همچنین بسیاری از تحقیقات انجام شده ضعف مدیریت در شرکتها را از موانع و مشکلات عدم تحقق سیاستهای بازرگانی می دانند. از جمله می توان به تحقیقات انجام شده توسط کریمی و دهگاهی (۱۳۸۳) وحید زاده (۱۳۸۳)، جوانمردی (۱۳۸۳) ، سعدی و همکاران (۱۳۸۶) و پهلوانی و همکاران، (۱۳۸۷) اشاره کرد.
همان تحقیقات نشان می دهد که در کشورمان هر جا مبانی و الگوهای علمی در امور شرکتها به کار گرفته شده موفقیت های قابل ملاحظه ای به دنبال داشته است.
در تعاریف صاحبنظران مدیریت ( استونر و فری من) مدیریت عبارت است از فرایند برنامه ریزی، سازماندهی، رهبری و اعمال کنترل بر تلاش ها و کارهای اعضای سازمان و نیز در مورد استفاده نمودن از منابع سازمانی برای دستیابی به هدف های اعلان شده شرکت یا سازمان است. و از سویی مدیریت همان کار و فعالیت اصلی است که وجه تمایز آن از طریق شیوه ارزنده ای که سازمان (شرکت) به افراد ارائه خدمت می کند (افرادی که بر سازمان اثر می گذارند) مشخص می شود. میزان موفقیت شرکتها در دستیابی به هدفهای مورد نظر و ایجاد روابط رضایت بخش اجتماعی تا حد زیادی در دست مدیران است و اگر مدیر وظیفه خود را به شیوه عالی انجام دهد شرکت می تواند به اهداف خود دست یابد.

الگوهای موفق به کارگیری شده در شرکتهای بزرگ و مطرح دنیا (هارلی دیوید سون ، دل ، سونی ، AT&T و .. ) نشان می دهد که آن شرکتها ضمن رعایت اصول و مبانی مکاتب مطرح شده مدیریت ، فرایند مدیریت بازاریابی را نیز با ظرافت کامل اجرا نموده اند و بسیاری از اصول نوپدید مدیریت بازاریابی ناشی از ابتکارات علمی شرکت های نوآور و موفق جهانی می باشد .
از سوی دیگر موضوع صادرات برای هر کشوری به مثابه شریان حیاتی اقتصاد آن کشور است. بخصوص در کشور ما که هم به لحاظ جغرافیایی در منطقه استراتژیک قرار گرفته است و هم در طی دهه های اخیر وابستگی شدیدی به درآمدهای نفتی پیدا کرده است. این وابستگی موجب شده است که در سیاستهای کلان توجه جدی به صادرات سایر محصولات نداشته باشیم و کالاهای با قابلیت صادراتی بالا مانند سنگ طبیعی در زیر مشکلات متعدد مدیریتی و تکنولوژیک قادر به رقابت با رقبای خارجی نباشند. اما تنها راه برون رفت از این بحران شناخت و چاره جویی مشکلات است.
صادرات غیرنفتی تنها به افزایش درآمد ارزی از طریق گسترش صادرات انواع کالاها و خدمات خلاصه نمی شود، بلکه توسعه صادرات نقش مهمی را به عنوان یک استراتژی رشد و توسعه در اقتصاد کشور عهده دار است (گوهریان، ۲۰۰۰ به نقل از حسنقلی پور و همکاران، ۱۳۸۷: ۱۴۹).
با توجه به مجموع نکات ذکر شده، این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال است که قابلیت ها و مهارتهای مورد نیاز برای مدیران فروش در سطح بین الملل در شرکت پارس حیات کدامند؟ به عبارت دیگر در حوزه های مختلف مدیریت فروش کدام مهارتها اولویت بیشتری دارند؟
۱-۲-اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
امروزه مدیریت بازرگانی و فروش به عنوان یک علم و مهارت ویژه مطرح می باشد. سالانه مدیریت ضعیف و ناآگانه خسارت های بسیاری را به شرکتها متحمل می کند. طبق گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی‌‌، «عوامل و چالش های مدیریتی غیرکارشناسی و نوعاً سلیقه ای مدیران» و « ناتوانی مدیران برای طراحی الگوی استراتژیک در توسعه و پیشبرد ها» یکی از مهمترین چالشهای پیش روی شرکتها است.
اگر ما نیز بخواهیم به سمت پیشرفت و توسعه پایدار پیش برویم گریزی از توانمند سازی افراد و سازمانهای اقتصادی نخواهیم داشت که «مدیریت» به عنوان یکی از مهمترین فاکتور ها در این حوزه مطرح می شود. این تحقیق می تواند مسائل و مشکلات مدیریتی در سطح بازاریابی بین الملل را شناسایی نموده و نیز الگویی مناسب و بومی برای مدیریت آنها پیشنهاد نماید. در صورت نیل به این هدف گامی هر چند کوتاه اما موثر در رساندن شرکتهای ایرانی به جایگاه واقعی خود در اقتصاد و توسعه برداشته خواهد شد.
نتایج این تحقیق می تواند در برنامه ریزی آموزشی پیش از خدمت و حین خدمت مدیریان فروش مفید واقع شود. همچنین مدیران منابع انسانی شرکت را در جذب و بکارگیری نیروهای متخصص کمک کند.
در مجموع نتایج تحقیق بطور غیر مستقیم در افزایش بهره وری نیروی انسانی و رشد و تعالی شرکت موثر خواهد بود.
۱-۳-سوالات تحقیق
۱-۳-۱-سوال اصلی:
مهمترین مهارتهای مورد نیاز برای مدیران فروش در سطح بین الملل در شرکت پارس حیات کدامند؟
۱-۳-۲-سوالات فرعی:
مهمترین مهارتهای حوزه برنامه ریزی مورد نیاز برای مدیران فروش در سطح بین الملل در شرکت پارس حیات کدامند؟
مهمترین مهارتهای حوزه سازماندهی مورد نیاز برای مدیران فروش در سطح بین الملل در شرکت پارس حیات کدامند؟
مهمترین مهارتهای حوزه هدایت مورد نیاز برای مدیران فروش در سطح بین الملل در شرکت پارس حیات کدامند؟
مهمترین مهارتهای حوزه هماهنگی مورد نیاز برای مدیران فروش در سطح بین الملل در شرکت پارس حیات کدامند؟
مهمترین مهارتهای حوزه کنترل مورد نیاز برای مدیران فروش در سطح بین الملل در شرکت پارس حیات کدامند؟
۱-۴-اهداف تحقیق
۱-شناسایی مهارتهای مورد نیاز مدیران فروش/ اولویت بندی مهارتهای مورد نیاز مدیران فروش
۲-تدوین برنامه آموزشی مدیران فروش شرکت/ تهیه معیاری برای ارزیابی مدیران فروش شرکت/ ارائه معیارهایی برای استخدام مدیران فروش شرکت
۱-۵-چارچوب نظری و خلاصه پیشینه تحقیق
عنوان تحقیق محمد حسین عبداللهی حجت‌آبادی «عوامل موثر بر بهبود مدیریت (مدیران عملیاتی)» می باشد که در موسسه تحقیقات و آموزش مدیریت در سال ، ۱۳۸۳ انجام شده است.
تحقیق دیگری توسط پرویز احمدی با عنوان «طراحی مدل بهبود بهره وری نیروی انسانی با نگرش مدیریت بهره وری» این پژوهش با هدف شناسایی و ارائه الگوی بهبود بهره وری نیروی انسانی تدوین گشته است
علی‌اکبر جعفری (۱۳۷۶) نیز در پایان نامه ای با عنوان «نقش آموزش در افزایش کارائی مدیران» ضمن برشمردن اهمیت نیروی انسانی در موفقیت شرکتها، کوشش نموده است تا در جهت شناخت نارسائی‌ها و موانع موجود در راه آموزش و ارتقاء علمی کارکنان و مدیران در شرکت‌های دولتی و بخصوص در شرکت‌های وابسته به وزارت جهادسازندگی و تبیین ضرورت آموزش کارکنان، گام بردارد
منصور توکلی نیا (۱۳۷۹) تحقیق با عنوان «بررسی میزان آشنایی مدیران سازمانهای دولتی استان قم با مهارتهای سرپرستی و مدیریت و نقش آن در کارآیی سازمان» انجام داده است.
اصغر شجاع زاده (۱۳۸۱) عنوان پایان نامه خود را «بررسی میزان آشنایی مدیران آموزشی با دانش مدیریت و رابطه آن با اثربخشی آنان در شهرستان فسا» انتخاب کرده است
مهدی فدایی (۱۳۸۳) نیز در پایان نامه خود با عنوان «بررسی میزان آشنایی و بکارگیری مدیران صنایع تولیدی با فنون علم مدیریت (مورد مطالعه: صنایع تولیدی تهران) » با انتخاب برخی از مشهورترین و پرکاربرد ترین تکنیکهای علم مدیریت پرسشنامه ای را جهت سنجش میزان آشنایی و بکارگیری آن فنون توسط مدیران صنایع تولیدی در اختیار ایشان قرار داده است.
در مجموع با توجه به مرور پیشینه تجربی و نظری تحقیق می توان بیان کرد که:
مدیریت فروش از مباحثی است که در سالهای اخیر مطرح شده و بیشتر به برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت و کنترل نیروی فروش تاکید می کند. از آنجا که هدف تمام شرکتهای انتفاعی، افزایش فروش سودآور از طریق ارضای نیازها و خواسته های بازار و مصرف کنندگان در بلندمدت است، مدیریت فروش در رسیدن به این هدف نقش مهمی را در مجموعه فعالیتهای بازاریابی ایفا می کند. فروشندگان امروز بیش از گذشته قدرتی پویا در دنیای تجارت محسوب می شوند و تلاشهای آنها اثر مستقیم بر فعالیتهای متنوع و مختلف شرکت دارد.آنها محصولات شرکت را به مشتریان معرفی می کنند، سفارشات فروش را که منجر به ارسال محصولات برای مشتریان می شود دریافت می کنند. موقعیت محصولات شرکت را در بازار حفظ می کنند، وضعیت رقبا را ارزیابی می کنند و نهایتاً زمینه های موفقیت و پیشرفت شرکت را فراهم می آورند. شرکتها برای فروش محصولات خود شیوه مناسبی را اتخاذ می کنند. آنها یا از فروشندگان مستقیم خود برای فروش استفاده می کنند و یا برای این منظور از فروشندگان قراردادی استفاده می کنند. در هر دو شیوه، مدیران فروش بایستی مدیریت بر فروش و نیروی فروش را جدی بگیرند.
بنابراین مدیران فروش در واقع نیاز به مهارتهای مدیریتی برای افزایش بهره وری نیروهای تحت حیطه خود دارند.
طبق نظراستونر^[۱] ؛ مدیریت عبارتست از “فرآیندهای برنامه ریزی، سازماندهی، رهبری و کنترل تلاشهای اعضای سازمان و بکارگیری همه منابع سازمانی قابل دسترس، برای رسیدن به اهداف سازمانی از قبل مشخص شده”
طبق نظر رابینز^[۲] ؛ مدیریت “فرایند تحصیل و دسترسی و تحقق فعالیتها بطور کامل و کارآ با و از طریق دیگران” است.
طبق نظر رضائیان؛ مدیریت “فرایند به کارگیری مؤثر و کارآمد منابع مادی و انسانی در برنامه ریزی، سازماندهی، بسیج منابع و امکانات و هدایت و کنترل است که برای دستیابی به اهداف سازمانی و بر اساس نظام ارزشی مورد قبول، صورت می گیرد".(قاسمی،۱۳۸۸)
در مجموع مدیر فروش باید اهداف فروش را مشخص کند و این اهداف را با اهداف بازاریابی و اهداف کل شرکت هماهنگ سازد. بعبارت دیگر، اهداف بازاریابی شرکت به اهداف فروش تبدیل می شوند. اهداف فروش نیز حجم فروش را با توجه به هر خط تولید تعیین می کند. اهداف فروش را می توان برحسب مبالغ فروش یا واحدهای فروش رفته تعیین کرد. این اهداف را می توان برحسب مناطق فروش، انواع مصرف کنندگان و دوره های زمانی نیز تقسیم بندی کرد. بعلاوه اهداف را می بایست همواره ارزیابی، نظارت و کنترل کرد و در صورت لزوم آنها را تعدیل نمود، تا از طریق فروش، سودکافی حاصل گردد.
