جدول۱- ۴- برخی از ویژگیهای فنول
این ماده می تواند در هردو نوع فوتورآکتور بستر سیال ]۱۹[ و بستر ثابت مورد استفاده قرار گیرد که در نوع بسترسیال مزایای چون تماس بیشتر واکنش دهنده و کاتالیست و پتانسیل بیشتر برای رسیدن نور و نیز انتقال جرم و حرارت بیشتری قابل مشاهده است. بخش اصلی فنول که طی این فرایند مورد هجوم قرار گرفته و سبب انهدام آن می­ شود گروه هیدروکسیل چسبیده به حلقه بنزنی است. طی این عمل محصولات حدواسطی چون هیدرو کوئینون^[۲۴]، کاتکول^[۲۵] و پی بنزو کوئینون^[۲۶] گزارش شده است]۲۰[. این واکنش دهنده­ها سرانجام به استیلن، اسید های فلزی، کربن مونواکسید، و کربن­دی­اکسید تبدیل می شوند]۲۱[. بنابر موارد فوق الذکر فنول یکی از مهمترین آلاینده های موجود در پساب های صنعتی بوده که بیش از پیش می بایست مورد توجه قرار گرفته و در پی زدودن آن برآمد.

فصل دوم
مروری بر تحقیقات انجام شده
در این بخش ابتدا خلاصه ای از تحقیقات انجام شده ثبت شده در مقالات مختلف بروی فرایند های فوتوکاتالیستی به صورت خلاصه بیان می شود. نخستین تحقیقی که برای این پدیده ثبت شده است مربوط به رنز^[۲۷] از دانشگاه لوگانو سویس در سال ۱۹۲۱ بود. در این تحقیق تیتانیا در حضور نورخورشید و ترکیبی آلی مثل گلیسرول احیاء شده و اکسید سفید مایل به سیاهی مشابه خاکستری، آبی یا حتی سیاه تولید می کند. او همچنان فهمید که پدیده های مشابهی نیز با ترکیبات دیگری چون CeO₂ ، Nb₂O₅ و Ta₂O₅ می شود]۳۲[.
باور^[۲۸] و پرت^[۲۹] در موسسه فن آوری فدرال سوئیس در سال ۱۹۴۲ نخستین گزارش در مورد رسوب فوتوکاتالیستی نمک نقره را بر روی اکسید و تولید نقره فلزی ارائه دادند. پس از این تاریخ نویسندگان گمان کردند که هردو فرایند اکسایش و احیاء به صورت متوالی درحال انجام خواهد بود]۳۲[.
سه سال پس از کار فوق باور و نویویلر^[۳۰] واکنش های اکسایش و کاهشی را برای تولید پراکسید هیدروژن بر سطح اکسید روی توضیح دادند]۳۲[.
در سالهای دهه ۵۰ میلادی توسعه روش های فوتوکاتالیستی به سمت روی اکسید سوق پیدا کرد، در سال۱۹۵۳ مطالعاتی که موجب سردرگمی در پدیده تولید پراکسید هیدروژن برروی روی اکسید و حذف آلاینده ها با بهره گرفتن از نور فرابنفش بود، مورد مطالعه قرار گرفت. در خلال چنین مطالعاتی کلیه واکنش ها و مکانیسم ها بررسی شده و مشخص شد که در حضور اکسیژن اتمسفر ترکیبات آلی اکسیده می شوند. در خلال این اخیر، واکنش کلی با فنول برای تولید کتکول^[۳۱] مورد هدف بود، که مشخص شد عامل اصلی این کار تولید رادیکال های هیدروکسیل است]۳۲[.
در سال ۱۹۵۸ کندی^[۳۲] و همکارانش در دانشگاه ادینبروخ جذب نوری اکسیژن را برروی تیتانیا به منظور سعی بر فهم بیشتر فرایند فوتوکاتالیستی را مورد مطالعه قرار دادند. آن ها به این نتیجه رسیدند که در اثرانتقال الکترون به اکسیژن که در اثر برانگیختگی نوری است، باعث کاهش اکسیژن جذب شده بر سطح تیتانیا می شود.
جذب نوری اکسیژن بر سطح روی اکسید بوسیله ترنین^[۳۳] و همکاراش در دانشگاه لنینگراد در روسیه در همین سال ها مورد مطالعه قرار گرفت. در کاری بسیار جالب فیلیمونوف^[۳۴] در همان مؤسسه اکسیداسیون فوتوکاتالیستی و تبدیل ایزوپروپانول به استون بر سطح روی اکسید و تیتانیا مورد پژوهش قرار گرفته و به این نتیجه رسیدند که مکانسیم برروی تیتانیا احیاء اکسیژن به آب و در حالی که که احیاء اکسژن بر سطح روی اکسید منجر به تولید آب اکسیژنه می شود]۳۲[.
فرانک^[۳۵] و همکارانش نخستین بار از تیتانیا برای خالص سازی و حذف آلاینده­ها از آب بهره بردند، آن ها عقیده داشتندکه سیانید و سولفیت در اثر اکسیداسیون فوتوکاتالیستی به سیاناتو سولفات اکسیده می شوند. یکی از مهم­ترین این نیمه رسانا­ها روی اکسید بود که مورد مطالعه قرار گرفت]۳۲[.
در زمینه حذف فنول از پساب های صنعتی به یکی از روش­های اکسیدسیون پیشرفته چه در خارج و چه در داخل کشور پژوهش های گسترده ای در سال­های اخیر انجام شده است که در زیر برخی از آن ها خواهد آمد:
شاری^[۳۶] و همکارانش در سال ۲۰۱۲ برای حذف فنول از نانو کامپوزیتی متشکل از CNT/Ce-TiO₂ استفاده کردند که با بهره گرفتن از روش سل-ژل اصلاح شده تهیه شد. در این کار پس از بررسی نسبت­های مناسب از هر کدام از این سه ماده مشخص شد که می توان نانو کامپوزیتی ساخت که با بهبود جداسازی فنول در نور مرئی همراه خواهد بود]۳۳[.
آلنایزی^[۳۷] و همکارانش در سال ۲۰۰۰ جداسازی فنول و دیگر مشتقات آن را تحت فرایند اکسیداسیون پیشرفته بررسی کردند. همه این مطالعات در فوتورآکتور و جریان بسته انجام شد. لامپ فرابنفش مورد استفاده در این آزمایشات از نوع فشار پایین جیوه بود که به صورت محوری درون فوتو رآکتور قرار گرفت. در این کار اثرات غلظت هیدروژن پراکسید، غلظت اولیه فنول، نرخ مولی فنول و هیدروژون پراکسید، pH، و اثرات دما بروی میزان جداسازی فنول بررسی شده است. میزان غلظت بهینه جداسازی فنول در این تحقیق ۱۰۰ تا ۲۵۰ ppm بوده است. pHبهینه برای این کار بین ۴تا ۱۰ بدست آمده است]۳۴[.
چی وانگ^[۳۸]و همکارانش در سال ۲۰۱۲ با بهره گرفتن از سیستم پیوسته ای که همزمان از خاصیت فوتوکاتالیستی و سونولیز استفاده می شد برای جداسازی فنول استفاده کردند. فوتوکاتالیستی که در اینجا استفاده شد عبارت بود از ZnFe2O4/TiO2–GAC که با بهره گرفتن از روش سل- ژل بدست آمد. در این کار مشاهده شد که میزان جداسازی فنول وابسته بهpH محلول اولیه فنول و نمک اضافه شده و نیز میزان گازی است که به محلول تزریق می شد]۳۵[.
بابوپوناسومی^[۳۹]و همکارانش در سال ۲۰۱۱ مطالعاتی را برروی روش های فنتون- الکترو فنتون – سونو الکتروفنتون و فوتو الکترو فنتون و مقایسه آن­ها در جداساز فنول انجام دادند. در این کار آن­ها، اثرات پارامترهای مختلف مانند غلظت هیدروژن پراکسید، غلظت یون آهن، غلظت اولیه محلول فنول و نیز pH محلول را بررسی کردند . نتایج در حضور نور فرابنفش عملکرد بهتری را نشان می­دادند. ترتیب جداسازی به ترتیب با بازدهی بیشتر به کمترمتعلق به فوتوالکتروفنتون- سونوالکتروفنتون- الکتروفنتون- و فنتون بوده است]۳۶[.
صابراحمد^[۴۰]و همکارانش در ۲۰۱۰ در یک مقاله مروری، به بررسی روش زدایش فوتوکاتالیستی ناهمگن فنول از پساب ها پرداخته و ضمن مطالعه و توضیح کامل چگونگی ایجاد فرایند فوتو کاتالیستی به عوامل تاثیر گذار بر این موضوع پرداخته اند بر اساس این پژوهش برمی آید که عواملی چون نوع کاتالیست و ترکیب تشکیل دهنده آن، شدت نور تابشی، مقدار کاتالیست، pH محیط واکنش، نوع حلال، دمای کلسینه شدن و … در جداسازی هرچه بهتر فنول و دیگر مشتقات آن مؤثر است]۳۷[.
پائولاماسا^[۴۱]و همکارانش در سال ۲۰۱۰ اکسیداسیون­ مرطوب کاتالیستی فنول را با بهره گرفتن از کاتالیست CuO/CeO2 مورد مطالعه قرار داده­اند. این کاتالیست با استفاده سل-ژل، همروسوبی و روش احتراقی تولید شده بود. آزمایش ها در یک رآکتور ناپیوسته و در فشار جو انجام گرفته است. دما بین ۶۰ تا ۸۰ درجه سانتی گراد و در طول ۴ ساعت تنظیم شده است. بازدهی این کار براساس گزارش اعلام شده ۶۰ تا ۷۰ درصد بوده است]۳۸[.
مک منمان^[۴۲]و همکارانش در سال ۲۰۱۱ زدایش فنول را با بهره گرفتن از نانو ذرات TiO₂ جفت شده با ZrO₂ که سبب بهبود خواص این کاتالیست می­شد را مورد مطالعه قرار دادند. نانو ذرات استفاده شده در این کار اندازه­ای کمتر از ۱۰ نانو متر داشتند که برای تبدیل نانو ذرات از فاز آناتاز به روتایل آن­ها دردماهای مختلف کلسینه شدند. نور فرابنفش مورد استفاده دارای طول موج ۳۶۵ نانومتر و لامپ مورد استفاده دارای توانی برابر ۴۰ وات بود. در این کار برای اندازه گیری میزان زدایش فنول از دستگاه UV–VIS spectrometer استفاده شده است]۳۹[.
کشیف نعیم^[۴۳]و همکارانش در سال ۲۰۰۸ عوامل مؤثر بر زدایش فنول در محلول­های حاوی TiO₂ را بررسی کردند. در این کار برای بررسی غلظت­های اولیه و نهایی فنول از UV–VIS spectrometer استفاده شده در این کار میزان زدایش ازرابطه­(۲-۱) محاسبه شد:
(۲-۱)
همچنینpH بهینه در این کارتقریبا ۵ بدست آمده است]۴۰[.
در کشور عزیزمان ایران نیز پژوهش گران متعددی با بهره گرفتن از فرآیندهای اکسایش پیشرفته فنول را حذف و یا از مقدار آن در پساب و آب آشامیدنی کاسته­اند که بخشی از آن­ها به قرار زیر است:
رحمانی^[۴۴] و همکارانش در سال ۲۰۰۶ امکان تجزیه فوتوکاتالیستی فنول را با استفاده ازUV،TiO₂ بررسی کردند. در پژوهش فوق الذکر محلول فنول با غلظت ۵۰ ppm در مراحل جداگانه ای در مجاورت هوا، اشعه فرابنفش و تیتانیا و ترکیبی از هر سه روش قرار گرفته و تاثیرات زمان و pH و نیز میزان تیتانیا مورد بررسی قرار گرفت. در این کار بهترین راندمان در pH برابر ۱۱و زمان تماس ۹ ساعت و ۱/۰ گرم تیتانیا در حدود ۸۳% به دست آمد. در زیر بخشی از نمودار های کار شده در این کارآورده شده است]۴۱[.
شکل۲- ۱-تاثیر فرایند های مختلف در زمان های مختلف و ۳= pH
شکل۲- ۲-تاثیر فرایند های مختلف در زمان های مختلف و۷= pH
شکل۲- ۳-تاثیر فرایند های مختلف در زمان های مختلف و ۱۱= pH ]41[
شکوهی^[۴۵] و همکارانش در سال ۲۰۰۹ در یک بررسی آزمایشگاهی روش های مختلف اکسیداسیون پیشرفته را در تجزیه فنول مقایسه کردند. در این تحقیق از یک لامپ فرابنفش ۱۲۵ وات استفاده شده بود. در این پژوهش آزمایش­ها در pH­ های ۵،۷،۹،۱۱ انجام شد و نمونه های جمع آوری شده در دستگاه UV–VIS spectrometer مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش برای تنظیم pH از نیتریک اسید و سدیم هیدروکسید استفاده کرده و نتایج حاصل شده در این پژوهش به قرار زیر است:
روش اکسیداسیون پیشرفته با کاربرد ازن، کارایی بیشتری نسبت به روش پرتو دهی با اشعه فرابنفش در تجزیه فنول دارد.
فنول با روش ازن دهی در pH معادل ۱۱ و با بهره گرفتن از اشعه فرابنفش در pH معادل ۵ قابل تجزیه می باشد.
در هردو روش تجزیه، با افزایش زمان ماند، درصد تجزیه فنول افزایش می یابد.
با افزایش غلظت فنول (بیشتر از ۲۰۰ppm) راندمان جداسازی کاهش می یابد.
فیروز مندان^[۴۶] و همکارانش با بهره گرفتن از نانو کامپوزیت سیلیکا آئروژل- کربن فعال جداسازی فنول را از آب در پایان نامه کارشناسی ارشد خود در سال ۲۰۱۲ بررسی کرده است. در این تحقیق به بررسی آئروژل­های سیلیکاتی که از جمله مواد نانوساختار مزومتخلخل می‌باشند و به دلیل خواصی چون تخلخل بسیار زیاد، چگالی بسیار کم، سطح ویژه‌ی زیاد وسازگاری با محیط زیست، کاربردهای متنوعی دارند پرداخته شده است. پس از سنتز این مواد در نسبت های وزنی ۵/۰ و ۲% وزنی کربن پتانسیل این جاذب‌ها برای جذب فنول از آب مورد بررسی قرار گرفته است. فرایند جذب در دو بخش جذب فنول از محلول‌های غلیظ و جذب از محلول‌های رقیق ارزیابی شده است. نتایج جذب در غلظت‌های بالا بسیار چشم­گیر بود و نشان دادند که ظرفیت جذب نانوکامپوزیت از %۵/۰ به %۸۳/۹ (گرم فنول برگرم جاذب) می‌رسد. در حالی که ظرفیت جذب کربن فعال در شرایط مشابه تنها به %۹۵/۰ (گرم فنول بر گرم جاذب) رسید. در بخش جذب فنول از محلول‌های رقیق، در غلظت اولیهppm200، ظرفیت جذب فنول با سیلیکا آئروژل، کامپوزیت %۵/۰ و کامپوزیت %۲ به ترتیب ۸۷/۱۲، ۳۶/۱۱ و ۳۳/۱۵ (میلی‌گرم بر گرم جاذب) به دست آمده است. این مقادیر، قابل مقایسه با ظرفیت جذب بسیاری از جاذب‌های گزارش شده در مراجع می‌باشد. داده‌های جذب در غلظت‌های پائین با ایزوترم‌های لانگمیر و فروندلیچ مدل شدند و با ایزوترم فروندلیچ تطابق خوبی نشان دادند. سینتیک جذب نیز حاکی از مطابقت داده‌های سینتیکی با مدل شبه درجه دوم بود.
