۳۱. Hands BP, editor. How can we best measure Fundamental Movement Skills? Health Sciences Conference Papers; 2002.
۳۲. Schmidt RA, Lee TD. Motor Control and Learning - 4th: A Behavioral Emphasis: Human Kinetics; 2005.
۳۳. مهشید زارع زاده، احمد فرخی. هنجارسازی و تعیین روایی وپایایی آزمون رشد حرکتی درشت-۲ (اولریخ۲۰۰۰) برای کودکان ۳ تا ۱۱ ساله شهر تهران. رساله ی دوره دکتری.دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه تهران. ایران. ۱۳۸۸.

۳۴. Haywood KG, N. . Life span motor development (5th ed.)2009.
۳۵. Gallahue D, Ozmun J, Goodway J. Understanding Motor Development: Infants, Children, Adolescents, Adults: McGraw-Hill Education; 2011.
۳۶. Payne VG, Isaacs LD. Human Motor Development: A Lifespan Approach: MCGRAW-HILL Higher Education; 2012.
۳۷. Gallahue DLaD, F. C. . Developmental Physical Education for All Children.
Champaign, IL: Human Kinetics. (2003).
۳۸. Magill R. Motor learning and Control: Concepts and applications.(2007). .
۳۹ Henry FM. Specificity vs. generality in learning motor skill. Abstract, Proceedings, College Physical Education Association. (1958). ;126-128.
۴۰. Okely AD, Booth, M.L. & Patterson, J.W. . Relationship of physical activity to fundamental movement skills among adolescents. Medicine & Science in Sports & Exercise 2001;33:1899-904.
۴۱. Cratty BJ. A three-level theory of perceptual motor behavior. . Quest May, 3-10. (1966).
۴۲. McKenzie TL. The preparation of physical educators: a public health
perspective. Quest (2007);59:346-57.
۴۳. Gallahue DC-D, F. . Developmental physical education for all children (5th ed.). .(2007). .
۴۴. Ulrich DA. The Test of Gross Motor Development, 2nd edn. Pro-ed, Austin, TX, USA. 2000.
۴۵. Nupponen H, Soini, H. & Telama, R. . Koululaisten kunnon ja liikehallinnan mittaaminen. (Measurement of school students’ physical fitness and motor skills). Research Reports on Sport and Health 118 Jyväskylä: LIKES Research Center for Sport and Health Sciences, Finland. (1999)
۴۶. Nupponen HT, R. . Liikunta ja liikunnallisuus osana 11-16 - vuotiaiden eurooppalaisten nuorten elämäntapaa. (Physical activity and motor performance as part of the lifestyle of 11-16year-old European young people). Research Reports on Sport and Health 1 Jyväskylä: Department of Physical Education, University of Jyväskylä. ۱۹۹۸.
۴۷. Nupponen H. 9-16 vuotiaiden liikunnallinen kehittyminen. (Motor development of 9-16 year olds). Research Reports on Sport and Health 106 Jyväskylä: LIKES Research Center for Sport and Health Sciences, Finland
۱۹۹۷
۴۸. Wrotniak BHE, L. H.Dorn, J. M.Jones, K. E.Kondilis, V. A. The relationship between motor proficiency and physical activity in children. Pediatrics. 2006 Dec;118(6):e1758-65.
۴۹. Barnett LM, Van Beurden E, Morgan PJ, Brooks LO, Beard JR. Does childhood motor skill proficiency predict adolescent fitness? Med Sci Sports Exerc. 2008 Dec;40(12):2137-44.
۵۰. Barnett LM, Morgan PJ, van Beurden E, Beard JR. Perceived sports competence mediates the relationship between childhood motor skill proficiency and adolescent physical activity and fitness: a longitudinal assessment. Int J Behav Nutr Phys Act. 2008;5:40.
۵۱. Pless M, Carlsson M, Sundelin C, Persson K. Effects of group motor skill intervention on five- to six-year-old children with developmental coordination disorder. Pediatr Phys Ther. 2000 Winter;12(4):183-9.
۵۲. Martin EH, Rudisill, M.E. & Hastie, PA. . Motivational climate and fundamental motor skill performance in a naturalistic physical education setting. Physical Education and Sport Pedagogy 2009
۱۴:۲۲۷-۴۰.
۵۳. Sääkslahti A, Numminen, P., Niinikoski, H., Rask-Nissilä, L., Viikari, J. Tuominen, J. & Välimäki, I. Is physical activity related to body size, fundamental motor skills, and CHD risk factors in early childhood? Pediatric Exercise Science 1999.11: 327-40.
۵۴. Clark MA RA. Optimum Performance Training for the Performance Enhancement Specialist: Course Manual. United States of America: National Academy Sports Medicine; (1st edition). 2001.
۵۵. Ebenbichler GR OL, Kollmitzer J, Erim Z. Sensory-motor control of the lower back: implications for rehabilitation. . Med Sci Sports Exerc. 2001;33(11):1889-98.
۵۶. Drysdale CL, Earl JE, Hertel J. Surface Electromyographic Activity of the Abdominal Muscles During Pelvic-Tilt and Abdominal-Hollowing Exercises. J Athl Train. 2004 Mar;39(1):32-6.
۵۷. Lee D VAP. The Pelvic Girdle: An approach to the examination and treatment of the lumbo-pelvic-hip region. Churchill Livingstone. 1999.
۵۸. Sahrmann S. Diagnosis and Treatment of Movement Impairment Syndromes. Philadelphia: Mosby; 2002. 2002.
۵۹. Vleeming A MV, Snijders CJ, Dorman TA, Stoeckard R. Movement, stability and low back pain: The essential role of the pelvis. New York, NY: Churchill Livingstone; 1997.
۶۰. Cole AJ HS. The Low Back Pain Handbook: A Practical Guide for the Primary Care Physician.. Philadelphia: Hanley & Belfus, Inc; 1997.
۶۱. M. C. Core stabilization training in rehabilitation. In: Prentice WE. Rehabilitation Techniques for Sports Medicine and Athletic Training. New York, NY: McGraw Hill. 2004::200-24.
۶۲. LY G. . Prevention of Noncontact ACL Injuries. American Academy Orthopaedic Surgeons 2001.
۶۳. Nadler SF MG, Bartoli LA, Feinberg JH, Prybicien M, Deprince M. . Hip muscle imbalance and low back pain in athletes: influence of core strengthening. Med Sci Sports Exerc 2002;34(1):9-16.
۶۴. Black S, A. . Training the core. Fitness Management. 2001;17(11):60-3.
۶۵. Nadler SF WK, Galski T, Feinberg JH. . Low back pain in college athletes: a prospective study correlating lower extremity overuse or acquired ligamentous laxity with low back pain. Spine. 1998;23:828-33.
۶۶. Leetun DT IM, Willson JD, Ballantyne BT, Davis IM. Core stability measures as risk factors for lower extremity injury in athletes. . Med Sci Sports Exerc. 2004;36(6):926-34.
۶۷. Cholewicki J GH, Polzhofer GK, Galloway MT, Shah RA, Radebold A. Neuromuscular function in athletes following recover from a recent acute low back injury. J Orthop Sports Phys Ther. 2002;32(11)::568-75.
۶۸. Smits-Engelsman BCM, Henderson, S.E., & Michels,C.G.J. The assessment of children with developmental coordination disorders in the Netherlands: The relationships between the Movement Assessment Battery for children and Köperkoordinations Test für Kinder. . Human Movement Sciences. 1998;17:669-709.
۶۹. Saeterbakken AH, van den Tillaar R, Seiler S. Effect of core stability training on throwing velocity in female handball players. J Strength Cond Res. 2011 Mar;25(3):712-8.
۷۰. Stanton R, Reaburn PR, Humphries B. The effect of short-term Swiss ball training on core stability and running economy. J Strength Cond Res. 2004 Aug;18(3):522-8.
۷۱. Scibek JGKPWea. The effects of core stabilisation training on functional performance in swimming [abstract]. . NATA Annual Meeting - Free Communications; . 1999 Jun:17-8; Kansas City (MO).
۷۲. D. CMJ-BCG. Lumbopelvic stabilily and injury profile in rugby union players. . NZJ Sports Med 2001;29: 14-S.
۷۳. کیوان ملانوروزی ؛ حسن خلجی، ؛ محمود شیخ؛ حکیمه اکبری،. تأثیر برنامه حرکتی منتخب بر رشد بر رشد مهارت های دستکاری پسران ۴ تا ۶ ساله. رشد و یادگیری حرکتی ورزشی. ۱۳۹۰;۱۸:۲۲-۵.
۷۴. Fotrousi F, Bagherly J, Ghasemi A. The Compensatory Impact of Mini-Basketball Skills on the Progress of Fundamental Movements in Children. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 2012;46(0):5206-10.
۷۵. Sheikh M, Safania AM, Afshari J. Effect of selected motor skills on motor development of both genders aged 5 and 6 years old. Procedia-Social and Behavioral Sciences. 2011;15:1723-5.
۷۶. Akbari H, Abdoli B, Shafizadeh M, Khalaji H, Hajihosseini S, Ziaee V. The effect of traditional games in fundamental motor skill development in 7-9 year-old boys. Iran J Pediatr. 2009;19(2):123-9.
۷۷. Apache RR. Activity-based intervention in motor skill development. Percept Mot Skills. 2005 Jun;100(3 Pt 2):1011-20.

