۳۷۷، ص۱۶۱۰)، در هر جامعه ای ناتوانی شدید فرد را در تطبیق دادن رفتار و فکر خود با معیارها و ضوابط جاری زمان را جنون می نامند. شاید بتوان گفت بهترین تعریفی که برای جنون از نظر حقوقی متصور است ویژگی شخصی است که ارتباطش با عالم خارج و واقعیت قطع و مبتلا به هذیان و اوهام می گردد.ارزیابی جنون نیز در امور جزایی یک مسئله ماهوی است قاضی رسیدگی کننده به اصل جرم در این ارزیابی و اثبات جنون اختیار کامل دارد اگر چه، قاضی در این ارزیابی دارای اختیارات وسیع و نامحدودی است معهذا موظف است برای این ارزیابی و مطلع شدن از بود یا نبود جنون و اطلاع از وضع روانی متهم و بدست آوردن اطلاعات واقعی در این باره به متخصصین امر (روان پزشک و روان شناس) مراجعه نماید (افراسیابی، ۱۳۷۷، ص ۱۱۶) که در این خصوص در مباحث بعدی بیشتر توضیح داده لیکن ابتدا با تاریخچه جنون و مقایسه آن در روان پزشکی و حقوق و انواع و اقسام جنون و بیماری های روانی مرتبط در مباحث آتی آشنا خواهیم شد.
گفتار دوم؛
۳-۲- تاریخچه جنون
مصری ها ، چینی ها و یونانیان اعتقاد داشتند که دیوانگان ارتباط نزدیکی با شیاطین و دیوهایی دارند که در درون آنها حُلول کرده اند و روح آنها دستخوش وساوس شیاطین و دیوان شده است، با اطلاعاتی که از غارنشینان در حدود نیم میلیون سال قبل به دست آمده است مشخص می شود که در آن زمان بشر به فکر درمان بیماران روانی بوده است، آنان با بهره گرفتن از سنگهای برنده و تیز قسمتی از کاسه سر فرد را به صورت مدور بر می داشتند تا به زعم خود ارواح شیاطین که موجد بیماری روانی در وی شده بودند از این قسمت خارج شوند در قدیم الایام به ویژه در قرون وسطی دیوانگان را در برابر اعمال خود مسئول می دانستند . بقراط فیلسوف مشهور یونانی عوارض روانی را نشأت گرفته از عواملی خاص می دانست، وی معتقد بود که مغز سمت فرمانده بدن را بر عهده دارد و بیماری روانی نیز به واسطه اختلالات ایجاد شده در مغز به وجود می آیند افلاطون فیلسوف شهیر یونانی به عدم مسئولیت کیفری مبتلایان به بیماری های روانی اعتقاد داشت اما او نیز متأثر از خرافات موجود در زمان خود معتقد بود که این بیماریها به عوامل روانی و آسمانی بستگی دارند (قاسمی، ۱۳۷۴، ص ۱۱۴). در یونان ، بقراط، ارسطو ، هروفیلوس کالسدونی در زمینه روان شناسی و روان پزشکی تحقیقات جالبی دارند ولی سهم افلاطون با بحث در زمینه روان پزشکی و طرز نگهداری بیماران روانی از همه آنان بیشتر است، با بسط مسیحیت که غضب و خشم خداوند متعال را موجب بیماری های جسمانی و روانی ، می دانستند تحقیقات علمای یونانی و رومی به بوته فراموشی سپرده شد ولی خوشبختانه با مبعث نبی مکرم اسلام، در قوانین فقهی اسلامی برای بیماران روانی و بیماری روانی اهمیت خاصی قائل شدند از مولای متقیان حضرت علی (ع) نقل شده که روزی در خدمت حضرت رسول اکرم (ص) از راهی می گذشتند، عده ای جمع شده بودند حضرت نبی اکرم (ص) علت تجمع آنان را پرسید عرض کردند، دیوانه ای غش کرده است، حضرت فرمودند، این دیوانه نیست بیمار است اثر ضربه های روانی در تشدید بیماری های جسمانی و حتی مرگ بیماران در قوانین فقهی پیش بینی شده و این مسئله که از صدر اسلام به صورت قانون در مجازات اسلامی از آن بحث شده در دهه اخیر وارد کد قانونی کشورهای غربی گردیده است (گودرزی، ۱۳۷۷، ص ۱۵۶۲) بعد از جنگ جهانی دوم ، زیاد شدن آگاهی مردم و قبول مشکلات روانی باعث بوجود آمدن تغییراتی در نگرش و خواسته مردم برای حرکت اجتماع شد، کشف و پخش داروهای روانی نیز قدم بسیار مهمی در جهت پیشرفت بود (فرجاد، ۱۳۷۱، ص ۳۲۴) .