بینش^[۴۷] و همکارانش در پایان نامه کارشناسی ارشد خود در سال ۲۰۱۲ اقدام به جداسازی رنگ قرمز فنول ازآب به کمک نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم و اشعه ماوراء بنفش در یک رآکتور فتوکاتالیستی کردند. هدف از این تحقیق، بررسی تأثیر پارامترهای عملیاتی مختلف روی تجزیه فتوکاتالیستی رنگ قرمز فنول با بهره گرفتن از نانو ذرات دی اکسید تیتانیم تحت اشعه ماوراء بنفش در یک رآکتور ناپیوسته دوغابی بود. برای این منظور پس از بررسی سینتیک فرایند، تأثیر چندین پارامتر از جمله سرعت گردش همزن، شدت اشعه ماوراء بنفش، غلظت فتوکاتالیست دی اکسید تیتانیم و شدت هوادهی به روش تک فاکتور مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه به منظور بررسی تأثیر برهم کنش­های پارامترهای فوق و همچنین دستیابی به شرایط بهینه، روش سطح پاسخ توسط نرم افزار طراحی آزمایش مورد استفاده قرار گرفت. در تلاش برای ارائه سینتیک فرایند، یک مدل سینتیکی درجه اول با بهره گرفتن از روش انتگرالی حاصل گردید که با درنظر گرفتن برخی فرضیات از سینتیک لانگ مویر-هینشلوود نیز به این مدل دست یافتند. نتایج حاصل از آزمایش­ها در روش تک فاکتور نشان دادند که با افزایش سرعت گردش در محدوده ۰ تا ۲۰۰ دور بر دقیقه، ضریب انتقال جرم و در نتیجه درصد تجزیه نهایی رنگ قرمز فنول افزایش می یابد؛ با تابش اشعه فرابنفش به محیط واکنش، غلظت محلول رنگ نسبت به حالت عدم حضور اشعه کاهش چشم­گیری یافت. همچنین یک روند خطی برای کاهش غلظت محلول رنگ در شدت اشعه­های ۸ و ۱۶ وات و یک روند سهمی در شدت اشعه ۲۴ وات مشاهده گردید. برای غلظت نانودی اکسید تیتانیوم یک مقدار بهینه برابر با ۴گرم بر لیتر به دست آمده که دلیل وجود این مقدار بهینه تداخل دو عامل مثبت و منفی (افزایش نقاط فعال برروی ذرات کاتالیست و کاهش نفوذ اشعه به دلیل افزایش کدورت محلول) بوده است. همچنین در آزمایش­ها مشاهده شد که تغییر در شدت جریان هوای تزریقی درون محلول برروی غلظت اکسیژن نامحلول در سیستم تاثیر گذاشته و به افزایش بازده فرایند کمک می کند. اما از آنجا که افزایش بازده با افزایش دبی هوا روند بسیار آرامی داشت، این نتیجه حاصل شد که استفاده از سیستم اشباع از اکسیژن روش مناسبی برای دستیابی به بیشترین بازده می باشد. نتایج بدست آمده در روش سطح پاسخ نشان دادند که شدت اشعه ماوراء بنفش و غلظت فتوکاتالیست بر یکدیگر بر هم کنش داشته و نمی توان اثر هر یک را به طور مجزا بررسی نمود. همچنین یک مدل درجه دو برای پیش بینی غلظت نهایی محلول رنگ بر حسب پارامترهای مورد بررسی توسط نرم افزار طراحی آزمایش پیشنهاد گردید، که مقادیر پیش بینی شده از مدل و مقادیر بدست آمده از آزمایش ها برای غلظت نهایی تطابق مناسبی با یکدیگر داشتند. در شرایط بهینه پیشنهادی توسط نرم افزار مقدار غلظت نهایی رنگ قرمز فنول ۳۹/۳ میلی گرم بر لیتر پیش بینی شد که با انجام آزمایش در این شرایط بهینه غلظت نهایی ۸۷/۳ میلی گرم بر لیتر حاصل گردید]۴۲[.
فصل سوم
روش سنتز و انجام آزمایشات
۳-۱- تصفیه پساب و اهمیت آن
زمانی که انقلاب صنعتی در دهه ۱۸۵۰ شروع شد مهندسان و طراحان ابتداً به فکر اجرا، کیفیت و حداکثر تولید بودند و هدف اصلی‌شان تولید بیشتر بود و جنبه‌های زیست محیطی حائز هیچ اهمیتی نبود]۲۰[ و اکنون نیز صنایعی که از مدیریت ضعیفی برخوردار هستند به واسطه آلوده نمودن خاک، آب و هوا موجب زوال منابع زیست محیطی می‌گردند]۲۱[. از این رو فاضلاب­های صنعتی یکی از مسائل زیست محیطی در جوامع انسانی می ‌باشند]۲۰[. در ابتدای قرن بیستم تلاش در جهت تصفیه آب از پیشگیری انتقال بیماری های واگیردار، به تهیه آب غیر سخت و با مواد معدنی کمتر معطوف گردید. سختی­گیری­های آب که از یون­های سدیم جهت جایگزین کردن مواد معدنی سختی زا در آب بهره می جستند و در سال ۱۹۰۳ به بازار معرفی شدند. تئوری تعویض یونی که در آن یون­های بی­ضرر با یون­های ضرردار جایگزین می شوند، تاثیر قابل ملاحظه­ای در صنعت تصفیه آب گذاشته و از آن جهت از بین بردن سرب، جیوه و سایر فلزات سنگین در آب استفاده می شود.
در قرن بیستم میلادی، شهرهای پرجمعیت زیادی در اقصی نقاط جهان شکل گرفتند و این مسئله که این جمعیت در حال رشد حق استفاده از آب خالص و تمیز را دارا می باشند بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت.
در اواخر دهه ۱۹۶۰ مشخص گردید که ذرات معلق و پاتوژنها تنها آلودگی های موجود در آب نیستند. پیشرفت­های صنعتی و کشاورزی باعث پدید آمدن مواد شیمیایی مصنوعی بسیاری شده بود که راه خود را به منابع آب، از طریق پساب کارخانجات، نشت مخازن مواد دور ریز صنایع و غیره، باز کرده بودند.
امروزه فیلتراسیون و کلرزنی همچنان اصلی­ترین روش­های تصفیه آب به شمار می­روند. با این حال در طی سال­ها، روش­های دیگری نیز جهت ضدعفونی کردن آب ابداع شده اند . در دهه ۱۹۸۰ میلادی و پس از آن، پیشرفت­های زیادی در ساخت غشاهایی جهت فیلتراسیون به روش اسمز معکوس و یا سایر روش­ها نظیر ازن­زنی و استفاده از  UVجهت ضدعفونی آب حاصل شد. این پیشرفت­ها نتیجه کشف پاتوژن­هایی در آب می باشند که نسبت به کلر مقاومند و می­توانند بیماری­هایی نظیر هپاتیت و ورم معده را ایجاد کنند. بدین ترتیب تصفیه آب مهمترین دستاورد بشر در قرن بیستم در جهت حفظ و اعتلای بهداشت عمومی به شمار می رود. بسیاری از روش­های تصفیه آب که امروزه در تصفیه خانه­ها مورد استفاده قرار می گیرند، صدها و گاه هزارها سال است که بکار می روند. با این حال روش­های جدیدتر تصفیه نظیر اسمز معکوس استفاده از کربن فعال و غیره نیز در بسیاری تصفیه خانه های مدرن مورد بهره برداری قرار گرفته اند. چنین روش­های نوینی با کشف آلودگی های جدید و پیچیده تر در آب بیش از پیش مورد توجه قرار خواهندگرفت.
امروزه حکومت­های کشورهای صنعتی و پیشرفته میلیاردها دلار صرف مدیریت پساب­های صنعتی و ابداع روش­هایی جهت تولید ضایعات بی خطر برای محیط زیست می نمایند. بدین ترتیب حفاظت از منابع آب در برابر آلودگی­های بیشتر و پیچیده­تر و استفاده از فناوری­های نو در جهت بهینه نمودن تصفیه آب از دستاوردهای بشر درآینده خواهد بود.
۳-۱-۱- روش فوتوکاتالیستی و تصفیه پساب
استفاده از روش­های فوتوکاتالیستی یکی از مؤثرترین و در عین حال کاراترین روش برای حذف آلاینده­های آلی از پساب­های صنعتی و زدودن این مواد بسیار پر خطر از این گونه آب ها می باشد. استفاده ازمواد مختلفی نظیر اکسیدهای تیتانیم، روی، مس و… نیز ترکیبی از این نیمه رساناها که این خاصیت را دارند بسیار مورد توجه است. از دید تاریخی نخستین بار استفاده از اکسید تیتانیم فوتوکاتالیست توسط فوجی شیما و هوندا برای شکافت نوری مولکول­های آب و تولید اکسیژن و هیدروژن گزارش شده است. دراین کار آن­ها از یک کاتد بی اثر و نوع روتایل اکسید تیتانیم بهره بردند. پس از آن استفاده از این ماده تا مرزهای محیط زیست کشیده شد. فرانک و برد برای نخستین بار از این ماده جهت اکسایش یون­های سیانید و سولفیت تحت نور مرئی استفاده کردند. و پس از آن­ها گزارشی از اینیو و همکارانش جهت کاهش فوتوکاتالیستی کربن دی اکسید به چاپ رسید که درآن از تیتانیم اکسید استفاده شده است. به عنوان بخشی از کارهای انجام شده حذف گروه کربوکسیل از بوتان با بهره گرفتن از این ماده ایزومل و همکارانش گزارش شده که در این کار پیشنهاد شده بود که عامل اصلی در این مکانیسم تولید رادیکال های هیدروکسیل می باشد. امروزه آخرین تحقیقات انجام شده بروی تخریب ترکیبات آلی و مطالعه بروی عوامل و پارامترهای مؤثر بر آن کریچر و برد گزارش شده است]۲۳[.
آلودگی در محیط زیست شامل سه بخش آلودگی های هوا، آب و خاک می باشد. مهم­ترین منبع آلودگی­های آب تخلیه پساب­های صنایع مختلف به محیط زیست می باشد که باعث آلوده شدن آب­های سطحی و زیر زمینی می گردد.
صنایع مختلف از جمله مجتمع­های پتروشیمی، پالایشگاه نفت، صنایع دارویی، کارخانجات تولید آفت کش هاو…. هرکدام به نوبه­ی خود تولید پساب می نمایندکه این پساب ها با توجه به صنعت مربوطه می تواند شامل ترکیبات آروماتیک وهیدروکربنی، نفت، گریس ومواد سازنده آفت­کش­ها وحشره­کش­ها وهمچنین دیگر مواد آلی سمی و خطرناک باشد. باتوجه به گسترش روز افزون صنایع یاد شده در دنیای امروز و بویژه در ایران، حجم تولیدی پساب ایجاد شده توسط آنها روز به روز در حال افزایش می باشد که این پساب­ها با توجه با استاندارد تعیین شده جهت حفاظت از محیط زیست، استفاده در کشاورزی و یا تخلیه به سیستم­های آبی باید به نوعی مورد تصفیه و پالایش قرار گیرند.
قوانین هوای پاک^[۴۸] میزان هیدروکربن­های سنگین (ترکیبات آلی فرار) که ممکن است از یک مجتمع صنعتی منتشر شود را به ۲۵۰ تن در سال محدود می کند. ترکیبات آروماتیک: فنول، بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و زایلن که به عنوان مواد آلوده کننده­ پر خطر دسته بندی می شوند و در لیست یکی از ۱۸۹ مواد آلوده کننده پر خطر^[۴۹] محیط زیست قرار گرفته­اند این ترکیبات جزء حلال­های مهم صنعتی می باشند که به کرات در عملیات صنعتی واقع شده و در نواحی آلوده به مقدار زیاد موجود می باشد. سازمان حفاظت محیط زیست ایالت متحده آمریکا^[۵۰] بیان کرده است که ۲۵ درصد از کل تانک­های ذخیره زیرزمینی مواد نفتی مانند بنزین در حال نشت هستند. با توجه به این­که ترکیب شامل مواد آروماتیک از جمله ترکیبات مشترک محصولات و پساب اکثر مجتمع­های پتروشیمی و پالایشگاه­های نفت و گاز می باشد، منبع اصلی این آلودگی­ها نشت بنزین در نتیجه نگهداری ضعیف و ناقص از تانکرهای زیر زمینی و یا پخش سطحی و نشت از لوله­ها می باشد. در واقع بنزین در داخل منافذ غیر اشباع خاک نفوذ می­ کند و از آنجا به سمت آب­های زیر زمینی که منبع تأمین آب آشامیدنی می باشد مهاجرت می کند و باعث آلودگی آنها می شود که بزرگترین خطر آن تهدید سلامتی بشر می باشد، شایان ذکر است که این ترکیبات علاوه بر خطرناک بودن برای انسان می تواند تهدیدی برای زندگی موجودات دریایی باشد.
سازمان حفاظت از محیط زیست ایالت متحده آمریکا، این ترکیبات را به عنوان مواد شیمیایی پر خطر معرفی کرده است که به منطور تخیله­ی بی خطر پساب­ها، نیاز است غلظت این ترکیبات در پساب­ها تا حد مجاز کاهش یابد]۲۴[.
روش­های فیزیکی و شیمیایی مختلفی برای تصفیه پساب­ها و محلول های آبی آلوده به مواد آروماتیک هیدروکربنی وجود دارد که می توان به روش­های بیولوژیکی، تجزیه گرمایی، جذب و دفع، کربن فعال و فرایند اکسیداسیون پیشرفته^[۵۱] اشاره نمود. از جمله روش­هایی که بازده قابل توجهی در جهت حذف و تبدیل مواد آلی به مواد غیر سمی و معدنی دارا می باشد روش اکسیداسیون پیشرفته می باشد که امروزه استفاده از این روش به سرعت گسترش یافته است ]۲۵[. از مهم­ترین فرآیندهای اکسیداسیون پذیرفته شده می توان به کاهش بوسیله نور یا اشعه^[۵۲] و ازناسیون^[۵۳] اشاره نمود. روش اکسیداسیون پیشرفته بر پایه تولید رادیکالهای آزاد فعال مخصوصاً هیدروکسیل می باشد، هیدروکسیل یک عامل اکسیدکننده بسیار قوی است که دارای پتانسیل اکسیداسیون ۳۳/۲ ولت می باشد که همین خاصیت باعث واکنش سریع با اغلب مواد آلی و بسیاری از حل شونده­های معدنی می گردد. باتوجه به هزینه­ های بالای روش اکسیداسیون پیشرفته، روش­های اکسیداسیون شیمیایی به تنهایی از لحاظ اقتصادی کاربردی نمی­باشند و به صورت ترکیبی با سایر روش­ها از جمله تصفیه بیولوژیکی به صورت گسترده جهت کاهش هزینه­ های تصفیه پساب­ها به کار می رود]۲۶[.
روش­های شیمیایی و مخصوصاً روش اکسیداسیون پیشرفته در بازه زمانی بسیار کوتاه­تر از روش های بیولوژیکی فرایند تجزیه را انجام می دهند]۲۷[.