بنابراین می توان وظایف مدیران فروش را طبق الگوی کونتز (۱۳۸۰) و استونر (۱۳۷۴) به صورت زیر عنوان نمود.
در هر ۵ جزء مدیریت فروش مسائلی که هر مدیر با آن درگیر خواهد بود قابل طبقه بندی است. همچنین مهارتهای مدیران برای مقابله با مسائل مطرح شده و قابلیت‌های مورد نیاز برای ارتقای بخش فروش را می توان ذیل این ۵ مفهوم طبقه بندی کرد.
در این تحقیق بر مبنای الگوی فوق مهارتهای مورد نیاز برای مدیران فروش در سطح بین الملل در شرکت پارس حیات، شناسایی و اولویت بندی می شود.
۱-۶-روش تحقیق
۱-۶-۱-نوع روش تحقیق :
روش تحقیق از نوع توصیفی، پیمایشی است.در تحقیق توصیفی به توصیف جزء به جزء یک موقعیت یا یک رشته شرایط می پردازیم. تحقیق حاضر توصیفی است زیرا به جمع آوری اطلاعات برای آزمون فرضیه یا پاسخ به سوالات مربوط به وضعیت فعلی موضوع مورد مطالعه می پردازد(خاکی، ۱۳۸۸، ۲۱۰). این تحقیق پیمایشی است زیرا درباره اینکه گروهی از مردم چه می دانند، چه فکر میکنند یا چه کاری انجام میدهند تحقیق می کنیم (خاکی، ۱۳۸۸، ۲۱۲).
روش تحقیق بر مبنای هدف کاربردی است در تحقیقات کاربردی نظریه ها، قانونمندیها، اصول و فنونی که در تحقیقات پایه تدوین می شوند را برای حل مسائل اجرایی و واقعی بکار می گیرد (خاکی، ۱۳۸۸، ۲۰۲).
۱-۶-۲-روش گردآوری اطلاعات
در این تحقیق ما برای جمع آوری اطلاعات هم از روش کتابخانه ای و هم از روش میدانی استفاده کرده ایم. از روش کتابخانه ای با بهره گرفتن از ابزار فیش برداری, مراجعه به اسناد و مدارک ,سایت ها و کتابخانه ها برای تهیه و تکمیل چارچوب نظری، طراحی مدل و ارائه فرضیات و طراحی پرسشنامه استفاده شده است و از روش میدانی با بهره گرفتن از ابزار پرسشنامه برای آزمون فرضیات بهره گیری می شود.
۱-۶-۳-ابزار گردآوری اطلاعات
در روش کتابخانه ای از ابزار فیش برداری مراجعه به اسناد و مدارک ,سایت ها و کتابخانه ها استفاده می شود.
در روش میدانی از ابزار پرسشنامه با سوالات بسته که غالبا در طیف لیکرت ۵ گزینه ای خواهد بود، استفاده می شود.

۲- اجرای برنامه توسط مروج کشاورزی

۱- برنامه ریزی فعالیتهای ترویجی

همان طور که جدول ۲-۵ نشان میدهد، سطوح قضاوت برای ارزشیابی به هشت سطح تقسیم شده که پائینترین سطح برنامه ریزی فعالیتهای ترویجی و بالاترین سطح پیامدهای اجتماعی میباشد. سطوح بالای جدول عموماً نتایج سطوح پائین هستند. در اصل ارزیابها میتوانند توجه خود را به هر یک از این سطوح معطوف نمایند. هر چه سطحی که آنها مشاهده میکنند بالاتر باشد، به همان نسبت درستتر و دقیقتر خواهند توانست اظهارنظر کنند که اهداف نهایی برنامهی ترویجی تا کجا حاصل شده است. در عین حال بهعنوان یک قاعده، خیلی مشکل است که برای سنجش میزان تغییرات در سطوح بالاتر، معیارهای سنجش مناسب را پیدا کرد. به همین ترتیب، بسیار مشکل است که تأیید کنیم تغییرات حاصل شده در این سطوح فقط نتیجهی فعالیتهای ترویجی است و عوامل دیگری در آن تأثیر نداشتهاند. چنانچه در طی ارزشیابی به سطوح پائینتر توجه شود، خیلی آسانتر خواهد بود که نمایش دهیم تغییرات در نتیجهی فعالیتهای ترویجی بوده است، هر چند شاید نیروی انسانی لازم و وسایل مورد نیاز برای انجام این امر همیشه در دسترس نباشد (تبرائی و زمانیپور، ۱۳۸۵). بنابراین، توجه به سطوح پائینتر در طی فرایند ارزشیابی کمک بسیار قابل توجهی به اصلاح و بهبود برنامهها در مراحل مختلف تهیه و اجرا مینماید.

۲-۴-۶) انواع ارزشیابی
ارزشیابیها را با توجه به معیارهایی مانند زمان، کارایی، اعتبار، ارزشیابها و … به انواعی تقسیم نمودهاند که در ادامه به بعضی از این تقسیمبندیها اشاره میشود.
۲-۴-۶-۱) انواع ارزشیابی با توجه به زمان
در این نوع تقسیمبندی مدلهای زیادی وجود دارند. برای مثال اسکریون^[۲۰] ارزشیابی را به دو دستهی ارزشیابی مرحلهای یا جاری یا تکوینی^[۲۱]و ارزشیابی پایانی یا نهائی یا تراکمی^[۲۲] تقسیم کرده است. نوع دیگری از تقسیمبندی ارزشیابی از نظر زمان وجود دارد که در سه دستهی ارزشیابی ابتدائی^[۲۳]، ارزشیابی جاری^[۲۴] و ارزشیابی پایانی^[۲۵] جای میگیرد. گروهی دیگر ارزشیابی را از نظر زمان به سه دستهی پیش از اجرا، ضمن اجرا و پس از اجرا تقسیم کردهاند. بهطور کلی در گذشته تأکید اصلی بر ارزشیابی تراکمی یا نهائی بود ولی امروزه اهمیت ارزشیابی مرحلهای بیشتر شده است. اما به طور کلی بر اساس زمان اجرا، ارزشیابیها را میتوان به سه دسته تقسیم نمود که عبارتند از:
ارزیابی پیش از اجرا یا ابتدایی: یعنی در مرحلهی برنامه ریزی و تدوین طرح صورت میگیرد. ارزیابی پیش از اجرا، به منظور شناسایی نیازمندیهای جامعه و بخش مورد نظر، مشکلات و موانع توسعهی بخش و بررسی چگونگی و راهکارهای پاسخگویی به نیازمندیها و رفع موانع انجام میشود و در عین حال آشنایی با منابع و امکانات موجود و قابل حصول نیز در این ارزیابی مورد نظر است. کارکرد دیگر ارزیابی پیش از اجرا، اولویتبندی طرحها یا بررسیهای اقتصادی، اجتماعی، فنی، مالی و … میباشد.
ارزیابی حین اجرا یا جاری: این ارزیابی از نظر زمانی، در طول مدت زمان اجرای طرح صورت میگیرد. ارزیابی حین اجرا برای دستیابی به نتایج زیر صورت میگیرد:
الف) تضمین اجرای دقیق طرح بهصورتی که در برنامهی طرح آمده است.
ب) اصلاح ناهمخوانیهای طرح: اهداف این ارزیابی، شناسایی موانع و کاستیهای اجرای طرح و رفع آنها، تطابق اهداف طرح (ستاندهها) با نیازها و مشکلات جامعه و … میباشد.
ارزیابی پس از اجرا یا پایانی: این ارزیابی پس از اتمام کار اجرای طرح صورت میگیرد. برخی از کارشناسان معتقدند که ارزیابی پس از اجرا، بلافاصله پس از اتمام اجرا باید انجام شود و گروهی عقیده دارند پس از چند سال از گذشت دورهی بهرهبرداری (۴ تا حدود ۱۰ سال) لازم است به عمل آید. بدین ترتیب «استفاده از تجربیات و دستاوردهای طرحهای اجرا شده در برنامه ریزی و اجرای طرحهای جدید» و «اصلاح اشکالات و نارساییهای طرحهای اجرا شده و در حال بهرهبرداری» دو هدف و کارکرد مهم این نوع ارزیابی است (شیرزاد، ۱۳۸۲ الف).
۲-۴-۶-۲) انواع ارزشیابی از نظر کارائی
بر اساس کارایی، ارزشیابی را میتوان به دو دسته تقسیم نمود:
واگشتی (ناظر به گذشته)^[۲۶]: در زمان معینی انجام میگیرد و به بررسی تناسب کارائی و بازدهی دربارهی کاربرد امور تا زمان انجام ارزشیابی مربوط میشود.
مداوم^[۲۷]: از پیش در طرح پیشبینی میشود و بهطور منظم و مرتب به فاصلهی زمانی کوتاه به خاطر طرح یا عملیات، به بررسی کارایی روند و بازدهی فعالیتهای طرح میپردازد (قلی نیا، ۱۳۷۶).
۲-۴-۶-۳) انواع ارزشیابی از لحاظ درجهی اعتبار
از لحاظ درجهی اعتبار، فروتچی^[۲۸] یک تقسیمبندی دوگانهای را از ارزشیابیها ارائه میدهد که عبارتند از:
ا) ارزشیابی تصادفی یا روزمره یا غیررسمی: ارزشیابی غیررسمی به معنی ارزشیابی بدون برنامه نیست و ضرورتاً هم معنای کم هزینه بودن از آن استنباط نمیشود؛ اما این رهیافت معمولاً نیازمند تمهیدات با در نظر گرفتن جزئیات کامل نیست. البته در صورت ضرورت، این ارزشیابی بر اساس یک طرح از قبل تهیه شده، انجام میشود. معمولاً ارزشیابی غیررسمی بهوسیلهی یک تیم تخصصی از کارکنان همان پروژه یا توسط یک سازمان غیردولتی انجام میشود و نتایج و پیشنهادهای حاصل بهصورت گزارشهای دورهای یا پایانی به نهادهای تأمین کنندهی اعتبارات مالی ارائه میگردد. سه نوع اصلی ارزشیابی غیررسمی عبارتند از:
خود – ارزشیابی: از این نوع ارزشیابی در سازمانهای غیردولتی، نهادهای کمککننده و مؤسسات مجری برنامهها استفاده میشود. بهعنوان بخشی از فرایند توسعهی نهادی، توسعهی منابع انسانی و برنامه ریزی محسوب میگردد. ظرفیت یک سازمان در بازنگری نحوهی کار خود به یک شیوهی خودانتقادی، نشان دهندهی بلوغ آن سازمان است. خود – ارزشیابی به وسیلهی مسئولان اجرایی طرحها و پروژه ها و با تمرکز بر جنبه های حائز اهمیت پروژه ها (طراحی، تعیین خطمشیهای موجود، تحلیل داده های نظارت، تهیهی طرحهای کاری، آموزش، تنظیم بودجه و برقراری روابط با نهادهای کمککننده) انجام میشود. در حالی که خود - ارزشیابی باید بهطور طبیعی بخشی از فرایند معمول نظارت درونی و پاسخگویی باشد، لیکن امکان دارد برای انجام آن مبادرت به اجرای فعالیتهای ویژهای هم بشود.
ارزشیابی مشارکتی: فرض ارزشیابی مشارکتی آن است که توسعه در حقیقت فرایند توانمندسازی مردم و البته نه به شیوهی ارائه نهادههای خارجی یا ملاحظات از بالا به پائین برای مردم است. اساس و بنیان ارزشیابی مشارکتی بر این اصل بنا شده است که زنان و مردان روستایی افراد شایسته و مسئولی هستند که خود میتوانند در مورد کیفیت زندگیشان اظهارنظر و قضاوت نمایند. ارزشیابی مشارکتی، مشوق مشارکت در تصمیمگیری، اجرا و تقسیم منافع حاصل از برنامههای توسعه است. نورمن آپهوف که طرفدار اصلی ارزشیابی مشارکتی است اذعان میکند: «این که ارزشیابی مشارکتی را به راحتی بتوان به پروژه های توسعه که بدون هیچ ملاحظهای از طرف بهرهبرداران ذینفع برنامه ریزی و اجرا شدهاند پیوند زد، انتظار معقول و مستدلی نیست. ارزشیابی مشارکتی بخش جداییناپذیر فرایند برنامه ریزی و اجرا است که در آن بهرهبرداران و بهرهبرداران پروژه های توسعه قادرند بسیار بیشتر از نیروی کار و پول خود مشارکت نمایند. ارزشیابی مشارکتی با تأکید بر جمعآوری اطلاعات کیفی و بررسی اثرات غیرملموس ملاحظات توسعهای میتواند دیدگاه های مختلف زنان و مردان را تغییر دهد و عدم تعادل و توازن جنسیتی را در جمعآوری داده ها نمایان سازد».
