۸۰%

 

درصد

 

 

 

۱۳

 

۲۴

 

۸

 

۱۶

 

۱۱

 

۴۰

 

۲۲

 

۱۳

 

۱۰

 

فراوانی

 

جمع

 

 

 

۱۰۰%

 

۱۰۰%

 

۱۰۰%

 

۱۰۰%

 

۱۰۰%

 

۱۰۰%

 

۱۰۰%

 

۱۰۰%

 

۱۰۰%

 

درصد

 

 

 

همانطور که نتایج جدول فوق نشان می دهد ۲۰ درصد از زندانیانی که در رشته نجاری آموزش دیده اند پس از خروج از زندان موفق به اشتغال گردیده اند در حالی که ۸۰ درصد از این افراد موفق به اشتغال نشده و بیکار مانده اند.
در مورد برق خودرو وضعیت اشتغال بدین منوال است که ۸۵ درصد از زندانیانی که در این رشته آموزش دیده اند پس از خروج از زندان موفق به اشتغال نگریده اند و تنها ۱۵ درصد از این افراد موفق به اشتغال شده و جذب بازار کار گردیده اند.
در مورد برق ساختمان وضعیت اشتغال بدین منوال است که ۵۹ درصد از زندانیانی که در این رشته آموزش دیده اند پس از خروج از زندان موفق به اشتغال و جذب بازار کار گشته اند که از بین تمام رشته ها بالاترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است و ۴۱ درصد از این افراد نیز موفق به اشتغال نشده و بیکار مانده اند.
در مورد قالیبافی وضعیت اشتغال بدین صورت است که نیمی از (۵۰ درصد) از زندانیانی که در این رشته ها آموزش دیده اند پس از خروج از زندان موفق به اشتغال گردیده اند و نیم دیگر (۵۰ درصد) از این افراد موفق به اشتغال نشده و بیکار مانده اند.
در مورد کامپیوتر ،۴۶ درصد از زندانیانی که در این رشته آموزش دیده اند پس از خروج از زندان موفق به اشتغال گردیده اند در حالی که ۵۴ درصد از این افراد موفق به اشتغال نشده و بیکار مانده اند.
در مورد میکانیکی ، نیمی از (۵۰ درصد) از زندانیانی که در این رشته ها آموزش دیده اند پس از خروج از زندان موفق به اشتغال گردیده اند و نیم دیگر (۵۰ درصد) از این افراد موفق به اشتغال نشده و بیکار مانده اند.
در مورد کشاورزی ،۳۸ درصد از زندانیانی که در این رشته آموزش دیده اند پس از خروج از زندان موفق به اشتغال گردیده اند در حالی که ۶۲ درصد از این افراد موفق به اشتغال نشده و بیکار مانده اند.
در مورد صنایع دستی وضعیت اشتغال بدین منوال است که ۳۳ درصد از زندانیانی که در این رشته آموزش دیده اند پس از خروج از زندان موفق به اشتغال و جذب بازار کار گشته اند و ۶۷ درصد از این افراد نیز موفق به اشتغال نشده و بیکار مانده اند.
در مورد رشته خیاطی نیز وضعیت اشتغال بدین منوال است که ۵۰ درصد از زندانیانی که در این رشته آموزش دیده اند پس از خروج از زندان موفق به اشتغال و جذب بازار کار گشته اند و ۵۰ درصد دیگر از این افراد نیز موفق به اشتغال نشده و بیکار مانده اند.
برای بررسی معنی دار بودن یافته های فوق به تفسیر نتایج آزمون کای دو پرداخته می شود:

جدول شماره ۴-۱۶- آزمون کای دو

 

 

کای دو

 

سطح معنی داری

 

درجه آزادی

 

 

این جملات ما را از اعطای مقامی در آن روز، آگاه می سازد که پیش از آن کسی با این مقام او آشنایی نداشته است، و این غیر از مقام محبّت و یاری بودن که برای همه مسلمانان شناخته شده و آشنا می باشد و تک تک آنان از آن برخوردار بوده اند. به علاوه، این واژه [ نصب ] قاعدتا در مورد اعطای حکومت و واگذاری ولایت به کار می رود، مثلاً می گویند : سلطان فلان شخص را به ولایت فلان منطقه منصوب کرد، ولی درباره رعیت یا محب یا محبوب یا یاور یا یاری شده که هم سطح دیگر افراد جامعه بوده و تحت سیطره سلطان می باشند، به کار نمی رود و نمی گویند آن ها را منصوب کرد.