اختلال در عملکرد اندوتلیال و اختلال در گشادشدن عروق، اولین نشانه‌ی بیماری قلبی - عروقی و عامل پیش بینی کننده‌ی مشکلات قلبی - عروقی است و به همین علت ارزیابی عملکرد عروق در میان پژوهشگران و پزشکان از جذابیت زیادی برخوردار است. پزشکان سعی دارند افرادی را که در معرض آسیب هستند قبل از ظهور علائم بیماری شناسایی کنند.عملکرد عروق ارزیابی می‌شود تا نقش اندوتلیوم و عضله صاف عروق در تنظیم فیزیولوژی قلبی - عروقی و بهبود تشخیص این بیماری‌ها روشن شود (اسمیت^[۵۷]،۲۰۱۱).
۲-۲-۱۲ اتساع عروقی ناشی از جریان خون
بررسی اتساع عروقی ناشی از جریان خون شریان بازویی، رایج‌ترین روش مورد استفاده و تکنیک غیرتهاجمی برای ارزیابی ظرفیت اتساع عروقی می‌باشد. در این روش، قطر شریان بازویی قبل و پس از یک دوره ایجاد ایسکمی ناشی از کاف فشارسنج در عضو، اندازه‌گیری می‌شود. اتساع وابسته به اندوتلیوم بر اساس درصد افزایش قطر شریان پس از بازکردن کاف فشارسنج تخمین زده می‌شود (بتانی بارون گیبز^[۵۸]، ۲۰۱۱).