آموزش ارزش ها همچون هرآموزش دیگری نیازمند محتواهای آموزش منحصر به خود می باشد از طرفی انتخاب محتواهای آموزشی بایستی بر اساس اصول و معیارهای خاصی تهیه و تنظیم گردد که اگر مربی به این معیارها بی توجهی نماید قطعا در امر آموزش موفقیتی را کسب نخواهد نمود.این معیارها عبارتند از:۱- اهمیت: محتوای انتخاب شده باید از درجه بالای اهمیت برخوردار باشد.آن چه که انتظار داریم مخاطبان یاد بگیرند و انجام دهند باید در محتوا لحاظ گردد. مفاهیم و اصول اساسی به منظور تحقق اهداف برنامه آموزشی باید در محتوا مطرح شوند. این اصول عبارتند از این که ۱-قسمت اعظم محتوا باید شامل پیام هایی باشد که تاکید زیادی بر آن داریم ۲-اعتبار: مربی ماهر بایستی تلاش نماید تا با توجه به تسلط و آگاهی خویش از حوزه ی مباحث ارزشی به طرح محتواهایی بپردازد که از اعتبار لازم برخوردار باشند و از پرداختن به مباحثی که سندیت ندارند پرهیز نماید. لذا محتواهای ارائه شده در آموزش ارزش ها بایستی از پشتوانه ی محکمی از جهت اعتبار و سندیت برخوردار باشند. ۳-سودمندی: در آموزش ارزش ها مربی بایدبه دنبال تهیه محتواهای سودمندی باشدکه از جمیع جهات برای آموزش گیرنده مفید باشند؛ مربی می تواند برای ارائـه محتواهای ارزشی سودمنـد تر از چهار نـوع طرح ارائه شده توسط صاحب نظران مختلف استفاده نماید این طرح ها عبارتند از: طرح « موضوع-مدار » یعنی ارائه محتواهایی که بتوانددانشی را که در شغل آینده و فعالیت های دیگر بزرگسالی فردکاربرد دارد ،به فراگیران بیاموزد .محتواهای«فراگیر-مدار» یعنی محتواهایی که بتواند فرد را در به دست آوردن یک درک صحیح از «هویت خود» و کسب معنا در زندگی کمک کند و«مسئله- مدار»یعنی ارائه محتوایی که در غلبه با مشکلات اجتماعی و سیاسی کاربرد مستقیم داشته باشد.۴-انطباق با زمان آموزش و موقعیت های زمانی و مکانی : تهیه و تنظیم محتوا باید بر مبنای پیش بینی مدت زمانی باشد که برای آموزش نیاز است و همچنین بر مبنای مکان ارائه محتوا باشد. بـه طور مثـال مربی می تواند درآستانه ی اعیاد مذهبی خاص و یا مراسم عزاداری خاص به تهیه و تنظیم ، محتواهای لازم در رابطه با ارزش های دینی و اخلاقی متناسب با این موقعیت های زمانی بپردازد. از طرف دیگر مربی می تواند با توجه به موقعیت های مکانی خاص، به تهیه و تنظیم محتواهایی متناسب با آن مکان های خاص بپردازد. ۵-انعطاف پذیری: برای آموزش ارزش ها ، شایسته است تا مربی به این معیار توجه ویژه ای داشته باشد ، زیرا با توجه به گستردگی حوزه ی ارزش ها ، در هنگام تدریس امکان کشیده شدن دامنه ی بحث به مطالب جانبی وجود دارد؛ لذا محتوی باید به گونه ای تهیه و تنظیم شده باشد که قابلیت رجوع به مسائل جانبی را داشته باشد و احیاناً محدودیت های زمانی ، مانع از دسترسی کافی یادگیرنده به محتوای بیان شده نباشد. ۶-ارتباط محتوا با هدف: از جمله اصول اساسی که بایستی در طرح یک محتوا مد نظر قرار گیرد ارتباط محتوا با هدف آموزشی می باشد. قرار گرفتن محتوا در جهت و سمت و سوی هدفِ آموزش منجر به حصول به مقصد و موفقیت فعالیت های آموزشی می گردد. ۷-جذاب بودن محتوا : محتواهای آموزشی باید به گونه ای باشد که قدرت جلب توجه و تمرکز حواس فراگیران را دارا باشد ، جذابیت محتوا باعث افزایش میل به یادگیری و افزایش بازدهی آموزش خواهد شد. ۸- تناسب با پیشینه ی تجربی فراگیر: محتوا بایستی متناسب با تجربیات ِخانه و جامعه ای باشدکه کودکان از آن جا آمده اند. اگر مربی تلاش کند تا محتواهای آموزش ارزش ها در راستای تجربیات گذشته کودکان باشد این امر منجر به سهولت آموزش و سهل الوصول شدن دستیابی به هدف آموزش می گردد. ۹-پایه ی یادگیری مستمر و آموزش های بعدی: این مسئله یکی از موضوعات قابل توجه در مبحث آموزش ارزش ها می باشد؛ زیرا مباحث ارزشی به ویژه ارزش های دینی و اخلاقی، پایه و اساس یکدیگر هستند و می توانند به نوعی تکمیل کننده ی یکدیگر باشنداز طرفی ارزش های موجود در هریک از دومقوله ی دین و اخلاق نیز به تنهایی می توانند زمینه ساز یکدیگر باشند. بدین مفهوم که هریک از ارزش های دینی بستر مناسبی جهت ارزش دینی دیگری می باشند. ۱۰-فرصت دادن به انواع فعالیت های یادگیری: تجربیات یادگیری باید به گونه ای فراهم شود که فعالیت های متعدد یادگیری را برانگیزد. ۱۱-تناسب محتوا با مراحل رشد و توان فراگیران: محتوای تدریس نیز نبایستی به گونه ای باشد که خارج از سطح درک و فهم و توان یادگیری، یادگیرنده باشد .در انتخاب محتوی بایستی سطح معلومات یادگیرنده و سن و قابلیت های مربوط به مراحل رشد یادگیرندگان مورد توجه قرار گیرد. ۱۲-کمک به رشد همه جانبه فرد: در آموزش فرد بایستی به تمام جوانب شناختی ، عاطفی ، اجتماعی ، اخلاقی ، ایمانی و جسمانی فرد توجه شود و مقدمات لازم برای رشد آن ها فراهم گردد وجود آدمی از ابعاد مختلف تشکیل شده است .۱۳-انتخاب محتوا بر اساس روشی که قصد آموزش آن را داریم.توجه به این نکته لازم است که هر محتوایی را بایستی با روش خاصی آموزش داد و تمامی محتواها را نمی توان با یک روش، آموزش داد. ۱۴ -علاقه آموزش گیرنده: اگر محتوا به گونه ای باشد که علاقه مربی را برانگیزد جریان آموزش با سهولت بیشتری ادامه می یابد ؛زیرا موجب ایجاد انگیزه در آموزش گیرنده می گردد .