ارزشیابی بهرهبرداران: بازخورد سازماندهی شده و سنجیده از طرف بهرهبرداران واقعی پروژه های توسعه نیز نوعی ارزشیابی غیررسمی محسوب میشود. این نوع ارشیابی یکی از راه های تعیین محدودیتها و توافق بر روی راهحلهای عملی و فوری است (شعبانعلی فمی و همکاران، ۱۳۸۳).
۲- ارزشیابی رسمی و بررسیهای گسترده: ارزشیابی رسمی معمولاً توسط نهادهای کمککننده یا با همکاری آنها و مجریان برنامهها انجام میشود. این رهیافت به دلیل نیاز به استخدام مشاوران بیرونی، مدارک و اسناد زیاد و حیطهی بررسی، پرهزینه و زمانبر است. انواع ارزشیابی رسمی بر اساس زمان اجرا عبارتند از:
ارزشیابی قبل از اجرای برنامه
ارزشیابی تکوینی
ارزشیابی پایانی (شعبانعلی فمی و همکاران، ۱۳۸۳).
این دو نوع ارزشیابی بر روی یک طیف قرار دارند و هر چه به میزان نظم و حالت سیستماتیک در کار ارزشیابی افزوده شود، بر میزان اتخاذ تصمیمهای مفید برای برنامه افزوده خواهد شد. با توجه به اینکه در تحقیق حاضر ارزیابی طرح ترویجی «تسریع انتقال یافتهها» از دیدگاه کشاورزان مجری طرح و بهرهبرداران واقعی پروژه انجام گرفته است، میتوان به نوعی آن را ارزشیابی بهرهبرداران دانست که نوعی از ارزشیابی غیر رسمی محسوب میشود.
۲-۴-۶-۴) انواع ارزشیابی با توجه به ارزشیابان
بر اساس این که فردی که به منظور ارزیابی پروژه به خدمت گرفته میشود از افراد داخل تیم اجرایی برنامه یا شخصی خارج از برنامه باشد، ارزشیابی به دو دستهی درونی و بیرونی تقسیم میشود:
ارزشیابی درونی: منظور از ارزشیابی درونی آن است که ارزشیابی توسط کارکنان و دستاندرکاران تهیه و اجرای برنامه یعنی افراد درون برنامه انجام شود. ارزشیابی درونی میتواند یادگیری از طریق عمل را ارتقاء دهد، زیرا دستاندرکاران برنامهها خود از نزدیک درگیر پرسیدن «چگونه» و «چرا» در مورد فعالیتهایشان هستند.
ارزشیابی بیرونی: منظور از ارزشیابی بیرونی این است که ارزشیابی بهوسیلهی اشخاصی که خارج از برنامه هستند، انجام میشود. بهطور کلی ارزشیابی درونی بیشتر مناسب ارزشیابی تکوینی است و ارزشیابی بیرونی غالباً برای ارزشیابی نهایی مفید میباشد (رضایی و همکاران، ۱۳۸۷).
به طور خلاصه ارزشیابیها را با توجه به عوامل مختلفی از جمله زمان انجام ارزشیابی، کارایی، رسمی یا غیر رسمی بودن و اینکه چه کسی ارزشیابی را انجام میدهد میتوان به انواع مختلفی تقسیم نمود. اما مسألهی مهمتری که بعد از تقسیمبندی ارزشیابی مورد توجه میباشد، انتخاب یک الگوی مناسب برای ارزشیابی برنامه میباشد. ارزشیابی نقش بسیار مهم و مؤثری را در تصحیح حرکتها و فعالیتها دارد. نقاط ضعف و نقاط قوت برنامهها و طرحهای انجام شده یا در دست اجرا را نشان میدهد. لذا مناسبترین روشها و راهحلها را در جهت پیشبرد اهداف تعیین میکند. وجود ارزشیابی، بازنگری مناسبی جهت اصلاح و تداوم برنامه محسوب میشود. از طرف دیگر، تأثیرگذاری و کارایی برنامهها را هیچگاه بهطور دقیق نمیتوان اندازه گرفت. با این حال، وجود الگوهای ارزشیابی این عدم اطمینان را به حداقل میرساند (عبدالملکی، ۱۳۸۲؛ قلینیا، ۱۳۷۶).
۲-۴-۷) مدلهای ارزشیابی
به منظور اجرای یک برنامهی مناسب ارزشیابی در سطوح مختلف، مدلهای متفاوتی ارائه شده که مبنا و اساس فعالیتهای ارزشیابی را تشکیل میدهند. این مدلها بر اساس دیدگاه های خاص پدیدآورندگان آنها که هر یک جنبه یا جنبه هایی خاص از ارزشیابی را مورد نظر قرار داده، به وجود آمدهاند. لازمهی ارزشیابی مناسب از برنامههای ترویجی، داشتن یک مدل ارزشیابی میباشد. بنابراین از ابتدای دههی ۱۹۷۰ به بعد تأکید بیشتری برای ایجادمدلهای ارزشیابی برای مدیریت برنامههای ترویجی صورت گرفت (رفیعیان، ۱۳۸۷؛ محسنی و همکاران، ۱۳۸۳). انتخاب یک مدل مناسب برای ارزشیابی فعالیت خاص در ترویج و آموزش کشاورزی، بستگی به اهداف ارزشیابی، تجارب و میزان اطلاع مجریان، ماهیت موضوع و … دارد. از طرف دیگر، گاهی برای حصول به هدفی خاص، یک مدل جوابگو نبوده، بلکه از تلفیق چند مدل استفاده میگردد. یعنی با وجود انواع مدلهای ارزشیابی، ضرورتی در کار نیست که طرحریزان برنامه، خود را به یک مدل محدود نمایند. بهتر آن است که در صورت وجود شرایط و داشتن توانایی های لازم، از دو یا چند مدل استفاده نمایند. در تلفیق مدلها با یکدیگر، باید توجه داشت که مدل جدید، حداقل همپوشانی را داشته باشد، یعنی نقاط مثبت الگوی مادر اخذ شده و نقاط منفی موجود درمدل، توسط سایر مدلها رفع گردیده باشد. همچنین دوباره کاریها در آن از بین برود تا مدل تلفیقی قابل استفاده محسوب گردد. برتری هر مدل، تنها با توجه به موقعیت اجرایی و شرایط معنی و مفهوم پیدا میکند. باید توجه داشت که مدلهای ارزشیابی فعلی، تنها قادر به ارزشیابی فعالیتهایی خاص یا بخشی از یک فعالیت کلی هستند. این یکی از محدودیتهای مدلها میباشد. در ثانی با تغییر سیستم، مدلها نیز جهت تطابق خود با شرایط جدید، نیاز به تغییر دارند؛ لذا تغییر و تکامل مدلهای ارزشیابی نیز امری حیاتی و لازم میباشد (قلینیا، ۱۳۷۶). مدلهای ارائه شده برای انجام عمل ارزشیابی در دو ویژگی مهم مشترک هستند:
هدف اساسی تمام مدلها فراهم ساختن اطلاعاتی است که به فرد در سنجش فعالیتهای برنامه کمک میکند. در تمام مدلها عامل ارزشیابی نقش فراهم کنندهی اطلاعات را ایفا میکند و ارزش عمل ارزشیابی تابع ارزش اطلاعات جمعآوری شده است.
تمام مدلها تلاش میکنند که اطلاعات دقیق را فراهم آورند (رفیعیان، ۱۳۸۷؛ محسنی و همکاران، ۱۳۸۳).
مدلهای ارزشیابی را میتوان نظمی تجربهشده تلقی کرد که به موجب آن، قابل استفاده بودن نتایج ارزشیابی تضمین میشود. صاحبنظران، مدلهای ارزشیابی را با این نیت توسعه دادهاند که نتایج تجربیات خود را با دیگران در میان بگذارند. علاوه بر این، برای ارزشیابی برنامهها، مدلهای گوناگونی ارائه شده است که هر کدام بر اساس رویکردها و هدفهای ارزشیابی، دارای شیوهی خاصی هستند (گرانجر و جون^[۲۹]، ۲۰۰۷؛ قلینیا، ۱۳۷۶). در انتخاب مدل های ارزشیابی عوامل متعددی تأثیرگذار میباشند؛ مکی و هورتون^[۳۰] ( ۲۰۰۳ )، این عوامل را در موارد زیر خلاصه کردهاند:
استفادهکنندگان بالقوه یا مورد نظر
فرایند تصمیمگیری
عواملی که بر تصمیمگیری تأثیر میگذارند.
عملکرد در یک نمونهی واقعی (طرز تفکر، مؤسسات، علائق، اطلاعات، چشماندازی برای آینده)

۱-۶۱-)اتصال Attacment :
پیکورنا ویروسها برای عفونت زایی نیازمند اتصال به غشاء سلول میزبان می باشد تا از این طریق داخل سلول میزبان گردد. این عمل توسط یک سری مولکولهای سطحی غشاء انجام می شود، این مولکولها از سال ۱۹۸۹ با شناخت رسپتورهای سطحی بر علیه پولیوویروس و رینوویروس تشخیص داده شدند (۲۸).

در زمینه رسپتورهای پیکورنا ویروس ها سه نکته مهم مشخص گردیده است:
الف) پیکورنا ویروس ها از رسپتورهای متفاوتی برای ورود به سلول استفاده می کنند.
ب) قسمتی از رسپتورها درون سلول قرار دارند مانند رسپتور کوکساکی ویروس B و A و انتروویروس .
ج) در بعضی از پیکورنا ویروس ها وجود یک رسپتور برای عفونت زایی ویروس کافی است ولی در بعضی دیگر نیاز به دو یا چند رسپتور است برای مثال، در کوکساکی ویروس A₂₁ که رسپتور آن CD₅₅ است برای ورود به درون سلول نیاز به ^[۱۲]ICAM-1 دارند (۲۹). بعضی از کوکسا کی ویروس های گروه B علاوه بر رسپتور CD₅₅ از α _V β_۶ Integrinنیز به عنوان کورسپتور جهت اتصال به سلول استفاده می کنند (۴). بر اساس اینکه ویروس از کجا منشاء می گیرد ویروسهای مشخص به رسپتورهای سطحی متفاوتی متصل می شوند به طور مثال FMDV – A12 به اینتگرین α Vβ_۳اتصال می یابد. ولی استرین O- FMDVکه به مدت طولانی در کشت سلولی رشد کرده است نمی تواند به این رسپتور متصل شود و بجایش هپاران سولفات به سطح سلول متصل می شود. استرین FMDV – A12نمی تواند سلولهای راکه فاقد β_۶ Integrin α هستند را آلوده کند حتی اگر هپارین سولفات در سطح سلول باشد. این موضوع نشان می دهد که ویروس خود را در آزمایشگاه سازگار نکرده است و در نبود رسپتور اصلی, خود بتدریج قادر به استفاده از رسپتورهای دیگر شده است (۹).
(جدول ۲) گیرنده ها و کمک گیرنده های مورد استفاده در پیکورنا ویروس.
۱-۶۲-) مکانیسم اتصال به گیرنده های سطح سلولی:
کپسید پیکورنا ویروس از ۴ پروتئین تشکیل شده است که این پروتئین ها بصورت یک ۲۰ وجهی اسمبل می شوند در بین اعضای پیکورنا ویریده، پروتئین های کپسید بطور مشابه ای چیده می شوند (۷و۸).
در سطح کپسید پولیوویروس ها، رینو ویروس ها و کوکساکی ها یک شکاف بنام Canyon می باشد که در اطراف محور تقارن پنج وجهی قرار می گیرد. (شکل۸) ولی در کاردیوویروسها، آفتوویروسها و پاراکوویروسها Canyonوجود ندارد. این محل در پولیوویروس و رینوویروس، بعنوان جایگاهی برای تداخل با گیرنده های سلول می باشد و ایجاد موتاسیون در اسیدهای آمینه این ناحیه تغییراتی در افینیتی اتصال به گیرنده ها ایجاد می کند (۳۰و۳۱).
شکاف پیکورنا ویروس ها باریک و عمیق است و مولکولهای آنتی بادی می توانند به درون آن نفوذ نمایند (۳۱و۳۰).