همانطور که ملاحظه می گردد در قدیم به موضوع جنون به عنوان بیماری روانی نگاه صحیحی نمی‌شده است لیکن این نگرش با هدایت ادیان و پیشرفت علوم روانی تغییر پیدا کرده و متحول گردیده است. آشنایی با تاریخچه این بحث قطعاً در شناخت هر چه بهتر این موضوع مفید فایده می باشد، اکنون به مقایسه جنون در روان پزشکی با حقوق به جهت وجه علمی جنون و کاربردی آن در علم حقوق می پردازیم.
گفتار سوم؛
۳-۳- مقایسه جنون در روان پزشکی با حقوق
روان پزشک باید نسبت به جنبه های حقوقی جنون به عنوان شرط رافع مسئولیت در قوانین موجود آگاهی داشته باشد، روان پزشک را به عنوان کارشناس به دادگاه فرا می خوانند ولی بجاست که او با طرز برداشت از مسئله توانایی عاطفی و روانی مجرم به هنگام ارتکاب عمل مجرمانه و همین طور مسئولیت کیفری مرتکب آشنایی کافی داشته باشد زیرا متأسفانه مفهوم جنون از نظر حقوقی و از نظر روان پزشکی همیشه یکسان نیست، در دهه های گذشته روان پزشکی بطور مستقیم و غیرمستقیم در تحول حقوق مؤثر بوده و این دو علم را کاملاً به هم نزدیک نموده است ولی اختلافاتی نیز به این شرح وجود دارد ۱-توجه روان‌پزشکی اصولاً متوجه انسان و رفتار اوست در حالیکه هدف اصلی حقوق اجرای عدالت است روان پزشک با دادرس موافق است که مجرم خطرناک نباید در جامعه آزاد باشد ولی معمولاً او در این مرحله توقف نمی‌کند به آینده می نگرد و هدف اصلی اش تنها دور کردن مجرم از جامعه نیست بلکه می‌خواهد بزهکار را معالجه کند زمانیکه مفهوم دادرسی در علم حقوق تا آنجا گسترش یابد که شامل جنبه های روان پزشکی قضیه هم بشود و نیز روان پزشکان بیشتر با مشکلات دادگاه ها آشنایی پیدا کنند در این زمینه ها پیشرفت حاصل خواهد شد. ۲-از نظر روان شناسی دیوانگی مراحل و معنایی دارد که با معنای آن در حقوق متفاوت است از نظر حقوقی جنون فساد عقل است که تعمیم می یابد یعنی گاهی فساد عقل بطور کامل است و گاهی بطور ناقص، اما روان شناسی از جنون تفسیر گسترده تری دارد اصطلاح حقوقی جنون فقط به توانایی شناختی شخص توجه دارد و توانایی های عاطفی و یا احساسی او را در بر نمی گیرد، در شرایطی که روان پزشکان توانایی عاطفی و احساسی را علاوه بر قدرت فکری در تشخیص جنون موثر می‌دانند توجه حقوق‌دانان بیشتر متوجه ادراک فکری است (عمارتی، ۱۳۸۸، ص ۴۷). آشنایی با جنون از بعد حقوقی و هم چنین روان پزشکی آن قطعاً ما در درک صحیح از این مفهوم کمک نموده و به ضرورت این نکته، که مطالعه علمی جنون و استفاده از نظریات روان پزشکی قانونی، غیرقابل انکار می باشد، پی‌خواهیم برد حال به اختصار به مطالعه اقسام جنون و سایر بیماری های مربوطه خواهیم پرداخت.
گفتار چهارم؛
۳-۴- اقسام جنون
برای جنون و انواع آن تقسیمات مختلفی را ذکر نموده اند لیکن باید گفت، مقصود از جنون تمام حالاتی است که قوای عقلی از آنها متأثر گردیده و در نتیجه قدرت اراده و تشخیص را به نحوی که در افراد عادی وجود دارد از بین ببرد جنون سبب ضایع شدن عقل و فقدان رشد می گردد، از نقطه نظر قانونی فرقی بین آن که سبب آن مرض عقلی یا عصبی یا روانی باشد وجود ندارد . هر نوع بیماری روانی است که بنحوی قدرت تشخیص را زایل نموده باشد (گلدوزیان، ۱۳۸۲، ص ۵۴). مهمترین انواع آن در یک تقسیم بندی آن است که؛