نکته مهم دیگری که باید در آموزش ارزش ها مد نظر مربی قرار گیردنحوه ی سازمان دهی محتوا است که که بایستی بر اساس ملاک های زیر باشد:
۱-توالی(تقدم و تاخر ): ترتیب ارائه مفاهیم و مطالب در ارائه محتوا حائز اهمیت فراوان است.
که این مورد یکی از زمینه های عمده بروز اختلاف نظر درسازماندهی محتوای برنامه است.امادر بیشتر محتوا ها موارد زیر به عنوان ملاک های سازمان دهی محتوا به کار می روند.
الف-سازمان دهی محتوا از ساده و آسان به شکل پیچیده:مطالب ساده و آسان ، کار ایجاد انگیزه را برای یادگیری راحت می کند و آمادگی و انگیزه فرد را برای آموزش موارد پیچیده تر فراهم می کند. ب-سازمان دهی محتوا از کل به جزء : شایسته به نظر می رسد که موارد جزئی قبل از موارد کلی آموزش داده شوند. ج-استفاده از روش سازمان دهی مطالب: به طور مثال در آموزش نماز خواندن ابتدا ، مربی بایستی قبل از آموزش به فراگیر بفهماند که برای چه کسی نماز می خوانیم؟ چرا نماز می خوانیم؟ نماز نخواندن چه عواقبی را در پی دارد؟ نماز خواندن چه فوایدی را در پی دارد؟ و پس از تثبیت مفهوم نماز در ذهن متربی و پذیرش مقبولیت آن توسط وی به آموزش آن بپردازد. چ-سیر حرکت از معلوم به طرف مجهول: محتوای آموزش به گونه ای تعین شود که با معلومات فعلی یادگیرندگان آغاز شود و به طرف دانش جدید حرکت کند. ح-استفاده از ترتیب عملکرد: این اصل می رساند که ترتیب تدوین محتوا باید بر اساس روال انجام گرفتن وظایف اثر بپذیرد. در مورد آموزش ارزش ها این مورد را می توان به این شکل بیـان کرد که بـه
طـور مثـال در هنگام آموزش نماز بایستی تمام ارکان ، مستحبات یا واجبـات نماز به ترتیب خاص
خود خوانده شوند.
۲-مداومت یا استمرار: همچون سایر فعالیت های یادگیری ، در آموزش ارزش ها نیز مداومت و استمرار در تکرار و تمرین محتواهای ارزشی می تواند تاثیر بسزایی در تثبیت ارزش ها بر ضمیر فراگیران داشته باشد. ۳-وحدت و یکپارچگی:یعنی در تمام دروس بایستی به طور غیر مستقیم به امر آموزش ارزش ها توجه شود.
در راستای موارد یاد شده به عنوان معیارهای انتخاب و سازمان دهی محتواهای مناسب جهت استفاده درآموزش ارزش ها ،به معرفی محتواهای مناسب جهت آموزش ارزش ها پرداخته شده است؛زیراآموزش بدون در نظر گرفتن محتوایی مناسب، تلاشی بی ثمر است. وجود محتواهایی با مضامین ارزشی به ویژه ارزش های دینی و اخلاقی از ضروریات یک آموزش موفق می باشد. تحقیق حاضر برای پاسخ به این سوال، محتواهای زیر را جهت آموزش معرفی نموده است.
۱-.قرآن. ۲-نهج البلاغه ۳-ادعیه و احادیث و روایات۴-طبیعت ۵-تاریخ ۶-متون ادبی (شعر، داستان ،ضرب المثل های اصیل) ۷-تجربه ۸-خود (انسان) ۹-جامعه ۱۰- اسوه های جامعه و تاریخ ۱۱-رسانه های صوتی و تصویری
-سوال چهارم در این تحقیق عبارت است از این که:نکات مرتبط با روش ها و فنون تدریس در آموزش ارزش های دینی و اخلاقی کدامند؟ روش ها همچون ابزار اصلی کار می باشند که بدون آن ها، کار عملاً به تعطیلی و نافرجامی منجر می شود. تهیه روش های مناسب و مفید یکی دیگر از ملزومات اصلی آموزش ارزش هامی باشد. تحقیق حاضر در ابتدا به سوال بالابا یک جواب کلی، پاسخ می دهدکه عبارت است از ارائه نکات لازم جهت انتخاب روش های آموزش ارزش ها.این نکات عبارتند از: ۱-برآورد زمان : برآوردی از زمان مورد نیاز برای آموزش مطلب مورد نظر با توجه به روش اتخاذی جهت آموزش از نکات اساسی یک آموزش موفق می باشد. ۲-منابع آموزشی مورد نیاز: منابع آموزشی که برای اجرای آموزش و رسیدن به اهداف مهم هستند باید با دقت شناسایی شوند.۳-تکالیف فراگیر: در این بخش ، فعالیت ها و تکالیفی که فراگیران برای یادگیری و رسیدن به اهداف آموزشی باید انجام دهند مشخص می گردند. ۴-تناسب روش ها با هدف: مهم ترین معیار روش مناسب عبارت است از تناسب روش با هدف یا تناسب مجموعه روش ها با مجموعه اهداف آموزشی مورد نظر در برنامه ی درسی. این هدف ها عبارتند از: الف)هدف های شناختی ب) هدف های عاطفی ج)هدف های روانی ، حرکتی ۵-تنوع و جذابیت روش: جذابیت و تنوع روش های به کار گرفته شده ، باعث جذب انگیزه ، علاقه و دقت فراگیران خواهد شد. و مانع از یکنواختی و خستگی می گردد. ۶-تناسب روش با توانائیها و ویژگی های یادگیرنده: روش تدریس نیز نبایستی به گونه ای باشد که خارج از سطح درک و فهم و توان یادگیری، یادگیرنده باشد۷٫-تناسب با شرایط و امکانات محیطی و مالی: بدون محاسبه امکانات مالی و محیطی آموزش با شکست مواجه می شود. ۸-کمک به فراگیران در انجام فعالیت و ایجاد تفکر: روش ها باید به گونه ای تدارک دیده شوند که فراگیران را به اندیشه و فعالیت وادار نماید و منجر به پویایی فراگیر گردد. ۹-تناسب روش با محتوا: باید بین محتوا و روش ارائه آن هماهنگی عملی وجود داشته باشد. رابطه محتوا و روش ارائه آن به حدی نزدیک است که به جرات می توان گفت هر محتوایی با هر روشی قابل انتقال نخواهد بود.
سوال چهارم مطرح شده در این تحقیق عبارت است از این که: نکات مرتبط با رزش ها و فنون تدریس در آموزش ارزش های دینی و اخلاقی کدامند؟
با پاسخ به این سوال مهمترین بخش تحقیق یعنی روش ارائه آموزش ارزش ها ارائه می شود.
محقق در این تحقیق به ارائه یک روش کلی به نام روش پلکانی آموزش ارزش هاپرداخته است. این روش، از سه قسمت عمده تشکیل شده است که عبارتند از: الف) مرحله اول ، تحت عنوان مرحله ی قبل از آموزش یامرحله ی «آمادگی و آگاهی» نام گذاری شده است. در این مرحله مربی سعی می نماید تا با ایجاد آگاهی و آمادگی، زمینه لازم را جهت آموزش ارزش ها فراهم نماید. برای این منظور مربی به طی مراحل زیر اقدام می نماید: ۱) تعیین هدف ۲) ایجاد عشق و علاقه و انگیزه نسبت به وصول هدف ۳) شناخت متربی و تعیین نقطه شروع ۴) تزکیه قبل از تعلیم ۵) ایجاد آگاهی نسبت به اصول اولیه مقوله و ارزش ها که شامل (توضیح و تبیین ارزش ها و ضد ارزش ها می باشد.) تمامی مسائل یاد شده گامیست در جهت زمینه سازی و بسترسازی مناسب جهت ورود به مرحله ی دوم .
ب) مرحله ی دوم، تحت عنوان مرحله ی آموزش یامرحله ی «پایه گذاری» نام گذاری شده است. در این مرحله محقق سعی می کند به ارائه های روش های مختلفی که می توانند توسط مربی جهت اجرای مرحله دوم از روش کلی آموزش ارزش مورد استفاده قرار گیرد،اشاره می نماید. مربی می تواند در مرحله دوم از روش آموزش پله کانی ارزشها و در ادامه ی مرحله قبلی، به صلاحدید خود یکی از این روش ها یا ترکیبی از چند روش را به کار برده و فرایند آموزش پله کانی ارزش ها را اجرا کند . این روش ها عبارتند از:
۱-روش شعر ۲- روش بازی ۳- روش تقویت نگاه۴- روش داستان گویی ۵-مقایسه ۶ - روش
تصویر سازی (که شامل تصویر سازی از آینده و تصویر سازی از گذشته می باشد. ) ۷ - روش مشاهده و تقلید ۸- روش مشاهده و تقابل ۹- روش معرفی و تقلید ۱۰- روش معرفی و تقابل۱۱-روش تمثیل ۱۲-روش سوال تأکیدی و برانگیزاننده ۱۳- روش سقراطی یا دیالکتیک ۱۴- روش سوال و جواب ۱۵- روش ابطال، تخلیه، جایگزین ۱۶- روش تحلیل دعا ۱۷- روش بیان حکمت و برهان ۱۸ -روش تحلیل آیات قرآن ۱۹- روش رسانه ای ۲۰ –روش تحلیل تاریخ و عبرت آموز ۲۱- روش موعظه و اندرز ۲۲ - روش تذکر و یادآوری۲۳- روش ایفای نقش ۲۴- روش تحلیل و تصریح ارزش ها ۲۵- روش مناظره ۲۶-روش سنتی یا تلقین ۲۷٫روش فراگیر ۲۸-روش قرار گرفتن در محیط ارزشی ۲۹-روش همدلی۳۰-روش توضیح و تبیین ارزش ها۳۱ –روش بیان معیارها۳۲٫روش تحلیل ضد ارزش ها و تبیین خطرات حاکم بر آن ها ۳۳ -استدلال و قضاوت اخلاقی ۳۴-روش آموزش تلفیقی با سایر دروس .
ج) مرحله ی سوم، تحت عنوان مرحله بعد از آموزش یا مرحله ی «پرورش» نام گذاری شده است. در این مرحله مربی سعی می کند با ایجاد بینش عمیق، متربی را ازسطحی نگری دور ساخته و مهارت های تشخیص ارزش از ضد ارزش و یا از شبه ارزش را برای وی فراهم می کند. این مرحله شامل سه مرحله ی اصلی و تعدادی مرحله ی فرعی می باشد.
۱- افزایش دامنه توانایی شناخت متربی در حوزه ی ارزش ها که این مرحله شامل مراحل ریزتر از جمله:الف) معیار ارزشی ب) اقسام ارزش ها ج) ارزش مطلق و غیر مطلق د) سلسله مراتب ارزشی، می باشد.
۲- مرحله ی ایجاد بصیرت و راه کارهایی جهت دوری از قضاوت های سطحی و عجولانه می باشد که این مرحله نیز شامل مراحل فرعی از این قبیل می باشد.
الف) معرفی راه های شناخت ارزش ها
ب) شناخت تمهیدات و مکانیسم هایی شیطان و هوای نفس که مانع از تشخیص ارزش هاست. که این مکانیسم ها در ایجاد افتراق میان ارزش ها و ضد ارزش ها به متربی کمک زیادی می کنند.
ج) رعایت اعتدال ومیانه روی( که در این بخش، افراط و تفریط در چهار قوه ی عقل و غضب و شهوت و قوه ی و همیه بیان می شود.)
۱- قوه ی عقل که شامل تند روی در عقل، جهل بسیط یا تفریط در عقل می باشد . ۲- قوه ی غضب که شامل تفریط در غضب و افراط در غضب می باشد . ۳- قوه شهویه که شامل
افراط در قـوه شهویه و تفـریط در قوه شهویه می باشد. ۴- قوه ی وهمیه که شـامل افراط در قوه
وهمیه و تفریط در قوه ی وهمیه می باشد.
د) بیداری وجدان اخلاقی وایجاد مسئولیت اخلاقی ۳- مرحله ی تکرار و تمرین که مرحله ی آخر از مرحله ی بعد از آموزش می باشد که پس از طی این مرحله ارزش ها ،در فرد به صورت عادت در می آیند (البته عادتی که معقول و پسندیده باشد،نه عادتی نفهمیده و نسنجیده.)
با پایان این مرحله انتظار می رود که فرد ارزش ها را فرا گرفته و تا حد بسیار زیادی در خود نهادینه کرده باشد که بعد از این مرحله، همت، تلاش و پی گیری سایر نهادهای تربیتی از جمله خانواده، همسالان و جامعه را می طلبد که همگام و همسو با فرایند آموزش ارزش ها و همیار و همراه با مربیان و مسئولین آموزشی مدارس حرکت نمایند و زمینه های تقویت و نهادینه کردن هر چه بیشتر ارزش ها و احتراز از ورود به مرز ضد ارزش ها را فراهم نمایند.
-سوال پنجم این تحقیق عبارت است از نکات مرتبط با ارزشیابی در آموزش در ارزش های دینی و اخلاقی کدامند؟
حاصل کار یک فرایند آموزشی زمانی مشخص می شود که از یک ارزشیابی دقیق برخوردار باشد و مربی موظف است تا ضمن طراحی سایر قسمت های آموزش، به طراحی مرحله ی ارزشیابی که نمایانگر نتیجه ی نهایی حاصل از مرحله آموزش می باشد بپردازد.و سپس به گونه ای ماهرانه به تحلیل ارزشیابی انجام شده بپردازد. از جمله فواید ارزشیابی این است که۱- اشکالات و ابهامات احتمالی متربیان در طی فرایند آموزش نمایان شده و مربی می تواند در جهت رفع آن ها تلاش نماید. ۲- مربی می تواند در فرایند آموزش خویش و به ویژه در روش های تدریس خویش تجدیدنظر نماید و نقطه ضعف های احتمالی را شناسایی و رفع نماید. ارزشیابی لزوماً در پایان مرحله ی آموزش صورت نمی گیرد و می تواند در برگیرنده ی سه نوع خاص باشد.
۱-ارزشیابی آغازین که در ابتدای ورود به فرایند آموزش و جهت بررسی معلومات قبلی متربی و یا میزان معلومات وی از آن چه که قرار است تدریس شود صورت می گیرد.
۲-ارزشیابی تکوینی که در طی فرایند آموزش و به منظور کشف اشکالات متربیان صورت می گیرد.
۳-ارزشیابی تراکمی که این ارزشیابی در پایان فرایند آموزشی به جهت شناخت مشکلات یادگیری متربی و یا کشف مشکلات موجود در فرایند آموزش و روش های آموزشی معلم صورت می گیرد.
در انجام یک ارزشیابی موثر و کارآمد باید نکات ظریفی مورد توجه قرار گیرد مسائل و مراحلی که باید در تحلیل و تعیین نظام ارزشیابی مورد توجه قرار گیرد عبارتند از:
الف-تغییرات مورد نظر:مربی با در نظر گرفتن هدف های تعیین شده در برنامه آموزشی خود ،به راحتی به سنجش این مطلب می پردازد که آیا تغییرات مورد نظر در راستای تحقق در یاد گیرنده حاصل شده است یا خیر.
ب-تعیین معیار موفقیت شاگرد که برای قضاوت درباره عملکرد او مورد استفاده قرار خواهد گرفت: این معیار ممکن است به صورت مطلق یا نسبی تعیین شود.مربی باید مشخص کند که فراگیر باید به چه سطحی از معلومات برسد تابتوان آن را ملاک موفقیت وی به شمار آورد.
ج-تعیین نوع سوالات مورد استفاده در ارزشیابی: باید دقیقاً مشخص شود که از چه نوع سئوال هایی در ارزشیابی استفاده خواهیم کرد . ارزشیابی ارزش های آموخته شده ، می تواند به صورت شفاهی و یا عملی صورت گیرد.
انواع ارزشیابی مناسبِ ارائه شده جهت آموزش ارزش ها عبارتنداز ۱- استفاده از روش بالینی ۲ - پرسشنامه که شامل پرسش نامه ی آلپورت، فیرنون و لیندزی و معیار بررسی انتخاب و پرسشنامه معلم ساخته می باشد. ۳- قرار گرفتن در میدان عمل ۴- ایجاد موقعیت های معمارگونه ۵ - درخواست تکرار آموخته ها ۶- نمایش تصنعی عمل به ضد ارزش ۷- قرار دادن متربی در یک موقعیت وسوسه انگیز ۸- تحلیل محتوا ( شامل:۱-تحلیل داستان ۲- تحلیل فیلم ) ۹- کنترل نامحسوس متربی ۱۰- مشاهده ۱۱- مصاحبه ۱۲- پرسیدن سوالات خلاق ۱۳ – انواع داستان ها شامل آزمون های داستانی ۱۴-داستان های نیمه تمام .
با بهره گرفتن از روش های ارزشیابی یاد شده مربی می تواند متربیان را محک زد و مشکلات یادگیری آن ها ،مشکلات تدریس خود و یابه طور کلی موفقیت و یا عدم موفقیت آموزش را مشخص نماید.
۸-۳٫پیشنهادهای تحقیق:
۱٫انجام تحقیقاتی در راستای این تحقیق در رابطه با تعیین سن دقیق به کارگیری هریک از روش های یاد شده .
۱٫تلاش برای ایجاد فضا های آموزشی-تربیتی مناسب در جهت استفاده ی مستقیم یا غیر مستقیم از
روش های یاد شده در رابطه با آموزش ارزش ها به ویژه در مدارس کشور.
۲٫آموزشِ دانش پژوهان رشته های دبیری و به ویژه مراکز تربیت معلم با توجه به نکات یاد شده در رابطه با آموزش دهنده یا مربی ،و تلاش در جهت مزین کردن آن ها به این صفات وآشنا نمودن آن ها با روش های آموزش وشیوه های ارزشیابی ارائه شده در این تحقیق.
۸-۴٫توصیه های تحقیق:
به یقین می توان گفت که تهیه و تنظیم تحقیق حاضر گام بسیار کوچکی در جهت آموزش ارزش ها می باشد و نیاز به طراحی و تنظیم تحقیقات بسیار وسیع در خصوص زوایای مختلف آموزش و نهادینه کردن ارزش ها دارد.
از آن جایی که آموزش ارزش ها، تنها با تلاش مربی ومدرسه امکان پذیر نیست، و اگر تا حد زیادی هم این امکان وجود داشته باشد، در پاره ای مواقع اثر تخریبی عوامل جانبی دیگرکه از جمله ی مهم ترین آن ها می توان به محیط خانوادگی و اجتماعی اشاره نمود، باعث می شود که آموزش ارائه شده به مرور زمان رنگ باخته و تحت تأثیر عوامل بیرونی دچار تضعیف و یا نابودی گردد؛ لذا شایسته است که این مهم از پایه و اساس اصلاح گردد. بدین معنی که تحقق هدف آموزش و دستیابی به ارزش های والای انسانی، هماهنگی و همسویی تمام نهادهای اجتماعی و در رأس آن ها «هماهنگی دولت» را می طلبد، تا با برنامه ای منسجم و سازمان یافته که این برنامه هم نیازمند صرف وقت زیاد و مطالعات دقیق و حساب شده می باشد، به تحقق این مهم در جامعه کمک کند.
بهترین نهادهای موثر در امریاری رسانی که برای اجرای این طرح پیشنهاد می شوند، سازمان وزارت آموزش و پرورش،صدا و سیما و محققان می باشند تا با بهره گرفتن از کارشناسان خبره در زمینه ی مسائل اخلاقی و دینی، به تهیه و تنظیم برنامه هایی در این راستا بپردازند و به دور از تناقض گویی در رفع این مشکل اقدام نمایند.
۸-۴-۱- توصیه به وزارت آموزشی و پرورش:

P سطح دوم: ریسک هایی است که نهادمالی بر آنها تاثیر دارد اما این تاثیر اندک است و بیشتر تاثیر
میپذیرد
P سطح سوم: ریسک هایی هستند که بر نهادمالی تاثیر می گذارند ولی نهاد مالی با اعمال روشها و ابزارهایی می تواند آنها را تحت کنترل خود درآورد و مدیریت کند(رحیمی، محمدی، سایت مرجع دانش،۱۳۸۶).
نمودار۲-۱: تقسیم بندی سطوح ریسک (رحیمی، محمدی، سایت مرجع دانش،۱۳۸۶).
در میان ریسک هایی که بانک ها وموسسات مالی را تهدید می کند، ریسک اعتباری به دلیل محوریت، حجم عملیات و به ویژه حساسیت آن مهم ترین ریسک به شمار می رود.
بنابراین تنها ریسک های سطح سوم می باشند که نهادمالی توسط روشها و ابزارهای مدیریت ریسک