افزون بر آن، واژه نصب در روایات زیادی، همراه با لفظ ولایت آمده است، و یا پس از آن واژه «للناس » [ منصوب بر مردم ] یا «للامه » [ منصوب بر امت اسلامی ] آمده است.
از مطالب یاد شده نتیجه می گیریم : مقام اعطایی به علی(ع) مقام حکومت مطلقه بر تمامی امت اسلامی است، واین همان معنای امامت ملازم با ولایت است که مدعای ما در معنای «مولی » می باشد.
قرینه دوازدهم : سخن ابن عباس است که پس از ذکر حدیث گفته است ^[۲۳۲] :
«فوجبت و الله ! فی رقاب القوم »، و در عبارتی دیگر «فی أعناق القوم » [ به خدا سوگند ! ولایت تو بر گردن مردم واجب شد ] . و این نشان دهنده امر جدیدی است غیر از آنچه که پیش از آن مسلمانان می شناخته اند و برای تک تک آنها ثابت بوده است. تأکید آن با قسم، خطیر بودن آن را می رساند و نشان می دهد که هم وزن رسالت است ؛ چون برگردن همه واجب شده است و أحدی در آن با او برابر نیست، و این جز خلافت نمی تواند باشد که حضرت را از میان افراد جامعه ممتاز می سازد، و این از معنی أولویّت جدا نیست.
قرینه سیزدهم : سخنی است که شیخ الاسلام حموینی در «فرائد السمطین » ^[۲۳۳]از ابو هریره نقل کرده است‌:
«هنگامی که پیامبر خدا(ص) از حجه الوداع بازگشت آیه :( یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک ) [ ای پیامبر ! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، را کاملاً( به مردم ) برسان ] نازل شد، و وقتی که آیه :( و الله یعصمک من الناس ) [ خداوند تو را از خطرات احتمالی مردم، نگاه می دارد ] را شنید، دلش آرام گرفت».
و پس از یادآوری حدیث می گوید‌: و این، اخرین فریضه ای بود که خدا بربندگانش واجب کرد، و هنگامی که پیامبر خدا(ص) آن را ابلاغ کرد‌، آیه :( الیوم اکملت لکم دینکم ….) [ امروز، دین شما را کامل کردم…. ] نازل شد ».
حا ل این جمله نیز می رساندکه پیامبر خدا(ص) در این پیامش فریضه ای را آشکار می ساخت که سابقا آن را ابلاغ نکرده بود، و این نمی تواند مسألۀ محبّت و یاری باشد؛ چون این دو امر مدت ها پیش از طریق کتاب و سنت، شناخته شده بود.
پس هیچ معنایی جز امامت باقی نمی ماند که حضرت آن را تا برطرف شدن مشکلات و موانع و آمادگی افکار عمومی برای پذیرش هر وحیی به تأخیر انداخت تا مبادا به سبب سنگینی و بزرگیش، نفس های سرکش از پذیرش آن سرکشی کنند، و این‌، با معنی «أولی به شیء» مناسب است.
قرینۀ چهاردهم : در حدیث زید بن أرقم به طرق فراوانش آمده است :^[۲۳۴]
«داماد زید بن ارقم از او دربارۀ حدیث غدیر خم پرسید، او جواب داد : در میان شما اهل عراق، مسائل مشکل سازی وجود دارد . من به او گفتم : از طرف من خیالت راحت باشد‌، خطری متوجه شما نیست. در این هنگام گفت : آری، ما در جحفه بودیم که پیامبر خدا(ص) بیرون آمد ….».
و از عبد الله بن علاء^[۲۳۵] نقل شده است که وقتی زهری حدیث غدیر را برای او نقل کرد، عبد الله به او گفت : «این حدیث را در شام نقل مکن ؛ زیرا در آنجا به هر دو گوشت می شنوی که به علی دشنام می دهند »! پس گفت : به خدا از فضایل علی(ع) چیزی می دانم که اگر نقل می کردم هر آینه کشته می شدم.
این سخنان نشان می دهد که حدیث غدیر، نزد مردم معنایی داشته است که نقل کننده آن از گرفتار شدن به مجازاتی که دشمنی با وصی پیامبر – صلوات الله علیه – در عراق و شام آن را به وجود آورده بود، درامان نبوده است‌؛ و به همین دلیل است که زید بن ارقم از داماد عراقیش، هراس داشته و پرهیز می کرده است ؛ زیرا او از نفاق و شکاف موجود در میان عراقی ها در آن روزگار آگاه بوده است ؛ و از این رو وقتی راز خود را آشکار ساخت و حدیث را نقل کرد که از عدم خیانت و توطئه دامادش مطمئن شد. و با توجه به این نکته معقول نیست که واژه «مولی » به معنای رایجی که هر مسلمانی از آن برخوردار است، باشد بلکه به معنایی است که امام به تنهایی بار سنگین آن را بر دوش می کشد و به سبب آن بر دیگران برتری پیدا می کند، و این همان معنای خلافت است که با أولویت مورد نظر، یکی است.