 

1. 1. بر اثر عدم رشد طبیعی قوانی ذهنی حاصل آید و از آن به عقب ماندگی ذهنی تعبیر می شود.

 

1. 1. آن که قوای ذهنی رشد طبیعی را دارا بوده و سپس بر اثر اختلال حاصل آمده ، شخص قدرت تشخیص و اختیار خود را از دست می دهد که این حالت را جنون به معنای اخص نیز می نامند (رعیتی، ۱۳۸۲، ص ۱۱۸).

 

1. 1. جنون گاهی ادواری است و صفت کسی است که جنون او مستمر نیست و متناوب است.

 

1. 1. گاهی نیز جنون دایمی است و آن صفت کسی است که جنون او مستمر و مطبق است (لنگرودی، ۱۳۷۴، ص ۲۰۱). جنونی است که همیشه در شخص موجود است و معدوم نمی شود و شخص به حالت عادی باز نمی گردد، خواه مدت آن طولانی باشد و خواه مدت آن کوتاه باشد ، به عبارت دیگر مجنون دایمی کسی است که همه اوقات دچار اختلال اعصاب دماغی و عقل می باشد نوعی بیماری روانی که در آن علایم بیماری بطور دائم و مستمر وجود دارد واگر هم با معالجه و مداوا، شدت خود را از دست بدهد باز هم از بین نمی رود. این بیماری معمولاً حالت مزمن پیدا می کند در حالی که جنون ادورای جنونی همیشگی نیست مجنون ادواری بعضی اوقات، اختلال اعصاب دماغی، حکومت عقل را از او سلب می نماید و گاه حالت عادی دارد و عقلش حکومت می کند (گودرزی، ۱۳۷۷، ص ۱۶۱۰).

 

1. 1. جنون گاهی متصل به صغر است یعنی شخص صغیر هنگام رسیدن به سن بلوغ به آن مبتلا باشد و گاهی جنون غیرمتصل به صغر است، که جنونی را گویند که پس از رسیدن به سن بلوغ عارض شخص گردد.

 

گفتار پنجم ؛
۳-۵- اشکال گوناگون عوارض روانی
عوارض روانی در یک تقسیم بندی کلی دیگر نیز از جهت علایم و شکل بیماری در دو دسته به شرح ذیل قابل مطالعه می باشند.
۳-۵-۱-پسیکوز^[۵] یا روان پریشی
پسیکوز ناتوانی برای تشخیص واقعیت از خیال پردازی، اختلال در سنجش واقعیت ، همراه با خلق واقعیتی جدید است، پسیکوز مترادف با اختلال شدید عملکرد فردی و اجتمایی است که با توهمات ، هذیانها، حالت گیجی ، اختلال حافظه تظاهر می نماید که در حقیقت به جنون های سنگین و پیشرفته اطلاق میشود، زیرا دراین حالت بیمار واقف به گفتار و کردار و بیماری خود نیست بیمار دچار بی نظمی، کم دقتی میشود به آنچه در اطراف او می گذردبی اعتنا و یا بی اطلاع است، این بیماری بسیاری از مراکز کنترل کننده و مهار کننده مغز را خراب می کند (حکمت، ۱۳۴۶، ص ۱۴۱) در نتیجه یک انسان روشن بین خویشتن دار سابق، به صورت موجودی خودکار، هر دم کار یا اتومات می گردد و رفتارش ، ماشینی و بی اراده می گردد.
۳-۵-۲- نوروز^[۶] یا روان نژندی
نوروزها به یک دسته از بیماریهای روانی اطلاق می شود که به عاطفه و احساس و اخلاق و عادات اجتمایی انسان آسیب می رساند و شخص را عجیب ، غیرعادی بی موازانه و نامتعادل بار می آورد نورزوها به اختلالات غیرپسیکوتیک مزمن اطلاق می شوند . نوروزها روح سازگاری انسان را با مردم و جامعه ای که در آن زیست می کند مختل می سازد. نوروز انحرافی است در قلمرو شخصیت یک نوع امتداد بی انقطاع از حالت عادی به حالت غیرعادی است نوروزها روح سازگاری انسان را با مردم و جامعه ای که در آن زیست می کند مختل می سازد عامل مشخصه نوروزها اضطراب است. این بیماریها ناشی از کشمکش بین قوای غریزی و من آدمی از یکسو و سنت ها و اصول اجتمایی و اخلاقی و قوانین جهان خارج، از سوی دیگر می باشد، اضطراب محصول این، کشمکشها و هسته اصلی نوروز است و در حقیقت نوروز تلاشی برای رهایی از این اضطراب روانی است (گودرزی، ۱۳۷۷، ص ۱۶۰۸). فرد مبتلا به آن از حل فصل اضطرابها و تعارض های خود ناتوان است.
گفتار ششم؛
۳-۶- اختلال های روانی
فهرست مقوله های بیماری های روانی و توضیح آمار اختلالات مذکور در منابع مربوطه نشان می دهد هر مقوله شامل مقوله های فرعی متعددی است برخی از اختلالات روانی را می توان به شرح زیر بیان نمود.
۱٫اختلالهایی که نخستین بار در دوره های شیرخوارگی، کودکی و نوجوانی بروز می کنند شامل عقب ماندگی ذهنی، بیشکاری، اضطرابهای دوره کودکی، اختلالهای مربوط به خوردن و سایر انواع انحراف از رشد طبیعی.

 

2. 2. اختلالهای روانی عضوی شامل اختلالهایی است که در آنها نشانه ها مستقیماً مربوط به آسیب مغزی یا وجود یک وضع غیرعادی در محیط زیست شیمیایی مغز است که ممکن است در نتیجه پیری مثل آلزایمر و یا فرو بردن مواد سمی مثل مسمومیت ناشی از سرب یا الکل ایجاد شوند.