میتواند بر آنها فائق آید و کنترل نماید، بنابراین محوریت بحث ریسک های سطح سوم می باشد که درنمودار شماره (۲-۲) آمده اند(اصلی،۱۳۹۰،۳۴-۱).
نمودار۲-۲: ریسک های موسسات مالی(رحیمی، محمدی، سایت مرجع دانش،۱۳۸۶).
ریسک های موسسات مالی بر روی هم تاثیر می گذارند موسسه مالی باید کنش و واکنشهای این ریسک ها برروی همدیگر را نیز در نظربگیرد زیرا ممکن است یک ریسک با ریسک دیگر همبستگی منفی داشته باشد. و این دو باعث پوشش همدیگر شود و یا برعکس دو ریسک در کنار هم بر کل پرتفوی موسسه مالی اثر مضاعف یا منفی بگذراند بنابراین نقش مدیریت یکپارچه ریسک های موسسات مالی آشکار
می شود(رحیمی، محمدی، سایت مرجع دانش،۱۳۸۶).
۲-۲-۱-۱۲-مفهوم ریسک تسهیلات(وام ها)
تسهیلات اعطایی، از زمره مهم ترین و با ارزش ترین دارایی های بانک محسوب می شوند و بخش عمده ای از درآمد بانک ها می تواند از طریق اعطای تسهیلات به وقوع بپیوندد اما گردش پول و سرمایه در جامعه نهاد مالی را در معرض انواع ریسک ها قرار می دهد تنوع این ریسکها و گاهی شدت آنها به حدی است که اگر نهادمالی نتواند آنها را به نحو صحیح کنترل و مدیریت کند رو به نابودی و حتی ورشکستگی خواهد رفت(اصلی،۱۳۹۰ ،۳۴-۱).
بنابراین باتوجه به افزایش تقاضای تسهیلات و ریسک موجود در این گونه فعالیتها اعتبارسنجی متقاضیان تسهیلات و ارائه الگویی مناسب برای نحوه پرداخت تسهیلات یکی از اساسی ترین اصول مدیریت ریسک اعتباری در بانک ها و موسسات مالی بشمار میرود به طوریکه استفاده از ابزارهای مدیریت ریسک اعتباری بالاخص اعتبارسنجی، به بانکها این امکان را میدهد تا با اطمینان خاطر بیشتری درخصوص اعطای تسهیلات تصمیم گیری کنند(اصلی، ۱۳۹۰، ۳۴-۱).
به هرحال این بانک ها را مجبور به ریسک اعتبار مالی میکند کمیته ی باسل در نظارت بانکداری (۲۰۰۱) ریسک اعتبارمالی به عنوان امکان از دست دادن وام مهمی را به طور جزیی یا کلی به دلیل رخدادهای اعتباری(احتمال ضرر و زیان فرضی) تعریف کرده است. ریسک اعتبارمالی یک تعیین کننده ی درونی از عملکرد بانکی است. هرچه بانک در معرض ریسک اعتبارمالی باشد،بانک بحران مالی بیشتری را می تواند تحمل کند و برعکس(فانسوو همکاران،۲۰۱۲،۳۸-۳۱).
در بین ریسک های دیگری که بانک ها با آن روبرو هستندریسک اعتبارمالی نقش مهمی روی سوددهی بانک ها دارد چون مقدار زیادی از درآمد بانک ها از سود وام ها به دست می آید.
به هرحال ریسک میزان سود مستقیماً به ریسک اعتبارمالی مربوط است که نشان می دهد افزایش میزان سود شانس های پیش فرض وام رابالا می برد.احتمال ریسک اعتبارمالی و ریسک میزان سود فی نفسه به یکدیگر مربوط هستند و جدای از هم نیستند. (دریمن،سورن سن واسترینگا۲۰۰۸).
افزایش مقدار وام های غیراجرایی در اوراق بهادار اعتبارمالی برای بانک ها برای دستیابی به اهدافشان مضر هستندوام غیراجرایی درصدی از مقادیر وام است که به مدت ۳ ماه یا بیشتر سرویس دهی نمیشوند
(احمد و عریف۲۰۰۷).
به دلیل افزایش مقدار وام های غیراجرایی دومین توافق باسل روی روش های مدیریت ریسک اعتبارمالی تأکید کرده است.پذیرش این توافق به این معنی است که یک روش دقیق برای کنترل ریسک اعتبارمالی به کار رفته است.
و نهایتاً عملکرد بانکی را بالا میبرداز طریق مدیریت مؤثر در معرض ریسک اعتبار مالی قرارگرفتن بانکها نه تنها امکان پذیری و قابلیت سوددهی تجارت هایشان را حمایت و پشتیبانی می کنند،بلکه در ثبات منظم و تخصیص مؤثر سرمایه در اقتصاد سهیم هستند(پی سیلاکی،تی سولاس و مارگاریت ۲۰۱۰).
صنعت بانکداری نیجریه با کیفیت نامطلوب دارایی های اعتبار مالی به عنوان یک نتیجه ای از افت زیاد در شاخص های بازار سرمایه، قیمت های جهانی نفت وکاهش ناگهانی پول نیجریه در برابر ارزهای جهانی، تحت فشار قرارگرفته است.(گزارش بانکداری بی جی ال ،۲۰۱۰).
کیفیت ضعیف دارایی های وام بانک ها مانع می شود که بانک ها اعتبار مالی بیشتری را در اقتصاد داخلی گسترش دهند،در نتیجه به طور معکوس عملکرد اقتصادی را تحت تأثیر قرار می دهد(فانسوو همکاران،۲۰۱۲،۳۸-۳۱).
این دولت فدرال، نیجریه را به وسیله ی قانون مجلس ملی برای تأسیس تعاونی مدیریت دارایی نیجریه در جولای ۲۰۱۰ به فعالیت واداشته است تا یک راه حل دائمی برای مسائل موجودوام های غیراجرایی بیابد که بانک های نیجریه را مختل کرده اند(فانسوو همکاران،۲۰۱۲،۳۸-۳۱).
طبق تحقیق احمد و عریف(۲۰۰۷)، بیشتر بانکها در اقتصادهایی مثل تایلند، اندونزی، مالزی، ژاپن و مکزیک وام های غیراجرایی بالا و افزایش چشمگیر ریسک اعتبار مالی در طی بحران های مالی و بانکداری را متحمل شده اند که منجر به بسته شدن چندین بانک در اندونزی وتایلند شده اند
(فانسوو همکاران،۲۰۱۲،۳۸-۳۱).
بنابراین، زمانی که به تعاریف مراجعه می‏کنیم متوجه می‏شویم که هر یک از محققان به فراخور حال تعریف خاص مورد نظر خود را با اقامه دلایل و مباحث گسترده مطرح کرده اند. با این وجود، می توان ادعا کرد که همه این تعاریف برای بیان موقعیت هایی ارائه شده‏اند که سه عامل مشترک را می توان در آنها مشاهده کرد. بنابراین ما در موقعیت هایی با ریسک مواجه می شویم که:

• • اولاً: عمل یا اقداممان بیش ازیک نتیجه به بار میآورد.

• • ثانیاً: تا زمان حصول و ملموس شدن نتایج نمی دانیم کدامیک حاصل خواهدشد.

• • ثالثاً:حداقل یکی از نتایج ممکن الوقوع می تواند پیامدهای نامطلوبی رابه همراه داشته باشد.

۲-۲-۱-۱۳-مهمترین ریسک های بانکی
مهمترین ریسک هایی که مؤسسه مالی مانند بانک با آنها مواجه است به ۳ دسته تقسیم می شوند:
۱- ریسک اعتباری: ریسک مربوط به زیان های ناشی از عدم بازپرداخت یا بازپرداخت با تأخیر اصل یا فرع وام از طرف مشتری.
۲- ریسک بازار: ریسک مربوط به زیان های محتمل بر دارایی های بانک براساس تغییرات و نوسانات عوامل بازار (مانند نرخ ارز، نرخ بهره، قیمت سهام و …).
۳-ریسک عملیاتی: ریسک مربوط به زیان های مستقیم یا غیرمستقیم که منشاء آنها فرایندهای ناکافی یا ناصحیح داخل سازمان، افراد، سیستم و یا وقایع خارج از سازمان می باشند.
از آنجا که نیاز به شناسائی ومدیریت انواع ریسک های مالی و بانکی وجود یک مرکز بین المللی که وظیفه سیاست گذاری و ابلاغ دستورالعمل ها در ارتباط با بحث ریسک در سازمان ها را بر عهده داشته باشد ضروری ساخته است از اینرو بانک تسویه بین الملل با نام اختصاری^[۳۲](BIS) کمیته بال^[۳۳] را که وظیفه اصلی آن نظارت بر وضعیت سرمایه بانک ها در کشورهای مختلف می باشد راه اندازی نمود. این کمیته همچنین وظیفه تعیین استانداردهای مربوط به ریسک های بانکی را بر عهده دارد.
بر اساس مفاد بیانیه کمیته بال (۱) کفایت سرمایه معیاری است برای سنجش میزان سرمایه بانک که به شکل درصدی از در معرض خطر بودن اعتبارت بیان می شود، حداقل نسبت کفایت سرمایه طبق دستورالعمل بال (۱) ۸ درصد در نظر گرفته شده است. کمیته بال در دستورالعمل جدیدخود که در سال ۱۹۹۹ تحت عنوان بال (۲) منتشر کرد تغییرات جدیدی را در نحوه محاسبه و همچنین حداقل نسبت کفایت سرمایه ایجاد کرده است. تعریف کفایت سرمایه بر اساس مفاد کمیته بال (۱) و (۲) به شرح ذیل است ،ضمناً اجرای مفاد بیانیه بال ۲ از سال ۲۰۰۶ در دستور کار کمیته قرار دارد.
بیانیه بال(۱): کفایت سرمایه عبارت است از میزان حداقل سرمایه لازم برای پوشش ریسک اعتباری.
بیانیه بال(۲): کفایت سرمایه عبارت است از میزان حداقل سرمایه لازم برای پوشش ریسک اعتباری و عملیاتی.
مفهوم ریسک اعتباری
ریسک اعتباری یکی از مهمترین عوامل تولید ریسک در بانک ها و موسسات مالی است ریسک اعتباری را می توان به صورت رویدادهای غیرمنتظره که معمولاً به صورت تغییر در ارزش دارایی ها یا بدهیها رخ
می دهد نیز تعریف کرد.
این ریسک از آن جهت ناشی می شود که دریافت کنندگان تسهیلات تمایل یا توانایی بازپرداخت بدهی خود را به بانک نداشته باشند که از آن به عنوان نکول یاد می شود که مترادف ریسک اعتباری است بطور کلی چهارشاخص سنتی زیر به طور گسترده به منظور تعیین میزان ریسک اعتباری برای بانکها در نظر گرفته می شوند(اصلی، ۱۳۹۰، ۳۴-۱):

• • نسبت مطالبات سررسید گذشته، معوق و مشکوک الوصول به تسهیلات اعطایی

هر چه این نسبت بالاتر باشد ریسک اعتباری موسسه نیز بالاتر است.

• • نسبت مطالبات سررسید گذشته، معوق و مشکوک الوصول به دارایی ها

افزایش این نسبت در دو مقطع نشانه افزایش ریسک اعتباری خواهد بود.

• نسبت ذخیره مطالبات مشکوک الوصول به تسهیلات اعطایی

مطالعه کیفی جورجاکوپولوس (۲۰۰۹) نشان داد که اگرچه شباهت‌هایی وجود دارد، اما دانش آموزان آمریکایی و چینی تفاوت‌هایی در درک نوع ارتباط بامعلمانشان دارند. در فرهنگ‌هایی که ارتباطات خاص لازمه تدریس موفق‌اند، ارتباط بین آن ارتباطات و یادگیری عاطفی مثبت قوی است. به‌عنوان‌مثال، مکالمه درون کلاسی در فرهنگ‌های دارای فاصله قدرت بالا ارزش کمتری دارد زیرا نظرات معلمان بر نظرات دانش آموزان ارجحیت دارد. در این صورت، مکالمه درون کلاسی نمی‌تواند شاخص خوبی برای جدا کردن استاد خوب و بد باشد. به همین منوال، تفاوت فرهنگ‌های پر بافت و کم بافت نشان می‌دهد که برخی از رفتارها بسته به نوع فرهنگ دارای تعبیر و تفسیر خاصی هستند، مثلاً حرکات و رفتارهای جزئی می‌تواند معانی عمیقی در فرهنگ‌های پر بافت داشته باشد. ازاین‌رو، برخی از رفتارهایی که شاخصه‌ای قدرتمندی برای تعیین بهترین و بدترین معلمان در فرهنگ‌های کم بافت هستند در فرهنگ‌های پر بافت اهمیتی خاصی ندارند و بالعکس. تفاوت‌های فرهنگی در نوع ارتباط نیز می‌تواند به ما کمک کند تا معلم خوب و بد را از هم تفکیک کنیم.