اولتراسوند شریان بازوئی می‌تواند برای ارزیابی توانایی شریان بازوئی برای افزایش قطر عروق به منظور افزایش جریان خون در پرخونی مورد استفاده قرار گیرد (کلرماجر و همکاران^[۵۹] ۱۹۹۴). این تکنیک جهت به تصویر کشیدن شریان با بهره گرفتن از روش اولتراسوند به کار می‌رود (تصویر۲-۴ ).
تصویر ۲-۴ : اندازه گیری FMD با بهره گرفتن از دستگاه سونو
یک بازوبند به دور بازو بسته می‌شود و با فشاری بیشتر از فشار خون سیستولیک باد می‌شود تا ورود جریان خون به شریان را موقتا مهار کند و در ساعد ایسکمی به وجود آورد. باد بازوبند به سرعت ملایم خالی می‌شود و خون با سرعتی که توسط ظرفیت استراحتی عروق ریز تعیین می‌شود به بخش دیستال بازو مجددا جریان می‌یابد. افزایش جریان خون موجب افزایش تنش برشی در اندوتلیوم می‌شود که در عوض نیتریک اکساید آزاد می‌کند و موجب گشاد شدن شریانی می‌شود. افزایش در گشاد شدگی شریان که گشاد شدن غیر مستقیم جریان نامیده می‌شود، بر اساس درصد تغییر بیان می‌شود. تغییر بیشتر در گشادشدن غیر مستقیم جریان، نشان­دهنده‌ی اندوتلیوم سالم است در حالی که افزایش نامحسوس در گشاد شدن غیر مستقیم جریان، نشان­دهنده‌ی اختلال در عملکرد اندوتلیال است (اسمیت،۲۰۱۱).
*۱۰۰
ارزیابی سونوگرافی از FMD شریان بازویی، اطلاعات مهمی در مورد عملکرد عروقی در سلامت و بیماری، را به همراه دارد. اکثر مطالعات قبلی، FMD را تنها در یک نقطه زمانی مثلا به طور معمول تنها در۱ دقیقه پس از بازکردن کاف مورد بررسی قرار می‌دادند. اما تکنولوژی موجود در حال حاضر، امکان به دست آوردن تصاویر متعدد از شریان بازویی را به طور خودکار با بهره گرفتن از سیگنال ECG به عنوان یک ماشه و برای اندازه‌گیری خودکار قطر شریانی با بهره گرفتن از تکنیک‌های لبه تشخیص مبتنی بر کامپیوتر فراهم کرده است. این رویکرد اجازه می‌دهد تا محققان به بررسی دوره کامل زمان اتساع شریان بازویی در پاسخ به پرخونی واکنشی بپردازند(کارتی و همکاران،۲۰۰۲).
۲-۲-۱۳ تنش برشی
یکی ازپارامترهای همودینامیکی که نقش مهمی در تعیین محل و نحوه پیشرفت بیماریهای سیستم قلب و عروق مانند آتروسکروسیس داشته و از سالهای دور مطرح بوده است، مقدار تنش برشی در دیواره شریان است. این پارامتر با تغییر پروفیل سرعت در نزدیکی دیواره رابطه دارد (اسکویی و همکاران ۱۳۸۶).
زمانی که خون در طول یک رگ جاری می‌شود، با ایجاد کشش بر روی پوشش اندوتلیال رگ، تنش برشی را در دیواره رگ ایجاد می‌کند. این نیرو موازی سطح دیواره‌ی رگ است. دیواره را در مسیر جریان خون می‌کشد. مقدار تنش برشی می‌تواند توسط معادله‌ی زیر محاسبه شود . این معادله نشان می‌دهد که تنش برشی زمانی که جریان خون یا ویسکوزیته افزایش می‌یابد، بیشتر می‌شود. تنش برشی همچنین در رگ‌های کوچکتر نیز به مراتب بیشتر است ( بافرض جریان و ویسکوزیته ثابت)، زیرا قطر نقش مهمی در این امر دارد. علت اهمیت تنش برشی این است که رویدادهای فیزیولوژیک مربوط به گشاد شدن عروق را تحریک می‌کند ( اسمیت^[۶۰]،۲۰۱۱).
تنش برشی، تابعی از میزان دیوار برشی و چسبندگی خون می­باشد. سرعت برش عملی از نسبت جریان خون به r³ به­دست می ­آید که r نمایانگر قطر عروق می­باشد (دریانوش و همکاران،۱۳۹۳).
تصویر ۲-۵ نمایش تنش برشی
۲-۲-۱۴ فعالیت ورزشی ایزومتریک و فشارخون
فعالیت ورزشی ایزومتریک با تغییرات حاد همودینامیک شامل افزایش سیستولیک، دیاستولیک، فشار متوسط ​​شریانی و افزایش ضربان قلب و برون ده قلبی در ارتباط است. مقاومت عروق محیطی نیز یا تغییر نمی‌کند و یا کاهش می‌یابد. این تغییرات همودینامیک پس از اتمام فعالیت ورزشی به مقادیر پایه باز می‌گردد. فعالیت ورزشی ایزومتریک، یک فعالیت ورزشی هوازی، نمی‌باشد و توسط دستورالعمل های کمیته ملی و بین المللی به بیماران مبتلا به فشار خون بالا توصیه نمی شود. مطالعات اخیر و متاآنالیز از این موضوع نشان داده‌اند که اگرچه فعالیت ورزشی ایزومتریک و یا مقاومتی فشارخون استراحتی را افزایش نمی‌دهد و اغلب منجر به کاهش می‌شود بلکه می‌تواند با تجویز همزمان داروهای ضد فشارخون مورد استفاده قرار بگیرد. فعالیت ورزشی ایزومتریک اثرات مفید دیگری علاوه بر فشار خون، دارد که شامل افزایش حجم عضله، افزایش قدرت بالاتنه و پایین تنه، افزایش تراکم استخوان و کاهش شکستگی استخوان می‌شود. این تغییرات برای افراد مسن بسیار مفید است که می‌تواند موجب تحرک بیشتر و بالا بردن کیفیت زندگی آنها شود. بر اساس این تغییرات، محققان معتقدند که فعالیت ورزشی ایزومتریک، چه به تنهایی و چه در ترکیب با فعالیت ورزشی پویا، می‌تواند برای افراد مبتلا به پرفشاری خون توصیه شود و به عنوان بخشی از یک رژیم درمانی جامع برای آنها استفاده گردد (استیون و همکاران ^[۶۱]،۲۰۱۰).
کمیته‌های ملی و بین‌المللی، از فعالیت ورزشی دینامیک به عنوان بخشی از یک روش جامع و مفید برای درمان فشارخون حمایت می‌کنند(چبانیان و همکاران ^[۶۲]،۲۰۰۳).
توصیه‌هایی در خصوص فعالیت‌های ورزشی ایزومتریک و مقاومتی وجود دارد اما اطلاعات اندکی در این زمینه در دسترس است. با این حال همیشه این نگرانی وجود داشته است که اینگونه فعالیت‌ها (ایزومتریک و مقاومتی) موجب افزایش فشارخون می‌شوند و همانند فعالیت‌های دینامیک که یک آمادگی ورزشی است و موجب کاهش فشارخون و ضربان قلب می‌شود، نمی‌باشند(هگ برگ ^[۶۳]و همکاران،۲۰۰۰).
اخیرا بسیاری از مردم، تمرینات ایزومتریک را به صورت تمرینات روزانه در مراکز ورزشی و یا در خانه بدون توجه به سطح فشارخون، انجام می‌دهند. همچنین، فعالیت‌های روزانه، مانند بلند کردن، نگه داشتن و حمل چمدان خود نیز به عنوان تمرینات ایزومتریک محسوب می‌شوند. اگر چه اثرات همودینامیکی فعالیت‌های ورزشی پویا به خوبی مورد مطالعه قرار گرفته، اما دانش اندکی در مورد اثرات همودینامیک، گردش خون، و BP ورزش ایزومتریک در بیماران مبتلا به فشار خون بالا وجود دارد (هگ برگ و همکاران،۲۰۰۰ ).
مطالعات انجام شده توسط پژوهشگران نشان داده است که افزایش فشار خون با تغییر در عملکرد رفلکس بارورسپتورها همراه است (مارتین^[۶۴]و همکاران ۱۹۷۴). در غیر این صورت، برادی کاردیای مداوم یکی از یافته‌های مشخص در بیماران مبتلا به فشار خون بالا می‌باشد که منجر به ادامه فعالیت سطوح بالای فعالیت رفلکس ها می‌شود. بنابراین، ضربان قلب طبیعی که در اکثر بیماران با فشار خون بالا دیده می‌شود نشان دهنده سازگاری سیستم های بارورفلکس نسبت به فشارخون بالا است. همگام با این مشاهدات، مطالعات دیگر نشان می‌دهد که پاسخ فشارخون، ضربان قلب، برون ده قلب، و مقاومت محیطی کل به فعالیت ایزومتریک در ^[۶۵]MVC30% در هر دو گروه پرفشارخونی و طبیعی مشابه بودند (چریسنت^[۶۶] و همکاران ، ۱۹۷۸).
دانش ما در مورد پاسخ‌های سیستم گردش خون به فعالیت ورزشی ایزومتریک از مطالعات پیشین، بدست می‌آید (بارکرافت^[۶۷]و همکاران،۱۹۳۹). که نشان می‌دهد جریان خون مورد نیاز به عضله منقبض شده از دو رویداد مخالف تامین می‌شود. یکی از آنها، مربوط به اتساع عروق خونی برای افزایش جریان خون و رویداد دوم نشان دهنده اثر گرفتگی این عروق به دلیل فشرده شدن مکانیکی عضلات منقبض شده است. مشخص شده است که در طول انقباضات مداوم با شدت MVC %20 ، جریان خون به عضلات ساق پا متوقف می‌شود (بارکرافت و همکاران،۱۹۳۹). دیگر محققان این پدیده را با گرفتن دینامومتر در دست بیماران با شدت MVC 30% مورد مطالعه قرار دادند (ناتر^[۶۸] و همکاران،۱۹۷۲). آنها دریافتند که فشارخون سرخرگی به ۱۳۵/۲۰۰ میلی متر جیوه رسیده و پس از فعالیت ورزشی سریعا به سطح قابل کنترل باز می‌گردد. در اینگونه مطالعات، فشارخون افزایش یافته طی فعالیت ورزشی ایزومتریک هندگریپ به دلیل افزایش در برون‌ده قلبی بود چرا که ضربان قلب و حجم ضربه‌ای نیز هر دو افزایش یافته بود و مقاومت محیطی کل یا تغییر نکرده و یا اندکی کاهش نشان داد. همچنین، فعالیت‌های مربوط به بلند کردن، نگه داشتن و حمل وزنه پاسخ مشابهی به دنبال داشت.
۲-۳ پیشینه تحقیق
در تحقیقی، تاثیر فعالیت ایزومتریک هندگریپ بر اتساع عروقی وابسته به جریان خون و اندازه گیری تنش برشی در بیماران پرفشاری خون بررسی شد. این مطالعه بر روی ۱۶ نفر بیمار مبتلا به پرفشاری خون صورت گرفت که به دو گروه تقسیم شدند، گروه اول که ۷ نفر بودند تمرین دو طرفه هندگریپ^[۶۹] را انجام دادند و گروه دوم شامل ۹ نفر، تمرین یک طرفه هندگریپ^[۷۰] را انجام دادند. تمرینات به مدت ۸ هفته، هر هفته ۳ جلسه انجام شد. FMD در هر دو دست اندازه گیری شد و نتایج نشان داد، FMD در گروه اول در هر دو دست افزایش پیدا کرده بود اما در گروه دوم، FMD فقط در دستی که تمرین کرده بود افزایش پیدا کرده بود. این­چنین نتیجه گیری می‌شود که، درست است که اتساع وابسته به اندوتلیال افزایش پیدا کرده است اما این افزایش فقط در اندام تمرین کرده اتفاق افتاده است. از طرفی این نوع فعالیت، باعث افزایش تنش برشی و کاهش فشارخون استراحتی شده است (چری ال^[۷۱] و همکاران، ۲۰۰۶).
در یک مقاله دیگر که توسط گاوین^[۷۲] و همکاران (۲۰۱۰) نوشته شده، نشان داده شده است که ۴ هفته تمرینات ورزشی ایزومتریک باعث کاهش در فشارخون استراحتی می‌شود. نتایج حاکی از آن است که ۴ هفته تمرین ایزومتریک ۲ طرفه پا می تواند فشارخون خون استراحتی را کاهش دهد که این تغییرات با برون‌ده قلبی و مقاومت محیطی کل ارتباط دارد. ۱۳ نفر به مدت ۴ هفته (هر هفته ۳ جلسه) ۴ ست ۲ دقیقه ای به انجام تمرین می پرداختند. که انجام این تمرین با ۹۵% ضربان قلب بیشینه و ۲۴% حداکثر انقباض ارادی فرد انجام می‌شد. در این تحقیق ضربان قلب استراحتی، برون‌ده قلبی و حجم ضربه‌ای و مقاومت محیطی کل نیز علاوه بر فشار خون اندازه گیری شده بود. نتایج نشان داده بود که ۴ هفته فعالیت کاهش چشمگیری در فشار سیستولیک و دیاستولیک و همچنین فشارخون متوسط ایجاد کرده است.
نها پیلانیا ^[۷۳](۲۰۱۱)، در مطالعه­ ای تاثیر ۴ هفته فعالیت ایزومتریک هندگریپ با شدت کم را در افراد مسن که دچار انسداد عروقی شده‌اند بررسی کرد. فرضیه او در این مطالعه این بود که ۴ هفته تمرین می تواند موجب افزایش جریان خون ساعد^[۷۴] و هدایت عروقی ساعد^[۷۵] نسبت به پروتکل تمرینی ۸ هفته در افرادی که دچار انسداد عروقی شده اند بشود. افراد ۶۰ سال به بالا به دو گروه ۹ نفر و ۱۰ نفر تقسیم شدند. گروهی که انسداد عروقی داشتند با ۲۰ درصد حداکثر انقباض ارادی خود تمرین را انجام دادند و افرادی که در گروه کنترل بودند با ۷۵ درصد حداکثر انقباض ارادی تمرین کردند. FbF استراحتی^[۷۶]و FBF بیشینه^[۷۷] همچنین FVC استراحتی^[۷۸] و FVC بیشینه^[۷۹] قبل و بعد از تمرین در هر دو گروه اندازه گیری شد. بر خلاف فرضیه محقق، نتایج نشان دادند که هیچ تغییر چشمگیر و قابل توجهی در هیچکدام از دو گروه رخ نداد.
جول دی^[۸۰] و همکاران در سال ۲۰۱۳، تاثیر فعالیت ایزومتریک هندگریپ فزاینده را بر میزان ترشح نیتریک اکساید هنگام اتساع شریان بازویی در افراد مسن بررسی کردند. ۳ مرد و ۴ زن در محدوده سنی ۶۹ سال در این مطالعه شرکت کردند. آنها سالم و عاری از بیماری‌های قلبی بودند همچنین سابقه مصرف دارو و مصرف سیگار نیز نداشتند. نتایج نشان داد که اتساع ناشی از فعالیت هندگریپ می تواند ترشحNO ^[۸۱]را افزایش دهد. با اندازه گیری FMD، عملکرد اندوتلیال ارزیابی شد و همچنین تغییرات گذرای تنش برشی و کاهش تدریجی آن به دنبال اتساع دیده شد.
رفعتی فرد و همکاران تأثیر ۸ هفته دویدن روی تردمیل بر میزان فشار خون در بیماران کلیوی مزمن بررسی کردند.
برنامه تمرینی عبارت است از ۵ تا ۷ دقیقه گرم کردن به صورت راه رفتن معمولی روی تردمیل بدون شیب و به دنبال آن فعالیت به مدت ۲۰ تا ۲۵ دقیقه با شدت ۵۰ تا ۸۰ درصد حداکثر ضربان قلب بیشینه (که باکم کردن سن ازعدد ۲۲۰ بدست آمد) و مدت ۵ تا ۸ دقیقه تمرینات برگشت به حالت اولیه به صورت راه رفتن آرام و حرکات کششی صورت گرفت. این تمرینات به مدت ۸ هفته و هر هفته ۳ جلسه و هر جلسه به مدت ۳۰ تا ۴۰ دقیقه به طول انجامید.
میزان فشار خون سیستولیک بین دو گروه کنترل و تجربی بعد از ۸ هفته دویدن روی تردمیل تفاوت معناداری نشان نداد.
جوآکین یو^[۸۲] و همکاران (۲۰۱۰)، ارتباط بین عوامل همودینامیک‌ ورزشی و تغییرات در عملکرد عروق محیطی را به دنبال فعالیت ورزشی هندگریپ بررسی کردند. در این تحقیق، ۱۴ فرد سالم با محدوده سنی ۱۸ تا ۳۴ سال شرکت داشتند که فعالیت را با انقباض سریع و آهسته به مدت ۳۰ دقیقه انجام دادند. طی فعالیت ورزشی فشارخون و تنش برشی اندازه‌گیری شد و پس از ۳۰ دقیقه بازگشت به حالت اولیه پس از تمرین، FMD در حالت استراحت اندازه گیری شد. نتایج حاکی از آن بود که انقباضات دینامیکی که فعالیت انقباضی بالایی دارند عملکرد عروقی محیطی را در افراد سالم مختل می‌کنند.
تحقیقات نشان داده‌اند تمرینات ایزومتریک دوطرفه در افراد مبتلا به پرفشاری خون تحت درمان با دارو، باعث کاهش فشارخون شده (Taylor ^[۸۳]و همکاران، ۲۰۰۳)، اما مکانیسم‌های اصولی آن ناشناخته باقی مانده است. فشارخون طی فعالیت ورزشی ایزومتریک در افراد جوان، سالم با فشارخون استراحتی طبیعی بالا، افزایش داشت (ویلی^[۸۴] و همکاران،۱۹۹۲) دلیل این افزایش به این شکل بود که مواجه زیاد با تنش برشی سیستمی بوسیله پاسخ بالابرنده فشارخون ممکن است موجب افزایش ترشح نیتریک اکساید مشتق از اندوتلیوم شده و اتساع عروقی وابسته به اندوتلیال را افزایش دهد.
ای چانگ هانگ و همکارانش (۲۰۱۲) مطالعه‌ای به منظور تاثیر فعالیت ورزشی کوتاه مدت بر FMD شریان بازویی در افراد جوان سالم انجام دادند. ۸۶ نفر با محدوده سنی ۲۰ تا ۲۹ سال، در این مطالعه به صورت داوطلبانه شرکت کردند.
پروتکل تمرینی شامل فعالیت با تردمیل بر اساس استاندارد پروتکل بروس ^[۸۵]بود. FMD قبل از تمرین در مردان کمتر از زنان بود. اما FMD بعد از تمرین تفاوتی را نشان نمی‌داد. قطر شریان بازویی پایه در قبل و بعد از تمرین در گروه مردان بیشتر از زنان بود. در این تحقیق مشخص شد مقدار FMD پس از آزمون کمتر می‌شود و این کاهش در زنان و افرادی که ۳ روز یا بیشتر ورزش نمی‌کردند اتفاق افتاد. تفاوت­های بارزی با توجه به جنسیت و عادت­های ورزشی در افراد وجود داشت.
با توجه به نتایج مطالعات محدود انجام شده، و همچنین با توجه به اهمیت عملکرد اندوتلیال و اختلال در انجام عملکرد آن به عنوان یک پیشگوی مهم در بیماری­های قلبی – عروقی، محققان تحقیق حاضر بر آن شدند تا تاثیر فعالیت ورزشی را بر فشارخون و اتساع ناشی از جریان خون بررسی کنند. اما از آنجا که مطالعات اندکی با تمرینات ایزومتریک هندگریپ بر روی تغییرات فشارخون و اتساع ناشی از جریان انجام شده است، ما در این تحقیق به تاثیر فعالیت ایزومتریک هندگریپ، بر روی تغییرات فشارخون و اتساع ناشی از جریان خون می­پردازیم. امید است که با انجام این تحقیق بتوان تا حدودی به ابهامات موجود در زمینه عملکرد اندوتلیال و تاثیر متقابل آن بر روی پرفشارخونی پاسخ داده شود.
فصل سوم
روش پژوهش
۳-۱- مقدمه
در فصل­های قبل، هدف از این مطالعه، مفاهیم بنیادی و تحقیقات انجام شده در رابطه با موضوع این طرح تحقیقی بیان شدند. در این فصل، به بیان ویژگی­های جامعه و نمونه­های آماری انتخاب شده در این پژوهش پرداخته خواهد شد. متغیرهای تحقیق و ابزار و وسایل مورد نیاز برای اندازه ­گیری آن­ها توضیح داده می­شوند. سپس روش انجام کار، اندازه ­گیری متغیرهای ضمیمه­ای و نحوه انجام آزمایش‌ها بیان می­ شود و در نهایت روش‌های آماری استفاده شده جهت تجزیه و تحلیل داده ­ها توضیح داده می­شوند.
۳-۲- روش پژوهش
این مطالعه شبه تجربی و از نوع پیش آزمون – پس آزمون است. در این پژوهش، از ۳۰ زن مبتلا به فشارخون به صورت تصادفی ۱۴ نفر انتخاب شده و به مدت ۱ ماه به انجام تمرینات ایزومتریک هندگریپ پرداختند.
۳-۳- جامعه آماری، نمونه آماری و روش نمونه گیری
جمعیت هدف: جامعه آماری در این تحقیق، زنان مبتلا به پرفشارخونی با محدوده سنی ۵۵-۳۰ سال در شهر شیراز بودند. نمونه آماری در این تحقیق، ۱۴ زن مبتلا به پرفشارخونی با محدوده سنی ۵۵- ۳۰ سال بودند که به درمانگاه امام رضا مراجعه کرده بودند.
شیوه انتخاب بدین ترتیب بود که در ابتدا درحین مراجعه بیماران به مطب پزشک متخصص قلب- عروق خود در شهر شیراز، قبل از ورود به اتاق پزشک طرح موردنظر توضیح داده و پیشنهاد شد بیماران در یک برنامه ورزشی یک ماهه شرکت کنند. سپس افراد بیمار علاقمند، فرم رضایت­نامه که حاوی اطلاعات شخصی، نوع و سابقه بیماری، دارو­های مصرفی بود را تکمیل کردند و بعد از تأیید پزشک متخصص، بیمارانی که شرایط ذیل را داشتند انتخاب شدند:

• • سن بیمار بین ۳۰الی۵۵ سال باشد.

• • بیماری پرفشارخونی داشته باشد.‌

• • غیر ورزشکار بودند.

• • سابقه جراحی قلب نداشتند.

• دیابتیک نبودند.

انحراف معیار

۰

حداقل

۱۰۰

حداکثر

در نهایت در چارچوب اطلاعات بدست آمده می­توان گفت که میانگین احساس بی­انصافی اقتصادی برابر با ۷۷/۶۹ از ۱۰۰ است که در حد “زیادی” قرار دارد. با توجه به میانه که برابر با ۶۰ می­باشد می­توان گفت ۵۰ درصد پاسخگویان میزان احساس بی­انصافی اقتصادی­شان ۶۰ و کمتر از آن و۵۰ درصدشان بیشتر از آن می­باشد. با توجه به مد که ۶۰ می­باشد می­توان گفت، این مقدار در میان سایر مقادیر توزیع احساس بی­انصافی اقتصادی بیشترین میزان تکرار را داشته است. همچنین طبق نتایج مصاحبه­ ها با زنان سرپرست خانوار می­توان در زمینه احساس بی­انصافی اقتصادی به این سخن اشاره کرد: «درست است از همه چیز محروم شده‌ام و نتوانسته‌ام شادمانی ­را به‌خانه‌ام بیاورم؛ ولی از صبح تا شب که در خانه­های مردم جان می­کَنم، دیگر کار بیشتری از دستم برنمی‌آید که خودم را مقصر بدانم. این‌طور زندگی حق من نیست. منی که اینقدر تلاش می­کنم و هیچ بیمه­ای هم ندارم که دلم به آن خوش باشد، خیلی ناعادلانه است که خودم را مقصر بدانم» (زن ۴۸ ساله، علت سرپرستی: فوت همسر).
۴-۲-۱-۲-۲-۲-۲. احساس بی­انصافی اجتماعی
جدول شماره(۴-۱۳۴): توزیع درصدی پاسخگویان به گویه ­های بی­انصافی اجتماعی

گویه

کاملاً مخالفم

مخالفم

تا حدی مخالفم

تاحدی موافقم

موافقم

خیلی موافقم

جمع

میانگین

انحراف معیار

در کل فکر می­کنم نحوه­ برخورد دیگران با من(مثل قدردانی و احترام متقابل و همکاری) با توجه به معیارهایی که در نظر دارم(تلاش­هایم، لیاقت­هایم) منصفانه نیست.