قرینۀ پانزدهم : استدلال امام امیرمؤمنان(ع) است که در روز رحبه ^[۲۳۶] پس از بازگشت خلافت به آن حضرت، برای ردّ ادّعای غاصبان خلافت و برای پذیرش حاضران، به آن حدیث استدلال کرده اند.
ابن ابی الحدید در «شرح نهج البلاغه»^[۲۳۷] به سند خود از ابو سلیمان مؤذّن این حدیث را نقل کرده است:
علی (ع) مردم را سوگند داد: چه کسی از رسول خدا (ص) شنیده است«من کنت مولاه فعلی مولاه »؟ گروهی به آن گواهی دادند، ولی زید بن ارقم با اینکه می دانست ، از گواهی دتدن خود داری کرد.و علی(ع) وی را به کوری چشم نفرین کرد،پس کور شد، وپس از نابینایی این حدیث را برای مردم بازگو می کرد.
حال معنایی که ملازم أولویّت نباشد – مانند محبّت و یاری – چگونه می تواند دلیل بر خلافت باشد؟
قرینۀ شانزدهم : در حدیث رکبان‌( سواران ) آمده ^[۲۳۸] :
گروهی از جمله ابو ایوب انصاری به امیرمؤمنان(ع) سلام کرده گفتند :
«السلام علیک یا مولانا ! » . حضرت فرمود : «کیف أکون مولاکم و أنتم رهط من العرب؟ » [ من چگونه مولای شما هستم، در حالی که شما گروهی از عرب هستند؟ ] .
گفتند :‌ما از پیامبر خدا(ص) شنیدیم که می فرمود : «من کنت مولاه فعلی مولاه » [ هرکس من مولای او هستم، علی نیز مولای اوست ] .
حال امیرمؤمنان(ع) نه از سخن آنان تعجب کرده و نه قصد روشن شدن حقیقت معنای دم دستی و پیش پای افتاده ای را که همه مسلمانان در آن برابرند، را داشته است؛ و آن اینکه معنای سخن آنان این باشد : «السلام علیک یا محبنا أو ناصرنا!» . به ویژه که امام(ع) علت آورد :«و شما گروهی از عرب هستید»؛ زیرا مردم عرب منکر محبّت و یاری میان افراد جامعه نبوده اند، بلکه مسأله سنگین برای آنان اختصاص یافتن یکی از آنان به مولویت به معنای یاد شده است، و عرب زیر بار آن نمی رود مگر اینکه نیرویی برتر و غالب بر همه آنان یا نص الهی الزام آور برای همه مسلمانان، در میان باشد ؛ و آن‌، جز معنای «اولی به شی ء» که مرادف با امامت و ولایت مطلقه ای که امام(ع) خبر آن را از آن مردم جویا شد، نیست ؛ و از این رو آنان با استناد به حدیث غدیر پاسخ علی(ع) را دادند.
قرینه هفدهم : در حدیث آمده ^[۲۳۹] که امیرمؤمنان(ع) افرادی را که در احتجاج روز رحبه و رکبان از شهادت به حدیث غدیر خودداری کردند، نفرین کرد و آنان گرفتار نابینایی و بیماری پیسی و تعرّْب بعد از هجرت ^[۲۴۰] و آفات دیگر شدند، و این ها کسانی بودند که در اجتماع روز غدیر حاضر بودند [ ولی آن را انکار کردند ] .
حال آیا هیچ پژوهشگری احتمال می دهد که امام تنها به خاطر کتمان معنای نصرت و محبّت رایج میان کلیه افراد جامعه دینی‌، با چنان شدّتی آنان را نفرین کند و آن ها گرفتار آن انتقام سخت شوند. و اگر چنین باشد، باید بسیاری از مسلمانان که به یکدیگر بغض ورزیده، لطمه زدند و جنگیدند و ریشه مهر و محبّت و یاری و نصرت را قلع و قمع نمودند – تا چه رسد به کتمان وجود آن دو صفت میان خود – گرفتار عذاب می شدند.
در حالی که می بینیم چنین اتفاقی نیفتاده است . برخلاف افراد نامبرده که داغ آن ننگ، بر پیشانیشان برای همیشه زده شد و هدف تیر اجابت نفرین امام(ع) قرار گرفتند، و این نبود جز به خاطر کتمان آن حقیقت بزرگ که از ویژگیهای این مولای عظیم – صلوات الله علیه – می باشد. و آن جز امامت و اولویت بر دیگران نمی باشد که مطابق با نصوص و مؤید به قرائن فراوان است.
