۱۹٫۲۰٫c axvafnō. ahi.
۱۹٫۲۰٫d abaŋhō. tūm.
۱۹٫۲۰٫e yō. ahurō. mazdā̊:
” پرسید زرتشت اهورامزدا را : ای از همه چیز آگاه ، ای اهورامزدای بی خوراک و بی بنگ ( بدون مستی ، بدون بی هوشی ) تو که اهورامزدایی … (همان ،۹۶۵) . در یشت ۱۳ بند ۱۲۴: ۱۳٫۱۲۴. pouru.baṇŋhahe.1 zaoṣ̌ahe.2 aṣ̌aonō. frauuaṣ̌īm. yazamaide ” فروهر پاکدین پئورو بنگهه ( دارنده ی بنگ بسیار )را می ستائیم “(بویس،۳۳،۱۹۸۴) . vohu – baŋha - در دین یشت همان ماده ی سکر آوری است که هووی از همسرش ،زرتشت تقاضا می کند تا به او توان درست اندیشی ، درست گفتاری و درست رفتاری را در برابر دین بدهد . اما در فرگرد ۱۵ این مخدر نیک ابزاری اهریمنی برای سقط جنین می شود که در کیش زرتشتی مذموم و نکوهیده شده است. در فرگرد ۱۹ به اهورامزدا صفت بی بنگی داده شده است ، چراکه او همیشه آگاه و همیشه هوشیار است و به طور غیر مستقیم این صفت دلالت بر حالت تخدیری و سکر آور بودن بنگ دارد . در یشت ۱۳ نام pouru . baŋha - باز دلالت برجنبه ی نیک این مخدر دارد . نیبرگ واژه ی mang - را مشتق از واژه ی اوستایی baŋha - و ودایی bangha – می داند (نیبرگ ،۱۲۵:۱۹۶۴) . ” در متون پهلوی از بنگ یا منگ یاد شده است . در بهمن یشت بند ۵ آمده است که گشتاسب از زرتشت تقاضا می کند که جایگاه وی را در بهشت به او نشان دهد . زرتشت نیز به او منگ می دهد . پس از نوشیدن منگ می دهد .پس از نوشیدن منگ او در حالت خلسه جایگاهش را در بهشت می بیند . به همین دلیل آن را منگ یا بنگ گشتاسپی هم نامیده اند (چرتی،۱۷:۱۹۹۵) . در ارداویراف نامه سرگذشت ارداویراف و می و منگ نوشیدن وی ، برای دیدن عالم غیب به تفصیل آمده است : pas ōy wirāz

čiyōn-iš ān saxwan ašnūd abar ō pāy ēstād
ud dast pad kaš kard ud guft kū agar-itān sahēd
ēg-im a-kāmagōmand mang ma dahēd… ud pas ōy
wirāz pēš ī māzdēsnān dast pad kaš kard ud ō
awēšān guft kū dastwarīh ast tā ruwānī/gān
yazam ud xwarišn xwaram ud handarz kunam
pas may ud mang be dahēd dastwarān framūd
kū ham-gōnag kun pas awēšān dēn-dastwarān
andar mān ī mēnōg gyāg-ē ī sīh gām pad ān ī xūb wizīd …
” پس ویراف چون سخن را شنود ، برپای ایستاد و دست برکش کرد و گفت که : اگر شما را پسند افتد ، پس بی میل من ، مرا منگ مدهید تا شما مزدسینان نیزه افکنید … پس ویراف پیش مزدسینان دست به کش کرد و بدیشان گفت که … می و منگ بدهید . دستوران دیس می و منگ گشتاسبی را در سه جام زرین پر کردند… و به ویراف دادند . او آن می و منگ را بخورد و با طهارت باژ بگفت و به بستر بخفت … ” (ژینیو،۴۵:۱۳۷۲) . در زراتشت نامه در اولین سالهای پیامبریش به بلخ به بارگاه گشتاسب می رود سپس در مناظره و مباحثه با حکیمان پیروز شده ودر نتیجه گشتاسب به دین زرتشت ایمان می آورد . گشتاسب چهار تقاضا از زرتشت می نماید تا زرتشت برآورده شدن آنها را از یزدان بخواهد . سه خواسته ی گشتاسب درباره ی اسفندیار ، پشوتن و جاماسب بود و آخرین خواسته دیدار جایگاه گشتاسب در بهشت است . زرتشت به گشتاسب می نوشاند ، او سه روز در خواب به سر می برد و در نهایت جایگاه خویش را در مینو دید (بهرام پژدو،۱۳۳۸ : ۷۷-۷۹). در گزیده های زادسپرم فصل ۲ بند ۹ منگ حافظ گاو یکتا آفریده از گزند اهریمن است : ” … ohrmazd mang , ī bang iz xwānīhē , pad xwardan dād ud pēš čašm be mušt , kū tā – š az zanišn ud bazag , a-šādīh kam bawēd …” ” … اورمزد منگ را که بنگ نیز خوانده شود ، برای خوردن به گاو داد و پیش چشم او نیز بمالید تا او را (گاو را ) از نابودی و بزه و ناشادی کم باشد …” (راشد محصل،۳۷:۱۳۶۶). بعد از کشته شدن گاو نخستین از تن او گیاهان دارویی و غلات در زمین می رویند در گزیده های زادسپرم فصل ۳ بند ۴۶آمده است : ” az ān ī- iz gōwēd kū az xōn kōdak – may ,čiyon may xwad xōn ast . ast ī urwarīg ō drust –čihrīh ī xōn ayārtar ” . ” آن نیز گوید که : از خون کودک می (=نبید ، شراب ) چون می خورد ، خون است که از دیگر داروهای گیاهی برای درست چهری (= سلامت ) خون مددگارتر است” (راشد محصل،۴۷:۱۳۶۶) . راشد محصل می گوید kōdak – may – در بندهش به صورت ” kōdak raz” آمده است و عبارت ka may aziš kunēnd که می از آن سازند ، در بندهش هم به معنای می و هم نهال تازه رسته است در حالیکه در گزیده های زادسپرم به معنای شراب و نبید است (همان :۲۸۰) . در متن پهلوی بزرگداشت سور آفرین بند ۱۹ و ۲۰، خرمی ، به سبب خوردن شیر و می حاصل می شود : bê man soxan vêš abâyed guftan pêš ašmâ vehân, kû sagr ham
az xvarišn, ud purr ham az may, ud huram ham az râmišn. bê, ašmâ
vehân, stâyišn î yazdân ud âfrîn î vehân bavandag guftan nê šâyam.
ašmâ vehân <î> êdar mad êsted harv cê vehdar dâned guft gôbed. (20)
cê an frahangîgdar; cê man xrad nihang; ud may abêr xvârd êsted.
” اما من پیش شما بهان ، سخن بیش (تر) می باید گفتن (زیرا) که سیرم از خورش و پرم از می و خرمم از رامش . (اما) به شما بهان ستایش ایزدان و آفرین بهان به کمال گفتن نشاید … بند ۲۰ :چه من (از) هر چه (ممکن است) فرح تر (ام) ، چه من (بیش از اندازه) آرد و شیر و می خورده ام … “(عریان،۱۵۷:۱۳۸۲). مزدا پور با استناد به نیرنگستان فصل ۱۰ بند ۵ : “may šāyēd hur ud “styk” šāyēd ,ka andak trušag ā šāyēd ,ka – š āb padiš ā šāyēd , “sik” nē šāyēd ” ” می شاید (= جایز است ) هور و سیکی شاید . اگر اندک ترش [باشد] ، پس شاید، اگر آب بدان [کرده باشند ] ، پس شاید ؛سرکه نشاید “. در تعریف sik می گوید: “سیک باید نوشابه ایی الکلی در رده ی ” هور و می ” باشد . در فرهنگ معین نوشابه ی الکلی چنین تعریف شده است : ” شراب ثلثان شده ، باده ایی که به سبب جوشش دو سوم آن بخار شده و۳/۲۱ آن باقی مانده باشد” ؛ هنوز سیک در زبان دری زرتشتی به معنای نوشابه ی الکلی عرق به کار می رود . وی بخش نخستین این واژه را از صورت فارسی باستان ϴray – به معنای سه گرفته ، و آن را احتمالا بازمانده ی واژه ی دیگری مثل “tap-” به معنای تابیدن و گرم کردن یا tav- ” ” فرض کرده است . و بند ۵ فصل۱۰ نیرنگستان را چنین تصحیح می کند : may šāyēd ud hur – iz ē šāyēd “stwkyk ” / seyak / gīg čak می شاید و هور نیز ،[و] شاید(= جایز است ) سیکی مقطر دراین قرائت وی واژه ی čak - را به اعتبار چکیدن و تقطیر شدن اینچنین خوانده است “(مزداپور ، ۴۵۶،۴۵۴،۱۳۸۴) . در درخت آسوریک بند۲۶ : ān-iž mardōmag   kē-š nēst may ud nān  آن مردم نیز کش[ﺎ]ن نیست می و نان hawiž mardumag kē – š nēst may ud nān (نوابی،۵۳:۱۳۴۶). ودر بند ۹۵:  pēš-pārag až man karēnd   anōšag-xwar-mān پشپاره از من کنند به [خوردن] آبجو و هور و مانند آن wašk- : هنینگ آن را آب جو می داند .به این دلیل که از مشروبات سخن گفته شده است ، پشپاره را نمی توان به گمان برخی نوعی غذا یا حلوا فرض کرد ، بلکه احتمال دارد پشپاره هم نوعی مشروب باشد که از شیر تهیه می شود ( نوابی،۷۵:۱۳۴۶) . در مینوی خرد فصل ۱۵ ، درباره ی آداب می خوردن چنین گفته شده است : cē ōy ī nēk-gōhr mard ka may xvāred, ēdōn humānāg cōn jāmag ī zarrēn
ud sēmēn ī andcand vēš abrōzēnend pāktar ud rōšndar baved; 26) چه مرد نیک گوهر چون می خورد ، مانند جام زرین و سیمین است که هرچه بیشتر آن را بیفروزند (= صیقل دهند ) ، پاک تر و روشن تر می شود . ud menišn ud gōbišn ud kunišn frārōndar dāred; 27 ) اندیشه و گفتار [خویش را ] نیک تر می دارد ud andar zan ud frazend ud hamālān
dōsttar ud carbdar ud šīrēndar baved 28) و نسبت به زن و فرزند و همالان (= دوست ،یاران ) دوست تر و چرب تر شود ۳۰) وچون مرد بد گوهر می خورد خویشتن را از اندازه بیشتر اندیشد و پندارد ud abāg hamālān nibard bared, ud cērīh nimāyed, ud afsōs ud riyahrīh kuned; 31) و با همالان نبرد کند و استهزاء کند ud veh mardōm tar kuned 32) و مردمان نیک را تحقیر کند … ۳۵) و آشتی را ببرد و قهر آورد ud āštīh bē bared, ud anāštīh andar āvared. در مینوی خرد بر اعتدال در خوردن می تاکید شده است : cē xvarišn gugāred 38) چه غذا را گوارد ( هضم کند ud ātaš abrōzed; 39) آتش [بدن را] بیفروزد <xrad> ud uš ud vīr ud tōhm ud xūn abzāyed; 40) وهوش و حافظه و تخم و خون را بیفزاید ud bēš spōzed 41) و رنج را دور کند ud gōnag abrōzed 42) و گونه را (= رنگ چهره ) برافروزد ud tis ī framušt āyād kuned; 43) و چیز فراموش شده را به یاد می آورد ud vehīh ped menišn gāh gīred; 44) و نیکی در اندیشه جای گیرد ud vēnišn ī cašm, ud ašnavišn ī gōš, ud guftārīh ī uzvān abzāyed;