 

2. 2. اختلالهای ناشی از مصرف مواد، شامل استفاده افراطی از الکل، آمفتامینها، کوکائین و داروهای دیگر که تغییرات رفتاری ایجاد می کنند.

 

2. اختلالهای اسکیزوفرنیایی، گروهی از اختلالها که با ویژگیهای فقدان تماس با واقعیت، پریشانیهای بارز اندیشه و ادراک و رفتار عجیب و غریب ظاهر می شوند.

ترم اول سمت راست ، معادله ای مرتبط با هدایت حرارتی ناپایدار^[۱۸۳] در سرتاسر ضخامت کامپوزیت است. ترم آخر، ترم تجزیه گرماگیر است که نشان دهنده نرخ واکنش تجزیه ماتریس پلیمری است.
به وسیله حل متناوب و تکراری معادله به وسیله افزایش دما زمانیکه کامپوزیت شعله گرم می‌شود، محاسبه خواص شعله زیر امکان پذیر خواهد بود: زمان شروع احتراق، نرخ افت جرم و تشکیل جسم زغال. همچنین مدل می تواند به وسیله آنالیز المان محدود^[۱۸۴] حل شود. [۵۳, ۵۴]
همانند مدل ارائه شده توسط Henderson [35]، معادله ۸-۵ گزارش ویژه ای از تشکیل جسم ذغال نمی دهد که اعتقاد بر این است که در طولانی مدت سودمند است یا در حقیقت الیاف قرارگرفته در سطح داغ لایه به صورت پیشرونده ای بعد از یک مدت تحت مجاورت شعله قرار گرفتن تخریب خواهد شد.
با این وجود، دقت مدل در تعیین قابلیت اشتعال^[۱۸۵] بسیاری از انواع کامپوزیت های لایه ای قابل اثبات است [۵۱-۵۵]. شکل ‏۲‑۱۵ یک مقایسه میان نمودار دماهای اندازه گیری شده و محاسبه شده به عنوان تابعی از زمان برای کامپوزیت شیشه /پلی استر تحت مجاورت شعله هیدروکربنی نشان می‌دهد.

شکل ‏۲‑۱۵:مقایسه تغییرات دمایی تئوری و ازمایشگاهی تعیین شده در نقاط مختلف کامپوزیت فنولیک/الیاف شیشه تحت مجاورت فلاکس حرارتی ۲۸۰.توسط Florio و همکاران
ترم نشان دهنده فاصله تا سطح داغ (x) تقسیم بر ضخامت قطعه (L) می باشد که در این مورد ۹/۱۰ میلی‌متر است.
دماها در سطح داغ، در فاصله‌های سرتاسر ضخامت کامپوزیت، در نیمه کامپوزیت و در سطح سرد، تعیین خواهد شد. تطابق فوق العاده‌ای میان دمای پیش‌بینی شده و آزمایشگاهی وجود دارد.
Mourtitz و همکاران [۵۲] اخیرا نشان دادند که این مدل می تواند به صورت دقیق میتواند زمان شروع به احتراق ، افت جرم، نرخ افت جرم و رش جسم ذغال در کامپوزیت لایه ای GRP را پیش بینی کند.
مدل مهم دیگر که برای پیش بینی قابلیت اشتعال یک کامپوزیت در حال تجزیه ، به وسیله Florio ، Henderson ، Test وHariharan [40] معرفی شد. این مدل بر اساس کار اصلی توسط Henderson و همکاران [۳۵, ۳۸] ساخته شد. این مدل تنها به توصیف فرایندهای هدایت حرارتی، گرمای جابه جایی حاصل از جریان گازهای تجزیه و پیرولیز نمی پردازد بلکه شامل تاثیر فرایندهای دیگر انبساط حرارتی و افزایش فشار داخلی حاصل از تشکیل گازهای ناپایدار نیز می‌شود. Florio و همکاران [۴۰] یک تعریف کلی ازمدل اثبات شده را ارائه کردند و معادله کامل تعادل انرژی (Full energy –balance eq) به صورت زیر نشان داده شده:

 

(‏۲‑۱۴)