۶

۷/۱

۳/۱۳

۳/۳۳

۲/۲۲

۹/۲۸

۱۸۰

۶۱/۳

۱۲/۱

طبق جدول فوق، احساس بی­انصافی اجتماعی با ۱ گویه سنجیده می­ شود و به طیف­های کاملاً مخالفم نمره ۰، مخالفم نمره ۱، تا حدی مخالفم نمره ۲، تا حدی موافقم نمره ۳، موافقم نمره ۴، خیلی موافقم نمره ۵ داده شده است بنابراین هر چه میانگین گویه مذکور به ۵ نزدیک­تر شود احساس بی­انصافی اجتماعی زنان سرپرست خانوار هم بیشتر خواهد بود و از آنجای که میانگین احساس بی­انصافی اجتماعی در گویه­ی"در کل فکر می­کنم نحوی برخورد دیگران با من(مثل قدردانی و احترام متقابل و همکاری) با توجه به معیارهایی که در نظر دارم(تلاش­هایم، لیاقت­هایم) منصفانه نیست” برابر با ۶۱/۳ می­باشد بنابراین این گویه بین بین تا حدی موافقم و موافقم قرار خواهم گرفت.

علاوه بر این ۶ درصد از زنان سرپرست خانوار به طیف کاملاً مخالفم ، ۷/۱درصد به مخالفم ،۳/۱۳ درصد به تا حدی مخالفم، ۳/۳۳ درصد به تا حدی موافقم ، ۲/۲۲درصد به موافقم ، ۹/۲۸ درصد هم به خیلی موافقم جواب داده­اند.
جدول شماره(۴-۱۳۵): توزیع فراوانی، فراوانی نسبی و تجمعی (۰ تا ۱۰۰ ) بر حسب احساس بی­انصافی اجتماعی

در فرهنگهای فارسی و عربی «خشونت» کاربردهای لغوی ،ادبی، اجتماعی و حقوقی گوناگونی دارد. در زبان فارسی خشونت مصدر است به معنای درشتی و زبری، ضد لینت و نرمی، خلاف نعومت، غلظت، سختی و تندی و تیزی، سخت رویی ، خشم، غضب، خشکی، خشونت کردن، درشتی کردن، تندی کردن. ^[۳۹] این لغت در فرهنگ کامل فارسی در معانی درشتی، هنگارد، تندخویی و وحشیگری آمده است. ^[۴۰] در فرهنگ فارسی امروز نیز این واژه به معنای زبری، زمختی، تندی، پرخاش و سختگیری که از خفیفترین مصادیق خشونت به معنای رایج امروزی است ، به کار رفته است. ^[۴۱]
در عربی معادل Violence لفظ «عنف» به معنای سختی و درشتی ، مقابل رفق و مدارا است. ^[۴۲]
در منتهی الارب فی لغه العرب نیز عنف در معانی درشتی، ضد رفق، درشت شده و در درشتی نمودن با کسی آمده است. ^[۴۳]
بنابراین به طور کلی در فرهنگهای مختلف واژه خشونت “Violence” را از نظر لغوی شدت عمل و به کارگیری ابزارهای ایذایی و تنبیهی تعریف میکنند. از نظر مفهومی نیز واژه ناظر به نوعی شدت عمل در مقابل دیگران به مفهوم کلی اعم از فردی، جمعی، کلامی ، رفتاری، ایجابی و سلبی است.