خردمندوهمکاران(۱۳۹۱)

بررسی رابطه بین مهارتهای مدیریتی مدیران شعب بانک کشاورزی استان اصفهان بامیزان کارآیی شعب

براساس نتایج این پژوهش بین عملکرد شعب ومهارتهای مدیریتی رابطه معناداری وجوددارد.نتایج نشان داد که درزمینه مهارتهای مدیریتی باتوجه به سطح تحصیلات وسوابق خدمت ،تفاوتی میان نظرات افرادنمونه وجودنداشت ولی باتوجه به محل خدمت تفاوت هایی مشاهده شد:مدیران شعب درجه اول ،مهارتهای ادراکی بیشتری ومدیران شعب درجه چهارمهارت سیاسی بیشتری داشتند

نمازی وهمکاران(۱۳۹۱)

بررسی رابطه بین شاخص راهبری شرکتی وبازده حقوق صاحبان سهام

نتایج پژوهش حاکی از آن است با وجود آنکه شرکت های عضو نمونه بطور متوسط ۶۱%از معیارهای موجود در آیین نامه راهبری شرکتی ایران را رعایت کرده اند ولی هیچگونه رابطه معناداری بین شاخص راهبری شرکتی وبازده حقوق صاحبان سهام وجود ندارد.

صحت وهمکاران(۱۳۹۰)

رابطه بازده دارائیها،بازده حقوق صاحبان سهام و ارزش افزوده اقتصادی درصنعت بیمه بررسی شده است.

یافته های تحقیق نشان میدهندکه میان بازده داراییهاوبازده حقوق صاحبان سهام باحاشیه ارزش افزوده اقتصادی درصنعت بیمه رابطه نسبتاًقوی ومستقیمی برقراراست.البته این ارتباط درموردبازده حقوق صاحبان سهام بیشتر میباشد. همچنین جهت مشخص شدن ابعادبیشتری ازرابطه معیارهای سنتی مورداشاره بامعیارارزش افزوده اقتصادی،ارتباط بازده داراییهاوبازده حقوق صاحبان سهام نیز با"نسبت سودعملیاتی پس ازکسرمالیات به مبلغ هزینه سرمایه” نیزبررسی گردیدکه نتایج آن نیزحاکی ازوجودارتباط مستقیم میان بازده داراییهاوبازده حقوق صاحبان سهام بااین نسبت است.

قلی زاده وهمکاران(۱۳۸۹)

نقش بکارگیری مهارتهای مدیریتی در ارتقای سطح مشارکت اجتماعی دانش آموزان می باشد.

نتایج این پژوهش نشان داد میانگین مشارکت اجتماعی دانش آموزان برحسب میزان به کارگیری مهارتهای مدیریت تنوع فرهنگی تفاوت معناداری داشت وبا افزایش مهارتهای مدیریت تنوع فرهنگی مدیران ،میزان مشارکت اجتماعی دانش آموزان نیز ارتقا یافته بود. میانگین مشارکت اجتماعی دانش آموزان برحسب میزان به کارگیری مهارتهای مدیریت تنوع دینی-مذهبی وبرحسب میزان به کارگیری مهارتهای مدیریت تنوع قومی –نژادی نیز متفاوت ومعنادار بود..

هاشمی وهمکاران(۱۳۸۹)

تاثیر افزایش تدریجی اهرم مالی ،میزان جریان نقدی آزاد ورشد شرکت برمدیریت سود

نتایج نشان می دهد که میزان مدیریت سود در شرکت هایی که همواره درجه اهرم مالی زیادی دارند با شرکت هایی که به تدریج در گیر افزایش اهرم مالی می شوند تفاوت معناداری ندارد جریان نقدی آزاد ورشد شرکت ،عواملی تاثیر گذار در میران رفتارهای فرصت طلبانه مدیران هستند که درمیزان مدیریت سود تاثیر گذار بوده است.

اخلاقی وهمکاران(۱۳۸۹)

تاثیر اهرم مالی ،سیاست تقسیم سود و سود آوری برارزش آتی شرکت های پذیرفته شده دربورس

نتایج بدست آمده نشان می دهد که اهرم مالی ،سیاست تقسیم سود و سود آوری تاثیر مثبت ومعناداری برارزش آتی شرکت دارند واحتمال افزایش ارزش شرکت با بالا رفتن نسبت های فوق بیشتر می شود.

مهدوی وهمکاران(۱۳۸۹)

شناسایی رویکردهای تصمیمگیری اخلاقی مدیران مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران

نتایج آزمون فرضیه ها نشان داد که مدیران مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران،به رویکردهای تصمیم گیری اخلاقی ،منفعت گرایی ،مذهبی و وظیفه شناسی معتقد هستند؛اما رویکردهای تصمیم گیری اخلاقی تفسیری ،غیر اخلاقی وعمل گرایی را باور ندارند.همچنین به جز تاثیر متغیر سن بر رویکرد مذهبی ،سایر عوامل مفروض که انتظار می رفت رویکردهای تصمیم گیری اخلاقی مورد بررسی را تحت تاثیر قرار دهد از نظر آماری معنادار نبود.

نوروش وهمکاران(۱۳۸۹)

بررسی تاثیر اهرم مالی بر سرمایه گذاری در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد

نتایج به دست آمده نشان میدهدکه رابطه منفی ومعنی داربین اهرم وسرمایه گذاری برقراراست. همچنین،نتایج نشان می دهندکه ارتباط اهرم-سرمایه گذاری برای شرکت هایی بافرصت رشدکمتر،قویترازشرکتهایی بافرصت رشدبیشتر اس. برای این منظور،متغیرهابااستفاده ازمتوسط صنعت تعدیل شده اند.

ملاحسینی وهمکاران(۱۳۸۹)

رابطه توان مدیران وعملکرد توانایی مصرف کارکنان کرمان

نتایج نشان میدهدکه متغیرهای تجربه ومرتبط بودن تحصیلات بارشته کاری رابطه مثبت ومعناداری باعملکردتعاونی مصرف دارندبین سطح تحصیلات مدیروعملکردرابطه ای وجودندارد.

ایزدی نیا(۱۳۸۸)

بررسی رابطه اهرم مالی ونقد شوندگی دارایی ها در بورس اوراق بهادارتهران

نتایج پژوهش بیانگر رابطه مثبت وبدون معنی بین نقد شوندگی دارایی ها واهرم مالی در سطح اطمینان ۹۵درصدمی باشد.باتوجه به نتایج بدست آمده تنها متغیر های اثر گذار بر اهرم مالی شرکت ها
؛سود آوری واندازه شرکت است.بنابراین سرمایه گذاران بایستی در تصمیمات سرمایه گذاری خود به این معیارها به عنوان عوامل تعیین کننده ساختارسرمایه شرکتها توجه داشته باشند