داروهای ضد ویروسی مانند محصولات win جای لیپید را در کف کینون گرفته و به پاکت اتصال می یابند و مانع از اتصال ویروس به گیرنده های سلولی می شوند. اتصال این دارو به رینوویروس تیپ ۱۴ سبب تغییر شکل کنیون شده و مانع از اتصال به گیرنده های سلولی می شود. ولی اتصال دارو به رینوویروس تیپ های ۱A ، ۳ و ۱۶ و پولیوویروس سبب تغییرات ساختاری کمتری می شود (۳۲).
شکل ۸- تصویر شماتیکی از Canyonنحوه متصل شدن گیرنده ، آنتی بادی به ناحیه Canyon در VP₁
شکل ۹- شکاف Canyonو نحوه قرار گرفتن دارو در VP₁
در FMDV موتاسیون در توالی ) RGDآرژنین-گلایسین-آسپارتیک اسید)سبب ممانعت از اتصال ویروس به گیرنده سلولی می گردد ولی در کوکساکی ویروس۹A توالی RGD در ۱۷ اسید آمینه از انتهای کربوکسیی VP₁واقع شده است و تغییرات در این توالی سبب عدم اتصال به گیرنده سلول نمی شود (۳۴).
ویروس هایی مثل کوکساکی ویروس ۹ Aو FMDV از طریق لوپ های سطحی خود به گیرنده های سلولی متصل می شوند. در FMDVتوالیRGDِ ( آرژنین- گلایسین- آسپارتیک اسید) در لوپ βG-βHاز پروتئین VP₁کپسید قرار دارد و توسط گیرنده هایی از جنس اینتگرین شناسایی می شودو ویروس از طریق این گیرنده ها به سلول ها متصل می گردد (۳۳و۳۴).
۱-۶۳-)ورود به سلول و پوشش برداری ویروس:
پس از اینکه ویروس به گیرنده های سطح سلولی متصل شد باید پوشش برداری^[۱۳] انجام شود و ژنوم ویروس به داخل سیتوپلاسم رها شده و در آنجا تکثیر می گردد که این عمل از طریق کاهش PH و یا فعالیت کمک گیرنده ها صورت می گیرد. به طور مثال در پولیوویروس بعد از اتصال به گیرنده PVr تغییرات اساسی در ساختار ویروس روی می دهد و پارتیکل های A بوجود می آیند و این پارتیکل ها تغییر شکل یافته و پروتئین داخلی VP₄و انتهای آمینی VP₁ را از دست می دهند. ذره A هیدروفوبیک است و بعد از اتصال به ممبران سلولی کانالی را برای عبور ژنوم به درون سیتوپلاسم سلولی ایجاد و RNA ویروس وارد سیتوپلاسم سلولی می شود (۳۶ و ۳۵) .
نظریات متفاوتی درباره مرحله دخول پیکورنا ویروسها وجود دارد یک نظریه بیان می کند که اتصال ویروس به گیرنده باعث تغییرات ساختمانی در ویریون می گردد در این حالت انتهای آمینی VP₁ به طرف بیرون کپسید رانده می شود و در داخل غشاء سلولی نفوذ می کند و ایجاد سوراخ (Pore) در سطح غشاء سلول های آلوده ایجاد شده و RNA ویروس از این راه به درون سیتوپلاسم رها می گردد. (شکل ۵ و ۶) به عنوان مثال FMDVو رینوویروس بعد از اتصال به سلول سبب ایجاد اندوزوم در غشاء سلولی می گردد و توسط اندوسیتوز وارد سلول می شوند که در این ویروس (FMDV) پوشش برداری وابسته به PH است یعنی در PH معادل ۵/۶ کپسید ویروس جدا شده و RNAویروس آزاد می گردد (۳۸و۳۷).
شکل ۱۰)مدل دخول پیکورنا ویروس ها به درون سلول. پارتیکل های ۱۶۰ S به گیرنده های سطح سلول متصل می شوند .در دمای بالای ۳۳ درجه سانتیگراد تغییرات وابسته به گیرنده در آنها روی می دهد که منجر به تولید پارتیکل هایA (تغییر یافته) می شود . این ذرات هیدروفوب بوده , VP4 و انتهای آمینی از VP1 را از دست داده اند. مرحله Uncoating به دو طریق (غشای پلاسمایی یا غشای اندوزوم ها) صورت می کیرد و RNA ی ویروسی به درون سیتوپلاسم رها می گردد.
شکل ۱۱)ممکانیسم فرضی برای عبور RNA ی پیکورنا ویروسها از عرض غشا. (سمت چپ) اتصال ویروس به گیرنده را نشان می دهد. RNA در داخل کپسید قرار دارد و لیپید ها نیز درون پاکت هیدروفوب را می پوشاند. گیرنده نیز به کانیون (در بالای پاکت) متصل می شود .(سمت راست) تغیرات ساختمانی در کپسید روی می دهد. حرکت گیرنده در کانیون باعث خروج لیپید از پاکت می گردد و اجازه می دهد که تغییرات ساختاری در کپسید روی دهد. انتهای آمینی VP1 کشیده می شود و در داخل غشای سلولی منفذی ایجاد می کند که RNA از طریق آن به درون سیتوپلاسم رها می گردد.
۱-۷) ترجمه ژنوم پیکورنا ویروسها :
وقتی ژنوم +SSRNA ویروس به درون سیتوپلاسم سلول میزبان رها می گردد لازم است که به پروتئین های غیر ساختمانی (nsp) و پروتئین های ساختمانی (sp) ترجمه گردد (۳۹). در درون ویریون پیکورنا ویروسها همانند ویروسهای پلارتیه مثبتRNA polymerase RNA dependent وجود ندارد از طرف دیگر RNApolymerase سلولی نیز قادر به رونویسی از ژنهای این ویروس نمی باشد. در ابتدای۵´ ژنوم پیکورنا ویروسها کلاهک ۵´-cap وجود ندارد ولی دارای یک پروتئین کوچک به نام Vpgاست که بعد از ورود ژنوم به سلول میزبان توسط آنزیم سلولی Unlinking Enzyme برداشته می شود (۳۹). تعیین توالی ژنوم پیکورنا ویروسها نشان داد که ۷۴۱ نوکلئوتید در ابتدای ناحیه ژنوم ۵´ وجود دارد این ناحیه را ۵´- UTR نامیدند در این ناحیه توالی های IRES، بخش غنی از بازهای پریمیدنی و کدون شروع ترجمه AUG قرار دارد (۴۱و۴۰).
با اتصال زیر واحد ۴۰_S ریبوزوم به IRES ترجمه آغاز می گردد و بلافاصله ^[۱۴]elf₃ به انتهای کربوکسیلی elF4G اتصال می یابد و ترجمه شروع می گردد. البته این عمل توسط پروتئین ۲Aتقویت می گردد پس برای شروع ترجمه نیاز به قسمتی از elF4Gکه توسط ۲A فراهم شده, می باشد. (هپاتوویروسها نیاز به elF4Gبه صورت کامل دارند.) (۴۲).
۱-۱-۷)اتو آنتی ژن La :
پروتئین سلولی است که در بلوغ RNA polymerase III نقش دارند و سبب فعالیت IRES در پولیوویروس می شود. این اتو آنتی ژن برای فعالیت IRESدر EMCV لازم است (۴۵و۴۴).
۱-۲-۷)پروتئین متصل شونده به پلی پیریمیدین (PTB) :
در تنظیم Splicing (بازآرایی) mRNAنقش دارد و حذف آن مانع از فعالیت IRES در EMCVمی شود (۴۳).
۱-۸) پردازش پلی پروتئین در پیکورنا ویروسها:
با انجام فرایند ترجمه یک پیش ساز پلی پروتئین تولید می شود که توسط پروتئازهای ویروسی شکسته می شود. پیکورنا ویروس ها سه پروتئاز را کد می کنند که شامل L^pro, 2A^pro, 3C^pro می باشد و معمولاً اولین کلیواژ در ابتدای این پروتئازها روی می دهد و با آزاد شدن آنها بقیه پلی پپتیدها شکسته می شوند (۱۶و۸و۷).
۱-۸-۱) پروتئین L :
در آفتو ویروس اولین کلیواژ در پروتئین L انجام می شود. این پروتئین سبب برش در انتهای کربوکسی خودش و انتهای آمین VP₄ می گردد و با این کار از ابتدای پلی پروتئین رها می شود و بعد از آن با شکستن elF4Gاز ترجمه ماکرو مولکولهای سلولی جلوگیری می کند (۴۶و۴۷).
در کاردیو ویروسها پروتئین L فعالیت پروتئولیتیکی ندارد.
۱-۸-۲) پروتئین ۲A :
در کاردیو ویروس پروتئین ۲A ، ۱۵۰ اسید آمینه طول دارد و ۱۹ اسید آمینه آخری به اضافه اولین اسید آمینه از پروتئین ۲B (برولین) برای جدایی از پروتئین ۲B لازم است (۵۰). در سلولهای آلوده به انترو ویروسها و رینو ویروسها اولین کلیواژ توسط ۲A^proو در محل اتصال P1/P2 روی می دهد. محل اثر پروتئین ۲A بین دو اسید آمینه تیروزین و گلیسین می باشد ولی در بعضی از کوکساکی و اکوویروسها هم محل اثر ۲A بین ترئونین و گلایسین و یا بین آلانین و گلایسین می باشد. ۲A^pro مانند پروتئیناز A در باکتری استرپتومایسس گریوس می باشد (۴۸).(شکل ۱۲)
در بین پیکورنا ویروسها، تنها دو جنس هپاتوویروسها و پاراکوویروس هستند که ۲A^proدر آنها فعالیت پروتئولیتیکی ندارد (۴۹). ۲A^pro برای عملکرد نیازمند به یون روی (ZN) است.
۱-۸-۳) پروتئین ۳C :
تمام پیکورنا ویروسها ۳C^pro را کد می کنند و عملکرد آن ایجاد شکست ما بین ۲C/3A می باشد البته استثناهایی هم وجود دارد مثلاً در هپاتو ویروس سبب برش بین ۲A/2B نیز می شود. در پولیو ویروس این پروتئین سبب برش در ناحیه دی پپتیدی Gly- Gly می شود ولی در بقیه پیکورنا ویروسها عمل برش در مناطق Gln-Ala- Gln- ser , Gln- Ile,Gln,Asn, Gln-Thr, Gln, Val انجام می گیرد (۸).
با تعیین توالی اسیدهای آمینه ۳C ^pro مشخص گردید که مشابه سرین پروتئینازهای شبیه کیموتریپسین می باشد (شکل ۸). ۳C ^proحاوی ۲ مکان فعال است که یک قسمت به RNAمتصل می گردد و قسمت دیگر مسئول اعمال پروتئولیتیکی می باشد (۵۱).
۳C ^pro و ۲A ^pro با عمل اتوکاتالیتیکی خود موجب آزاد شد نشان از رشته پلی پروتئینی می شوند و بعد از جدا شدن سبب شکسته شدن پلی پروتئین به صورت ترانس می شود و به صورت آبشاری پپتیدها را کلیواژ می کنند.در سلول های آلوده با رینوویروسها و انترو ویروسها، ابتدا با عمل پروتئازی ۲A ^pro ناحیه p1/ p2 – p3 کلیواژ می گردد سپس ۳CD ^pro خودش را می شکند و از قسمت P3 جدا می شود و سپس P1 /P2 را کلیواژ می کند (۵۱).
شکل۱۲) : تصویر سه بعدی از ۳C ^pro ویروس هپاتیت A ، ۲A ^pro رینو ویروس و FMDV L ^pro ، در پائین هم پروتئازهای سلولی مشابه با هر کدام آمده است
۱-۹) تکثیر ژنوم و سنتز :mRNA
تا سال ۱۹۵۰ بر این اعتقاد بودند که سنتز RNA ویروس توسط RNA پلی مر از وابسته به DNA است که تکثیر ویروس هم در داخل هسته انجام می گیرد. در اوایل سال ۱۹۶۰ بود که یک مطالعه روی مننگو ویروس انجام گرفت و مشاهده کردند که اگر اکتینو مایسن D ( یک داروی متوقف کننده سنتز RNA در هسته) به سلول های آلوده به ویروس اضافه شود قادر نیست که از تکثیر ویروس جلوگیری نماید و از این موضوع نتیجه گرفتند که برای تکثیر ویروس آنزیم RNA پلی مراز باید در سیتوپلاسم وجود داشته باشد که یک آنزیم RNAپلیمراز وابسته به RNA است (۵۲).