از نظر اصطلاحی در نهج البلاغه خشونت در مقابل لینت (نرمی) به کار رفته است.
به حضرت عیسی بن مریم (ع) میفرماید:
«فَلَقَدْ کان یَتَوسَّدُ الحجر و یَلْبِسُ الخَشِنُ»^[۴۴] یعنی بالش او سنگ بود و جامه خشن میپوشید.
خشونت در برابر نعومت یعنی برخورداری از زندگی توأم با ناز ونعمت هم به کار رفته است. همچنین خشونت به معنای صلابت نیز آمده است. پیامبر اکرم (ص) درباره صلابت و جدّیت حضرت علی (ع) نسبت به بیت المال فرمودند: «اِنَّهُ خَشِنْ فی ذاتِ الله» آری او درباره خدا با صلابت است. ^[۴۵]
در معجم المصطلحات القانونیه در تعریف Violence (عنف) آمده است که خشونت عبارت است از به کار بردن زور یا قدرت بر شخصی به نحوی که بر اراده او در انجام عمل اثر بگذارد. ^[۴۶]
در فرهنگ «المعجم القانونی» نیز خشونت به «استعمال القوه بغیر الحق» یعنی به کار بردن زور به طریق نامشروع معنا شده است. ^[۴۷]
این اصطلاح در محاورات اجتماعی گاه در معنای برخورد فیزیکی به کار میرود، مثلاً میگویند: «تجمع اعتراض آمیز صنفی کارگران در فلان کشور به خشونت کشیده شد» یعنی منجر به زد و خورد فیزیکی شد. به علاوه این واژه در ادبیات و روابط و مناسبات سیاسی، معادل با تحمّل ناپذیری فکری و عدم مماشات با رقبای سیاسی نیز به کار رفته است. به عبارت دیگر در اصطلاح سیاسی خشونت مطلقاً معنایی منفی و ضد انسانی دارد و آن عبارت است از رفتار غیر منطقی و غیر قانونی به قصد تحمیل عقیده بر دیگران یا حذف آنان. ^[۴۸] نهایتاً رسانه های گروهی، آمار دادگستری و پلیس و سیاستمداران حسب مورد از بزهکاری، جنگ، تروریسم، نسلکشی، اشکال مختلف شکنجه، اختناق، حتی استثمار سیاسی اقتصادی و… تحت عنوان خشونت یاد میکنند. ^[۴۹] امروزه واژه خشونت از نظر لغوی و اصطلاحی دارای معانی و کاربردهای فراوانی شده است. بنابراین، تبیین و تعریف و توصیف آن از نظر حقوقی نیز مستلزم شناخت و درک جلوهها و مصادیق در حال گسترش آن است.
بند دوم: مفهوم خشونت از دیدگاه صاحبنظران علوم مختلف
مفهوم واژه خشونت در همه فرهنگها نوعی سوء استفاده کردن از زور و نیرو است. ^[۵۰]
در این مفهوم «زور» رکن مقوّم و پایدار پدیده خشونت است. اکثر تعریفهای ارائه شده از جانب صاحبنظران با این مفهوم همخوانی دارد.
یکی از صاحب نظران در باب معرفت شناختی از خشونت میگوید : «خشونت عبارت است از اعمال نوعی آسیب یا انسداد به غیر از طریق کشتن یا ایجاد صدمات روحی. این مفهوم را تا حوزه «تهدید» هم میتوان تسرّی داد. یعنی اگر کسی تهدید به خشونت شد نیز مشمول عنوان خشونت است. خشونت در اشکال پیشامدرن کاملاً ماهیت فیزیکی داشته است، در حالی که خشونت مدرن ماهیت تکنولوژیک به خود گرفته و اجرای آن هم بیشتر در حوزه روان شناسی است. هر چند در حوزه برخورد فیزیکی هم مصادیقی برای آن وجوددارد. ^[۵۱]
در حوزه روان شناسی به هر گونه رفتار معطوف به هدف آسیب رساندن یا مجروح ساختن موجودی دیگر خشونت میگویند. به بیان دیگر خشونت ، رفتاری است که هدفش صدمه زدن به دیگری باشد. صدمه زدن اشکال گوناگونی دارد و از حالت فیزیکی و جسمی تا کلامی و صدمه به شخصیت و روحیات فرد را در بر میگیرد. خشونت زمانی روی میدهد که تعادل بین تکانهها^[۵۲] و کنترل درونی در هم میشکند، بنابراین هر گونه شرایطی که افزایش تکانههای پرخاشگری را در زمینه کاهش کنترل فراهم نماید، ممکن است به بروز خشونت منجر شود. ^[۵۳]
از دیدگاه روان شناسانی مانند جان دولارد^[۵۴] و لئونارد دوب^[۵۵] کلید رفتار پرخاشگرانه به ویژه خشونت را میتوان در محرومیت و ناامیدی جستجو کرد. ثمره محدودیت و ناامیدی عصبانیت شدیدی است که انسان مجرم را در تلاش برای صدمه زدن و خراب کردن اشیاء و افرادی میکند که از نظر او سدّ راه رسیدن به هدف است. ^[۵۶] خطر بروز خشونت در نابهنجاریهای روانی و درجمعیت کلی مردم مورد مقایسه قرار گرفته، به موجب آن خطر خشونت دزدی در اسکیزوفرنیا «روان گسیختگی» ۰۵/۰% (یعنی ۵ مورد چنین جرمهایی به ازاء هر ۱۰۰۰۰ نفر و در سایکوزافکتیو (روان کشتگیهای تأثری) ۰۶% و در بیماران مبتلا به نارسایی ذهنی (نقصان عقلی) نیز به همین میزان است. روان گسیختهها نسبت به نفس خودشان ۱۰۰ بار بیشتر خطر آفرین بودهاند تا نسبت به دیگران. روان گسستههای تأثری تا حد ۱۰۰۰۰ بار بیشتر نسبت به خود خطر آفرین بودهاند تا نسبت به دیگران.
در مورد افراد کم بهنجار Subnormal احتمال خطر خشونتِ آدمکشی و خودکشی تقریباً برابر بوده است. ^[۵۷]
صاحب نظران علوم سیاسی و اجتماعی نیز تعابیر مشابهیدارند. تد رابرت گار^[۵۸] خشونت را به کار بردن خشن و آشکار قدرت تعریف کرده است. ^[۵۹] ادوارد کانیز^[۶۰] خشونت را نوعی انتحار سیاسی میداند که با اعمال ناپسند قدرت همراه است. ^[۶۱] آنتونی – آربی – آستر^[۶۲] معتقد است: «هر گونه تهاجم فیزیکی علیه هستی انسان که با انگیزه وارد کردن آسیب، رنج یا لطمه زدن همراه باشد،خشونت تلقی میگردد. ^[۶۳]»
واینر^[۶۴] زان^[۶۵] و ساجی^[۶۶] خشونت را چنین تعریف کردهاند: کاربرد نیروی فیزیکی یا تهدید به کار بردن آن به نحوی که بتواند لطمات جسمی یا معنوی بر شخص یا اشخاص وارد آورد… در این موارد خواست و رضایت فرد یا افراد، یا ملاک نیست یا این که این عمل بر خلاف میل آنان به منصه ظهور میرسد. ^[۶۷] گالتونگ^[۶۸] خشونت را هر امر اجتناب ناپذیری تعریف میکند که مانع از خودشناسی انسان گردد، و خودشناسی انسان را نیزخشنودی از نیازهای انسانی میداند. ^[۶۹] کازل تایلور^[۷۰] میگوید: «خشونت شکل پایانی تجاوز است.» ^[۷۱]
شنه^[۷۲] جمعیت شناس فرانسوی نیز در اثر خود تحت عنوان «خشونت، ضمن مطالعه خشونت مجرمانه خشونت انتحاری و خشونت جمعی (تروریسم) میگوید که خشونت درواقع، شکل افراطی تهاجم (تعرض) است.خشونت نمادی و رسمی ناظر به خشونت برخی حکومتها و دولتها و عمال آنها است.^[۷۳]
یکی از صاحب نظران داخلی در مفهوم اجتماعی خشونت میگوید که «خشونت را میتوان به وارد کردن نوعی فشار و زور فیزیکی از سوی یک نهاد، یک فرد یا یک گروه بر نهاد، فرد یا گروهی دیگر دانست که با هدف وادار کردن آن نهاد یا افراد به انجام کاری بر خلاف میل و ارادهشان انجام بگیرد. از این رو خشونت همواره در برابر میل، اراده و آزادی قرار دارد و به نوعی حدود آنها را تعیین میکند.» ^[۷۴] وی خشونت سیاسی را گونهای از خشونت میداند که موضوع آن بر سر قدرت سیاسی باشد. خواه بر سر دستیابی به قدرت، خواه بر سر اعتراض و نابود کردن یک قدرت وخواه بر سر حفظ و تداوم بخشیدن به یک قدرت موجود. در این معنا، خشونت سیاسی را نمیتوان از مفهوم طبیعی خشونت جدا کرد.
زیرا موضوع قدرت در مرکز و بطن انواع خشونتها نهفته است. ^[۷۵]
گفتار دوم: انواع خشونت
خشونت دارای انواع متعددی است و میتوان آن را از جنبه های مختلف مادی و معنوی از قبیل نوع رفتار، تعداد مرتکبان، مجوز ارتکاب، نتیجه خشونت، قربانی خشونت و مانند آن تقسیمبندی کرد.
تحقیق و تحلیل مسائل مربوط به خشونت وهم چنین دستیابی به نتایج یک تحقیق واقعی و مفید از خشونت مستلزم شناخت کامل این پدیده و انواع آن و روشن شدن جلوههای مثبت و منفی آن است.
در این گفتار سعی میشود با بیان و تحلیل انواع متنوع خشونت، تحقیق و بررسی در ز وایای گوناگون این پدیده را آسانتر مهیا سازیم.
بند اول : خشونت شخصی (رفتاری) و خشونت ساختاری
اولین تقسیمی که از خشونت میتوان ارائه داد تقسیم خشونت به «خشونت ساختاری^[۷۶]» و «خشونت شخصی^[۷۷]» است. خشونت ساختاری که خشونت «غیرمستقیم و یا خشونت سازمانی و نهادی^[۷۸]» نیز نامیده میشود از خشونت شخصی یا خشونت مستقیم یا رفتاری^[۷۹] از جهاتی متمایز است.
در گزارش گروه محققین کمیته مرکزی شورای جهانی کلیسا (ژنو ۲۲ تا ۲۹ آگوست ۱۹۷۳) آمده است: «در سالهای اخیر پی بردهایم که خشونت صورتهای زیادی دارد، امروزه خشونت صرفاً مسأله صدمه بدنی نیست که عمداًَ و به روش آشکار و شگرف بر یک شخص وارد شود، رویارویی جهانی خصوصاً از زمان کنفرانس جهانی کلیسا و جامعه (ژنو – ۱۹۶۶) آگاهی ما را از خشونت بیشتر کرده است، تا جایی که مشاهده میشود که در درون بسیاری از ساختارهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی موجود، خشونت به نحو بارزی جا باز کرده است. بنابراین هیچ روش سادهای برای بیان دقیق مفهوم گسترده خشونت وجود ندارد.^[۸۰]
خشونت ساختاری هنگامی است که انجام دهنده خشونت معلوم نیست و یا جستجوی عامل آن معنادار نیست. به عبارت دیگر خشونت ساختاری ، پنهانی و پوشیده است و تأثیر آن نیز بر قربانی به طور مشخص دیده نمیشود. چنین خشونتی ناشی از تقسیم نابرابر قدرت و منابع و در درون ساختارهای سیاسی ، اقتصادی، اجتماعی، و حقوقی نهفته است. به عبارت دیگر با این که روابط قدرت در خشونت ساختاری کمتر قابل رؤیت است ولی پیامدهای منفی آن عموماً قابل مشاهده است. ^[۸۱]
طبق تعریف سازمان ملل نیز خشونت از دو دید مورد ملاحظه قرار گرفته است: خشونت فردی یعنی خشونتی که فرد بر روی دیگری اعمال میکند و خشونت ساختاری یعنی خشونت دولت یا جامعه نسبت به اعضاء. به این معنی که وقتی گروه در جامعه اجازه ندهند دیگران به امکانات اجتماعی دسترسی پیدا کنند، نوعی از خشونت ساختاری بروز پیدا میکند.^[۸۲] در حقیقت خشونت ساختاری ناشی از آسیبی که به وسیله عدم انعطاف و سخت بودن اصول ساختاری در پرداختن به اختلاف ایجاد میشود. اعدام مجرمان سیاسی و زندانی کردن مخالفان به وسیلهی دولتها، شکنجه، افراط در جرم انگاری، تجویز مجازاتهای خشن و …. همگی از جمله خشونتهای ساختاری موجود در نظام عدالت کیفری است.
با این که معمولاً خشونت از طرف جامعه طرد و محکوم گردیده است، با این وجود در بعضی موارد خود جامعه از طریق قانون موجب تحقق آن میشود و یا به طور ضمنی ارتکاب آن را اجازه میدهد، برای نمونه میتوان علاوه بر موارد جنگ، از خشونتهای قانونی نظیر مجازاتها، مجوز دفاع مشروع و ورزشهای خشن نظیر مشتزنی و امثال آنها نام برد. بدیهی است هر یک از این خشونتها حسب مورد ممکن است مشروع یا غیر مشروع باشد که در ادامه به بحث درباره آن نیز خواهیم پرداخت.
نمونه بارز و خطرناک خشونت ساختاری را میتوان انگ زدن^[۸۳] یا برچسبزنی زبانِ نظام اجتماعی در فرایند عدالت کیفری دانست. این نوع خشونت به ویژه در مورد جرماِنگاری اعمال مباح شهروندان و همچنین در مورد مجرمانی که محکومیت خود را به پایان رسانیدهاند و دوباره به اجتماع قبلی بر میگردند بروز میکند. زیرا از نظر ساختاری در مرحله قانونگذاری رفتارهای مباح و روزمرهی شهروندان مشمول «اَنگ مجرمانه» میشود و در مورد کسانی که دارای سابقهی کیفری هستند. نیز جامعه هنوز به دیدهی «بزهکار» مینگرد. این امر حسب مورد موجب تحدید حقوق و آزادیهای اساسی درمرحلهی تقنین و مانع بازسازی اجتماعی بزهکار در مرحلهی قضا میشود که در نوع خود، مصداق بارز خشونت ساختاری به شمار میآید.