۴- حفره سازی(حباب سازی) ^[۴۳]
۲- ۵- ۶ رنگرزی به کمک امواج مافوق صوت
استفاده از سیستم مافوق صوت در رنگرزی منسوجات می تواند به صورت زیر توضیح داده شود:
وقتی امواج مافوق صوت در سیستم مایع جذب می شوند پدیده ایجاد حباب روی می دهد. ایجاد حباب و متلاشی شدن آن می تواند گازهای گیر افتاده را از مایع یا سطوح خلل وفرج دار منسوجات یا مواد رنگزا آزاد نماید. تاثیر امواج مافوق صوت روی رنگرزی به سه طریق زیر خواهد بود :
۱- انتشار:^[۴۴] شکسته شدن تجمعات مولکولی با وزن بالا که باعث انتشار یکنواخت مواد در سطح حمام کالا می شود.
۲- دفع گازها:^[۴۵] رها شدن گازهای گیر افتاده یا مولکول های هوا از سطوح خلل و فرج دار لیف به مایع و حباب های آزاد شده.
۳- نفوذ :^[۴۶] تسریع بخشیدن به نرخ نفوذ رنگ به داخل لیف با رخنه به داخل لایه محافظ لیف و تسریع در بر هم کنش بین رنگ و لیف.
۲- ۵- ۶- ۱ مکانیزم نفوذ
نفوذ رنگ به داخل لیف در محدوده امواج مافوق صوت افزایش می یابد. سرعت نفوذ رنگ به داخل لیف بسته به سایز مولکول رنگ و حالت فیزیکی لیف دارد، به عنوان مثال، هرچه مولکول رنگ کوچکتر و تورم لیف بیشتر باشد، تحرک مولکول های رنگ بیشتر و مولکول ها سریعتر می توانند به داخل لیف نفوذ نمایند.
تاثیرات انتشار و دفع گازها بافعالیت مکانیکی فرایند تخریب حباب افزایش می یابد. در حالی که تأثیر عملیات نفوذ ناشی از فعالیت مکانیکی و حرارت سطح لیف خواهد بود. وقتی رنگزا قابل حل در آب باشد.، فرایند مافوق صوت بیشتر از نقش یک تحریک کننده مکانیکی عمل می نماید، در حالی که برای پیگمنت ها، که در آب قابل حل نیستند، نقش اولتر اسوند انتشار پیگمنت ها (جلوگیری از تجمع ) و نفوذ آنها خواهد بود که این امر با روش های مرسوم قابل دستیابی نیست . نتایج رنگرزی متأثر از فرکانس تابش امواج مافوق صوت استفاده شده خواهد بود. پرتو افکنی در فرکانس های خیلی پایین در محدوده cps 50 تا۱۰۰ تاثیر چندانی ایجاد نخواهد کرد. فرکانس های در محدوده بین ۲۲ تا ۱۷۵ کیلو هرتز بیشترین تأثیر ها را در آزمایشات نشان داده است و بیشترین تأثیر برای ابریشم، پشم و نایلون گزارش شده است.