: مساحت سطح مقطع
P : فشار داخلی گاز
: انبساط حرارتی سیستم کنترل
: تخلخل
V :سرعت گاز
ترم اول سمت راست شمارنده و نشان دهنده میزان و نرخ خالص سرعت جریان گاز، ترم دوم نماینده تاثیر هدایت حرارتی، ترم سوم نشان دهنده میزان و نرخ خالص انتقال انرژی به وسیله جابه جایی گازهاو ترم چهارم نشان دهنده نرخ و میزان کار انبساط و ترم آخر بیانگر مصرف و یا تجمع انرژی به وسیله واکنش های تجزیه می باشد.
یا به کار بستن مدل، پیش بینی مدل ها ، افت جرم، تخلخل، انبساط حجمی ماده کامپوزیتی و همچنین دما، فشار گاز ،‌فلاکس جرمی و توده گازها^[۱۸۶] ممکن خواهد بود.
اعتبار مدل توسط Florio و همکاران [۴۰] با بهره گرفتن از کامپوزیت شیشه /فنولیک با ضخامت ۳cm تحت مجاورت شعله با فلاکس حرارتی تقریبی ۲۸۰ تایید شد. (این همان ماده و فلاکس حرارتی استفاده شده توسط Henderson و همکاران [۳۵] برای تایید مدلشان بود.)
شکل ‏۲‑۱۶ پروفایل های دمایی آزمایشگاهی و تحلیلی به عنوان تابعی از زمان در عمق های متفاوت در سرتاسر لایه (ضخامت) بررسی و مقایسه می کند.
شکل ‏۲‑۱۶:تغییرات فشار در برابر زمان تئوری و آزمایشگاهی تعیین شده درنقاط مختلف از ضخامت تحت فلاکس حرارتی ۲۸۰.توسط Florio و همکاران
همانطور که دیده می شود تطابق خوبی وجود دارد اگرچه تفاوت چندانی با نتایج ارائه شده توسط مدل ساده‌تر Henderson [35] وجود ندارد.
واضح است که تاثیرات انبساط حرارتی و فشار گاز بر روی انرژی داخلی، بهبود مشخصی در پیش بینی دما در تجزیه ماده کامپوزیتی ندارد.
یگانه ویژگی و ویژگی منحصر به فرد مدلFlorio [40]، توانایی محاسبه افزایش فشار داخلی ایجاد شده توسط تجمع گازهای ناپدار می باشد.
این پارامتر (افزایش فشار داخلی) برای فهم و درک مناسب خواص نفوذ گازهای داغ در سرتاسر ضخامت کامپوزیت و تشکیل شیارهای لایه لایه که زمانی به وجود می آیند که فشار از تنش شکست بین لایه ها بیشتر شود.
Rumamurhy و همکاران [۵۶] افزایش فشار در کامپوزیت مستقل شیشه/فنولیک برای امتحان کردن دقت مدل، اندازه‌گیری کردند.
فشار به وسیله استفاده از لوله های حساس به فشار قرار داده شده در موقعیت های متفاوت درورن کامپوزیت اندازه‌گیری می‌کنند.
شکل ‏۲‑۱۶ میزان فشار اندازه گیری شده و نظری در زمان‌های متفاوت و در عمق cm6/0 و cm55/2 از سطح داغ و ضخامت mm3 برای نمونه کامپوزیت شیشه- فنولیک، مقایسه می‌کند.
فشار ناشی از گازهای ناپایدار (p) به فشار محیطی درون کامپوزیت قبل از آزمون شعله (p₀) نرمالایز می‌شود.
تطابق میان فشار اندازه گیری شده و محاسبه شده ضعیف است. نه مقادیر فشار و نه تغییرات فشار با زمان، با دقت پیش‌بینی می‌شود.
اما Florio و همکاران [۴۰] این مغایرت و مشکل را به مدل نسبت ندارند اما به جای آن اعتقاد آنها بر این بوده که زمانی با این مشکلات مواجهه می شویم که در زمان اندازه گیری فشار و گاز ، مقادیر آزمایشگاهی کمتر از مقدار واقعی فشار^[۱۸۷] باشد.
چندین مدل برای پیش بینی انبساط حرارتی مواد کامپوزیتی در دماهای بالا وجود دارد. [۳۷, ۳۹, ۴۸]
پیش‌بینی انبساط حرارتی یکی از بزرگترین چالش‌ها و مشکلات است زیرا ماده کامپوزیتی می تواند باافزایش دما با میزان های متفاوتی انسباط یا انقباض یابد. به عنوان مثال شکل ۹-۵ انبساط حجمی تعریف شده بر اساس درجه تغییرات طولی – کامپوزیت شیشه- که با میزان های ۲۰-۵ تا دمای نهایی ۲۰۰۰ درجه سانتی‌گراد گرم می شود را نشان می‌دهد.
زمانیکه حرارت دهی از دمای اتاق^[۱۸۸] شروع شود، کامپوزیت در ابتدا با افزایش حرارتی به صورت خطی و آهسته (شیب کم) منبسط می‌شود. دامنه و میزان افزایش در شکل ۹-۵ کاملا مشخص واضح است. این امر به دلیل انبساط الیاف شیشه و ماتریس پلیمری است.
در حدود دمای ۳۰۰ درجه سانتی‌گراد زمانیکه پیرولیز ماتریس آغاز می شود، میزان انبساط به دلیل تشکیل گازهای ناپایدار و افزایش فشار داخلی به میزان خیلی سریع افزایش خواهد یافت. با افزایش دما انبساط کامپوزیت ادامه خواهد یافت و مقادیر بیشتری از ماتریس پلیمری به مواد ناپایدار تبدیل خواهد شد.
شکل ‏۲‑۱۷ نشان می‌دهد که میزان انبساط در نرخ گرمایش‌های بیشتر، افزایش خواهد یافت و این امر به دلیل وابستگی واکنش پیرولیز به نرخ گرمایش است.
شکل ‏۲‑۱۷: تغییرات طول جزئی با افزایش دما برای کامپوزیت فنولیک/الیاف شیشه تحت نرخ گرمایش ۵ و ۲۰.توسط Florio و همکاران
با افزایش نرخ گرمایش، میزان تولید گاز در یک خاص افزایش خواهد یافت و نتیجه آن انبساط بیشتر خواهد بود.
کامپوزیت در دمای تقریبا ۵۰۰ سانتی گراد به دلیل تشکیل جسم دغال شروع به انقباض می کند و میزان انقباض به شدت با رسیدن دما به بالای ۱۶۰۰ درجه سانتیگراد افزایش خواهد یافت. دلیل این افزایش واکنش الیاف با ذغال (filer-carban) می‌باشد.
روابط پیچیده میان انبساط و دما در بسیاری از انواع مواد کامپوزیتی [۳۶, ۳۷, ۵۷, ۵۸] مشاهده می‌شود.
Florio و همکاران [۳۹] یک مدل ترموفیزیکی^[۱۸۹] ارائه داد که انبساط کامپوزیت را زمانیکه تحت مجاورت شعله قرار می گیرد را پیش‌بینی می‌کند.
محاسبه انبساط حرارتی به وسیله به کار بردن و حل معادله دیفرانسیل جزئی غیر خطی^[۱۹۰] زیر امکان‌پذیر است.