همان طور که «لِمرت»^[۸۴] در نظریه خود از « انحراف ثانویه » خاطر نشان میکند، القابی که به افراد مورد اَنگ داده میشود هر چند ممکن است ابتدا در شخصیت و رفتار فرد مؤثر نباشد، ولی به مرور زمان وقتی به طور مکرر به شخصی لقب خاصی داده می شود. وی نقشی را که این لقب توصیفگر آن است به خود می گیرد. او میگوید این انحراف ثانویه است و از نظر ساختاری خشونت محسوب است، زیرا هویت خود را با توجه به اصول و ادراکات رفتاری دیگر تعریف میکند. ^[۸۵]
در مورد اثر منفی برچسب زنی، جرمشناسان، «وایت»^[۸۶] و «هانیز»^[۸۷] از دانشگاه ملبورن انگلیس میگویند: « اگر به فردی به طور رسمی اَنگ «منحرف» ، «متخلف» و «مجرم» زده شود، نتیجه این امر آن است که فرد مورد اَنگ، حسب مورد به رفتاری روی خواهد آورد که در خور آن ننگ است.^[۸۸] به عبارت دیگر وقتی به مردی اَنگ زده میشود. از این پس، وی سعی در انطباق و هماهنگ کردن اعمال و رفتار خود با آن برچسب نموده و به آسانی برای ارتکاب تخلفات و جرایم شدیدتر وسوسه میشود. جامعه باید این هزینه سنگین را قبل از جرمانگاری و ممنوع کردن هر عملی به ویژه جرایم و تخلفات ناچیز در نظر داشته باشد تا در پرتو آن از بروز و تشدید خشونت جلوگیری شود.
خشونت شخصی (مستقیم یا رفتاری) عبارت از آن نوع خشونتی است که در رفتار و اعمال فرد یا گروهی خاص ظهور پیدا میکند.
زور گویی، زیاده طلبی، خودخواهی، جاه طلبی، حرص و آز، حسد، ترجیح منافع شخصی بر منافع عمومی و دیگران، فریادهای نابهنجار، بدگویی ها، انتقام ها، ممانعت افراد از ادامه کار و نهایتاً قانون ستیزی و بزهکاری همگی نمونه هایی از خشونت شخصی یا رفتاری است که در نتیجه ی آن اختلافات و تعدیّات افراد نسبت به یکدیگر تظاهر و ادامه زندگی را با مشکل مواجه می نماید. خشونت شخصی در حقیقت تجلّی منفی غرایز بشری است. عواملی که باعث بروز این غرایز می شوند متفاوت است و ژنتیک ، خانواده، محیط ، مدرسه، محرومیت، نوع تعلیم و تربیت ، رسانه های گروهی و جمعی مانند مشاهده ی فیلمهای خشن، هر یک به نوبه خود ممکن است نقش مؤثری در بروز و ظهور غرایز مذبور داشته باشد. این نوع خشونت در حقوق کیفری و جرم شناسی تحت عنوان جرم قانونی و یا رفتارهای ضد اجتماعی مطرح می گردد، که با توجه به آمار منتشره در اکثر کشورها، در حال افزایش بوده و باعث دل نگرانی شده است.
بند دوم: خشونت قانونی و خشونت غیرقانونی
انسان، موجودی است که به هر حال زندگی اجتماعی را بر زندگی فردی ترجیح داده است. حال چنین گزینشی از روی اضطرار بوده یا از روی اختیار و این که انسان با لذّت، مدنی است و یا عقل او زندگی اجتماعی را ترجیح می دهد، چندان مهم نیست. به طور قطع زندگی در اجتماع، برای انسان منافعی داشته که مزایای آن در زندگی فردی یافت نمی شود.
در این میان همواره عده ای وجود دارند که در صدد بهره برداری بدون زحمت، از منافع دیگران هستند و عملاً حق آنها را تضییع می کنند. از طرف دیگر، در روابط و مناسبات انسانی به دلیل محدودیت هایی که در صحنه اجتماعی پیدا می شود، یک سری تعارضات و تزاحمات به وجود میآید که از نظر تاریخی انسان برای رفع این گونه تعارضات اجتناب ناپذیر به قوانین روی آورده است.^[۸۹] مسلماً دستیابی به زندگی اجتماعی سعادتمند تنها در صورتی محقق می شود که افراد از این قوانین که مبتنی بر عدالت است، پیروی کنند.
گاه وضع این قوانین و ضمانت اجرای آن ممکن است در قالب کیفر موجه و منشاء خشونت باشد که از آن به خشونت قانونی یاد می کنیم. البته این نوع خشونت و سختگیری قانونی غیر از خشونت از سرِ طغیان و خشونت خود سرانه و غیرقانونی است. زیرا اگرکیفر نباشد نظم اجتماعی پدید نمی آید و حقوق آحاد مردم و جوامع انسانی تضییع می گردد. در حالی که خشونت از سرِ طغیان جامعه را به هرج و مرج می کشاند. عمده ترین ویژگی و خصلت مدنی جامعه انسانی درقبال تجمع گله وار حیوانی و بَدَوی، قانون پذیری است.
بدیهی است که خشونت خودسر و از سر طغیان و گردنکشی، نه مجاز (قانونی) است و نه مشروع.
خداوند در آیه ۲۳۷ سوره بقره می فرماید: و مَن یَتَعَّدَ حُدُود الله فَاولئک هم الظّالِمون» بدون تردید، با توجه به شمول لفظ « مَن » به هر کس، این آیه به خشونت قانونی غیر عادلانهی قانونگذار نیز تسرّی دارد و نمی توان آن را منحصر به خشونت های غیر قانونی افراد دانست. مسلماً چنان که گفتهاند^[۹۰] حکومت قانون به هزار دلیل از بیقانونی بهتر است. ولی، وجود قانون به تنهایی ضامن عدم خشونت نیست. چون وقتی خشونت در خود قانون ثبت می شود، میتوان هر درجه از خشونت را بر مبنای قانون اِعمال کرد. از زمانی که قانون در تمدن بشر وارد شده است، هدفش آن بوده است که منافع «طبقهی فایق را محفوظ نگه دارد، و این خود به خود نمی توانسته است به زیان انبوه مردم دیگر تمام نشود. به تعبیر دیگر قوانین یک کشور، گرایش های مسلّط زمان را در خود منعکس می کند. فیالمثل قانون حمورابی، روحیه ی سوداگری جامعهی بابِل را در خود گنجانده بود و بسیار دقیق از تمکّن متکفّان دفاع می نمود. حتی بر حسب این قانون نوعی بیمهی اموال وجود داشت که اگر خانهای را دزد میزد و دستگاه انتظامی نمیتوانست دزد را پیدا کند، حکومت ناگزیر بود که تاوان آن را بپردازد.^[۹۱] اکنون در بخشی از جهان که جامعهی تولید و مصرف ایجاد شده است. «صاحب صنعت» طبقهی فایق است. صنعت در مفهوم وسیع خود، علاوه بر کارخانه و معدن، سایر فعالیتهای خشونتزای زندگی مدرن انسانی را نیز در برگرفته است.
قانون گذار زمانی میتواند اَعمال و اقداماتی را منع کند که به حال جامعه زیانبخش باشد وگرنه حق ندارد هر چه را که نخواست و میل نداشت به صورت قواعد نهی کنندهی عام به در آورده، اجرای آن را توسط قوهی مجریه امر کند. ^[۹۲]
یکی از معروفترین نمونه های تاریخی خشونت قانونی، تفتیش عقاید در اروپاست که ابتدا بر ضد یهودیان و مسلمانان اسپانیا پس از سقوط اندلس و بعدها بر ضد پروتستانها در اسپانیا و سایر کشورهای اروپایی صورت گرفت و به موجب آن شکنجههای هولناک برای اجبار متهم به ابراز عقایدش و سپس افکار همان عقاید و آرا ـ طبق قانون ـ اِعمال میشده است۰.
دراکثر جوامع کاربرد رسمی خشونت قانونی در انحصار دولت و نهادهایی است که قانون این توانایی را به آنان داده است. مانند پلیس که نوعاً و به اتکّای قانون برای برقراری نظم، لزوماً از این نوع خشونت استفاده می کند. حتی در مردم سالارترین جوامع لااقل خشونت در قالب مجازات دیده می شود که با توجه به واقعیات حقوق کیفری، عدول از آن اجتناب ناپذیر است. میتوان گفت این نوع خشونت فقط در صورتی مفید، عادلانه و مشروع است که علاوه بر رعایت کرامت انسانی، از اصول و ضوابطی که برای وضع و اجرای این قوانین مطرح است، تبعیت کند. بنابراین، به منظور تقلیل خشونت های قانونی اجتناب ناپذیر و عادلانه کردن مجازات و بالا بردن مشروعیت اجتماعی آن، بر قانون گذار و متولیان و مجریان نظام عدالت کیفری فرض است که در مقام قوانین کیفری و تعیین و اعمال و اجرای مجازات از اصول و منزلتهای حقوق کیفری پیروی نمایند.
بند سوم: خشونت مشروع و خشونت غیر مشروع
اگر چه طبع بشر از خشونت بیزار و به مدارا و عطوفت متمایل است، ولی آیا عقل از هر نوع خشونتی منزجه است و به عبارتی هر نوع تسامعی محبوب عقل است؟ آیا در مقام تطبیق این مفاهیم، معیار روشنی که مانع از تداخل مفاهیم و بروز چالشهای گوناگون در زمینهی مفهوم خشونت شود، وجود دارد یا خیر؟
اصولاً نباید با یکسویهنگری به پدیده ها در مقام نفی یا اثبات آنها برآمد، چه تحلیل درست هر پدیده مستلزم تحقیق در زوایای گوناگون آن است. خشونت نیز از جمله آن پدیدههاست که برای شناخت آن باید همزمان مثبت و منفی آن را کالبد شکافی و بررسی کرد، بنابراین قبول یا ردّ کلیّت خشونت ناشی از عدم فهم کامل این پدیده است.
خشونت دارای اعتبار نسبی است، حتی ستایشگران خشونت به این واقعیت انکارناپذیر استناد میکنند که در سرای طبیعت، آفرینش و انهدام دو روی یک سکه در فرایند طبیعی هستند و بدین سان ممکن است همان طور که در جهان جانوان، تنازع بقا و کشتن موجودات دیگر، لازمهی حیات به نظر برسد، خشونتگری جمعی نیز برای امکان پذیر ساختن زندگی نوع بشر شرطی طبیعی تلقی گردد.^[۹۳] در نتیجه مشروعیت خشونت منوط به مبدا و منشأ آن و همچنین هدف و روش و عنوانی است که در هر موقعیت بر آن صدق میکند. لذا باید گفت که اصل بر نامشروع بودن خشونت است، مگر جواز عقلی و شرعی بر ضرورت ارتکاب آن موجود باشد یا به ویژه اینکه در گذر ایام و پیدایش جریانهای متضاد فرهنگی و سیاسی، شماری از واژهها دارای محتوی و مفاهیم ویژه میشوند. مقولهی خشونت نیز در روزگار ما بار سیاسی یافته و به معنای اِعمال قدرت غیر اصلاحی، حکومت ورزیِ صرفاً با تکیه بر اسلحه، ایجاد رعب و وحشت، سرکوبی بیرحمانه منتقدان سیاسی، مجازاتهای بیملاک و طاقتفرسا تلقی شده است. ناگفته پیداست که خشونت به این معنا، غیر منطقی و نامشروع است.^[۹۴] پس باید دید که معیار تعیین خشونت مشروع و نامشروع کدام است؟
یکی از صاحب نظران، دور یا نزدیک بودن غایت خشونت را معیار تمییز خشونت مشروع از نامشروع می داند. او معتقد است که: « غایتی که برای خشونت قصد می شود هر چه در آینده ی دورتر قرار بگیرد، توجیه خشونت کمتر پذیرفتنی است. هیچ کس دربارهی استفاده از خشونت برای دفاع از قفس به خود تردید راه نمی دهد، زیرا خطر نه تنها روشن بلکه اکنون موجود است و فاصله ای میان وسیله و غایتی که باید آن وسیله را توجیه کند، حایل نیست.
افزون بر این خشونت به سبب ماهیت « ابزاری » آن تا جایی معقول است که برای رسیدن به غایتی که باید استفاده از خشونت را توجیه کند، مؤثر باشد. چون هنگامی که عملی را آغاز میکنیم هرگز به یقین، نتایج نهایی آن را نمیدانیم. بنابراین خشونت تنها به شرطی معقول است که در تعقیب هدفهای کوتاه مدت به کار برود. ^[۹۵]
در هر کشور واجد حاکمیت قانونی، استفاده قانونی ازخشونت در انحصار دولت است. با این حال، انحصار خشونت به نفع دولت نمیتواند بودن حد و مرز باشد. این موضوع در جوامع مردمسالار، راحت تر از دولتهای استبدادی قابل تشخیص است. میتوان چنین تصور کرد، وقتی که دولت خشونت را به نفع خود رسمی میکند، خشونت دولتی جای کاربرد مشروع خشونت را میگیرد. در این صورت، تعیین مرز بین بزهکاری و نظم اجتماعی دشوار میشود و بیم آن میرود که نظم اجتماعی اشکال خشنی به خود گرفته و در نتیجه خود تبدیل به نظم مجرمانه [ خشونتآمیز] می گردد. ^[۹۶]
هر چه در قانون ثبت شد و لباس قانون پوشید نمیتواند لزوماً «مشروع» نیز باشد. قوانین مبتنی بر تبعیض نژادی^[۹۷] از آن جمله است.
زیرا، با جدا کردن شهروندان از یکدیگر، موجب سلب بعضی از حقوق مدنی و سیاسی از برخی شهروندان و در نتیجه بروز خشونت میشوند. این گونه قوانین و مقررات را در عین « قانون» بودن، به هیچ وجه، نمی توان « مشروع » تلقی کرد و یا قراردادهای کاپیتولاسیون^[۹۸] که «قانون» به معنای عام هستند ولی از مشروعیت برخوردار نیستند. خشونت ناشی از این قبیل قوانین و مقررات را میتوان «خشونت قانونی نامشروع»^[۹۹] دانست.