فاکتور دیگری که می تواند بر نفوذ رنگ بداخل لیف تأثیر گذارد کیفیت فعالیت آن می باشد. رنگ به داخل منافذ لیف نفوذ می کند، که قبل از آن پر از آب بوده و همزمان مولکول رنگ توسط ماکرو مولکول های مجاور نیز به خود جذب می شود. بدلیل این جذب فقط یک بخش کوچکی از رنگ می تواند به صورت آزادانه بداخل لیف (منافذ ) وارد شود. مولکول های رنگ بیشترین زمان خود را به حرکت (ارتعاش) داخل و خارج شدن به منافذ می گذرانند قبل از اینکه روی سطح لیف جذب گردند. به دلیل همزمان بودن جذب سطحی و نفوذ، با کاهش نرخ جذب سطحی نفوذ نیز کاهش می یابد. هرچند بدلیل نیروی حباب زایی زیاد در محدوده امواج مافوق صوت مولکول های رنگ به سطح الیاف با سرعت سریع تر وارد می گردند چرا که آنها انرژی جنبشی بیشتری را دریافت می کنند. رنگ می بایست برای نفوذ در حالت فعال شده باشد. این حالت با انرژی امواج مافوق صوت حاصل می شود بدین صورت که مولکول های مرتعش با انرژی بحرانی^[۴۷] مورد نیاز برای شکستن تعادل ایستای^[۴۸] مجهز گردیده و در نتیجه اقدام به نفوذ می نمایند.
فشار تابش امواج مافوق صوت روی سطح لیف فاکتور دیگر است، که بر روی پروسه نفوذ تأثیر دارد. بر روی ساختار کریستالی لیف حالت نرم شدگی ایجاد می گردد که هر چند زود گذر است اما اهمیت زیادی در افزایش سرعت نفوذ دارد. بنابراین، آزمایشات نشان می دهد که با حضور تابش امواج مافوق صوت جذب سطحی در درجه حرارت کمتر صورت می پذیرد (در مقایسه با عدم حضور تابش امواج مافوق صوت).
۲- ۵- ۷ تجهیزات مورد نیاز برای ایجاد تابش امواج مافوق صوت
مبدل و تبدیل کننده^[۴۹] یا حمام شستشو^[۵۰] دو جزء مهم از تجهیزات امواج مافوق صوت هستند. ژنراتور جریان متناوب ۵۰ تا ۶۰ هرتز را به انرژی الکتریکی با فرکانس بالا تبدیل می نماید. این انرژی الکتریکی به یک مبدل انرژی تغذیه گردیده که در نتیجه انرژی مذکور به ارتعاش مکانیکی تبدیل می شود. مبدل انرژی به صورت طولی شروع به ارتعاش نموده و امواج تولید شده را به محیط مایع منتقل می نماید. همانطور که امواج تولید و تکثیر می گردند عملیات ایجاد و متلاشی شدن حباب ها^[۵۱]روی می دهد. ماشین رنگرزی اولیه (آزمایش) برای رنگرزی ممتد نخ و پارچه طراحی گردید . سیستم مذکور مشتمل بر تانک^[۵۲]، سیستم حمل^[۵۳] و ریز پردازنده^[۵۴] برای کنترل فرایند است. تانک مافوق صوت به ابعاد ۶۰×۹۲ سانتیمتر بوده و ظرفیت حدود ۲۰۰ لیتر را دارد. درجه حرارت می تواند تا ۱۰۰ درجه سانتی گراد با کنترل ترمواستاتیک رسانیده شود .
۲- ۵- ۸ رنگرزی به کمک امواج مافوق صوت دارای مزایایی می باشد:
۱- ذخیره انرژی با رنگرزی در درجه حرارت های پایین تر و زمان کمتر.
۲- بهبود محیط زیست با کاهش مصرف مواد شیمیایی کمکی در فرایند .
۳- بهبود فرایند با امکان کنترل شید رنگی .
۴- کاهش تدریجی هزینه فرایند، در نتیجه افزایش رقابت پذیری صنعت “حدادیان تفت،۱۳۸۷".
در تحقیقی که کمل^[۵۵] و همکاران با رنگهای طبیعی بر روی پارچه پنبه با بهره گرفتن از مافوق صوت انجام داده اند، نتایج حاضر اشاره به شرایط مطلوب رنگرزی پارچه پنبه ای در شرایط مافوق صوت و رنگهای طبیعی دارد. همچنین پارچه رنگرزی شده از خواص های ثباتی خوبی برخوردار بودند “Kamel.M.M.et,al.2007″.
۲- ۵- ۹ استخراج با امواج مافوق صوت
همانطور که در قسمت قبل توضیح داده شد توسط امواج مافوق صوت حباب هایی تشکیل می شوند، رشد می کنند و سرانجام متلاشی می شوند و تولید جت های مایع ( جریان های سریع ) با سرعت بالا را می کنند. جت های مایع ضربه شدیدی را به سطح جامد می زنند. همچنین هنگام متلاشی شدن حباب در مرکز آن گرادیان دمایی ایجاد می شود و باعث بالا رفتن دما و در نتیجه افزایش ضریب نفوذ می شود که در نهایت باعث افزایش انتقال جرم می شود. عوامل مکانیکی فراصوت نفوذ بیشتر حلال داخل بافت سلولی ماده را القا می کند و باعث بهبود انتقال جرم می شود. امواج صوتی در استخراج می تواند دیواره های سلولی بیولوژیکی را تخریب کند و آزاد شدن محتویات درونی آن ها را آسان کند. بنابراین تخریب کارآمد سلولی و انتقال جرم مفید به عنوان دو فاکتور اصلی هستند که ما را در جهت استخراج با قدرت امواج صوتی هدایت می کند “Luque Garcia J.L.and Castro.M.D.2003″. با بررسی کردن نمایش های زیر الکترونی^[۵۶] ، دلیل اثرات مکانیکی فراصوت مهیا می شود، که بیشتر تخریب دیواره های سلولی و آزاد شدن محتویات سلول نشان داده می شود. در مقایسه با شیوه های مرسوم، امواج صوتی باعث تخریب دیواره سلولی در یک مدت زمان کوتاه می شود و عصاره گیاهی در طول دیواره سلولی نفوذ می کند. مشخصات گیاهی مثل مقدار رطوبت، اندازه ذره و حلال استفاده شده به منظور بدست آوردن استخراج کارآمد و موثر، مهم هستند. به علاوه فاکتورهای زیادی از اثر امواج صوتی شامل فرکانس، فشار، دما و زمان امواج صوتی نیز وجود دارند “Romdhane,M.,and Gourdon,C,2002″.
فواید و معایب استخراج با امواج مافوق صوت عبارتند از: این استخراج در مقایسه با شیوه های مرسوم ارزان، ساده و کارآمد است. مزیت اصلی استفاده امواج صوتی در استخراج جامد -مایع شامل افزایش بازده استخراج و سینتیک سریع تر است. امواج صوتی می توانند دمای فرایند را کاهش دهند و اجازه استخراج ترکیبات ناپایدار در برابر حرارت را دهند. در مقابل شیوه های جدید استخراج مثلا استخراج با حلال کمک شده با امواج ماکروویو، دستگاه های امواج صوتی ارزان تر و عملیاتش ساده تر است. به علاوه استخراج کمک شده با امواج صوتی، شبیه استخراج سوکسله می تواند با هر حلالی برای استخراج محدوده وسیع متفاوتی از ترکیبات استفاده شود “Kaufmann.B.et,al.2001″.
طی تحقیقی که برای استخراج و رنگرزی پشم با رنگزای طبیعی لاک به کمک امواج مافوق صوت و به روش متداول توسط کمل و همکاران انجام گرفت قدرت رنگی، رنگ استخراج شده از لاک که منشاء طبیعی دارد به کمک امواج مافوق صوت و با روش معمول مقایسه و بررسی شد. نتایج حاصل از استخراج رنگ به کمک امواج مافوق صوت نه تنها دارای قدرت رنگی مؤثرتری نسبت به شرایط معمول می باشد، همچنین در دمای کمتر و زمان کوتاه تر استخراج انجام گرفت. در این آزمایش اثر pH رنگ، غلظت رنگ، قدرت مافوق صوت، زمان رنگرزی و درجه حرارت مورد بررسی قرار گرفت و نتایج با روش معمول مقایسه شد. نتایج حاصل خواص ثباتی خوبی برای پارچه های رنگرزی شده نشان می دهد. ایزوترم جذب رنگ نیز افزایش جذب رنگ در فاز دوم رنگرزی آلتراسونیک (انتشار) را نشان می دهد"Kamel.M.M.et, al.2004″.
در تحقیق دیگری که توسط رستگاری و همکاران بر روی ” رنگرزی پشم با پوست پیاز به عنوان یک رنگ طبیعی با بهره گرفتن از روش مافوق صوت و روش معمول ” را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج حاصل از استخراج رنگ نشان می دهد که مافوق صوت قدرت گرمایشی موثر در عملیات استخراج دارد و استخراج در درجه حرارت کم و زمان کوتاه انجام شد. همچنین اثر مافوق صوت،pH حمام رنگرزی و درجه حرارت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که رنگرزی در شرایط مافوق صوت نسبت به روش معمول دارای قدرت رنگی بیشتر و خواص ثباتی رنگ کالای پشمی خوب بوده است “Rastkari.N.et,al.2008″.
تحقیقی دیگری توسط هاریشس^[۵۷] و همکاران بر روی “بررسی تکنیک های مختلف برای استخراج رنگ طبیعی از پوست انار به کمک امواج مافوق صوت ” انجام شد. در این طرح زمان های متفاوت برای استخراج،pH های مختلف مورد مطالعه قرار گرفتند. سپس رنگرزی بر روی لیف های پشم و پنبه و ابریشم مقایسه شد نتایج نشان داد که تکنیک آلتراسونیک بهره وری را افزایش می دهد. دمای آن برای پشم و پنبه مناسب بوده اما برای ابریشم بازدهی نداشته است. همچنین خواص ثباتی پشم بسیار خوب و خواص پنبه تنها رضایت بخش بود ” Harishc .T.,et.al.2010″.
طی تحقیق دیگری که توسط پرادپ^[۵۸] انجام شد، به کار گیری روش استخراج مافوق صوت برای استخراج رنگینه (یا ماده رنگزا) از انواع کوکب با روش سنتی و استفاده از حلال مقایسه شده است. طبق نتایج بدست آمده مشاهده شد که عصاره گیری به کمک اولتراسونیک کارایی بیشتری در مقایسه با استخراج به روش حلال دارد. همچنین رنگ استخراج شده با FTIR و UV اسپکتروفتومتر مورد مطالعه قرار گرفت. رنگ استخراج شده برای رنگرزی خامه پشم نیز استفاده شد، که معمولا در صنعت فرش مورد استفاده است. ویژگیهای ثبات مناسب خامه های رنگ شده مفید بودن آن را در صنعت نساجی و رنگرزی هماهنگ با محیط زیست به اثبات می رساند “Pradeep.K.M.et,al.2012″.
از مقالات مطالعه شده به نظر می رسد امواج مافوق صوت برای استخراج گیاهان و رنگرزی انواع مختلفی از کالا ها کاربرد دارد. حفره سازی آلتر اسونیک سرعت استخراج و رنگرزی راشتاب بخشیده و برداشت رنگ و قدرت رنگی را افزایش می دهد. در فرایند های رنگرزی با بهره گرفتن از مواد شیمیایی و انرژی حرارتی، میزان انرژی می تواند با بهره گرفتن از انرژی مافوق صوت کاهش یابد. درمیان فرآیندهای مربوط، استفاده از این روش برای رنگرزی بهتر می باشد و امکان کاهش آلودگی پساب وجود دارد.
۲- ۶ معرفی رنگزای روناس و کاربردهای آن
فرانسه: Rouge de tinturiers , Garance tinctoriale , Garance
انگلیسی: Madder
آلمانی:Faerberrote , Faerberroethe , Krapp
ایتالیایی: Garanza , Barba rossa , Arizzari , Robia dei tintori
فارسی: روناس
عربی: فوه^[۵۹] ، فوه الصباغین.
۲- ۶- ۱ تاریخچه ی روناس
ای دولف در کتاب صنایع دستی کهن ایران بیان کرده است: « روناس در ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد در درهﻯ سند در شهر « موهنجودارو » شناخته شده است و از آنجا نخست به خاورمیانه گسترش یافت” ای دولف ،۱۳۸۴". در « تورات» و همچنین نوشته هایی که از قبور فراعنه مصر به دست آمده است، مدارکی در مورد رنگرزی با روناس وجود دارد. همچنین آثاری از رنگ قرمز حاصل از ریشه روناس در یکی از مقبره های مصری متعلق به ۱۴۰۰ سال پیش از میلاد مسیح یافت شده است"دادگی، ۱۳۶۹، ص۸۸".
در پاپیروس های مصری قرن سوم پیش از میلاد مسیح، نام این گیاه عنوان گردیده و در مورد آزمایشهای کنترل رنگ آن توضیحات زیادی آمده است. در یکی از پاپیروس های مصری در همین مورد مطلبی با این مضمون آمده است: « دانه هایی همراه با خمره ها که بوی نافذی دارد. دست های او با روناس به رنگ سرخ درآمده است، گویی که با خون آغشته شده است. مانند پرنده ای شکاری که خونین شده است، مانند اینکه گوشتش از زیر پوست نمایان شده است"Lichtheim.M.1974″.
همچنین « ابن حوقل » می نویسد: « و جزیرهﻯ بزرگ دیگری رو به روی رود کر و نزدیک باب است. این جزیره نیز بیشه ها و درختان و آبها دارد و از آن روناس به دست می آید و به همین سبب گروهی از شهر بردعه ( بردع ) بدانجا آمده، مدتی به تهیهﻯ روناس می پردازند، و آن را به ورهان و بردعه می برند و از آن بهره مند می شوند” ابن حوقل،۱۳۴۵، ص۱۲۹".
بازرگانی ونیزی که در سال ۹۱۳ ﻫ. ق. در ایران ساکن بوده است می نویسد: « در این شهر [خوی] رنگ سرخ لاکی به مقدار فراوان می سازند و آن را از ریشه های سرخی فراهم می کنند که در زیر زمین است و با بیل و کلنگ بیرون می آورند و سپس به هرمز می فرستند و از این ریشه ها برای ساختن و به کار بردن رنگ سرخ در غالب نقاط هندوستان بهره می جویند “امیری، ۱۳۴۹، ص۳۸۰". گیاه بیان شده همان روناس می باشد.
شاردن در سفرنامه اش به فراوانی آن در ایران اشاره کرده و عنوان می کند که از این گیاه برای رنگرزی و نقاشی استفاده می شود ” شاردن،۱۳۸۸".
این گیاه در استان های یزد، مخصوصا شهرستان های اردکان و بافق کشت می شود. جزو گیاهان اصلی تناوب زراعی مرسوم در این مناطق است و در رونق اقتصادی و درآمد کشاورزان و اصلاح خاک آنها نقش مؤثری دارد. در روزگاران قدیم در استان های آذربایجان (شرقی و غربی)، اردبیل، مرکزی، کرمان و فارس کشت می شده است و در استان فارس به عنوان یکی از گیاهان مرتعی وجود دارد که از نظر رنگ فاقد کیفیت است “میراب زاد اردکانی،۱۳۸۸".
۲-۶-۳ ترکیبات شیمیایی روناس
ماده رنگی ریشه روناس نام دارد. شماره روناس در کالرایندکس ۶- ۸ الی ۱۲ می باشد. ریشه روناس دارای مواد رنگی مختلفی می باشد.۲۳ جزء رنگی متعلق به گروه هیدروکسی آنتراکینون ها در ریشه وجود دارد. از میان اجزاء رنگی روناس تنها ۱۵ جز آن قدرت رنگدهی و ایجاد رنگ ثابت را دارد. مقدار هر کدام از این اجزاء در گونه های مختلف گیاه، متفاوت است و گاهی این مقدار خیلی جزئی است. بر اساس نوع و کمیت اجزای سازنده رنگ روناس و حضور یا عدم حضور بعضی از آنها، می توان تا حدودی به گونه گیاهی آن پی برد. گونه های گیاهی روناس شامل چهار گروه عمده هستند: روبیا تینکتروم^[۶۰]، روبیاپرگرنیا^[۶۱]، روبیا کوردیفولیا^[۶۲]، روبیا اکان^[۶۳] "امیری،۱۳۸۶،ص ۵۴ - ۵۶".
از نظر شیمیایی روناس دارای یک ماده ” ازته” است که نقش فرمان را دارد و تحت تاثیر این فرمان، مواد رنگی ایجاد می شوند. از تجزیه ی ریشه روناس مواد زیر بدست می آیند: گلوکزیدی به نام اسید روبریتریک^[۶۴]، روبیادین^[۶۵]، آلیزارین، پورپورین^[۶۶]، گلوکز و مواد دیگری همچون پکتیک، مواد رزینی و مواد چرب و غیره، وجود دارد. تحقیقات در سنتز رنگها نشان می دهند، ماده اصلی رنگی روناس، آلیزارین (۲-۱ دی هیدروکسی آنتراکینون) است. مهمترین خاصیت آلیزارین از لحاظ رنگرزی آن است که با اکسیدهای فلزات متفاوت ترکیب می شود و لاک های رنگین تولید می کند که در اسیدها و قلیاهای ضعیف حل نمی شود.
آلیزارین به فرمول C₁₄H₈O₄ و به وزن مولکولی ۲۰/۲۴۰ می باشد. که نخستین بار در سال ۱۸۲۳ میلادی به وسیله Colin و Robiguet شناخته شد. آلیزارین به حالت آزاد در ریشه خشک روناس وجود دارد؛ بطوری که با تأثیر دادن الکل جوشان، میتوان آن را استخراج نمود. آلیزارین به شکل کریستالهای زرد رنگ است که فاقد بو می باشند و در دمای ۲۹۰ درجه، ذوب می شود و میزان حلالیت آن در آب خیلی کم است ولی در محلول های قلیایی، حل می گردد. پورپورین بلورهای سوزنی شکل به رنگ نارنجی دارد. این ماده بیشتر از آلیزارین در آب جوش حل می شود.
شکل۲- ۲. فرمول شیمیایی آلیزارین
روبیادین به فرمول C₁₅H₁₀O₄ با وزن مولکولی ۲۳/۳۵۴ است و از بعضی از گیاهان روناس مانند روبیا تینکتوروم به دست می آید. سنتز آن به وسیله Jashi و همکارانش صورت گرفته است. روبیادین به صورت بلورهای سوزنی شکل درخشان به دست می آید که فاقد بو است و در دمای ۲۹۰ درجه ذوب می شود. در آب، سولفور دو کربن و آب آهک غیر محلول ولی در الکل، اتر و بنزن به مقدار زیاد حل می گردد ” میراب زاده اردکانی، ۱۳۸۸".
اسید روبریتریک به فرمول C₂₆H₂₈0₁₄ است و به شکل بلورهای سوزنی شکل زرد رنگ به دست می آید. این ماده در آب سرد، اتر و بنزن به مقدار کم، ولی در آب جوش الکل و اتر استیک، به مقدار زیاد حل می شود. در ۲۶۰ درجه ذوب می شود. در اسید سولفوریک و قلیائیات، با ایجاد رنگ قرمز ارغوانی حل می گردد. اسیدهای رقیق و فرمانی به نام روبیا آنرا طبق فرمول شیمیایی (۲-۱)، به آلیزارین و گلوکز تبدیل می نماید:
(فرمول ۲- ۱) C₂₆H₂₈O₁₄ + ۲H₂O C₁₄H₈O₄ + ۲C₆H₁₂O₆
پورپورین یا تری اوکسی آنتراکینون^[۶۷]، به فورمول C₁₄H₈O₅ است و به صورت بلورهای سوزنی شکل به رنگ زرد نارنجی به دست می آید. در گرمای ۲۵۶ درجه ذوب می شود. در الکل، اتر استیک، اسیداستیک و قلیائیات حل می گردد. محلول های قلیائی آن، رنگ قرمز دارد ولی محلول آن در آب باریت یا آب آهک، به رنگ قرمز ارغوانی است “زرگری،۱۳۶۱،ص ۵۴ تا ۵۷".