۲-۵-۲ - اعتبار معلم^[۱۳۷]
به اعتقادکومبز^[۱۳۸] (۲۰۰۲)، (استیپک^[۱۳۹]،۲۰۰۶) رهبری قوی وجدی معلمان به همراه رفتار دوستانه آن‌ها با موفقیت تحصیلی دانش آموزان ارتباط مثبت دارد.
به نظر (امی دن سون،۲۰۰۰۱) اعتبارمعلمان به سه برداشت اصلی از شایستگی، قابلیت اعتماد و مراقبت تقسیم می‌شود. صلاحیت شامل سطح منبع دانش این موضوع است. امانت‌داری سطح صداقت و اصالت منبع است. برداشت نهایی، مراقبت، مقدار اراده خوب (حسن نیّت) یا مراقبتی است که به‌سوی گیرنده منبع هست. این سه مفهوم اساسی هستند که به‌طور مستمر یافت می‌شوند.
در تحقیقات(کازدن^[۱۴۰]،۲۰۰۱) ایجاد حس اعتماد متقابل: اعتماد متقابل بین دانش آموزان و معلمان اشکال زیادی به خود می‌گیرد و به هر دو مورد پیشینه‌های فردی و فرهنگی و علاقه وابسته است .
تِون و همکارانش (۱۹۹۹) تا آنجا پیش رفتند که گفتند درک یک دانش‌آموز از مراقبت نسبت به منبع واقعی مراقبت، بیشتر از اعتبار مهم است. با توجه به نظر فات (در سال ۱۹۹۹)، هرچند این منبع مسئول کنترل خروجی اعتبار است، اما گیرنده معیار سنجش نهایی اعتبار ادراک‌شده است. تِون و همکارانش علاوه بر این نشان می‌دهند که هر چه بیشتر دانش‌آموز مراقبت و درک معلم را درک کند، به همان اندازه بیشتر احتمال دارد که دانش‌آموز بتواند در مورد معلم، کلاس و مواد درسی مراقبت کند. دانش‌آموزان ارزیابی می‌کنند که معلمان در مورد آن‌ها، مواد درسی و کلاس درس از طریق مشاهده چنین رفتارهای صمیمی همانند استفاده از حرکات و اشارات، حالات صورت، وضعیت و حرکات بدن چه احساسی دارند.
سنجش اعتبارمعلمان بر اساس سه سطح شایستگی و صلاحیت (ازنظر تسلط علمی) مراقبت (حسن نیت واراده) قابلیت اعتماد (امانت‌داری و صداقت) در نظر گرفته می‌شود. (مک‌کراسکی، ۱۹۶۶؛ مک‌کراسکی و یانگ، ۱۹۸۱، تِون و مک‌کراسکی، ۱۹۹۵).
به زعم فات (۱۹۹۹) در به هم گره زدن اعتبار معلم با صمیمیت، تعدادی از رفتارهای صمیمی گزارش‌شده است که بر اعتبار منبع تأثیر می‌گذارد. مقدار زیادی خیره نگاه کردن (با دقت به تک‌تک دانش آموزان نگاه کردن) پیشنهاد شد که اعتبار را افزایش می‌دهد درحالی‌که فقدان و یا کمبود خیره نگاه کردن اعتبار را کاهش می‌دهد. علاوه بر این فات پیشنهاد کرد که لحن صدای منبع، سرعت گفتار و حجم گفتار نیز روی اعتبار تأثیر می‌گذارد. دیگر رفتارهای پیشنهادشده توسط فات که اعتبار را تحت تأثیر قرار می‌دهد شامل استفاده از حرکات و اشارات، حالات صورت، ظاهر شخصی و ژست می‌باشد.
۲-۵-۳ - پژوهش‌های مربوط تخطی و رفتار نامناسب معلمان
میثاقیان، اردکانی (۱۳۵۸) در پژوهشی، از ۲۲۹ دانش‌آموز و معلم خواسته است تا ده ویژگی معلم خوب را به ترتیب اهمیت بنویسند یافته نشان داد هردو گروه معلمان و دانش آموزان بر این اعتقادند که معلم خوب باید دانش آموزان را بکار و تفکر و پژوهش وادارد و به افکار و عقاید آنان احترام بگذارد، پرحوصله و بردبار باشد و میان دانش آموزان تفاوتی قائل نشود شادی، بذله‌گویی، وضع ظاهر و لباس معلم نسبت به سایر ویژگی‌های او از اهمیت کمتری برخوردار است.
یافته‌های (فیشر وهمکاران،۱۹۹۶) نشان داد که بهترین معلم ازنظر دانش آموزان، معلمانی رهبری قوی‌تر، رفتاری دوستانه‌تر، دارای قدرت درک پذیرش دانش آموزان هستند.
والاس (۱۹۹۴) نشان داد که رفتار همراه بااحساس امید، بزرگواری، احترام و نشاط معلم در اصلاح رفتار دانش آموزان بزهکاری که سوءسابقه داشتند مؤثر واقع‌شده است. برعکس ارجاع دانش آموزان به مدیر مدرسه، فرستادن آنان به بیرون از کلاس و ماندن در رهرو بدون نظارت، بی‌توجهی و غفلت از مسائل جدی دانش آموزان و شکایت کردن از آنان ازجمله رفتارهای منفی معلمان به شمار می‌رود که تأثیری نامطلوب بر دانش آموزان می‌گذارد.
نتایج تحقیقات کراولی (۱۹۹۳) نشان داد که دانش آموزان هنگامی‌که معلمان را در مقام یاور و همراه خود می‌پذیرند، که جنبه‌های خاصی از روابط معلم -شاگردی رعایت شود، رفتاری منعطف داشته باشند و از روش‌های خشک و غیرقابل انعطاف پرهیز کنند.
(مایربلزر،۱۹۶۸،به نقل از بوینتون) بیان می کند مطالعه‌ای روی ۷۳ نفر از دانش آموزان انجام دادند نتایج این مطالعه نشان داد، دانش آموزان معلمان متعادل، از تعادل روانی بیشتری برخوردار هستند، مایربلزر (۱۹۶۸) در مطالعه‌ای نیز به این نتیجه دست‌یافت.
فلاندرز (۱۹۶۵) در مورد اثر رفتار معلم روی دانش‌آموز مـطالعه نـمود و مشاهده کرد که در بسیاری از موارد رفـتار مـستقیم مـعلم مـانند سـخنرانی، بحث، انتقاد‌ و غیره مؤثرتر از رفـتار غـیرمستقیم‌ او‌ مانند جایزه دادن، قبول عواطف دانش‌آموز و پرسش از او است.
به زعم برنارد (۱۹۷۲) ، تشویق و ترغیب دانش آموزان شرایط روانی را برای یادگیری مـؤثر آماده‌ می‌سازد، اعتمادبه‌نفس آن‌ها را‌ افزایش‌ مـی‌دهد و تـشویق مـعلم در یادگیرنده نـقش مؤثری ایفا می‌کند.
شیخ الائمه (۱۳۷۲) تحقیق بر روی ۶۰۰ دانش‌آموز دختر سال سوم دبـیرستان در خـصوص ویژگی‌های معلم‌ خوب‌ در تهران انجام داد، نتایج‌ تحقیق‌ نشان‌ داد کـه ویژگی‌های‌ معلم‌ خوب علاوه بر تسلط‌ بر‌ مطالب درسی و تحرک داشتن دانش‌آموزان شامل ویژگی‌های شخصیتی نظیر؛ خوش‌خلقی، خونسردی، علاقه‌مندی به دیگران،‌ اجـتماعی‌ بـودن و ثـبات عاطفی داشتن هست.
زارعی (۱۳۷۴) در تحقیقی‌ به رابطه‌ بین‌ روش‌های‌ کنترل کلاس و ویژگی‌های‌ شخصیتی معلمان زن مقطع دبیرستان اصفهان پرداخت. جامعه نمونه وی ۲۴۰۰ دانش‌آموز دختر و ۱۲۰ معلم‌ از‌ نواحی ۳ و ۴ آموزش‌وپرورش‌ اصفهان‌ بودند‌ که‌ به‌طور تـصادفی‌ انـتخاب‌ گردیدند. وی به این نتیجه رسید که رفتار عاطفی معلم بر یـادگیری دانـش‌آموزان اثر مثبت می‌گذارد و منجر‌ به‌ ایجاد حس اعتمادبه‌نفس ‌ در دانش‌آموزان و رابطه‌ دوستانه‌ در‌ کلاس‌ می‌گردد.
در همین‌ زمـینه بر اساس مـطالعه‌ای که (کاترین ،۱۹۹۲؛ به نقل از حجازی،۱۳۷۳) در مورد ۲۲۰۰ دانش‌آموز دختر دبیرستان در فلوریدا انجام داد به این نتیجه رسـید کـه مـدرسه یا مؤسسه آموزشی تأثیر چندانی در‌ موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان ندارد، بلکه تفاوت شاگردان ناشی از وجـود (رفتار) مـعلم اسـت.
تحقیقات انجام‌شده ساوا (۲۰۰۲) نشان می‌دهد که مدل‌های متفاوت تـعامل مـعلم- دانـش‌آموز با تعارض‌های گوناگون‌ همراه‌ بوده‌ است.
(بروفی‌،۱۹۸۱) دانش‌آموزان به گونه‌های متفاوت مـوجب بروز تعارض در رفتار معلمانشان می‌شوند. از تعلق‌گرفته تا‌ بی‌اعتنایی‌ و طرد کردن که ممکن است آثاری مخرب بر عـملکرد تـحصیلی دانـش‌آموزان داشته‌ باشد.
در تحقیقی که نادری‌ها (۱۳۵۷) درزمینهیتـأثیر‌ مشکلات عاطفی معلمان در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دوره راهنمایی در شهر تهران انجام داد به این نتیجه رسید که هر عملی که معلمان در محیط تحصیلی (مدرسه) انجام می‌دهند، جـنبه تـرتیبی دارد و به‌ نحو مثبت یا مـنفی بـر دانش‌آموزان و درنتیجه بر حرکت یک اجتماع اثر می‌گذارد. به همین جهت ویژگی‌های شخصیتی معلمان و نوع رفتار آنان می‌تواند به نحو بارزی در روحیه‌ دانش‌آموزان‌ و بالطبع در پیـشرفت یـا افت تحصیلی آن‌ها مـؤثر بـاشد.
یافته‌های پژوهش برسو (۱۹۹۰) در فرانسه بر روی ۱۱۰۰ دانش‌آموز کلاس اول ابتدایی و ۵۸ نفر از معلمان آن‌ها انجام گرفت نشان داد که ویژگی‌های معلم مانند سابقه تدریس، موقعیت اداری و روش‌های آموزشی مورداستفاده در کلاس می‌تواند بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان مؤثر باشد، اما تعامل کلامی یعنی رفتار مناسب، انتخاب تدریس مستقیم یا غیرمستقیم، میزان شرکت دادن دانش آموزان در فعالیت‌های کلاسی و پذیرفتن اندیشه و پیشنهادهای آنان اثر بیشتری بر یادگیری دانش آموزان داشته است.
وان پتگم وهمکارا‌ن (۲۰۰۸) پژوهشی با عنوان تأثیر شخصیت دانش‌آموز و رفتار میان فردی معلم در کلاس درس بر روی خوب بودن دانش‌آموز انجام داده‌اند. این پژوهش بررسی می‌کند که چگونه خوب بودن دانش‌آموز توسط شخصیت دانش‌آموز و رفتار میان فردی معلم پیش‌بینی می‌شود نمونه آماری این پژوهش ۵۹۴ دانش‌آموز هنرستانی از ۱۳ هنرستان فنی هست یافته‌های این پژوهش نشان داد که ادراک دانش آموزان از رفتار میان فردی معلم می‌تواند خوب بودن دانش‌آموز را پیش‌بینی کند به‌عنوان‌مثال وقتی معلم ریاضی کمتر مستبد بوده است دانش آموزان احساس بهتری داشتند.
فاندرز (۱۹۶۵) در تحقیقی در مورد اثر رفتار معلم روی دانش آموزان مطالعه و مشاهده کرد که در بسیاری از موارد رفتار غیرمستقیم معلم مانند جایزه دادن، قبول عواطف دانش‌آموز و … مؤثرتر از رفتار مستقیم مانند سخنرانی، بحث و… است. بسیاری از معلمان در برخورد بادانش آموزان بدرفتار از کلمات نیشدار و زننده استفاده می‌کنند. برخورد غیر جدی و مسخره‌آمیز به‌عنوان یک وسیله کنترل و یا به‌عنوان عکس‌العمل معلم، در مقابل دانش آموزان یک مورد تهدید به‌حساب می‌آید. البته این به این معنا نیست که کلاس باید دارای جوی خسته‌کننده و بی‌نشاط باشد، بلکه دانش آموزان، نباید موضوع شوخی باشند، حتی اگر در نظر اول بی‌ضرر تشخیص داده شود.مطالعه‌ای‌ که بوینتون و همکاران (۱۹۰۰)روی ۷۳ معلم سال‌های پنجم و ششم انجام‌ دادند، نشان‌ داد‌ که دانش آموزان معلمان متعادل از تعادل روانی بیشتری برخوردار هستند. نظیر همین نتیجه در مطالعه‌ای که روی ‌‌کودکان‌ کودکستانی انجام پذیـرفت بـه دست آمد (مقدم،۱۳۶۶).
برکلمنز وفیشروهمکاران (۱۹۹۰) ، نتایج سه مطالعه درباره دروس فیزیک و ریاضی دانش آموزان پایه نهم و بیولوژی کلاس دوازدهم را تحلیل کردند یافته‌ها نشان دادند که رهبری قوی وجدی معلم به همراه رفتار دوستانه با موفقیت تحصیلی دانش آموزان رابطه مثبت دارد درحالی‌که دادن آزادی به دانش آموزان و رفتار نامطمئن معلم رابطه معکوس با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارد.واحد تحقیقات علمی دفتر انتشارات کمک‌آموزشی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آمـوزش وزارت آموزش‌وپرورش‌ در‌ سال‌ ۱۳۶۵ تحقیقی تحت عنوان «بررسی‌ ویژگی‌های‌ معلم‌ خوب» از دیدگاه دانش آموزان مدارس تهران انجام داد. تحقیق موردنظر شامل ۸۴ پرسش بود که روی ۱۰۰۳ نفر دانش‌آموز مقطع ابتدایی-راهنمایی‌ و دبیرستان‌ انجام شد. نتایج این تحقیق نـشان داد کـه ۵/۹۱‌ درصد‌ از دانش‌آموزان خواستار آن بودند که شخصیت معلم باید به‌گونه‌ای باشد که بدون اخطار و تهدید شاگردان را تحت تأثیر قرار‌ دهد.۱/۷۳‌ درصـد‌ تمایل به آزادی بیشتر در کلاس داشتند.۲/۹۲ درصد بیان کردند‌ که از تبعیض مـعلمان بـین طـبقات مختلف اجتماع رنج می‌برند.۹/۹۲ درصد بیزاری خود را از تنبیه اعلام کردند.۸/۵۷‌ درصد‌ خواهان‌ محول کردن بخشی
کارهای کلاسی بـه‌ ‌ ‌دانـش‌آموزان‌ بودند.۲/۶۲ درصد خواستار چشم‌پوشی معلمان از خطاهای کوچک شاگردان بودند.۲/۸۳ درصد گفتند که مـعلمان بـاید انـتقاد‌ شاگردان‌ را‌ در مورد بروز اشتباه علمی پذیرا باشند. همچنین ۱/۷۳ درصد بیان داشتند که‌ معلم‌ باید‌ انتظارات صـحیح شاگردان را در زمینه روش تدریس قبول کند.۹/۸۱ درصد معتقد بودند که‌ معلمان‌ نباید‌ نظر خـود را به دانش‌آموزان تحمیل کـنند.۸/۸۱ درصـد خواستار خوش‌رویی و شناخت بیشتر معلمان‌ نسبت‌ به روحیات و مشکلات دانش‌آموزان بودند. ۷/۹۵ درصد عشق و علاقه معلم به‌ کارش‌ را‌ درزمینه ی برخورد وی با دانش‌آموزان بسیار مؤثر می‌دانستند.۹/۷۸ درصد تشویق را در پیشرفت‌ دانش‌آموزان‌ بسیار مؤثر مـی‌دانستند.۵/۹۳ درصد خواهان احترام بیشتر معلمان نسبت به دانش‌آموزان بودند و ۸/۸۱‌ درصد‌ در برخورد معلمان با دانش‌آموزان خاطی «محرمانه صحبت کردن» را با وی ترجیح می‌دادند.۵/۴۲ درصد انتظار داشتند‌ که‌ معلم آن‌ها را بانام کوچک صدا کـند و ۷/۳۳ درصـد لفظ «خانم» را‌ همراه‌ بانام فامیل ترجیح می‌دادند.۶/۹۱ درصد تمایل داشتند که معلم در موقع درس دادن باید به‌ همه‌ شاگردان‌ توجه کند و با آن‌ها تماس چشمی برقرار سازد. درزمینهی مشکلات درسی خود‌ ۹/۳۶‌ درصد تـمایل داشـتند که با یکی از معلمان صحبت کنند و در مورد مشکلات شخصی ۷/۸‌ درصد‌ تمایل به درمیان گذاشتن مشکلات خود با معلمان بودند.هـولیس(۱۹۳۰)‌^[۱۴۱] بیش از ۸۰۰۰ کودک را که‌ سنین‌ متفاوتی‌ داشتند‌ و در مدارس مختلط پسرانه‌ و دخترانه تحصیل می‌کردند‌ مورد‌ آزمایش و تحقیق قرارداد. معلمانی بیشتر مورد تأیید و احترام آنان بودند که با توانایی کامل به‌ سؤالات و مشکلات آنـان بـا‌ صـبر‌ و حوصله‌ پاسخ دهند. گیج و برلاینر^[۱۴۲] در‌ کتاب‌ روانـ‌شناسی تـربیتی خود می‌نویسند: در بررسی حدود ۲۴‌ موردمطالعه‌ای که‌ پاول‌ و اندر سن^[۱۴۳] (۱۹۸۵) درباره‌ تـأثیرات شـوخ‌طبعی در کلاس‌ انجام‌ داده‌اند، روشن شد که شوخ‌طبعی در یادآوری، ادراک و بـه‌ یادسپاری تـأثیری یکسان ندارد، برخی اوقات تأثیر مثبت و گاهی‌ هم‌ تأثیر‌ منفی دارد؛ اما تأثیر آن بر گرایش‌های‌ دانـش‌آموزان‌ و جـو‌ کلاس‌ تقریباً‌ همسان و مثبت‌ اسـت. توجه‌ و علاقه دانش‌آموزان با کـمک شـوخ‌طبعی افـزایش می‌یابد. به‌علاوه، این موضوع به نظر عـجیب مـی‌رسد که با کاهش‌ اضطراب، شوخ‌طبعی‌ می‌تواند‌ خلاقیت دانش‌آموزان را افزایش دهد.
۲-۶- خلاصه فصل
آنچه راکه درفصل دو به آن پرداخت شد رابه طور خلاصه می توان اینگونه عنوان کرد که ادراک مثبت دانش آموزان از رفتارهای صمیمی کلامی وغیرکلامی معلمان در کلاس درس نقش بسزائی در ایجاد عملکرد بهتر ونگرش مثبت تر در دانش آموزان دارد
از این رو بررسی عواملی که نقش موثری درایجاد ادراک مثبت در دانش آموزان در رابطه با استفاده معلمان از رفتارهای صمیمی کلامی وغیر کلامی مورد انتظار ،دارند حائز اهمیت است
ازجمله مهم ترین عواملی که برادراک مثبت دردانش اموزان نقش دارند شخصیت معلم ، نحوه تعامل ، فرهنگ ارتباطات وتفاوت های فرهنگی درنحوه رفتار معلمان ، رفتار میان فردی معلم ، جو مدرسه ،اعتبار معلم که در این فصل مبانی نظری وپژوهشی صورت گرفته در ارتباط با این متغیرها به صورت مفصل مورد بحث وبررسی قرار گرفت .بررسی پژوهش های گذشته نشان می دهد . رفتارهای صمیمیت کلامی و غیرکلامی معلمان به طور قابل توجهی یادگیری دانش‌آموزان را تحت تاثیر قرار داده است همچنین تخطی معلمان از رفتار های صمیمی کلامی وغیر کلامی مورد انتظارموجب می شود دانش آموزان ، معلمان صمیمی با رفتار نامناسب کم را درمقایسه با معلمان غیر صمیمی با رفتار نامناسب کم را در سه مولفه شایستگی وصلاحیت (از نظر تسلط علمی) ، مراقبت (حسن نیت واراده ) قابلیت اعتماد(امانتداری وصداقت) ،معتبرتر ارزیابی کردند
نتایج پژوهش صورت گرفته در حوزه ادراک دانش آموزان ، رفتارهای نامناسب معلمان ، رفتارهای صمیمی کلامی وغیر کلامی بریافته های نتایج تحقیقات گذشته تاکید دارد.
فصل سوم
روش شناسی پژوهش
۳-۱ - مقدمه
بدون تردید تحقیق از مهم‌ترین عوامل رسیدن به استقلال و یکی از ارکان مهم توسعه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است؛ که چنانچه بر اساس جریان اصولی صورت پذیرد، انسان را به راه‌حل مسائل نزدیک ساخته و با یافتن حقایق انسان را قادر به‌پیش بینی­های علمی می­نماید. ازآنجایی‌که دانشگاه­ها و مراکز آموزشی عالی از پایه­ های اساسی هر جامعه­ای است، قطعاً تحقیق در این امر از اهمیت فراوانی برخوردار است و می ­تواند راهگشای بسیاری از مشکلات باشد. روش تحقیق در حقیقت به مجموعه راه­حل­هایی اطلاق می­ شود که به‌موجب آن متغیّر­های تأثیرگذار کمّی شده و کیفیت آن­ها سنجیده می­ شود( نادری و سیف نراقی،۱۳۸۸)
در این فصل با توجه به هدف و ماهیت تحقیق به معرفی روش اجرای تحقیق، جامعه ­آماری، نمونه آماری، شیوه نمونه گیری و بر­آورد حجم نمونه، روش و ابزار جمع‌ آوری داده ­ها، روایی و پایایی ابزار گرد­آوری داده ­ها و نحوه­ تجزیه‌وتحلیل داده ­های تحقیق پرداخته می‌شود.
۳-۲ - طرح پژوهش
به‌طورکلی فرضیه‌های این پژوهش را در دودسته می‌توان تقسیم‌بندی کرد. در دسته اول، دو فرضیه اول قرار می‌گیرند که بیشتر ماهیتی توصیفی دارند. برای آزمون این دو فرضیه، طرح اصلی پژوهش یک طرح توصیفی بود که صرفاً بر مشاهده و قضاوت بر اساس میانگین و انحراف معیار استوار بود. همچنین در ادامه پاسخ به این دو سؤال، سطوح متغیرهای وابسته برحسب پایه تحصیلی بین رشته‌های مختلف تحصیلی نیز مقایسه و تفاوت‌های آن محاسبه و تجزیه‌وتحلیل شد.
در دسته دوم که شامل فرضیه‌های سوم به بعد می‌شد، در این پژوهش، از طرح پژوهش مطالعه آزمایشی^[۱۴۴] استفاده شد. در این راستا چهار سناریوی متفاوت مطرح شد. در هر سناریو، موقعیتی متفاوت برای دانش آموزان ارائه شد. سپس از دانش آموزان هر یک از سناریوها خواسته شد تا معلم خود را ازنظر اعتبار ارزیابی کنند. برای این منظور، از طرح دوعاملی صمیمیت× بدرفتاری استفاده شد. جدول زیر نمای روشنی از ساختار این طرح ارائه می‌کند.
جدول ۳-۱٫ نمایی از ساختار گروه‌های آزمایش در طرح دوعاملی.