احتمال غیر نشت سریع، ، بصورت زیر تعریف می‎شود:
کسری از نوترون‎ها که طی فرایند کند شدگی به بیرون راکتور نشت نمی‎کنند.
تعداد نوترون‎های که کند می‎شوند و حرارتی می‎شوند بصورت است.
از آنجا که فرایند کند شدگی کامل است و نوترون‎ها حرارتی شده اند آنها در راکتور پخش خواهند شد تا اینکه جذب شوند یا به بیرون نشت کنند. تنها کسری از نوترون‎ها جذب در سوخت می‎شوند، و برخی از نوترون‎ها در کند کننده، خنک کننده یا مواد ساختاری قلب گیر اندازی می‎شوند. احتمال غیر نشت حرارتی، ، بصورت زیر تعریف می‎شود:
کسر از نوترون‎های حرارتی که به بیرون از راکتور نشت نمی‎کنند.
ضریب سودمندی حرارتی، ، بصورت زیر تعریف می‎شود:
کسری از نوترون‎ها حرارتی جذب شده در راکتور که در سوخت جذب می‎شوند. بدیهی است که تعداد نوترون‎هایی که در سوخت جذب، است. همه این نوترون‎ها باعث شکافت نمی‎شوند، در واقع در اورانیوم طبیعی محاسبات ما بر این دلالت دارد که در حدود ۵۵ درصد از نوترون‎های حرارتی جذب شده در سوخت باعث شکافت می‎شود. این کمیت، تعداد متوسط نوترون‎های شکافت حاصل از هر نوترون جذب شده در سوخت با نشانه اتا مشخص می‎شود.
نهایتا، در شروع چرخه(نسل) دوم تعداد نوترون شکافت از نوترون شکافت در شروع چرخه اول تولید می‎شود. با توجه به تعریف ضریب تکثیر، که بیشتر برای یک راکتور محدود ضریب تکثیر مؤثر، ، نامیده می‎شود، می‎توان بصورت زیر نوشت:

همچنین ضریب تکثیر برای یک راکتور بی نهایت بزرگ از آنجا که نوترون‎ها از راکتور نشت نمی‎کنند بصورت بصورت زیر است:
۲-۲-۳- دسته بندی انواع راکتور‎ها
می‎توان راکتور‎های هسته ای را که امروزه در دنیا در حال گسترش اند به انواع مختلفی خلاصه کرد. دسته بندی راکتور‎ها مطابق با انتخاب سوخت و دیگر مواد ساختاری، شامل کند کننده است. یکی از انواع دسته بندی راکتور‎های هسته ای که امروزه در دنیا در حال گسترش اند در جدول ۲-۳ نشان داده شده است[۱].
جدول ۲-۳ انواع راکتور های اصلی