 

(‏۲‑۱۵)

L :طول لحظه ای

کمی پس از کشته شدن جمشیدخان شیرزاد ماکلوانی در تالشستان فومن که طالش نشین است طغیان کرد و بچه ای را که مدعی بود فرزند جمشید شاه است شاه اعلام نمود (رابینو، ۱۳۶۶، ۵۰۸)
«شاه عباس به شیخ آقا احمد حاکم قزوین فرمان داد تا به شورشیان گیلان بتازد و بالاخره پس از قتل عامی بزرگ از مردم طالشستان خرگام و دیلمان و کرجیان و گولیجان و سمام بوسعید به دست ولی سلطان حاکم رانکوه افتاد و طالش قلی(طالش کولی) و عده ای از برادرزاده هایش اسیر امیرحسین خان کهدمی گردیدند»مارسل بازن نیز به حضور تالشان و نواحی و اسامی تالش در کوههای شرق سپید رود اشاراتی دارد که از نظر می گذرد:
«بنا به گفته رابینو همراه طالشستان فومن و طالشستان کهدم که انتهای جنوبی محدوده ی طالش نشین به شمار می رود او می نویسد «حکایات قدیمی از طالشستان لاهیجان نام می برند» ما نتوانستیم بفهمیم که وی دقیقا به کدام نوشته استناد می کند.»(بازن، ۱۳۶۷، ۴۰۷).
یقینا یکی از منابعِ رابینو که بازن پی می جوید تاریخ عبدالفتاح فومنی است، ناگفته نماندواژه تالشستان در کتاب ابن کربلایی نیز آمده است« در آغاز قرن دهم بسیاری از صوفیان صفوی در «طالشستان »به سرمی بردند (ابن کربلائی ، ۱۳۷۶،۲۰۴) » که البته نمی دانیم منظورش طالشستان بیه پس یا بیه پیش است یا در مورد کل منطقه طالش به کار برده است.
حمدالله مستوفی در( قرن ۸ هجری قمری) در تاریخ گیلان و دیلمستان از هرزویل و رودبار از ناحیه جشیجان کوهستان طوالش یاد می کند.
مارسل بازن می نویسد:
« در حدود رودبار در سمت پایین رود سه محدوده ی تات زبان،طالش زبان و گیلک زبان در دره سیاه رود که شعبه کوچک کناره ی جنوبی سفید رود محسوب می گردد با یکدیگر در تماس هستند»(بازن، ۱۳۶۷، ۴۳۸)
«در جنوب در دو خرده ناحیه ب رودبار و رستم آباد ….چوپانان (تکلیم و گنجه) اغلب از تالش های سیاهورود و کشته رود هستند» مارسال بازن همچنین از دهکده های ییلاقی«لاکه، دو گاهه،دارستان، و سرشمام» محل کوچ تالش ها نام می برد.(همان، ۴۸۸)
برخی از روستاهایی که بازن به نقل از فرهنگ جغرافیایی ایران در نقشه (ص۴۵۹) از تالش زبان بودن و اصل و نصب تالشی آن ها یاد می کند عبارتند از«لیل،شهران،پارودبار،شبخوسلات،کله دان،توشی،کشل،توتکی،سیاه بیجار، کله گاور و..» او به اسامی نقاطی که اسم تالش را بر خود دارند ذکر می کند که کماکان این اسامی حفظ شده است.
اسامی نقاطی که شامل کلمه طالش هستند:
«طالش محله،طالش سرا،طالش کوه،طالش خل،طالشان،کلش طالشان»
« سه دهکده دورافتاده در شرق سپید رود در سال های ۱۳۳۹ طالش زبان بوده اند»
بازن همچنین می نویسد:
چند دهکده در حاشیه دشت ساحلی گیلان شرقی و مازندران غربی ،نامشان به طالش ها مربوط می شود.آیا از یکی از این محله ها بود که «قبایل طالش مازندران» که دالمانی دو عکس از آن ها در اوایل قرن بیستم میلادی گرفته است برای ییلاق البرز می رفتند؟»«دو طالش محله یکی بین لاهیجان و لنگرود دیگری در غرب شهسوار وجود دارد»که این ها هنوز هم موجودند.بازن در سال ۱۳۵۴ از نقاط نسبتا جدیدتر تالش نشین در سیاهکل یاد می کند و به حدود ده دهکده در دره شمرود نیز اشاره می کند که گویی در دوره قاجار از طالشدولاب به آنجا کوچانده شده اند.و زبان تالشی که اکنون در میانشان منسوخ شده است اما از هویت تالش بودن خود آگاهند.۳۰ سال پیش از آن تاریخ یعنی دهه هزار و سیصد و بیست فرهنگ جغرافیایی ایران وجود زبان تالشی را در آن ناحیه گزارش کرده است.«آن ها هنوز هم احشام خود را به ییلاق های نزدیک دیلمان می برند دهکده تالش کوه در شرق دهکده مزبور بایستی یکی از ییلاق های قدیمی این گروه باشد» کمی به طرف شرق در سرحد شهرستان لاهیجان و لنگرود ساکنان روستاهای زیادی در حوالی سال ۱۳۳۰ تالش زبان بوه اند» بازن حضور این افراد را به مهاجرت های کاری درحوزه باغات چای نسبت می دهد.