شکل۲-۳. ترکیبات شیمیایی ریشه روناس

یو.سی.پی.^[۱۵۳] قانون متحدالشکلی است که از سوی اتاق بازرگانی بین المللی، جهت یکپارچه سازی فرایند اعتبارات اسنادی تهیه و ابلاغ گردیده است. همانطور که معروض گردید اعتبارات اسنادی یکی از شیوه های پرداخت پول به فروشنده خارجی با میانجیگری بانک های دو طرف (خریدار و فروشنده) در دو کشور بوده و از مزایای آن این است که تقریباً هیچ ریسکی را متوجه طرفین نمی سازد.
۹۹
اتاق تجارت بازرگانی بین الملل (آی.سی.سی.) که به امر تسهیل و گسترش تجارت در سطح بین الملل می پردازد در سال ۱۹۳۳ دست به تدوین اولین یو.سی.پی. (مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی) زد. یو.سی.پی. مجموعه ای از عرف وعادات بانکی پذیرفته شده بین المللی راجع به اعتبارات اسنادی است که موفق ترین تلاش جهت هماهنگ نمودن قواعد حقوقی در تاریخ تجارت بین المللی است و انبوهی از مشکلات تخصصی که می توانست گردش آسان و روان اعتبارات اسنادی را مختل نماید، برطرف نموده است. امروزه تقریباً در هر اعتبار اسنادی یو.سی.پی. شرط می گردد. باتوجه به تحولات سریع در امر تجارت و تغییر عرف و رویه ها به علت مقتضیاتی چون پیشرفت تکنولوژی، اتاق بازرگانی بین الملل لازم دید تا این مقررات را بروز رسانی نماید.^[۱۵۴]
با توجه به خصلت بین المللی اعتبارات اسنادی، چندان جای شگفتی نیست اگر ببینیم تلاش برای یکنواخت نمودن قواعد حاکم بر آن چنین زود آغاز گردیده است. نخستین گام مهم برای حصول یکنواختی در این زمینه، کوششی بود که از سوی اتاق بازرگانی بین المللی در هفتمین کنگره خود به سال ۱۹۳۳ در وین صورت گرفت که در اثر آن ویرایش ۱۹۳۳ یو.سی.پی. تدوین و انتشار یافت. این ویرایش را بانک های بعضی کشورهای اروپایی و تعداد اندکی از بانک های ایالات متحده پذیرفتند. با این وجود بانک های بریتانیای کبیر و اکثر بانک های کشورهای مشترک المنافع از پذیرش آن امتناع نمودند.