مطلب بعد آنکه : خود کتمان شهادت توسط آن گروه به خاطر یک امر عادی که میان علی(ع) و دیگران برابر است، نبوده است، بلکه حتما در علی(ع) فضیلتی بوده که ویژه حضرت است و آنان خوش نداشته اند که امام(ع) به آن مفتخر گردیده و بزرگ داشته شود و از این رو آن را انکار کردند ؛ لیکن نفرین بجای حضرت آنان را رسوا کرده و حق را آشکار ساخت‌، و ننگ آن را بر پیشانی و پهلوها و چشمهای مجرمان تا زنده بودند آشکار بود، و پس از مرگشان تا آنگاه که خداوند زمین و آنچه را روی آن است به ارث ببرند، این خبر در لابه لای کتابها ثبت، و میان مردم دهان به دهان نقل خواهد شد.
قرینۀ هجدهم: حافظ ابن سمّان از عمر نقل کرده است ^[۲۴۱] : دو اعرابی که با هم نزاع داشتند، نزد عمر آمدند. عمر به علی(ع) گفت : میان آنان قضاوت کن . یکی از آن دو گفت : آیا این آقا می خواهد میان ما قضاوت کند ؟! عمر به او هجوم آورده، گردنش را گرفت و گفت : «ویحک ماتدری من هذا؟ هذا مولای و مولی کل مؤمن، و من لم یکن مولاه فلیس بمؤمن» [ وای بر تو آیا می دانی این کیست ؟ این مولای من و همه مؤمنان است، و هر کس او مولایش نباشد، مؤمن نیست ] .
و نیز مردی در مسأله ای با عمر بحث می کرد، او به علی بن ابی طالب اشاره کرده و گفت : این شخص نشسته میان من و تو داوری کند. مرد گفت : «هذا الأبطن » [ این شخص شکم بزرگ ؟! ] . عمر برخاسته گردن او را گرفت و او را از زمین بلند کرده و گفت : «اتدری من صغرت ؟! هذا مولای و مولی کل مسلم » [ می دانی چه کسی را تحقیر کردی ؟ او مولای من و همه مسلمانان است ] .
حال مولویت ثابت برای امیرمؤمنان(ع) – که عمر به مولویت حضرت نسبت به خود و همه مؤمنان اعتراف کرد، همان گونه که در روز غدیر نیز به آن اعتراف کرد، و از کسی که حضرت مولایش نباشد، نفی ایمان کرد، حال چه مولویت به معنی اولویت باشد یا به معنی محبّت و یا نصرت باشد – جز با ثبوت خلافت برای حضرت مناسبت ندارد [ و اگر برای علی(ع) خلافت ثابت نباشد، اعتراف عمر به مولویت حضرت بی ربط خواهد بود ] ؛ زیرا محبّت و یاری مرسوم و شایع میان همه مسلمانان در حدی نیست که با از دست رفتن آن ایمان نیز از دست برود، چون با توجه به وجود اختلاف و بغض و کینه میان یاران پیامبر(ص) و تابعان که در برخی موارد حتی به دشنام گویی و لطمه زدن به یکدیگر و جنگ و خون ریزی کشیده شده است، آیا قائل شدن به چنین قولی ممکن است ؟ و حتی برخی از این اتفاقات و مسائل در برابر چشمان پیامبر(ص) رخ می داد، با این حال حضرت ایمان را از آنان نفی نمی‌کردند . و هیچ یک از قائلین به عدالت اصحاب، به سبب وقوع این اختلافات، در عدالت آنان خدشه نکرده است.
بنابراین، معنایی جز معنای ولایت باقی نمی ماند، و ولایت به این معنا نیز مساوی با امامتی است که ملازم بااولویت مورد نظر است . و تفاوتی نمی کند که عمر با این کلمات به حدیث غدیر اشاره کرده باشد چنانچه روایت حافظ محب الدین طبری همین را می رساند، و یا اینکه آن را از هر جهت، حقیقت ثابت دانسته باشد .
(هذا بیان للناس و هدی و موعظه للمتقین ) ^[۲۴۲]
[ این بیانی است برای عموم مردم ؛ و هدایت و اندرزی
است برای پرهیزگاران ] .
قرینۀ نوزدهم : قضیه حارث فهری است که امامت امیرالمؤمنین را انکار کرد و بواسطه آن آیات اولی سوره معراج نازل شد، در کتب حدیث و تفسیر شیعه و اهل سنت نیز به اثبات رسیده از بین علماء اهل سنت ۲۹ نفر این قضیه را نقل کردند، ^[۲۴۳] از آن جمله است :