حتی اگر دسته ای از اسامی طالش در شرق سپیدرود را مربوط به مهاجرت های اخیر در دوره قاجار بدانیم باز اطلاق تاریخی اسم تالش بر کوهستانهای شرق و غرب سپید رود که منابع با قدمت ۴ و ۵ قرن آن را گواهی می دهند به قوت خود باقی است. منطقه ای کوهستانی در دوره پیش از اسلام نیز کادوس(یونانی شده ی تالش یا گالش) نامیده می شد و در منابع بسیاری از آن یاد شده و در دوره پس از اسلام گاه به بخشی از آن دیلمان و به بخش دیگر طوالش می گفتند و همانطور که از نظر گذشت در چند قرن اخیر نیز هنوز نام تالش بر آن اطلاق می شده است. نام پر آوازه دیلمان نیز پس از اسلام گاهی کل این محدوده ی کوهستانی را در بر می گرفت گاهی بخشی از آن را بنابراین از دیرباز جلگه با نام گیلان و کوهستان با نام های تالش و کادوس و دیلم شناخته شده است و تالش ها یا گالش ها نوادگان دیلمیان و کادوسیان و قوم باشنده این دییار بوده اند.
۳-۱-۴-جغرافیای طبیعی تالش
سرزمین تالش باریکه‌ای جنگلی و مرطوب است که از لحاظ ناهمواریها به دو ناحیۀ کاملاً متمایز جلگه‌ای در شرق و کوهستانی در غرب تقسیم می‌شود. پهنای ناحیۀ جلگه‌ای آن به تفاوت از ۱ تا۵۰ کم‌ است (آقاجانی، ۱۳۸۴، ۱۵). بخش کوهستانی تالش به سبب همجواری با دریای مازندران پوشیده از جنگل و مراتع نسبتاً وسیع است (محمودی، ۱۷). آب و هوای تالش در ناحیۀ جلگه‌ای معتدل و مرطوب، و در ناحیۀ کوهستانی مرطوب و سرد است و بارندگی سالانۀ آن میان ۳۰۰،۱-۸۰۰،۱ میلی‌متر است (همان، ۱۶).
رشته کوههای تالش به درازای ۲۷۰ کم‌ در جهت شمال غربی به جنوب شرقی امتداد دارد. این رشته کوه از جنوب شهرستان مغان شروع می‌شود و رو به سوی جنوب خاوری تا درۀ آستارا به صورت کوههای مرزی میان ایران و جمهوری آذربایجان ادامه می‌یابد و از گردنۀ حیران منحرف شده، تا باخترهشتپر تقریباً به صورت مستقیم کشیده می‌شود. سپس از باختر هشتپر دوباره به سوی جنوب خاوری امتداد دارد و در جنوب شهرستان رشت به درۀ سفید رود می‌رسد. این کوهستان از کوههای بسیاریتشکیل یافته است که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از آق‌داغ (۳۲۲، ۳ متر)، سبله خونی (۱۱۰، ۳ متر)،میریش یوردی (۹۴۸،۲ متر) و خیل‌گاه (۸۶۰،۲ متر) (جعفری، کوهها…، ۷۰؛ فرهنگ جغرافیایی کوهها…، ۱/۲۱۰، ۲۸۳، ۲۹۱، ۳۲۴).
رودهای چندی از بلندیهای کوههای تالش سرچشمه می‌گیرند که بیشتر از آب برف تغذیه می‌شوند و به دریای مازندران می‌ریزند. از مهم‌ترین این رودخانه‌ها در ناحیۀ جنوبی تالش، شاندرمن، شفارود، لمیر، کرگان‌رود، لوندویل و آستارا را می‌توان نام برد. در ناحیۀ شمالی نیز رودخانه‌های ویلشن، لنکران و تنگ رود جریان دارد (آقاجانی، ۱۳۸۴، ۲۰) (امیر احمدیان، ۱۳۸۰، ۲۵).