در سلول های آلوده پولیو سه شکل از ژنوم را می توانیم مشاهده می کینم:
۱-+SSRNA ( RNAتک رشته ای با پولاریته مثبت)
۲- RI( حد واسط تکثیری با پولاریته منفی Replication intermediate )
۳- RF ( شکل تکثیری با پولاریته مثبت Replication form ) (53).
سنتز RNAویروسی بصورت نامتقارن (Asymmetric)است بدین صورت که زنجیره مثبت ۲۵ تا ۶۵ برابر بیشتر از زنجیره منفی سنتز می گردد (۵۴).
۱-۹-۱) RNAپلیمر از وابسته به RNA ویروسها (۳D ^pol) :
در بررسی از غشاء سلولی به مجموعه ای از غشاء سلولی برخوردند که در امر سنتزدخا لت داشتند و به نام کمپلکس تکثیر RNA^[15] نامیده شد. یکی از مهمترین اجزاء این کمپلکس یک پروتئین kd63 به نام RNAپلی مراز وابسته به RNA ویروس بود علاوه بر این تعداد دیگری از پروتئین های ویروسی و سلولی نیز در این کمپلکس حضور داشتند مانند ۳Cو ۲BC, 2C, 3ABکه پروتئین ۳Dمهمترین پروتئین کمپلکس تکثیر بود (۵۵).

فصل پنجم: یافته ها و پیشنهادها
۱٫۵٫مقدمه
در فصل پیشین، پس از بررسی ویژگی­های جمعیت شناختی پاسخ ­دهندگان و سپس انجام آزمونهای آماری و تجزیه وتحلیل آنها، شکاف کیفیت خدمات اراده شده مابین وضع موجود درک­شده و انتظارات مراجعین از خدمات خودپردازها، محاسبه شد. سپس با بهره گرفتن از فرایند تحلیل شبکه‎ای به اهمیت‎سنجی ابعاد کیفیت خدمات در دستگاهای خودپرداز بانک ملت بوشهر پرداخته شد. از نرم­افزار ایموس^[۹۵] برای برازش مدل مفهومی پژوهش استفاده شده است. بنابراین، در این فصل ابتدا به تشریح و بحث نتایج بدست آمده پرداخته می‎شود و در پایان محدودیت‎ها و پیشنهادهای پژوهش بیان می‎گردند.

۲٫۵٫بحث و نتیجه‎گیری
در طول دو دهه گذشته، بخش خدمات از رشد چشمگیری در اقتصاد کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه برخوردار بوده است. به موازات رشد و توسعه این بخش، سنجش کیفیت خدمات در این بخش اهمیت دو چندانی می‎یابد. از این رو موضوع سنجش کیفیت خدمت توجه بسیاری از پژوهشگران و دستاندرکاران کسب و کارها را به خود جلب نموده است.
متون موجود به‎گونه تقریباً جامع مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که نویسندگان و پژوهشگران گوناگون، دیدگاه‎های متفاوتی در مورد ابعاد کیفیت خدمات الکترونیک دارند. لذا دیدگاه‎های بیش از ۵۶ نفر از این نویسندگان و پژوهشگران در زمینه ابعاد کیفیت خدمات الکترونیک در فصل دوم ارائه گردید.
بنابراین، در حالی که بررسی متون تنوع نسبتاً گسترده‎ای را در ابعاد کیفیت خدمت نشان می‎داد که در بیشتر موارد مدل سروکوال تیم پژوهشاتی پاراسورامان به عنوان پایه بسیاری از مدلهای سنجش کیفیت خدمات مطرح می­ شود. لذا متدلوژی پژوهشی جهت سنجش کیفیت خدمات خودپردازها، مقیاس ای­اس­کوال و ای­رس­کوال پاراسورامان و همکارن در سال۲۰۰۵ می­باشد، که برای اندازه‌‌گیری کیفیت خدمات الکترونیکی به صورت خاص، و با تاکید زیادتری بر فن آوری طراحی گردیده است. پژوهش حاضر با این پیش فرض آغاز شد که ابعاد این مدل به‎گونه کامل منعکس‌کننده برداشت مشتری از کیفیت خدمات خودپردازها می­باشد، و برای انجام هرگونه پژوهش بازاریابی و بازارشناسی درباره دستگاه­های خودپرداز، یک الگوی مناسب و ایده­آل به شمار می­رود و پرسش­نامه طراحی شده بر مبنای این مدل، یک ابزار اولیه مناسب پژوهش درباره این دستگاه­ها را به دست می­دهد.
مدلی نهایی به منظور سنجش اعتبار آن به‎گونه تجربی مورد آزمون قرار گرفت که نتایج آن در فصل چهارم ارائه گردید. بنابراین، یکی از دستاوردهای پژوهش ارائه مدلی جهت سنجش کیفیت خدمات الکترونیک بود که ابعاد این در فصل‎های قبل تشریح شدند.
در پایان نیز، فرایند تحلیل شبکه‎ای به منظور اهمیت‎سنجی ابعاد مدل و سنجش کیفیت خدمات خودپردازهمورد استفاده قرار گرفت که محاسبات این بخش نیز به‎گونه مشروح در فصل چهارم نشان داده شده است.
نتایج پژوهش نشان داد که در میان ابعاد فوق، بعد کارایی دارای بیشترین اولویت و ابعاد اجرا، حفظ اسرار شخصی(محرمانگی)، دسترس­پذیری، پاسخ گویی، جبران خدمات و تماس در ترتیب بعدی قرار گرفتند.
همچنین در میان شاخص‎های مورد استفاده در هر بعد نیز چهار شاخص؛ وجود همیشگی پول در دستگاه، انجام خدمات وعده داد شده (مثل انجام چیزی که دستور دادید)، بوسیله خودپرداز، گستردگی مناسب جغرافیایی دستگاه و دسترسی راحت به دستگاهای خودپرداز، سهولت استفاده از دستگاه خودپرداز و با صرفه بودن استفاده از دستگاه خودپرداز از اهمیت بیشتری نسبت به سایر شاخص‎ها برخوردارند. این نتایج که از سوپرماتریس محدود شده (جدول ۳۸) استخراج شده است، به‎گونه خلاصه در نمودار ۱۴ ارائه شده‎اند.
نمودار۱۴: وزن و رتبه مولفه­های سنجش کیفیت خدمات در خودپردازها
نمودار۱۴، نشان می‎دهد که به منظور سنجش کیفیت کیفیت خدمات در خودپردازها کدام عوامل از اهمیت بیشتری برخورارند. از آنجا که کیفیت خدمت نقش تعیین‌کننده‌ای در خشنودی مشتریان ایفا می‎کند، رهنمودهای این شکل می‎تواند راهنمای عمل مدیران در تصمیم‎گیری‎های استراتژیک قرار گیرد.
با بررسی مشخصه های کیفی مورد اندازه گیری در مدل پژوهش، ارتباط، ضعیفترین مشخصه از نظر پاسخ دهندگان است که وضعیت ادراک شده با شکافی معادل (-./۷۸۰) بیشترین فاصله را از حالت مورد انتظار کاربران داشته است.
پس از آن جبران­خدمات با (-./۴۹۵)، دسترس­پذیری با -./۴۸۵))، پاسخگویی با (-./۳۴۴) و بالاخره در ابعاد با شکاف مثبت شامل کارایی با شکافی معادل (./۰۳۰۷) ، اجرا با (۱۱۶٫/) و محرمانگی با شکافی به اندازه (./۱۹۲) میان حالت مورد انتظار و وضعیت ادراک شده از خدمت قرار دارند. با در نظر گرفتن وزن و اهمیت هر بعد(که خروجی ANP می­باشد)، نمره کیفیت خدمات هربعد نیز بدست می ­آید که مبنای اولویت اقدامات اصلاحی می­ شود، بدین ترتیب بعد دسترس­پذیری با نمره(۰٫۰۵۸۲-) منفی­ترین نمره کیفیت را داشته، که نشان­دهنده بیشتر بودن اهمیت ان بوده و ثانیا بر اساس ادراک پاسخ ­دهندگان، دستگاهای خودپرداز در آن مولفه نتوانسته­اند انتظارات مراجعین را برآورده سازند، و بنابراین آن مولفه جهت انجام اقدامات اصلاحی اولویت بیشتری دارد.
پس از دسترس­پذیری، جبران­خدمات نسبت به سایر مشخصه ها از اولویت بالاتری جهت بهبود وضعیت و کاستن از شکاف موجود قرار دارد. به همین ترتیب، اقدامات متناظر برای ابعاد ارتباط، پاسخگویی، اجرا، کارایی و نهایتا محرمانگی در رتبه ­های بعدی اولویت قرار می­گیرند.
نتایج پژوهش در مورد مولفه­ها نشان داد که، از بیست­و­دو مؤلفه شکل دهنده کیفیت خدمت، تعداد چهارده مؤلفه وضعیت ادراک شده و مورد انتظارشان دارای شکاف منفی هستند. بر اساس نمره کیفیت خدمات به ترتیب اولویت بندی شده و اقدامات متناظر با آنها نیز با همان اولویت­ها در برنامه قرار می­گیرند.
به این ترتیب مؤلفه مورد پرسش در سؤال شماره هشت که همان” گستردگی مناسب جغرافیایی دستگاه و دسترسی راحت به دستگاهای خودپرداز. ” است با نمره کیفیت خدمت ۰٫۰۵۰۸)-) و به همین ترتیب سؤال شماره ده یعنی قابلیت انجام امور مالی، در هر دستگاه خودپرداز.(خودپردازهای سایر بانک­ها) با (-۰٫۰۳۲۱) امتیاز کیفیت خدمت، مؤلفه ای است که پس از مؤلفه ای که ذکر آن پیشتر بیان شد نیاز به بهبود و توسعه جدی دارد.
در ادامه این فهرست میتوان به ترتیب به این موارد اشاره نمود؛
برخورد مناسب کارکنان بانک در برخورد مناسب کارکنان بانک در رفع مشکلات تراکنش با نمره کیفیت خدمت معادل(-۰٫۰۱۵۰)، پاسخ گویی مطلوب کارکنان در حل مشکل نبودن پول در دستگاه با اندازه (-۰٫۰۰۷۹)، وجود تسهیلات وکمک درهنگام بروز مشکلات(مثلا،وقتی که عملیات تکمیل نشده) با (-۰٫۰۰۷۱)، اطلاع رسانی در صورت ایجاد تغییراتی در سیستم، یا خدمات با (-۰٫۰۰۶۷)، وجود روش های ساده برای جایگزینی سریع کارت های مفقودی با (۰٫۰۰۶۵-)، تشریح کارکردها و مزایای دستگاهای خودپرداز توسط کارکنان با نمره کیفیت خدمتی معادل -۰٫۰۰۵۲))، ارائه خدمات جانبی برای دارندگان کارتهای خودپرداز(مانند تخفیفات خرید و…) با (-۰٫۰۰۴۵)، امکان ارتباط با نمایندگان بانک و وجود کمک های کافی و در دسترس با مراجعه یا تلفن با ((-۰٫۰۰۴۴، نصب دستگاه خودپرداز در درون شعبه (علاوه بر بیرون شعبه)جهت رفاه مشتریان با -۰٫۰۰۳۷))، وجود همیشگی پول در دستگاه با (-۰٫۰۰۱۳۶)، سهولت استفاده از دستگاه خودپرداز با (-۰٫۰۰۱۴۶)،. ناچیزبودن مشکلات مربوط به خودپردازها (مانند؛گیر کردن کارت) با ((-۰٫۰۰۰۷۵، وجودگزینه­های مناسب برای درخوست­هادرخودپرداز(مثل­درخواست لغو، بازگشت) با((۰٫۰۰۱۲۶ ، امنیت فیزیکی کافی و مناسب در دستگاه خودپرداز با (۰٫۰۰۵۵۲)، امکان پذیر و مطلوب بودن حواله­ی پول یا پرداخت قبوض آب و برق و…با خودپرداز با نمره کیفیت خدمتی(۰٫۰۰۵۶)، حفاظت وغیر قابل سوء استفاده بودن اطلاعات شخصی کارت اعتباری من با ۰٫۰۰۶۳))، صحت و دقت مناسب دستگاه های خودپرداز در تراکنش­ها (مبادلات) با(۰٫۰۰۷۸۱) نمره­کیفیت خدمت، باصرفه بودن استفاده از دستگاه خودپرداز با۰٫۰۱۲۹۶))، آسیب پذیری و ریسک کمتر و اعتماد به مبادلات و تراکنشهای دستگاهای خودپرداز با نمره کیفیت خدمتی ((۰٫۰۱۳۸و بالاخره انجام خدمات وعده داد شده (مثل انجام چیزی که دستور دادید)، بوسیله خودپرداز با ۰٫۰۱۳۸۶)) نمره کیفیت خدمتی میان وضعیت مورد انتظار و ادراک شده، در رتبه های بعدی قرار می­گیرند که می­بایست به ترتیب اولویت اقدامات اصلاحی متناظر آنها تعریف شود.