حدود بیست سال هیچ تحولی در این زمینه رخ نداد تا این که در سال ۱۹۵۱یو.سی.پی. مورد تجدید نظر قرار گرفت و ویرایش جدیدی در سیزدهمین کنگره اتاق بازرگانی بین المللی که در لیسبون برگزار شد، به تصویب رسید.^[۱۵۵] این ویرایش از سوی بسیاری از بانک ها مورد پذیرش واقع شد اما بانکداران بریتانیای کبیر همچنان ویرایش را نپذیرفتند.
۱۰۰
مجموعه عرف ها و رویه های متحدالشکل اعتبارات اسنادی مجدداً در سال ۱۹۶۲ مورد تجدید نظر قرار گرفت. یکی از اهداف اصلی تدوین مجموعه عرف ها و رویه های متحدالشکل اعتبارات اسنادی، فراهم آوردن سامانه ای بود که کاربرد جهانی داشته باشد. بدین منظور لازم بود یو.سی.پی. با نیازهای بریتانیا و کشورهای مشترک المنافع انطباق یابد. ویرایش ۱۹۶۲ به این مهم نایل آمد.
پیشرفت های فناوری و همچنین ورود بانک های جدید به بازار باعث شد تا یو.سی.پی. بار دیگر در سال ۱۹۷۴ مورد تجدید نظر قرار گیرد.^[۱۵۶] در این نوبت آنسیترال به یاری اتاق بازرگانی بین المللی شتافت. انجمن های بانکداری در کشورهای سوسیالیست که عضو اتاق بازرگانی بین المللی نبودند با تشکیل یک گروه کار موقت درتهیه این ویرایش مشارکت جستند. تدوین این ویرایش پیشرفت قابل توجهی نسبت به ویرایش های پیشین بود.
یو.سی.پی. مجدداً در سال ۱۹۸۳ اصلاح گردید تا با تغییرات حقوقی در این حوزه همگام شود. ویرایش ۱۹۸۳یو.سی.پی. که با همکاری «کمیسیون حقوق تجارت بین الملل سازمان ملل متحد» و نمایندگانی از محافل تجارت، صنعت، بیمه، حمل و نقل و بانکداری به عمل آمده است^[۱۵۷]، قلمرو اجرایی آن را توسعه داد و تغییراتی که پیشرفت های فن آوری اقتضا می نمود، در این ویرایش به عمل آمد. این ویرایش به یو.سی.پی.۴۰۰معروف است.^[۱۵۸]
یو.سی.پی مجدداً در سال ۱۹۹۳ اصلاح گردید تا پیشرفت های جدید در صنعت حمل و نقل را برتابد و مقتضیات فناوری را برآورده سازد. نکته مهم این که این نخستین ویرایشی است که در آن علاوه بر بانکداران که همواره در تدوین یو.سی.پی. تسلط داشتند اساتید حقوق و وکلا نیز مشارکت نموده بودند.^[۱۵۹] این ویرایش به عنوان نشریه شماره۵۰۰ اتاق بازرگانی بین المللی منتشر گردید و از ۱ ژانویه ۱۹۹۴ لازم الاجرا شد. این ویرایش یو.سی.پی.۵۰۰ نامیده شده است.
۱۰۱
این مقررات نیز در جلسه کمیسیون‏ بانکداری آی.سی.سی. که در تاریخ ۲۶ اکتبر ۲۰۰۶ در پاریس برگزار گردید مجدداً مورد تجدید نظر قرار گرفت .شکل تجدیدنظر یافته آن‏که‏ یو.سی.پی.۶۰۰ نام دارد، ثمره بیش‏از سه سال‏ فعالیت کمیسیون بانکداری آی.سی.سی. است. گروه‏ تنظیم کننده یو.سی.پی. بیش‏از پنج هزار پیشنهاد از کمیته‏های ملی را در زمینه‏ اعتبارات اسنادی مورد ارزیابی قرار داده ‏اند و پیش از آنکه به اتفاق آراء نسخه نهایی را منتشر کنند، با انتشار پیش‏نویس‏های متعدد، آن را به دقت بررسی نموده‏اند.
یو.سی.پی.۶۰۰ که از اول جولای سال ۲۰۰۷ لازم الاجرا گردیده است آخرین ویرایش این مجموعه می باشد.
با آن که یو.سی.پی. در سطح وسیعی مقبولیت یافته اما به علت جایگاه حقوقی اتاق بازرگانی بین المللی یو.سی.پی. از حیث اصولی، قانونی نمی باشد.^[۱۶۰] با این وجود عملاً کلیه شواهد بیانگر آن است که قواعد یو.سی.پی. تشکیل دهنده یک کد فراملی شناخته شده و معتبراست که غالباً همان الزام قانون را داراست.
یو.سی.پی. حاوی تعاریف، تعیین تعهد و مسئولیت هر یک از طرفین است و بایدها و نبایدهایی ایجاد می نماید که وضع آنها از قانون انتظار می رود. بنابراین یو.سی.پی.، قانون عملی غیررسمی و سنگ زیربنای حقوق اعتبارات اسنادی است.
۱۰۲
بسیاری از محاکم داخلی کشورها و قانون گذاران ملی یو.سی.پی. را به رسمیت شناخته اند. زیرا یو.سی.پی. نمایانگر عرف و عادت تجاری کنونی است. بنابراین یو.سی.پی. به هر مفهوم محور حقوق و رویه اعتبارات اسنادی را تشکیل می دهد.
در پاسخ به این پرسش که چگونه مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی توانسته در طی این دوره طولانی همچنان به قوت و اعتبار خود باقی بماند، رئیس کمیسیون فنون و روش های بانکی اتاق بازرگانی بین المللی دو علت برای آن برشمرده است :
اول- اینکه واقعیت های تجارت بین الملل تداوم نیاز به اعتبارات اسنادی و لذا نیاز به مجموعه ای از ضوابط حاکم بر این اعتبارات را که مقبولیت بین المللی داشته باشد، ایجاب می کند.
دوم- اینکه مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی خوشبختانه یک متن زنده و پویا ست که بطور منظم در کمیسیون بانکی اتاق بازرگانی بین المللی مورد تجدیدنظر قرار گرفته و به روز شده است.^[۱۶۱]
در ایران، تا سال ۱۳۵۵بعضی از بانک های کشور بصورت انفرادی به مقررات مذکور پیوسته بودند ولی در این سال کانون بانک های وقت، مقررات یاد شده را تصویب نمود و الحاق دسته جمعی کلیه بانک های ایرانی به آن را رسماً به اتاق بازرگانی اعلام داشت. در مورد مقررات حاکم بر اعتبارات اسنادی در ایران نیز شورای عالی بانک ها در تاریخ مهرماه ۱۳۶۳ (اول اکتبر ۱۹۸۴) مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی را مورد تایید قرار داد و به کلیه بانک های کشور ابلاغ نموده که رعایت و اجرای این مقررات از همان تاریخ الزامی است.^[۱۶۲]
۱۰۳
اتاق بازرگانی بین المللی جهت بررسی اسناد تحت معاملات اعتبارات اسنادی اقدام به انتشار نشریه ای تحت عنوانISBP ^[۱۶۳]نمود. در حقیقت این نشریه مکمل عملی مقررات جهان شمول اتاق بازرگانی بین المللی در ارتباط با اعتبارات اسنادی یعنی یو.سی.پی. است. این نشریه ویژگی های عملیات اعتبارات اسنادی را تشریح می کند مانند این که چگونه بارنامه ها را باید امضاء و تائید کرد، در مورد مشخصات کلیدی اسناد بیمه ای توضیح می دهد و نحوه برخورد با اشتباهات تایپی و املایی موجود در اسناد را مشخص می کند.
آی.اس.بی.پی. فهرستی از مواردی است که بازرسین دولتی بانک ها لازم است در هنگام بررسی اسناد ارائه شده تحت عنوان اعتبارات اسنادی آنها را کنترل نمایند. آی.اس.بی.پی. شکاف موجود بین تعاریف مقررات کلی اعتبارات اسنادی و رویه های رایج در کاربرد روزانه آنها توسط کارشناسان اعتبارات اسنادی را پر می کند. این نشریه اولین بار در سال۲۰۰۲ میلادی به تصویب رسید. به گزارش روابط عمومی کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین المللی در نشست کمیسیون شیوه ها و عملکرد بانکداری بین المللی آی.سی.سی. که ۲۴ و ۲۵ آوریل ۲۰۰۷ در سنگاپور برگزار گردید، طی رای گیری به عمل آمده نشریه رویه های استاندارد بانکداری بین المللی با ۷۱ درصد آراء برای بروز شدن به تصویب رسید.
۳-۲-۱-۲- یو.سی.پی. الکترونیک(ای.یو.سی.پی.)
اتاق بازرگانی بین الملل در سال ۲۰۰۲ میلادی برای نخستین بار در پاسخ به نیاز بازار برای ارائه اسناد به صورت الکترونیک، الحاقیه مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی جهت ارائه الکترونیکی اسناد را تحت عنوان ای.یو.سی.پی.^[۱۶۴] منتشر نمود. نخستین نسخه مزبور نسخه شماره ۰/۱ نامیده شد که هماهنگ با یو.سی.پی.۵۰۰ بود. با عنایت به ارائه یو.سی.پی.۶۰۰ به بازار ای.یو.سی.پی. در همان مواد و با همان محتوا فقط در نسخه شماره ۱/۱ بعنوان الحاقیه مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی ضمیمه یو.سی.پی.۶۰۰ گردید.
۱۰۴
از آنجا که تجارت الکترونیکی^[۱۶۵] یا غیراسنادی^[۱۶۶] به واسطه سرعت عمل بالا و هزینه پائین در نیمه دوم قرن بیستم به سرعت رواج و گسترش یافت و چون یکی از وظایف اتاق تجارت بین المللی تسهیل تجارت جهانی از طریق تهیه، تدوین و یکنواخت نمودن مقررات است لاجرم اتاق تجارت بین المللی و کمیسیون بانکی یک گروه کاری ورزیده مجرب شامل متخصصین اعتبارات اسنادی، سخت افزاری، نرم افزاری، تجارت الکترونیکی، حقوقی و حمل و نقل را در سال ۲۰۰۰ میلادی مامور تهیه و تدوین قواعد و ضوابط متحدالشکل برای اعتبارات با اسناد الکترونیکی نمود. گروه مذکور پس از ۱۸ ماه کار فشرده و نظرخواهی و معاضدت کمیته های ملی و متخصصین علاقه مند مقررات مورد نظر را تهیه و در اجلاس ۲۰۰۲ میلادی کمیسیون بانکی اتاق تجارت بین المللی با قابلیت اجرا از اول آوریل ۲۰۰۲ تحت عنوان «الحاقیه مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی(یو.سی.پی.۵۰۰) برای ارائه اسناد الکترونیکی» تصویب و منتشر گردید.ای.یو.سی.پی. مشتمل بر ۱۲ ماده است که برای ارائه اسناد به صورت الکترونیکی الحاقیه و مکمل یو.سی.پی.۶۰۰ می باشد و نه جایگزین یو.سی.پی.۶۰۰ . برای جلوگیری از اشتباه هر یک از ۱۲ ماده ای.یو.سی.پی. با حرف e مشخص شده اند.^[۱۶۷]
۱۰۵
۱-۲-۱-۲-۳- کاربرد ای.یو.سی.پی.
چنانچه در یک اعتبار تبعیت از ای.یو.سی.پی. درج شود علاوه بر ۱۲ ماده ای.یو.سی.پی. به طور اتوماتیک و بدون نیاز به ذکر یو.سی.پی.۶۰۰ را هم شامل می شود. طبق مقررات ای.یو.سی.پی. در هر اعتبار بایستی نسخه قابل شمول ای.یو.سی.پی. قید شود. در غیر اینصورت اعتبار مشمول مقررات نسخه معتبر در تاریخ گشایش می شود و چنانچه در اعتبار مشمول ای.یو.سی.پی.، به ذی نفع اختیار انتخاب ارائه اسناد کاغذی یا الکترونیکی داده شود و ذی نفع تصمیم به ارائه صرف اسناد کاغذی بگیرد، اسناد ارائه شده مشمول یو.سی.پی. می شود. ای.یو.سی.پی. در مورد گشایش، ابلاغ یا اصلاح اعتبارات بصورت الکترونیکی، به دلیل این که عرف جاری بازار است مطلبی ارائه نمی دهد و صرفاً در خصوص ارائه اسناد به صورت الکترونیکی است.
ای.یو.سی.پی. سرواژه الحاقیه ای است که جهت ارائه الکترونیکی اسناد به مجموعه عرف ها و رویه های متحدالشکل اعتبارات اسنادی (یو.سی.پی.) ضمیمه گردیده است. یو.سی.پی. الکترونیک بدین منظور طراحی و تدوین شد که نیازهای تجارت الکترونیک را در حوزه اعتبارات اسنادی برآورده سازد. کمیته تحقیق مربوط به برنامه های آینده کمیسیون اتاق بازرگانی بین المللی در نشست خود به تاریخ ۲۴ می ۲۰۰۰ در پاریس بر تجارت الکترونیک به عنوان یکی از اهداف این کمیسیون تاکید زیادی نمود. بحث و بررسی های بیشتر نیاز به برقراری پلی بین یو.سی.پی. کنونی و پردازش معادل الکترونیک اعتبارات اسنادی کاغذی را آشکار ساخت. متعاقب آن گروه کاری تشکیل گردید تا الحاقیه ای برای یو.سی.پی. تهیه کند. این گروه کار بدین نتیجه رسید که الحاقیه بایست به مسائل ارائه الکترونیکی اسناد بپردازد. از این رو، این الحاقیه که اکنون ای.یو.سی.پی.نامیده می شود به تمام موضوعات راجع به گشایش و ابلاغ اعتبارات اسنادی اشاره نمی کند؛ زیرا رویه جاری بازار و یو.سی.پی. مدتهاست اجازه داده اند اعتبارات اسنادی به نحو الکترونیکی گشایش و ابلاغ گردد. یو.سی.پی. الکترونیک توسط کمیسیون بانکداران اتاق بازرگانی بین المللی در نشستی که به تاریخ ۷ نوامبر ۲۰۰۱ در فرانکفورت برگزار شد مورد رای گیری و تصویب قرار گرفت و از ۱ آوریل ۲۰۰۲ لازم الاجرا شد. یو.سی.پی. الکترونیک به صورت ویرایش دارای شماره منتشر می شود تا عنداللزوم تجدید نظر در آن ممکن باشد.
۱۰۶
یو.سی.پی.الکترونیک مشتمل بر این موضوعات است :
- رابطه بین یو.سی.پی. الکترونیک با یو.سی.پی.
- شکل و قالب ارائه و تسلیم اصول و رونوشت اسناد.
- بررسی انطباق ثبت های الکترونیکی.
طرفینی که مایلند از یو.سی.پی.الکترونیک استفاده کنند، باید صریحاً آن را در اعتبار شرط نمایند. کلیه مواد یو.سی.پی.الکترونیک با یو.سی.پی. هماهنگ و منطبق است به جز آن دسته از مواد که به طور خاص به ارائه الکترونیک اسناد ارتباط می یابد.
به موجب یو.سی.پی.الکترونیک اعتبار اسنادی ای که تابع یو.سی.پی.الکترونیک است تابع (خود) یو.سی.پی. نیز خواهد بود، بی آن که لازم باشد یو.سی.پی. صریحاً در اعتبار شرط گردد. در موردی که یو.سی.پی.الکترونیک اعمال می گردد مقررات آن تا حدی که نتیجه متفاوتی با اعمال (خود) یو.سی.پی. به همراه دارد بر مقررات یو.سی.پی. مقدم و حاکم خواهد بود.^[۱۶۸]
۱۰۷
۳-۲-۱-۳- کنوانسیون آنسیترال راجع به ضمانت نامه های مستقل و اعتبارات اسنادی تضمینی
تدوین کنوانسیون آنسیترال راجع به ضمانت نامه های مستقل و اعتبارات اسنادی تضمینی از سال ۱۹۸۹ تا سال ۱۹۹۵ به طول انجامید و به موجب قطعنامه شماره ۵۰/۴۸ مجمع عمومی سازمان ملل متحد پذیرفته^[۱۶۹] و جهت امضاء مفتوح شد و از ۱ ژانویه ۲۰۰۰ لازم الاجرا گردید.
این کنوانسیون بر ضمانت نامه بین المللی ای (از قبیل یک ضمانت نامه مستقل یا یک اعتبارنامه تضمینی) حاکم است که «محل تجارت ضامن(صادرکننده) که در آنجا ضمانت نامه صادر می شود، واقع در یک دولت متعاهد باشد.»^[۱۷۰] یا قواعد حقوق بین الملل خصوصی منجر به حکومت قانون یک دولت متعاهد باشد «مگر اینکه ضمانت نامه توسط طرفین از شمول کنوانسیون خارج شده باشد».^[۱۷۱] این کنوانسیون همچنین بر اعتبارات اسنادی تجاری نیز قابل اعمال است مشروط بر این که طرفین صریحاً مقرر نمایند که اعتبار مشمول آن است.
کنوانسیون آنسیترال راجع به ضمانت نامه های مستقل و اعتبارنامه های تضمینی از روی یو.سی.پی. و قواعد متحدالشکل ضمانت نامه های عندالمطالبه الگوبرداری شده، اما از این حیث با آن دو متفاوت است که هم یو.سی.پی. و هم قواعد متحدالشکل ضمانت نامه های عندالمطالبه از سوی اتاق بازرگانی بین المللی - که یک سازمان خصوصی است- به عنوان قواعد اختیاری یا گونه ای خود تقیینی تدوین شده اند، حال آنکه کنوانسیون راجع به ضمانت نامه های مستقل و اعتبارنامه های تضمینی توسط کمیسیون ملل متحد برای حقوق تجارت بین الملل ( آنسیترال)^[۱۷۲] به عنوان یک قانون یکنواخت یا قانون رسمی برای کشورهایی که آن را می پذیرند تدوین شده است. کنوانسیون آنسیترال افزون بر آن که اساساً با راه حل های موجود در عرف و عادات تجاری هماهنگ و همسو است، با پرداختن به مسائلی که خارج از قلمرو عرف و عادت تجاری است، اعمال عرف وعادات تجاری را نیز تکمیل نموده است. این امر را به ویژه می توان در خصوص مسئله مطالبه متقلبانه یا ناحق ضمانت نامه یا اعتبارنامه و ضمانت اجراهای قضائی ای که در چنین مواردی موجود است، مشاهده نمود. به عبارت دیگر از آنجا که جایگاه حقوقی کنوانسیون آنسیترال متفاوت با قواعد اتاق بازرگانی بین المللی است، لذا این کنوانسیون مشتمل بر مقرراتی در خصوص ایراد تقلب نیز می باشد.
۱۰۸
۳-۲-۱-۴- ماده ۵ قانون (کد) متحدالشکل تجارت امریکا^[۱۷۳]
کد متحدالشکل تجارت(یو.سی.سی^[۱۷۴]) مجموعه ای از قوانین نمونه است که توسط کنفرانس ملی نمایندگان قوانین یکنواخت ایالتی و موسسه حقوقی امریکا جهت وضع توسط مجالس قانونگذاری ایالت های کشور ایالات متحده امریکا، تدوین گردیده است. قانون متحدالشکل تجارت مشتمل بر ۱۱ ماده است که هر ماده از آن، یکی از ابعاد مختلف حقوق تجارت را در بر می گیرد. ماده ۵ قانون متحدالشکل تجارت یک طرح یکنواخت قانون است که حاکم بر اعتبارات اسنادی می باشد.
هنگامی که ماده ۵ قانون متحدالشکل تجارت در دهه ۱۹۵۰تدوین می شد، این ماده برخلاف بعضی دیگر از مواد این قانون یک «کد» کامل نبود، بلکه هدف آن بود که یک چارچوب مستقل برای توسعه و تکامل بیشتر اعتبارات اسنادی در آینده، فراهم آید. نویسندگان این ماده بر آن بودند که هیچ قانونی نمی تواند حقوق اعتبارات اسنادی را به نحو موثر و معقول تدوین کند بی آنکه مانع توسعه و تکامل این ابزار گردد.^[۱۷۵]
۱۰۹
مطابق شرح رسمی ماده ۵ سابق (بند۵-۱۰۲) قانون متحدالشکل تجارت، ماده ۵ باید طبق قاعده تفسیر موسع و آزاد که در بند (۱-۱۰۲)(۱) آمده، اجرا شده تا بدین سان مقاصد و مصالحی که مبنای ماده ۵ را تشکیل می دهد، حاصل آید.
ماده ۵ قانون متحدالشکل تجارت پس از حدود چهل سال در سال ۱۹۹۵ اصلاح گردید تا نقایص آن برطرف شود و با تغییراتی که در اثر توسعه و تکامل اعتبارات اسنادی ایجاد شده، تناسب یابد. پیش از آنکه کمیته تدوین جهت اصلاح این ماده تعیین گردد، یک کمیته تحقیق ویژه متشکل از متخصصان برجسته اعتبارات اسنادی گمارده شد تا رویه قضایی، فناوری های نوین و تغییرات عرف و عادات تجاری درحوزه اعتبارات اسنادی را بررسی کند. کمیته تحقیق، موضوعات زیادی را شناسایی و بررسی کرد و برای اصلاح این ماده توصیه ها و پیشنهادهایی ارائه نمود. روند اصلاح ماده ۵ دراکتبر سال ۱۹۹۵ به پایان رسید. ماده ۵ اصلاحی نمایانگر پیشرفت و بهبود قابل توجهی نسبت به ماده ۵ قدیم است. ماده ۵ اصلاحی قانون متحدالشکل تجارت تا ۳۰ می ۲۰۰۲ تقریباً از سوی کلیه ایالت های ایالات متحده پذیرفته شده است.
علی رغم وجود ماده ۵ قانون متحدالشکل تجارت، یو.سی.پی. همچنان نفوذ و تأثیر فراوانی در ایالات متحده دارد. در پهنه وسیع معاملات اعتبارات اسنادی، ماده ۵ قانون متحدالشکل تجارت تنها در عرصه محدودی حکومت می کند. بخش عظیمی از مجموع معاملات اعتبارات اسنادی، معاملات بین المللی است و غالب این معاملات مشمول مجموعه عرف ها و رویه های متحدالشکل اعتبارات اسنادی است. بنابراین برای بسیاری یو.سی.پی. منبع حقوقی مهمتری از قانون متحدالشکل تجارت است.^[۱۷۶]
۱۱۰
ماده ۵ قانون متحدالشکل تجارت در بسیاری موارد با یو.سی.پی. هماهنگ بوده و مکمل آن است. در حالی که ماده ۵ قانون متحدالشکل تجارت عمدتاً به مباحث تعهدات و مسئولیت ها ارتباط دارد، یو.سی.پی. وسیله ای فراهم می آورد که به واسطه آن وکلای بانکداری بین المللی می توانند خود را با ابعاد عملی و رویه ای اعتبارات اسنادی آشنا سازند.
با این وجود، از آنجا که ماده ۵ قانون متحدالشکل تجارت به عنوان یک قانون موضوعه یا حقوق واقعی تدوین شده، یک تفاوت عمده بین ماده ۵ قانون و یو.سی.پی. (یا سایر قواعد اتاق بازرگانی) وجود دارد و آن تفاوت اینکه، ماده ۵ همانند کنوانسیون آنسیترال راجع به ضمانت نامه های مستقل و اعتبارنامه های تضمینی، حاوی مقرراتی در خصوص ایراد تقلب است، در حالی که یو.سی.پی. فاقد چنین مقرراتی است^[۱۷۷].
۲-۲-۳- اصول بنیادین حقوقی حاکم بر اعتبارات اسنادی
واقع مطلب این است که حقوق حاکم بر اعتبارات اسنادی از اوصاف و ویژگیهایی برخوردار است که عدم توجه و اعتنا به آنها مانع از درک درست ماهیت حقوقی اسناد مذکور و مکانیسم حاکم بر آنهاست. از این جمله است اصل استقلال یا وصف تجریدی بودن اعتبارات اسنادی و اصل یا دکترین رعایت دقیق. دو اصل مهمی که تقریباً در کلیه نظام های حقوقی ملی، مبنا و اساس حقوق اعتبارات اسنادی را تشکیل می دهد. این اصول تا حدودی در یو.سی.پی. و ماده۵ قانون متحدالشکل تجارت امریکا انعکاس یافته اند اما عمدتاً ساخته و پرداخته آرای قضایی می باشند.
۱۱۱