گردآوري و تحليل داده ­ها با بهره­گيري از گروه کانوني و يک پرسشنامه هشت بخشي انجام شد.
پرسشنامه بين 500 نفر از مصرف­ کنندگان که بر اساس نمونه­گيري تصادفي انتخاب شده بودند، توزيع شد. بسياري از سوالات پرسشنامه فعاليت­ها، علايق و نظرات گروه مخاطب نسبت به دو گروه محصول خودرو و شامپو را بررسي مي­کند.
بر اساس نتايج تحقيق، افراد پاسخ­دهنده در چهار گروه مصرف­ کنندگان با سطح درگيري بالا در محصول اتومبيل، مصرف­ کنندگان با سطح درگيري پايين در محصول اتومبيل، مصرف­ کنندگان با سطح درگيري بالا در محصول شامپو و مصرف­ کنندگان با سطح درگيري پايين در محصول شامپو
تقسيم­بندي مي­شوند. تحليل يافته­ها، دو فرضيه تحقيق را تاييد مي­کند. بنابراين تعيين ميزان مشارکت يا درگيري مصرف­ کنندگان در فرايند خريد، مي­تواند به عنوان يک ابزار يا راهکار مناسب براي سياستگذاران بازاريابي و تبليغات به منظور افزايش اثربخشي تبليغات ارايه شده مورد استفاده قرار گيرد.
اسپيک^[343] و جوزف^[344] نيز در مطالعه­اي در آمريکا، به بررسي تاثير تبليغات حضوري بر تصميم خريد مصرف­ کنندگان دارو پرداختند. هدف اصلي آنها تعيين ميزان اثربخشي تبليغات حضوري کالاها و خدمات و تعيين متغيرهاي کليدي تاثيرگذار بر تصميم خريد مصرف­ کنندگان دارو بود. آنها در مطالعه خود بر اساس گروه کانوني پرسشنامه­اي را طراحي نمودند و بين 154 نفر از خريداران دارو، در زماني که منتظر تهيه نسخه خود توسط داروساز بودند، توزيع کردند.
يافته­هاي تحقيق نشان مي­دهد که اکثر خريداران اعتقاد دارند که تبليغات حضوري و شفاهي در محل داروخانه يا فروشگاه، اطلاعات کافي براي تصميم­گيري خريد را در اختيار آنها قرار نمي­دهد، هر چند ميزان ارايه اين تبليغات در فروشگاه­ها و داروخانه­ها بسيار زياد است. بيش از 90 درصد پاسخ ­دهندگان بيان نمودند که حداقل در هر هفته، دوبار در معرض تبليغات حضوري دارو، لوازم آرايشي و بهداشتي يا ساير کالاهاي مصرفي قرار مي­گيرند، با اين حال به دليل ارايه اطلاعات ناکافي در اين نوع تبليغات، آنها نمي­توانند داروها و لوازم بهداشتي تبليغ شده در داروخانه­ها را با موارد توصيه شده توسط پزشک خود هم­تراز بدانند. لذا به طور معمول، کالاها و خدمات توصيه شده توسط پزشک متخصص خود را خريداري مي­کنند.
نزديک به 50 درصد مصرف­ کنندگان اعلام نمودند که بعد از دريافت تبليغات حضوري داروها و لوازم بهداشتي جديد در داروخانه­ها و فروشگاه­ها، معمولاً اطلاعات تکميلي را از کانال­هاي مختلف گردآوري مي­کنند، ولي در نهايت از پزشک خود مي­خواهند که آن کالاي جديد را در صورت صلاحديد، در قالب نسخه به آنها توصيه کند.
نکته قابل تامل در اين مطالعه، که مي­تواند تا حدود زيادي به سياستگذاران و مديران حوزه تبليغات و بازاريابي شرکت­ها، در زمينه کاهش هزينه­هاي ناکارآمد تبليغات و افزايش تبليغات اثربخش و کارآمد کمک کند، توجه ويژه به جايگاه و اهميت نظرات افراد متخصص و گروه­هاي مرجع، بر تصميم خريد مصرف­ کنندگان کالاها و خدمات مختلف از جمله کالاهاي حساس و مرتبط با سلامتي انسان است.
سااوکی^[345] و همکاران در سال 2009 درمقاله خود تحت عنوان تاثير وسايل ارتباطي بر فروش محصولات بيمه: مورد مطالعه يك كشور در حال توسعه، دریافتند که تبلیغات بر میزان فروش و بهبود تصویر عمومی محصول تاثیرگذار است با این حال انتخاب رسانه تبلیغاتی، شکل پیام و فرمت پیام نیز بر موفقیت و یا عدم موفقیت تبلیغات به کار برده شده موثر است. همچنین آنها دریافتند که هزینه بکار رفته برای تبلیغات می ­تواند حجم فروش محصولات را تعیین کند، بنابر این شرکتها می توانند به جای اتلاف منابع مالی، بودجه را به طور موثری بر فرایندهای فروش اختصاص دهند.