۳٫۵٫ نوآوری‎های پژوهش
نوآوری‎ها و ویژگی‎های خاص پژوهش حاضر، را می‎توان به شرح زیر برشمرد:
ارائه مدلی بومی جهت سنجش کیفیت خودپردازها برای اولین بار در کشور
به‎کارگیری فرایند تحلیل شبکه‎ای و اهمیت‎سنجی ابعاد و شاخص‎های سنجش کیفیت خدمات در خودپردازها
ارائه پیشینه­ای کامل از مدلهای ونیز ابعاد سنجش کیفیت خدمات الکترونیک
شناسایی شکاف مابین وضعیت موجود و مطلوب عملکرد دستگاه های خودپرداز برای اولین بار درکشور
طراحی پرسش­نامه­ای بر مبنای این مدل، به­عنوان یک ابزار اولیه مناسب پژوهش درباره این دستگاه­ها
۴٫۵٫ پیشنهادها
با توجه به دستاوردهای پژوهش، پیشنهادها در قالب دو دسته پیشنهادهای کاربردی و پیشنهادهای پژوهشی ارائه می‎شود:
بر اساس معادله مدل تحلیل شکاف [SQ= w_i (P_ij E_ij)]، میزان اهمیت هر مولفه (از خروجی ANP) در میزان شکاف کیفیت همان مولفه ضرب شده تا نمره کیفیت هر مولفه بدست آید. هر چقدر نمره کیفیت مولفه­ای منفی­تر باشد، نشان­دهنده بیشتر بودن اهمیت ان بوده و ثانیا بر اساس ادراک پاسخ ­دهندگان، دستگاهای خودپرداز درآن مولفه نتوانسته­اند انتظارات مراجعین را برآورده سازند، و بنابراین آن مولفه جهت انجام اقدامات اصلاحی اولویت بیشتری دارد.
لذا در این رویکرد تمامی اجزاء و مؤلفه های مورد اندازه ­گیری در پرسشنامه بر حسب میزان نمره شکاف موجود میان دو وضعیت مورد انتظار و ادراک شده مرتب می­شوند.

یکی از مهمترین مراحل درمان مشکلات استخون ها، مفاصل و دیگر بافت های اندام استفاده از فیزیوتراپی است و مهمترین اقدام فیزیوتراپ کمک به افزایش دامنه حرکات مفاصل و افزایش قدرت عضلات آن است. انجام این مهم با بهره گرفتن از نرمش های خاصی صورت می گیرد. دسته ای از این نرمش ها که برای افزایش دامنه حرکتی مفاصل کاربرد دارند حرکات کششی هستند. حرکات کششی که در فیزیوتراپی برای بهترکردن دامنه حرکتی مفصل و کاهش خشکی آنها انجام می شود ممکن است دردناک باشد.

وقتی این حرکات در آب گرم انجام شوند تحمل بیمار بیشتر شده و احساس درد ناشی از حرکت مفصل کم می شود. در این حالت می توان مفاصل بیمار را بیشتر و بهتر حرکت داده و نتیجه آن افزایش سریعتر و بهتر دامنه حرکتی مفاصل است.
وقتی بدن در آب غوطه ور می شود(مانند استخرهای آب) وزن بدن کاهش می یابد. بعضی بیماران به علت مشکل مفصل و درد ناشی از آن نمی توانند به راحتی راه بروند. در آب وزن بیمار کم شده و در نتیجه فشار کمتری به مفاصل اندام تحتانی وارد می شود. وقتی مفصل وزن کمتری را تحمل کند بهتر می تواند حرکت کند و حرکات نرمشی و تقویتی را انجام دهد.
کمک دیگر آب مقاومت آن در مقابل حرکت اندام است. وقتی فرد در آب غوطه ور شده و سعی می کند اندام خود را حرکت دهد مقاومت آب را در مقابل حرکت اندام حس می کند. این مقاومت مفید است. مقاومت در مقابل حرکت اندام می تواند به تقویت بیشتر عضلات آن کمک کند. درست مانند کسی که برای تقویت بیشتر عضلات خود از وزنه استفاده می کند. با این تفاوت که مقاومت آب به عناوین زیر بهتر از وزنه می باشد:
ملایم تر از وزنه است،
می توان آن را با تغییر سرعت حرکت اندام کم و زیاد کرد،
در همه جهات وجود دارد،
همراه با گرما است و بنابراین آستانه تحمل بیمار را بیشتر می کند.
در بسیاری از بیماری های سیستم حرکتی تقویت عضلات اندام می تواند درد بیمار را تا حدود زیادی از بین ببرد. بطور مثال در کمردرد تقویت عضلات ستون مهره و شکم و در بسیاری از دردهای کمر می تواند درد بیمار را به طرز محسوسی کاهش دهد. انجام حرکات نرمشی تحت نظر فیزیوتراپ در آب می تواند به این امر مهم کمک فراوانی بکند.
استفاده از آب جهت درمان بیماری‌ها از دیرباز وجود داشته و مدارک زیادی از کاربرد آن در طب باستان ایران، روم، یونان و مصر ثبت شده است. در اروپا نیز اسنادی از آب درمانی در قرن ۱۸ میلادی و اولین کلینیک آب درمانی در قرن ۱۹ میلادی ثبت شده است. آب درمانی به زبان ساده عبارتست از، هر گونه معالجه یا مداوا به کمک آب.
آب درمانی انواع و روش های مختلف دارد. استفاده از آب می تواند به صورت مصرف داخلی یا خارجی، فیزیکی یا شیمیایی، خوراکی، تزریقی، موضعی یا فشاری و… باشد. بعنوان مثال مطالعات زیادی در زمینه مصرف خوراکی آب به عنوان داروی طبیعی به عمل آمده است و آب به اشکال مختلف خوراکی، تزریقی و… در این مسیر استفاده می شود یا استفاده از فشار خارجی آب مثل یک عامل ماساژ دهنده یا قراردادن بدن در حوضچه های حاوی آب در ترکیب با مواد مختلف(حوضچه های آب گرم، آب های دارای املاح یا) ولی موضوع این نوشتار استفاده از خواص فیزیکی آب در درمان بیماری ها و بخصوص ورزش در آب است.
اساس درمانی ورزش در آب بر این قاعده استوار است که بدن انسان هنگام غوطه ور شدن در آب سبک می شود و بنابراین موقع ورزش در آب علیرغم اینکه فشار کمتری بر مفاصل وارد می آید، تقریباً همان فعالیت حرکتی مورد انتظار انجام می شود. بعنوان مثال بیمار مبتلا به ورم مفصل یا همان آرتروز که به او توصیه می کنیم فعالیت ورزشی انجام دهد ولی بدلیل درد نمی تواند فعالیت مناسبی داشته باشد. در این حال ورزش در آب می تواند جایگزین بسیار مناسبی باشد چون با سبک شدن وزن در آب، فشار وارده بر مفاصل کم شده و فرد درد و ناراحتی نخواهد داشت.
نکته دوم خاصیت نشاط آوری آب است که مطالعات علمی متعددی نیز آن را ثابت نموده است. طبق بعضی مطالعات ارتباط با آب بخصوص ورزش در آب موجب بالارفتن ماده ای بنام اندورفین در بدن می شود که خاصیت ضد درد و نشاط آور دارد.
جدای از موارد فوق ورزش در آب موجب اتساع عروق می شود که این به نوبه خود موجب افزایش جریان خون، افزایش خون رسانی بافت ها، تغذیه و سوخت ساز بهتر بافت ها، افزایش فعالیت قلب و عروق و افزایش دفع سموم از بدن می شود. آب درمانی با همان مکانیزم های فوق به کاهش اسپاسم عضلانی، رفع خستگی و کاهش استرس کمک می نماید و اما بیماری هایی که آب درمانی(البته اگر بصورت علمی، و صحیح اعمال شود) می تواند به درمان آن کمک نماید مثل آرتروز و دیگر مشکلات مفاصل، اختلالات حرکتی(بعضی انواع فلج)، تسکین دردها، ناراحتی های ستون فقرات، و حرکات دستگاه گوارش می باشد.
شنا و ورزش در آب نمونه هایی از ورزش های هوازی هستند و ورزش های هوازی هم بهترین ورزش ها برای سلامت است بنابراین نکات مربوط به ورزش های هوازی اینجا هم مصداق داد مثلاً زمان توصیه شده برای آن حداقل یک روز در میان و هر نوبت ۶۰-۲۰ دقیقه(متوسط ۳۰ دقیقه) می باشد و این که ورزش در آب بهتر است با شدت متوسط باشد یعنی ورزشکار کمی به نفس بیافتد ولی در عین حال قادر به صحبت کردن هم باشد.
همه توصیه هایی که برای استفاده بهداشتی از استخرها می شود اینجا نیز باید رعایت شود یعنی قبل و بعد از استخر دوش بگیرند، قبل از ورود به استخر پای در حوضچه کلر بگذارند، لباس شنای مناسب بپوشند و از وسایل کمکی مثل کمربندها یا جلیقه هایی که مربی توصیه می نماید هم استفاده نمایند.
نکته مهم دیگر احتیاط و محدودیت های پزشکی است. بعنوان مثال افراد بالای چهل سال به ویژه در صورتی که زمینه بیماری های قلبی – عروقی دارند، توصیه می شود ابتدا یک مشاوره پزشکی داشته باشند. همچنین بیماران مبتلاء به دیابت، نارسایی قلبی یا تنفسی، آسم، بیماری های پوستی حاد یا زخم باز، اختلالات حسی – عصبی، عفوت های حاد اختلالات غدد و بیماری رینود بایستی قبل از آغاز ورزش در آب مورد مشاوره پزشکی قرار گیرند.
و اما مهمترین نکته این است که چه کسانی صلاحیت انجام آب درمانی را دارند واقعیت این است که آب درمانی یک کار گروهی است که دو رکن اصلی آن پزشک یا فیزیوتراپ و مربی آگاه دوره دیده و دارای مدرک در زمینه آب درمانی هستند. بعنوان مثال نکات پیش گفت یعنی بیمارهایی که انجام ورزش در آب در آن ها ممنوع می باشد باید توسط پزشک معاینه و بررسی شود یا بیماری مثل کمردرد که ده ها علت داد که آب درمانی تنها در بعضی از آنها مؤثر است و یا این نکته مهم که ورزش ها بسته به سن، جنس، شرایط زمینه ای و بیماری افراد متفاوت است(۸).
عنوان تحقیق مربوط می شود به ۱۶ جلسه تمرینات آب درمانی بر کمر درد سالمندان که در این خصوص با توجه به نیاز بسیار زیاد در جامعه ما را بر آن داشت که به آن بپردازیم.
با توجه به اینکه در جوامع کنونی حرکت جای خودش را کم کم به ماشین و ابزار داده است و مردم با از دادن آمادگی جسمانی به سوی یک زندگی همراه با ضعف قوای بدنی می روند در این و با توجه به اینکه ما با افزایش سن سالمندی که یک پدیده نو ظهور در تمام ممالک می باشد مواجه هستیم در بین این مردم سالمندان بیشتر از پیش با بیمارهای مختلف از آن جمله کمردردهای مزمن در این دوران رو به رو هستیم لازم به تذکر است که با توجه به آمار و ارقامی که منتشر شده تقریبا همه افراد دولت های مختلف حداقل یک بار در طول زندگی خود به کمر درد مبتلا می شوند. حال آب و آب درمانی به عنوان یک اصل کلی برای کاهش درد و ناراحتی و حتی پیشگیری قبل از درمان می تواند راه بسیار خوبی پیشنهاد شود.