ایرانیان در تاریخ تمدّن طولانی خود ، همواره همراه با اتفاقات تلخ و شیرین آسمانی و زمینی چند ویژگی و خصلت خاص پیدا کرده اند از جمله هوشمند ، معنی یاب ، صاحبدل ، نقّاد ، موشکاف ، شاعر و دارای روحی حساس و شوخ طبع و زرنگ « این قوم در رهگذر تاریخ کهنش با مضحک ترین اشکال و به دست احمق ترین اشخاص گرفتار بوده است . این ملّت شوخ طبع و نکته سنج و صاحبدل با خوش سخنی که در شرایط اختناق بر حاکمان وقت دستی نداشته و زبانش نیز یارای سخن گفتن آزاد و صریح نبوده و مجال فریادی هم نداشته است . خواه ناخواه با روحیه ای لطیف و هوش تیز در تنها جولانگاه ممکن اظهار نظر کرده و خودی نشان داده است ؛ در این میدان بوده که در لطیفه ساختن و ظریفه پرداختن و خرده گیری های موشکافانه و نکته سنجی های زیرکانه و پوشیده تاختن و رندانه دست انداختن عقده گشایی کرده است و از پشت پرده های رنگارنگ شعر و شوخی و ضرب المثل و معانی و بیان و صنایع لفظی و معنوی بدیع ، بی شمار به سوی حریف به ظاهر مسلّط تیراندازی کرده و با هزاران لطایف الحیل توانسته است سخن و حرف دل خود را بر زبان آورد و حریف را سر جای خود نشانده است » ( شریعتی ۳۰۵،۳۰۶:۱۳۷۹ ، نقل به مضمون ) .
زبان فارسی از زمانی که در آثار مکتوب قرن های سوم و چهارم هجری به کار گرفته شد . در میان تحصیل کرده های ایرانی ( شاعران ، نویسندگان ، عالمان دینی ، فلاسفه و … ) تا حدود زیادی از حیث محتوا متاثر از زبان و فرهنگ عربی بود ، به ویژه شاعران که پس از آشنایی طولانی با دیوان اشعار عرب جاهلی و اسلامی ، در همان قالب ها و شیوه های اشعار عربی شروع به سرودن اشعار فارسی کردند بدیهی است که در این رهگذر تاثیر پذیری هم در شکل و ساخت شعر و هم در محتوا از شاعران عرب در شعر ایشان آشکار است .
سخنوران ایرانی در مضامینی چون مدح ، وصف معشوق و سوز هجران و شادی وصال و گریستن بر « ربع و اطلال و دمن » منزلگاه قبیله ی معشوق که در فرهنگ و اجتماع ایرانی پیشینه ای نداشت ، صرفا از راه ترجمه و به طور صوری بر اثر تاثیر پذیری از اشعار عرب جاهلی و پس از آن این مضامین را در شعر فارسی وارد کردند ( قصاید وصفی و مدحی منوچهری دامغانی ، عنصری و … ) ؛ اما در قرن سوم و چهارم که ایرانیان به یک فرهنگ اصیل ریشه دار دست یافتند ، پس از این زمان در عالم شعر و ادب مضامین اصیل و مبتنی بر فرهنگ خودی در آثار شاعران ، نویسندگان نمود پیدا کرد و مضامین جدیدی در شعر و ادب وارد شد که با روحیات و نیازهای اجتماعی ایشان متناسب بود .
« فارسی گویان نخستین از مضمون « مدح » ، « وصف » ، « اخلاق » ، « زهد » « هجا » و « هزل » به ویژه با اتکا بر آموزه های قرآنی و سخنان پیامبر ( ص ) و البته فرهنگ ایرانی ، دیگر به وصف صوری مظاهر طبیعت و مدح حاکم نپرداختند ، بلکه صلاح در آن دیدند که مظاهر ارزشمند اخلاقی و سجایای انسانی چون آزادگی ، عزت، زهد و … را بستایند . از زهد و هجا به عنوان وسیله ای برای تقبیح دنیا پرستان ستمگر و نیشخند زدن به ایشان سود جستند و اسالیب امر و نهی و تحذیر و … قرآنی را به منظور اصلاح کجروی ها و ناراستی های سیاسی و اجتماعی در بیان و آثار خود وارد کردند ، از همین جا بود که « ادب اعتراض » بر پایه همان انواع ادب رسمی ، البته با فرهیختگی و روح انتقادی و شاید طنزآمیز ادبا و شاعران و اندیشمندان ایرانی شکل گرفت » ( پشت دار ، ۱۱،۱۲:۱۳۸۵ ) .