هانگ يول^[346] و همكاران در سال 2011 تحقيقي تحت عنوان اثرات هزينه تبليغات بر وفاداري برند در بخش خدمات انجام دادند. اين تحقيق در زمينه دو خدمت متفاوت يعني بانكها و خرده فروشي‌ها صورت گرفت، نتايج حاصل از اين تحقيق نشان مي دهد كه هزينه تبليغات بر ميزان وفاداري به نام تجاري به واسطه تاثير بر كيفيت ادراك شده ،‌تصوير ذهني ايجاد شده و رضايت اثرگذار است.
استفان ملودنا^[347] در سال 2011 پژوهشي تحت عنوان “بررسي اشتباهات رايج سازمان‌ها در زمان اجراي برنامه‌هاي وفاداري” ارائه نمود، وي به اين نتيجه رسيد كه وفاداري انواع متفاوتي دارد و اشتباه سازمان‌ها اين است كه فكر مي‌كنند بايد وفاداري نگرشي در افراد ايجاد كنند در حالي اين طور نيست و سازمان‌ها بايد ابتدا به صنعتي كه در آن قرار دارند،‌ نوع مشتري و همچنين اهداف سازماني خود قبل از هرگونه پرداخت هزينه براي ايجاد وفاداري توجه كنند.
مطالعه­ جالبي با هدف بررسي عوامل تعيين­کننده يا شرايط علي (مقدم) تاثيرگذار بر باورها و نگرش­هاي مصرف­ کنندگان و رابطه آنها با تبليغات ارايه شده براي کالاها و خدمات، توسط پترويچي^[348] و مارينو^[349] در سال 2005 ميلادي انجام شده است. در اين مطالعه که در دو کشور روماني و بلغارستان انجام شده است، 797 مصاحبه حضوري (440 مصاحبه در روماني و 357 مصاحبه در بلغارستان) با مصرف­ کنندگان کالاها و خدمات در شهرهاي بزرگ اين دو کشور صورت گرفته و ده فرضيه مورد بررسي قرار گرفته است.
دو مورد از فرضيات تحقيق به عنوان نمونه در ادامه ذکر شده است:
فرضيه 1: اطلاعات درباره کالاها و خدمات بر نگرش عمومي نسبت به تبليغات تاثير مثبت دارد.
فرضيه 2: جنبه سرگرم­کنندگي تبليغات بر نگرش عمومي نسبت به تبليغات تاثير مثبت دارد.
بر اساس آزمون­هاي آماري مختلف از جمله آزمون همبستگي، فرضيات مورد بررسي قرار گرفتند و کليه فرضيات مورد تاييد قرار گرفتند. يافته­هاي تحقيق نشان مي­دهد که در هر دو کشور، ديدگاه مثبتي نسبت به تبليغات به عنوان ابزار آگاهي­رساني درباره کالاها و خدمات جديد به مصرف­ کنندگان وجود دارد. لذا، اهميت اطلاع­رساني و معرفي کالاها و خدمات جديد به مصرف­ کنندگان فعلي و مشتريان بالقوه، در اثربخشي تبليغات روشن مي­شود. تفاوت اصلي بين باورها و نگرش­ها نسبت به تبليغات در اين دو کشور اين است که، در بلغارستان دستيابي به اطلاعات درباره کالاها و خدمات، نگرش عمومي نسبت به تبليغات را شکل مي­دهد، اما در روماني ارزش سرگرم­کنندگي تبليغات،
مهم­ترين دليل توجه به تبليغات است.
يکي از تحقيقاتي که با توجه به موضوع، مي­تواند به تحقيق جاري کمک زيادي کند، مطالعه انجام شده توسط کاتلين مورتيمر^[350] در زمينه «شناسايي مولفه­هاي تبليغات اثربخش خدمات» است.
مورتيمر در اين تحقيق، تعدادي از تبليغات پخش شده در بريتانيا را بر اساس دو حوزه: الف- استفاده از جاذبه­هاي منطقي يا احساسي در تبليغات و ب- وجود سه ابزار اجراي تبليغ شامل: نمايش فيزيکي، مستندسازي و نشان دادن شخص ارايه دهنده خدمات، تحليل نمود. در اين تحقيق تبليغات ارايه شده توسط شش شرکت هاليفاکس^[351] در صنعت بانکداري، آرنج^[352] در زمينه خدمات شبکه تلفن همراه، پيتزاهات^[353] در زمينه غذاهاي آماده، شرکت بيمه فريزل^[354]، اي اي^[355] در زمينه خدمات تعمير خودرو و شرکت بارکلي کارد^[356] در صنعت کارت اعتباري مورد بررسي قرار گرفته است.
روش تحقيق، ترکيبي از مطالعه موردي و تحليل محتواي تبليغات اثربخش خدمات شرکت­هاي فوق بوده است. شايان ذکر است که تبليغات اين شش شرکت، در بررسي­هاي انجام شده قبلي توسط نهادهاي متولي در کشور انگليس، به عنوان تبليغات موفق و اثربخش انتخاب شده ­اند. جاذبه­هاي تبليغاتي مورد مطالعه نيز، بر اساس مدل جاذبه­هاي تبليغاتي «پلي»^[357] طبقه­بندي شده ­اند.
پرسش­هاي اصلي تحقيق به صورت زير مي­باشد:
پرسش 1: کدام يک از جاذبه­هاي تبليغاتي در تبليغات خدمات اثربخش مي­باشد؟
پرسش 2: کدام يک از ابزارهاي تبليغاتي در تبليغات خدمات اثربخش مي­باشد؟
نتايج تحقيق نشان مي­دهد که اکثر تبليغات اثربخش، به طور هم­زمان جنبه­هاي تجربي و سودمند خدمات را به مشتريان ارايه مي­کنند. اين بدان معناست که مشتري براي خريد خدمات همواره در پي دلايل منطقي و عقلايي نيست و مشاهده مفهوم زندگي واقعي و نشان دادن سودمندي و منافع ملموس خدمات در تبليغ، مي­تواند محرکي قوي براي تصميم به خريد مشتري باشد. همچنين جاذبه­هايي مانند سنت، علاقه و وابستگي و متمايز شدن نيز تاثير بسزايي در متقاعد کردن مشتريان به خريد خدمات دارند.
سیده فروغ فتحی در سال 1389 پایان نامه خود را با عنوان بررسی تاثیر ابزارهای تبلیغاتی بر جذب مشتریان بیمه آتش سوزی انجام داد. وی فرضیه ای در راستای دستیابی به این هدف طراحی نمود جامعه آماری وی شبکه فروش شرکت بیمه ایران در استان زنجان در نظر گرفته شد. برای تعیین حجم نمونه از جدول مورگان استفاده نمود محقق برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده نموده و پس از جمع­آوری پرسش نامه از آمار توصیفی و استنباطی برای تحلیل آنها استفاده نموده است و همچنین برای آزمون فرضیات از تحلیل رایانه های با کمک نرم افزار SPSS استفاده گردید. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که استفاده از ابزارهای تبلیغاتی بر افزایش فروش و جذب تعداد بیشتر مشتریان بیمه آتش سوزی تاثیر مثبت دارد.
محسن مرادي در سال 1389 در پژوهشي با عنوان طراحي و تبيين مدل وفاداري مشتري در صنعت بيمه (مورد مطالعه شركت بيمه كارآفرين) با هدف شناسايي و مديريت روش­ها و الگوهاي موثر ايجاد وفاداري به تحقيق پرداخت. در تحقيق فوق مدل وفاداري مشتري صنعت بيمه با توجه به رابطه كيفيت ارائه خدمات محسوس و نامحسوس، ميزان رضايت و وفاداري رفتاري و نگرشي مورد بررس قرار گرفت. جامعه آماري اين تحقيق بيمه گذاران شركت بيمه كارآفرين در شهر مشهد بود. وي براي تجزيه و تحليل داده‌ها از روش تحليل مسير و با بهره گرفتن از نرم افزار Smat-PLS استفاده كرد. نتايج حاصل از اين تحقيق نشان مي دهد كه مدل پيشنّّهادي محققان با داده‌هاي آماري گردآوري شده تناسب دارد.
از سوی دیگر در مطالعات مختلف در خصوص مشکلات فروش بیمه عمر در کشور به عوامل زیادی اشاره شده است، از قبیل: ساختارهاي سازماني و مديريتي، عدم اشائه مطلوب فرهنگ بيمه، شبكه فروش نا كارآمد، عدم سياستگذاري هاي كلان در صنعت بيمه و عدم وجود استراتژي در جهت توسعه بيمه هاي عمر، پايين بودن قدرت اقتصادي مردم كشور، كافي نبودن تامين هاي ارائه شده توسط شركت هاي بيمه، عدم رضايت بيمه­شدگان ازسرويس دهي مطلوب شركت هاي بيمه، عدم تبيين جايگاه حقوقي و قانوني بيمه هاي عمر، عدم وجود سيستم و برنامه آموزشي مدون و كاربردي جهت تربیت نیروی انسانی مورد نیاز، نحوه سرمايه گذاري ذخاير رياضي بيمه هاي عمر، وجود تورم اقتصادی در کشور، نحوه حسابداري حسابهاي بيمه اي و از جمله بيمه هاي عمر، عدم استفاده از تكنولوژي اطلاعات IT ، عدم وجود يك نظام جامع آماري و پايگاه اطلاعاتي جهت تصميم گيران و تصميم سازان و محققين، نرخ هاي بهره فني اعلام شده از سوي بيمه مركزي ج.ا. ايران، عدم پرداخت سود مشاركت واقعي در شركت هاي بيمه، عدم وجود سياست ترويجي و تبليغاتي فراگير، طولاني بودن فرآيند صدور بيّمه نامه و پرداخت خسارت، عملياتي نشدن معافيت هاي مالياتي پيش بيني شده در قوانين مالياتي و … یاد شده‌است (تدبیری، 1388، محمود صالحی و رستمی 1385، رجبی اسلامی 1388، رنجبران و قدرت‌پور 1383).
2-35- مدل مفهومی تحقیق
در اين تحقيق فرضيه اساسي اين است كه بين ميزان تبليغات و اعتماد و احساس برند با ميزان فروش رابطه وجود دارد و اين تحقيق درصدد شناسايي ميزان عملياتي شدن اين مدل مفهومي كه ذيلاً ارائه شده‌است، انجام مي‌گيرد:
نمودار2-3: مدل مفهومی تحقیق
2-36- تعريف واژه‏ ها و اصطلاحات
ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت: عبارت است از ارائه یک کالا، پیام، ایده و یاخدمت به صورت غیر شخصی ، توسط یک رسانه مشخص( فرهنگی و محب علی، 1377). تبلیغات ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ، روﺷﻬﺎ، اﺑﺰار و فعالیت­هایی ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪن ﻣﺰاﯾﺎ، ﻣﻨﺎﻓﻊ، ﻣﻀﺮات و وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي اﺷﯿﺎ، ﮐﺎﻻﻫـﺎ، ﻣﺤـﺼﻮﻻت، ﺧـﺪﻣﺎت، ﺗﺠﺎرت، ﻃﺮﺣﻬﺎ، ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎ، اﻓﮑﺎر، ﻧﮕﺮﺷﻬﺎ و ﻋﻘﺎﯾﺪ، ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ، ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ و ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺑﻪﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد. ﺗﺒﻠﯿﻎ در ﻣﻔﻬﻮم ﮐﻠﯽ، رﺳﺎﻧﺪن ﭘﯿﺎم ﺑﻪ دﯾﮕﺮان از راه ﺑﺮﻗﺮاري ارﺗﺒـﺎط ﺑـﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﯾﺠﺎد ﺗﻐﯿﯿﺮ و دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ در داﻧﺶ، ﻧﮕﺮش و رﻓﺘﺎر ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﭘﯿﺎم ﮔﯿﺮﻧﺪه (ﻣﺨﺎﻃﺐ)، ﭘﯿﺎم دﻫﻨﺪه (رﺳﺎﻧﻪ) و ﻣﺤﺘﻮاي ﭘﯿﺎم ﻣﺒﺘﻨﯽ اﺳﺖ.
احساس نسبت به برند: احساس نسبت به برند، به معنای ارزیابی کلی مطلوب یا نامطلوب از برند به وسیله مشتریان می باشد. احساس نسبت به برند به عنوان توانایی برند در دریافت پاسخ احساسی مثبت از متوسط مشتریان می باشد (Matzler ,2008) .
اعتماد به برند: توافق در زمینه تعریف اعتماد به وسیله تعریفی از مورمان^[358]3 ودیگران ایجاد گردیده است: این نویسندگان، اعتماد به برند را به عنوان خواسته متوسط مشتریان برای اعتماد بر توانایی برند درانجام عملکرد مربوط بیان می کنند.
بیمه: بیمه عقدی است که به موجب آن یک طرف تعهد می کند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارد بر او را جبران نموده و یا وجوه معینی را بپردازد. متعهد را بیمه گر، طرف تعهد را بیمه گذار و وجهی را که بیمه گذار به بیمه گر می پردازد حق بیمه و آنچه را که بیمه می شود موضوع بیمه می نامند (دستباز، 1377).
فروش بيمه عمر: در اين تحقیق منظور از فروش بيمه عمر ، فروش انواع بیمه عمر توسط كساني است كه بيمه عمر را به مشتریان عرضه نموده‌اند. به عبارت ديگر بايد افرادي انتخاب شوند كه بيمه عمر را فروخته اند و بعد با تكميل پرسشنامه تحقيق مشخص شود كه ميزان اعتماد و احساس به برند اين افراد در چه حد و ميزاني است، تبليغات بيمه‌اي در فروش بيمه عمر اين افراد تا چه ميزان تاثير دارد.
بیمه عمر: منظور از بیمه عمر کلیه انواع بیمه عمر (به شرط حیات، به شرط فوت و مختلط پس انداز) است.
مدل مفهومی فوق به صورت كامل از يك مطالعه و پژوهش مشخص برگرفته نشده ‌است، اما بر اساس تحقيقات مختلفي که صورت گرفته است، روابط بين تبليغات و عملكرد شركتهاي تجاري، توليدی و خدماتي تا حدود زيادي تاييد شده‌است
مطالعه یوو و همکاران^[359] و السون^[360] در خصوص تاثیر تبلیغات بر وفاداری، اعتماد و احساس و رضايتمندي بوده ‌است و بر اساس نتايج اين تحقيق تا حدود زيادي مي‌توان ادعا كرد كه بين تبليغات شركتهاي بيمه و اعتماد و احساس و نيز فروش بيمه عمر رابطه معناداري متصور بود. دومین مدل بررسی شده، توسط یوو و همکاران اثر هزینه تبلیغات بر وفاداری مشتری به واسطه کیفیت ادراک شده ناشي از افزایش و کاهش در معرض پیام قرار گرفتن را مورد بررسی قرار داد
(Hong-Youl Ha, Joby John, Swinder Janda, Siva Muthaly, (2011),).
فصل سوم:
روش­ تحقیق
3-1- مقدمه
در بخش سوم تحقيق به توضيح روش و طرح تحقيق حاضر پرداخته مي‌شود، علاوه بر روش تحقيق موضوعاتي از قبيل جامعه و نمونه آماري تحقيق، ابزار جمع‌آوري داده‌هاي تحقيق، ويژگي‌هاي فني مورد نياز ابزار تحقيق، نحوه و مراحل گردآوري داده‌هاي مورد نياز تحقیق و نيز روش تجزيه و تحليل داده‌هاي اين تحقيق به طور مفصل توضيح داده مي‌شود.
3-2- نوع و روش تحقیق:
تحقیق حاضر از لحاظ هدف تحقیق از انواع پژوهش‌های کاربردی به شمار مي‌رود، چراكه اين تحقيق به منظور كمك مستقيم به صنعت بيمه ايران انجام مي‌گيرد. داده‌ها و نتايج تحقيق به طور بلافصل بعد از اتمام تحقيق مي‌تواند در جامعه آماري مورد نظر مورد بهره‌برداري قرار گيرد. در این تحقیق ما بدنبال آن هستیم که در شرکتهای بیمه ایران، آسیا و البرز میزان روابط بین متغیر تبلیغات و اعتماد و احساس به برند بر فروش بيمه عمر به چه میزان است. همچنين اين پژوهش از لحاظ روش جمع‌ آوری داده‌ها از انواع پژوهش‌های توصیفی از نوع همبستگی می‌باشد. چراكه تحقیق به توصیف میزان روابط بین متغیرها در جامعه و نمونه آماری می‌پردازد. به عبارت دیگر در تحقیقاتی که محقق به توصیف متغیرها می‌پردازد و درصدد بررسی روابط بین آنها است، می‌تواند از تحقیقات از نوع همبستگی استفاده کند(سرمد، حجازی و بازرگان، 1386).
3-3- جامعه آماری
جامعه آماری تحقیق حاضر نمایندگی‌های سه شركت بيمه ايران، البرز و آسيا در شهر تهران است. بر اساس آمار سالنامه بيمه مركزي جمهوري اسلامي ايران سه شركت ايران، البرز و آسيا در حدود 70%بازار صنعت بيمه كشور را در اختيار دارند، بنابراين مي‌توان به نوعي بيان كرد كه جامعه متشكل از اين سه شركت معرف كل صنعت بيمه ايران قلمداد شود و از طرف ديگر بيمه ايران يك شركت دولتي است و دو شركت ديگر يعني آسيا و البرز شركتهاي خصوصي هستند، پس نتايج تحقيق هم شامل شركتهاي خصوصي مي‌شود و هم به شركتهاي دولتي تعميم داده مي‌شود. البته به علت گستردگي كل نمايندگان اين سه شركت با توجه به محدوديتهاي پژوهشي، شهر تهران را به عنوان جامعه آماري در نظر مي‌گيريم و در نهايت نتايج پژوهش در وهله اول به شهر تهران و با احتياط علمي به ساير شهرها تعميم داده مي‌شود. بنابراين جامعه آماري اين تحقيق عبارت است از نمایندگی‌های سه شركت بيمه ايران، البرز و آسيا در شهر تهران.