آب و هوای مناسب و خاک حاصل‌خیز، سرزمین تالش را به یکی از کانونهای مهم کشاورزی بدل ساخته است. برنج، غلات، چای و توتون از مهم‌ترین محصولات کشاورزی تالش است؛ افزون بر اینها، پرورش کرم ابریشم نیز در آنجا رواج دارد (بازن، ۱۳۶۷، ۱۶۲ ). دام‌پروری و صیدماهی نیز از دیگر منابع اقتصادی تالش به شمار می‌رود.
۳-۱-۵-شهرستان تالش:
این شهرستان با وسعت ۶/۲۱۵،۲کم‌ ۲ در شمال غربی استان گیلان و کرانۀ دریای مازندران جای دارد و از شمال به شهرستان آستارا، از جنوب به شهرستان رضوانشهر، از خاور به دریای مازندران و از باختر به شهرستانهای نمین، اردبیل، کیوی و خلخال در استان اردبیل محدود است (جغرافیای استان گیلان، ۱۳۸۰، ۵۷) این شهرستان با ۵ شهر به نامهای هشتپر، اسالم، حویق، جوپر و لیسار، از ۴ بخش به نامهای مرکزی، اسالم، حویق و کرگان رود و ۱۰ دهستان تشکیل شده، و مرکز آن شهر هشتپر است. در سرشماری ۱۳۷۵ش جمعیت شهرستان تالش ۷۸۴،۱۵۵ تن بوده است (جغرافیا، همانجا). مردم شهرستان تالش به زبانهای ترکی و فارسی با گویش تالشی گفت‌وگو می‌کنند و از لحاظ دینی مسلمان و شیعۀ اثنا عشری، و برخی سنی شافعی‌اند ( فرهنگ جغرافیایی آبادیها، ۱۳۷۷، ۲۹)
شهرستان تالش با داشتن ویژگیهای جغرافیایی و آب و هوای مناسب از نواحی ممتاز و مهم اقتصادی استان گیلان به شمار می‌رود و اساس اقتصاد آن بر کشاورزی، دامداری و صنایع استوار است. گندم، جو، بنشن، تره‌بار، گیاهان علوفه‌ای و انواع میوه مهم‌ترین محصولات کشاورزی این شهرستان است و دامداری و مرغداری در آنجا به شیوه‌های سنتی و صنعتی رواج دارد. کارخانه‌های چوکا و صنایع وابسته به آن، کارتن‌سازی، پارچه‌بافی، یخچال‌سازی و شیلات از عمده‌ترین فعالیتهای صنعتی شهرستان تالش است ( فرهنگ جغرافیایی آبادیها، همانجا).
شهر هشتپر مرکز شهرستان تالش در °۳۷ و ´۴۸ عرض شمالی و °۴۸ و ´۵۴ طول شرقی، در ارتفاع ۵۰ متری از سطح دریا در جلگه‌ای ساحلی، در فاصلۀ ۶ کیلومتری از کرانۀ دریای مازندران، کنار رودخانۀ کرگان‌رود جای دارد (پاپلی، ۵۸۲؛ جعفری، دایره المعارف، ۱۳۲۹). این شهر از باختر به رشته کوههای تالش منتهی می‌گردد. ارتفاع بلندیهای مشرف بر شهر هشتپر از هزار متر تجاوز نمی‌کند و جملگی با دره‌های باریک بریده شده‌اند؛ درۀ کرگان‌رود که بخشی از شهر در امتداد آن کشیده شده، و همچنین درۀ‌ سراگاه در شمال باختری شهر و تپۀ ساسانیان مهم‌ترین عوارض اطراف شهر هشتپر است ( فرهنگ جغرافیایی آبادیها، ۱۳۷۷،۶۰۶). در سرشماری آبان ۱۳۷۵ این شهر ۶۴۰، ۳۳ تن جمعیت داشته است (سرشماری عمومی،۱۳۷۵، ۳۹).
جدول ۳-۱-ارتفاع برخی از شهرهای تالش از سطح دریا

 

نام شهر	ارتفاع به متر
آستارا رضوانشهر ماسال تالش پره سر	۲۳- ۴۰+ ۶۰+ ۵۴+ ۴۰+

ماخذ: اطلس جامع گیتاشناسی و کتابهای درسی متوسطه، ۱۳۸۵، ۳۷