شعر اعتراضی در ادبیات فارسی ، در طول تاریخ دارای فراز و نشیب های فراوان بوده است و در طول دهه ها و دوران های گوناگون ، به اشکال مختلف نمود یافته است که این نمودهم از لحاظ کمی بسیار متغیر بوده و هم از لحاظ کیفی ، اصولا می توان اشعار اعتراضی را به سه بخش عمده تقسیم بندی کرد :
۱_ اعتراض اجتماعی که شاعر یا نویسنده در اثر خود از اوضاع جامعه پیرامون خویش ابراز نارضایتی و ناخشنودی می کند .
۲_ اعتراض فلسفی که در آن جا شاعر و یا نویسنده به کل خلقت و نظام هستی معترض است.
۳-بخش سوم که اعتراض سیاسی است و شاعر یا نویسنده به اوضاع نابسامان سیاسی کشور و حکام و سیاستمداران عصر خویش می تازد .
با استناد به آن چه گفته شد ، همه اندیشمندان ایرانی در ظهور این نوع ادبی در زبان فارسی سهیم بوده اند ، لذا در این جا ضروری است تا از شاعران ادب اعتراض از آغاز و فراخور سبک ادبی شان و هم چنین نوع و زبان ادب اعتراضی شان که آیا اجتماعی ، فلسفی یا سیاسی است به اختصار نام برد .
رودکی ( ۲۶۰-۲۵۰ ه ق )
شاید بتوان گفت از جمله اولین کسانی است که نمونه هایی از اشعار اعتراضی که جنبه ی اجتماعی دارند و بر گرفته از آموزه های دینی و قرآنی هستند و به منظور اصلاح کجروی ها و ناراستی های اجتماعی اند در دیوانش جست و جو کرد .

(دیوان رودکی، ۱۳۷۸ : ۵۷).
این شیوه از نقد اجتماعی که به اصطلاح هزل و هجو ناراستی ها و کجروی های اجتماعی است در ذهن و زبان شاعران سبک آن دوران ( سبک خراسانی ) فراوان به چشم می خورد .
فردوسی ( م : ۳۳۰،۳۲۹ و ۴۰۹ یا ۴۱۰ ه ق )
فردوسی حماسه سرای بزرگ ادب فارسی با انتقاد از کسانی که برای سود بردن خود از ریختن خون دیگران هیچ ابایی ندارند و به اسم دین و مذ هب در پی کسب منافع خویش اند می گوید :

( شاهنامه ، ۸۲۵،۱۳۷۲ ) .
ناصر خسرو قبادیانی ( ۴۸۱-۳۹۴ ه ق )
از جمله آغازگران ادب اعتراض در عرصه شعر فارسی است «ناصرخسرو عقاید مختص به خود را داشت و حاضر نبود برای سبک معاش « شعر و شاعری » را که ارزش آسمانی داشت نثار هر دون و ظالم بنماید ، پس مسیر شعر و شاعری را تغییر داد و خود نیز تا پایان عمر استوار و مصمم در این راه پیش رفت » (پشت دار ، علی محمد
( ۱۳۸۹ ) : ۱۰ ) .
اعتراض ناصر خسرو به سلاجقه غارتگر ، نکوهش مستقیم شخص شاه ، تقبیح دجال خراسان که بر جان و مال مردم ایران چنگ انداخته اند ، اعتراض به فقیه نمایان و قاضیان رشوت خوار ، تحقیر زهدفروشان و عالم نماهای می خوار و درباری تا مردم جاهل عالم خراسان که جرمشان پیروی از حاکمان گمراه است همه و همه نشان دهنده کامل ادب اعتراض در پهنه شعر فارسی است ، اینک برای نمونه چند مثال ذکر می گردد :
در اعتراض به عالمان دین