افزایش سن و سالمندی منجر به کاهش قدرت عضلانی و تعادل و در نتیجه بروز دردهای مزمن مانند کمردرد و عدم داشتن توانایی در انجام کارها به طور مستقل ممکن است زندگی سالمندان را به مخاطره بیافکند. روند سالمندی و افزایش سن بر تمامی جنبه های زیستی و روانی انسان تاثیر گذار بوده و بر بیشتر جریان های بیولوژیکی بدن موثر است و منجر به کاهش تدریجی ظرفیت های فیزیولوژیکی می گردد. بی تحرکی و شیوه ی زندگی کم تحرک پیامد زندگی ماشینی و متمدن عصر حاضر است که فرایند سالمندی را شتاب بخشیده و مشکلات جسمانی، روانی، اجتماعی و اقتصادی را در دوران سالمندی مضاعف می کند. با افزایش سن و بروز سالمندی، اهمیت فعالیت جسمانی نیز با توجه به حفظ عملکرد و استقلال افراد و افزایش کیفیت زندگی آنها روز به روز آشکارتر می شود.
تحقیقات داخلی
اصلانخانی (۱۳۸۲)تاثیر تمرین درمانی در آب بر تعادل ایستا و پویای سالمندان ،مقایسه تمرینات اختلالی و غیراختلالی تمرینات تعادلی می تواند میزان افتادن در سالمندان را کاهش دهد. طبق اصل اختصاصی بودن تمرین، انجام برنامه های تمرینی اختلالی مشابه شرایط واقعی می تواند به نارسایی های حسی و حرکتی مرتبط با افزایش سن کمک کند. همچنین، استفاده از برنامه های تمرینی در آب می تواند محدودیت های اجرایی را کاهش دهد. لذا هدف از تحقیق حاضر مقایسه اثربخشی تمرینات تعادلی اختلالی و غیر اختلالی در آب بر قابلیت های تعادل ایستا و پویای زنان سالمند است. روش تحقیق حاضر از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون، پس آزمون با گروه کنترل است. بدین منظور ۳۷ زن سالمند با دامنه سنی ۸۰-۶۵ به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و از طریق گمارش تصادفی، به گروه های آزمایشی اختلالی(۱۲=n)، غیر اختلالی(۱۲=n) و کنترل(۱۳=n) تقسیم شدند. از تمامی آزمودنی ها قبل و پس از دوره تمرینی، با بهره گرفتن از دستگاه تعادل سنج بایودکس آزمون ثبات قامتی به دو صورت ایستا و پویا اجرا شد. به منظور تحلیل یافته ها از آزمون های تحلیل واریانس، t همبسته و t مستقل استفاده شد. یافته ها: تمرین اختلالی بر همه شاخص های تعادل ایستا و پویا بهبود معناداری ایجاد نمود(۰۵/۰>P). همچنین تمرین غیر اختلالی فقط بر شاخص نوسان میانی- جانبی(ML) در هر دو نوع تعادل ایستا و پویا تاثیر معنادار نداشت(۰۵/۰<P). علاوه بر آن نتایج نشان داد تمرین اختلالی در مقایسه با تمرین غیر اختلالی تاثیر بیشتری بر بهبود تمامی شاخص های تعادل ایستا و پویا داشته است(۰۵/۰>P). یافته های تحقیق حاضر، اصل اختصاصی بودن تمرین را مورد تایید قرار داد. تحقیق حاضر همخوان با برخی تحقیقات گذشته ثابت نمود تمرینات تعادلی می توانند باعث بهبود تعادل شوند، اما این گونه تمرینات برای بهبود سازگاری های عصبی عضلانی ویژه تعادل، به حد کافی اختصاصی نیستند. بنابراین، تمرینات اختلالی می توانند پاسخ های جبرانی قامتی در اثر اختلال بیرونی را فعال کرده و در نتیجه خطر افتادن را کاهش دهند.(۱۸).
صمدی پور ، اخوتیان ، کهریزی (۱۳۸۲)به بررسی سه روش تمرین درمانی بر شدت درد و درصد ناتوانی افراد مبتلا به کمردرد مکانیکی مزمن.از طرح اجرای این تحقیق ارزیابی سه روش متداول ورزش درمانی در بیماران مبتلا به کمردرد و مطالعه چگونگی تاثیر هر یک از این ورزش ها بر شدت درد و درصد ناتوانی ناشی از کمردرد است.
این مطالعه به صورت کارآزمایی بالینی بر روی ۲۵ بیمار مبتلا به کمردرد مزمن مکانیکی با شرایط شغلی یکسان انجام شد. میزان شدت درد توسط جدول ارزیابی عددی درد، و درصد ناتوانی ناشی از کمردرد توسط پرسشنامه اوسوستری مورد ارزیابی قرار گرفت. میزان اعتبار داده ها نیز بوسیله آزمون کندال محاسبه شد. افراد مورد تحقیق به سه زیر گروه تقسیم شدند به گونه ای که میانگین متغیرها در سه گروه، اختلاف معنی داری با یکدیگر نداشتند. گروه اول با تعداد ۸ نفر ورزش های ویلیامز را انجام دادند، و گروه دوم با تعداد ۷ نفر ورزش های مکنزی، و گروه سوم با تعداد ۱۰ نفر بودند که ورزش های ثبات دهنده را انجام دادند. طبق برنامه هر گروه طی دو مرحله ۶ هفته ای(۶ هفته اول ۶ روز در هفته و ۶ هفته دوم ۳ روز در هفته(یک روز در میان)) و در مجموع ۱۲ هفته ورزش های مربوط به خود را انجام دادند.
که نتایج به دست آمده نشان دادند که ورزش های انجام شده در هر سه گروه با کاربرد ورزش های تقویتی عضلات ستون فقرات می توانند بر کاهش درد بیماران موثر باشند. البته زمان و سرعت کاهش درد، درصد ناتوانی و ماندگاری تاثیر ضد درد در گروهی که ورزش های ثبات دهنده را انجام داد با دو گروه دیگر اختلاف معنی دار وجود داشت.
بنابراین در هر سه روش درمانی درد بیمار کاهش می یابد، لیکن ورزش های ویلیامز و مکنزی همیشه در شرایط استاتیک انجام می شوند و یک گروه عضلانی خاص را تقویت می کنند، اما در ورزش های ثبات دهنده، علاوه بر تقویت عضلات در شرایط استاتیک تقویت عضلات، در شرایط دینامیک نیز صورت می گیرد. بیمار از شرایط انجام تمرینات سبک به سمت تمرینات سنگین، و در نهایت به سوی بهبود شرایط تعادل از دست رفته پیش می رود، به همین دلیل انجام این ورزش علاوه بر تسریع در کاهش درد موجب بهبود شرایط ذهنی فرد، بهبود اعتماد به نفس و در نهایت کاهش درصد ناتوانی ناشی از کمردرد می شوند(۱۸).
قادری (۱۳۸۲)به بررسی تاثیر تمرینات تعادلی در آب و بی تمرینی بر عملکرد عصبی-عضلانی و تعادل مردان سالمند پرداختند با توجه به این که یکی از اصلی ترین عوامل زمین خوردن در بین سالمندان ضعف عمل کرد عصبی- عضلانی و عدم تعادل می باشد، موضوع تعادل و بازتوانی آن مورد توجه محققان قرار گرفته است. در این مطالعه ۳۰ مرد سالمند به دو گروه ۱۵ نفره کنترل و ۱۵نفر تمرینات تعادلی در آب تقسیم شدند. تمرینات تعادلی در آب به مدت هشت هفته و هر هفته سه جلسه و هر جلسه یک ساعت انجام شد. نتایج نشان دادند عمل کرد عصبی- عضلانی و تعادل آزمودنی ها در گروه تمرینات تعادلی در آب به طور معنی داری بهبود یافت(P<0.05). هم چنین در این گروه بین پس آزمون و چهار، شش و هشت هفته بی تمرینی اختلاف معنی داری در این پارامترها مشاهده نشد(P>0.05).
نتایج نشان دادند که تمرینات تعادلی در آب می تواند تاثیر معنی داری بر عمل کرد عصبی- عضلانی و تعادل مردان سالمند سالم داشته باشد و احتمال افتادن و به زمین خوردن آن ها را کاهش دهد. ضمن این که اثرات این تمرینات پس از دوره های بی تمرینی ماندگار هستند. از این رو، تمرینات تعادلی در آب به عنوان یک تمرین عصبی-عضلانی و تعادلی موثر برای مردان سالمند سالم توصیه می شود.(۱۹).
غیاثی و همکاران(۱۳۸۵) در پژوهشی تاثیر ورزش های ویلیام و ثبات دهنده بر عملکرد بیماران با کمردرد مزمن مکانیکی را بررسی کردند. در این مطالعه ۳۴ بیمار زن با کمردرد مزمن بطور تصادفی انتخاب شدند که در دو گروه(۱۷نفر) ورزش های ثبات دهنده و(۱۷نفر) ورزش های ویلیام قرار گرفتند. که هر گروه به مدت ۱۴ جلسه تمرین کردند. یافته های تحقیق نشان داد که ورزش های ثبات دهنده و ویلیام هر دو در کوتاه مدت بر کاهش درد و بهبود عملکرد بیماران موثر می باشند و هیچ گونه برتری بین دو روش مذکور وجود ندارد(۴۵).
صادقی و همکاران(۱۳۸۶) پژوهشی با هدف ارزیابی تاثیر ورزش در آب بر تعادل ایستا و پویای زنان سالمند انجام دادند. ۳۰ زن سالمند ۷۰-۵۵ ساله در دو گروه تمرین و کنترل در مطالعه شرکت داشتند. گروه تمرین در برنامه ی تمرینی ورزش در آب به مدت شش هفته، سه جلسه ی یک ساعتی در هفته شرکت کردند. نتایج نشان داد که یک دوره ی تمرینی، باعث بهبودی در نتایج آزمون های پیشروی رو به جلو و پیشروی در سمت چپ گردید. مطالعات نشان داد نوسانات قامتی شامل جابجایی های مرکز فشار و سرعت تغییرات مرکز فشار تنها در جهت جانبی داخلی در گروه تمرین پس از شش هفته ورزش در آب بهبود یافت، اما تغییرات معنی داری در میانگین و سرعت تغییرات مرکز فشار در جهت قدامی خلفی مشاهده نشد. همچنین اختلاف معنی داری در میانگین و سرعت تغییرات مرکز فشار و آزمون پیشروی عملکردی روبه جلو و سمت چپ بین دو گروه بعد از تمرین مشاهده گردید(۲۲).
فلاح (۱۳۸۸) به بررسی تاثیر یک برنامه منتخب ورزش درمانی در آب بر درد، عملکرد و زمان تحرک بیماران زن مبتلا به کمردرد مکانیکی پرداختند ، نمونه های مورد مطالعه ۱۹ نفر زن بودند که به صورت تصادفی به دو گروه تجربی(۱۳نفر) که برنامه تمرینات را سه روز در هفته انجام می دادند، و گروه کنترل(۶ نفر) که یک روز در هفته، تمرینات آب درمانی را اجرا می کردند، تقسیم شدند(میانگین سن گروه تجربی ۷۷/۸±۴۷ و گروه کنترل ۶۷/۳۴ و BMI گروه تجربی ۳۱/۵± ۱۳/۲۴ و کنترل۴۳/۲±۷/۲۵)، این تمرینات شامل فعالیت های کششی، تمرینات گرم کردن، ورزش در آب عمیق و تمرینات سرد کردن به مدت ۸۰ دقیقه بودند. متغیرهای پژوهش شامل درد، عملکرد و زمان تحرک فرد بودند. ارزیابی سه مرحله به صورت اولیه میانی و نهایی هر کدام به فاصله سه هفته و به طور کلی در شش هفته متوالی انجام شد.
نتایج این تحقیق نشان دادکه پس از اجرای برنامه تمرینات، تفات معناداری در شدت دردکمر(p<0/01) و درد در وضعیت های مختلف (p<0/01) مشاهده شد. همچنین عملکرد(p<0/01) و زمان تحرک(p<0/01) در گروه تجربی، تغییر معناداری نشان داد.
نتایج نشان می دهند که اجرای برنامه تمرینات منتخب ورزش درمانی در آب با مشخصات تحقیق حاضر فقط در گروهی که سه روز در هفته آن را انجام دادند، موجب بهبود شرایط بیماران مبتلا به کمردرد از نظر شاخص های شدت کمردرد، عملکرد و زمان تحرک می شود۲۴).
صادقی و همکاران(۱۳۹۱) پژوهشی با هدف بررسی تاثیر تمرینات تعادلی در آب و بی تمرینی بر عملکرد عصبی – عضلانی در مردان سالمند سالم انجام دادند. تمرینات در آب به مدت هشت هفته و هر هفته سه جلسه و هر جلسه یک ساعت بدان پرداخته شد. نتایج بدست آمده نشان دادند که عملکرد عصبی- عضلانی و در گروه تمرینات در آب به طور معنی داری بهبود یافت. همچنین در این گروه بین پس آزمون و چهار، شش و هفته بی تمرینی اختلاف معنی داری در این پارامتر ها مشاهده نشد (۲۳).
لی و همکاران(۱۹۹۹) تأثیر تمرین در آب و بیرون از آب بر تعادل ایستا و پویای مردان سالمند سال مطالعه حاضر به منظور مقایسه تأثیر تمرین در آب و بیرون از آب بر کنترل تعادل مردان سالمند سالم انجام شد. این مطالعه یک تحقیق نیمه تجربی با طرح پیش آزمون پس آزمون و با دو گروه مداخله ی تمرینی و یک گروه کنترل می باشد، که در آن ۴۰ مرد سالمند سالم بالای ۶۵ سال به صورت تصادفی به سه گروه تمرین در آب(۱۳ نفر)، تمرین در بیرون از آب(۱۲ نفر) و کنترل(۱۵ نفر) تقسیم شدند. دو گروه تمرین در آب و بیرون از آب هر کدام به مدت ۶ هفته، هر هفته سه جلسه و هر جلسه به مدت ۶۰ دقیقه، در تمرینات مشابه در دو محیط آب و بیرون از آب شرکت کردند. به گروه کنترل هیچ گونه تمرین خاصی داده نشد و به آن ها توصیه شد فقط فعالیت های معمولی روزانه خود را انجام دهند. تغییرات در تعادل ایستا و پویای آزمودنی ها، قبل و بعد از دوره تمرین، به وسیله آزمون های ستاره و شارپند رومبرگ اندازه گیری شد. تجزیه و تحلیل آماری، با بهره گرفتن از SPSS نسخه ۱۶ انجام شد. همچنین تفاوت معنی داری بین داده های پس آزمون (p=0/ و پویا ( ۰۰۱ (p=0/ ایستا ( ۰۰۵ آزمودنی های گروه تمرین در آب و بیرون از آب با گروه کنترل در آزمون های تعادل ایستا و پویا دیده شد .(p<0/ با این حال تفاوت معنی داری بین نمرات پیش آزمون و پس آزمون گروه کنترل مشاهده نشد( ۰۵ .(p<0/05) و پویا (p=0/ همچنین تفاوت معنی داری بین دو گروه تمرین در آب و بیرون از آب در آزمون های تعادل ایستا( ۵ دیده نشد. (p=0/6) براساس یافته های این پژوهش، به کارگیری تمرینات در آب و بیرون از آب منجر به بهبود تعادل ایستا و پویا در سالمندان می شود؛ با این حال تفاوتی در استفاده از هر کدام از آنها وجود ندارد. مطالعات بیشتری با حجم نمونه ی بالاتر و در گروه های مختلف سالمندان جهت تعیین تأثیر طولانی مدت این تمرینات پیشنهاد می شود(۲۸).
تحقیقات خارجی
شرکت پزشکی آلترنتیو که در مورد مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری مزمن دمیلینیزان عصبی است. تحقیقات و مطالعات متعددی نشان داده اند که طب مکمل و جایگزین می تواند اثرات مثبت در برابر درد در این بیماران داشته باشد. بررسی اثربخشی یک برنامه آب درمانی در برابر درد و سایر علایم در بیماران مبتلا به MS انجام شد.روش کار در این کارآزمایی بصورت کنترل شده، ۷۳ بیمار MS به طور تصادفی به گروه آزمون و کنترل برای برنامه درمان ۲۰ هفته قرار گرفتند. گروه مورد، تحت ۴۰ جلسه تمرین هوش مصنوعی چی در استخر شنا و در گروه شاهد ۴۰ جلسه تنفس و انقباض-آرامش شکم تمرین در اتاق درمان. متغیرهای پیامد درد، ناتوانی، اسپاسم، افسردگی، خستگی، و ، بلافاصله در ۴ و ۱۰ هفته پس از درمان گذشته مورد بررسی قرار گرفته بودند. و در گروه تجربی کاهش معنی داری و کلینیکی در شدت درد در مقابل با کاهش معنی داری پس از درمان در نمرات متوسط ​​مقیاس آنالوگ بصری از ۵۰ درصد است که تا ۱۰ هفته نگهداری می شد نشان داد.
پیشرفت های قابل توجهی نیز در اسپاسم، خستگی، ناتوانی، و مشاهده شد. و در نتیجه این یافته ها، یک برنامه ور ورزشی آب درمانی باعث بهبود درد، اسپاسم، ناتوانی، خستگی، افسردگی، و استقلال در بیماران مبتلا به MS شده است.از آزمون VAS میزان درد به کمتر از ۴ رسیده بود.
بندیک و همکاران (۲۰۰۱) تاثیر هشت هفته تمرین ترکیبی آب - خشکی بر قدرت اندام تحتانی و سرعت راه رفتن مردان سالمند.در این مطالعه ی نیمه تجربی ۱۶ مرد سالمند با میانگین و انحراف سنی ۲٫۷۴±۶۲٫۷۵ سال در دو گروه کنترل(۹ نفر) و تجربی(۷ نفر) به عنوان آزمودنی شرکت کردند. گروه تمرین به مدت هشت هفته(دو جلسه در هفته)، در برنامه ی تمرین استقامتی ترکیبی آب و خشکی(به طور متناوب یک جلسه در آب و یک جلسه در خشکی) شرکت کردند در حالی که گروه کنترل به زندگی عادی خود ادامه دادند. قبل و بعد از اعمال برنامه ی تمرین از هر دو گروه کنترل و تجربی آزمون برخاستن از صندلی برای سنجش قدرت عضلات اندام تحتانی و سرعت راه رفتن در مسیری ۱۰ متری به عمل آمد. از آزمون t وابسته به منظور ارزیابی تغییرات درون گروهی و آزمون t مستقل جهت مقایسه بین دو گروه در سطح معناداری ۰۵/۰ استفاده شد(۳۴).
اختلاف معنی داری بین قدرت/استقامت اندام تحتانی، پس از اعمال دوره برنامه تمرینی بین دو گروه کنترل و تجربی وجود داشت. ضمن اینکه اختلاف معنی دار قدرت اندام تحتانی و سرعت راه رفتن قبل و بعد از تمرین در گروه تجربی مشاهده شد(P<0.05).با توجه به یافته های تحقیق برنامه ترکیب تمرینات استقامتی آب و خشکی با هدف افزایش قدرت اندام تحتانی و بهبود سرعت راه رفتن مردان سالمند، توصیه می شود.
نودهی و احسانی فر(۱۳۸۵) به بررسی سالمندان و شیو ع ناتوانی های جسمی در حال افزایش پرداختند که شیو ع درد عضلانی اسکلتی در سالمندان جامعه ۱۰درصد تا ۷۱درصد تخمین زده شده است ، یکی از علت های مهم ناتوانی زنان سالمند جامعه محسوب می شود ، لذا در این تحقیق به بررسی شیوع اختلالات جسمی حرکتی افراد سامند پرداخته بود. برای انجام پرونده های بایگانی شده سالمندان مرد و زن ۶۰ سال به بالا که از اردیبهشت ۱۳۸۴تا ۱۳۸۵ به دو مرکز توانبخشی سازمان بهزیستی و دو بیمارستان عمومی مراجعه کرده بودند ، مورد بررسی قرار گرفت از ۴۲۶ پرونده مورد بررسی شایعترین علت مراجعه به مراکز فیزیوتراپی به ترتیب آرتروی زانو و کمر درد بود همچنین درگیری زنان تقریبا سه برابر مردان بود که با رشد جمعیت سالمندان زان درد به طور جدی تری افزایش می یابد. این افزایش می تواند حاصل عوامل زیادی مثل بالا رفتن سن ، افزایش صدمات و رشد سریع چاقی باشد . همچنین تغییرات دیسک بین مهره ای , کاهش قدرت عضلانی پشتی , و کاهش دانسیته مواد معدنی استخوان که در روند سالمندی مشاهده می گردد، می تواند از جمله علل موثر در کمر درد مزمن باشد و به این نتیجه رسیدند که زانو درد و کمر درد به ترتیب شایع ترین علل اختلالات و ناتوانی های جسمی حرکتی سالمندان می باشد(۲۷).
نعمتیان (۱۳۸۱) به بررسی تاثیر تمرینات تعادلی در آب و بی تمرینی بر عملکرد عصبی عضلانی و تعادل مردان سالمندکه به اصلی ترین عوامل زمین خوردن در بین سالمندان ،وعدم تعادل پرداختند که در مدت هشت هفته تمرین در آب و بی تمرین تقسیم شدند، نتایج نشان دادند که تمرینات تعادلی در آب می تواند تاثیر معنی داری بر عملکرد عصبی,عضلانی و تعادل مردان سالمند داشته و احتمال زمین خوردن آن ها را کاهش دهد و همچنین نشان داده شد که حتی پس از یک دوره بی تمرینی ماندگار می مانند، از این رو ، تمرینات تعادلی در آب به عنوان یک تمرین عصبی عضلانی و تعادلی موثر برای مردان سالمند توصیع می شود(۱۳).
فرهپور ، اصفهانی (۱۳۸۲) به بررسی اهمیت استقامت عضلانی و ویژگیهای آنترومتریکی به عنوان عوامل هشدار دهنده در بیماران کمر درد مزمن را مورد بررسی قرار دادند و به این موضوع پرداختند که درد کمر فعالیت فیزیکی و اجتماعی بیماران را تا چه حدی محدود می سازد، بدین منظور ۱۶زن مبتلا به کمر درد مزمن و ۳۰ زن سالم با دامنه سنی ۲۰ تا۴۰ سال به طور داوطلبانه در این تحقیق شرکت کردند.
شدت درد ، ناتوانی استقامت عضلات فلکسوری تنه ، اکستنسورهای تنه ، و اندام تحتانی ، تر کیب و تیپ بدنی کلیه آزمودنی ها اندازه گیری شد، این اندازه گیری ها پس از سه ماه ورزش درمانی (آب درمان) تکرار گردید. نتایج نشان داد درد کمر نو میزان ناتوانی بیماران به ترتیب ۵۸ و ۳۸ درصد بهبود یافتند .
قبل از درمان استقامت عضلانی بیماران را به طور متوسط حدود ۶۲ درصد نسبت به افراد سالم کمتر بود، ویژگیهای آنتروپومتریک هر دو یکسان بود ، استقامت فلکسورها پس از درمان تغییر ی نکرد اما در اکستنسورها حدود ۵۱ درصد در تنه و۴۴ درصد در اندام تحتانی افزایش به وجود آمد(۲۰).
نتیجه نهایی اینکه استقامت عضلانی بیماران کمر درد دچار ضعف بودند ، تمرینات ورزش درمانی منجر به بهبود درد ، افزایش قدرت ، افزایش استقامت اکستنسورهای تنه و اندام تحتانی گردید.
بین ابعاد بدنی و کمر درد ارتباطی وجود نداشت . ضعف استقامت فلکسورها پس از درمان عاملی برای پیش بینی بروی مجدد کمر درد تلقی شد.
عرب ، صلواتی (۱۳۸۳) به بررسی فاکتورهای مکانیکی مختلف بر مبنای فرضیات ، یافته های بالینی ، و نتایج تحقیقات گذشته در مورد مطالعه قرار دادند ، که تعیین میزان ارتباط هر یک از این فاکتورها با کمر درد می تواند در دستیابی به یک روش درمانی مناسب و جلوگیری از بروز کمر درد بسیار راهگشا باشد.
هدف از این تحقیق بررسی میزان ارتباط ۱۷ فاکتور مکانیکی از قبیل ( طول و قدرت عضلات شکمی ، طول ایلیو پسواس ، و قدرت عضلات فلکسوری هیپ ، طول عضلات همسترینگ ، و قدرت عضلات اکستانسور هیپ ، کوتاهی عضله ایلیو تیبیال باند و قدرت عضلات ابداکتوری هیپ ، طول و قدرت عضلات ادکتور هیپ،…) به طور همزمان با کمر درد را مورد بررسی قرار دادند که در آن ۶۰۰ نفر شرکت داشتند ، پس از آن نتایج بدین صورت بدست آمد که تحمل عضلات خلف کمر بیشترین ارتباط با کمر درد نداشتند.