 

1. 1. حافظ ابو عبید هروی، متوفای(۲۲۳، ۲۲۴) در مکه وی در کتاب تفسیر خود «غریب القرآن » روایت کرده است : «آنگاه که رسول خدا(ص) آنچه را می باید، تبلیغ کرد و خبر آن در مناطق گوناگون پیچید جابر^[۲۴۴]بن نضر بن حارث بن کلده عبدری نزد حضرت آمده و گفت : از جانب خداوند ما را به شهادت بر وحدانیت خداوند و رسالت خود و نماز و روزه و حجّ و زکات، فرمان دادی، و ما پذیرفتیم ولی به این مقدار بسنده نکردی تا اینکه بازوی پسر عمویت را گرفتی و وی را بر ما برتری بخشیدی و گفتی : «من کنت مولاه فعلی مولاه » آیا این گفته از تو است یا از جانب خداوند ؟ پیامبر فرمود : «والذی لا اله الا هو انّ هو من الله » «سوگند به خداوند یگانه که این سخن از جانب اوست ».

 

آنگاه جابر به سوی مرکب خود رفت و با خود می گفت : خدایا اگر آنچه محمّد می گوید حق است، پس بر ما از آسمان سنگ ببار یا ما را به عذابی سخت گرفتار کن.
هنوز به مرکب خود نرسیده بود که خداوند سنگی از آسمان بر سرش فرود آورده و از دبرش خارج شد و وی را به هلاکت رساند.
و این آیه نازل کرد : «تقاضا کننده ای تقاضای عذابی کرد که واقع شد.^[۲۴۵]

فصل چهارم : پاسخ به شبهات ناظر به دلالت حدیث غدیر

یکی از افرادی که اشکالاتی به حدیث غدیر وارد کرده القفاری در کتاب اصول مذهب شیعه هست ایشان بنا به گفته خود به سرزمینهای شیعه سفر کرده و منابع آنها را تهیه کرده تا بتواند مستقیما مورد بررسی قرار دهد وبرای خود در این تحقیق شروط والزاماتی قرار داده که متاسفانه در حد نوشتار باقی مانده و در عمل به روش سلف خود عمل کرده بهتر است بعضی از این شروط را متذکر شویم او می گوید :
من به نقل قولها توجه نمی کنم بلکه خود مستقیما مطالب را از منابع و مصادر شیعه برداشت می کنم.
عقاید معلوم و مشهور بین علماء شیعه را نقل می کنم.
با ذهنی خالی و بدون تمایل به افکاری خاص مطالب را می نویسم.
روایات موثقه و مستفیضه را از کتابهای آنها نقل می کنم.
با مطالعه این کتاب معلوم می شود که ایشان در نقل روایات یا آنها را تقطیع کرده و یا در مواردی مطلبی اضافه نموده و از دروغ بستن به شیعه ابائی نداشته برای اینکه مطلب بهتر روشن شود می توان به کتاب نقدی بر اصول مذهب شیعه از عالم بزرگوار سید محمّد حسین قزوینی مراجعه کرد.^[۲۴۶] امّا اشکالاتی که القفاری مطرح کرده:

۱٫ استدلال به روایت نه قرآن

شیعه ادعا می کند که امامت علی(ع) در قرآن آمده و برای استدلال و تعیین مصداق آیات به روایات استناد می‌کند این روش استدلال به قرآن نیست زیرا باید از ظهور آیات مطلب فهمیده شود نه با بهره گرفتن از روایات.
نقد :
[ رجوع به روایات برای فهم سبب نزول آیه امری متداول در بین مفسرین اهل سنت وشیعه است و لذا ابن تیمیه می گوید : «معرفه سبب النزول یعین علی فهم الایه فان العلم بالسبب یورث العلم بالمسبب » ، «شناخت سبب نزول آیه در فهم آیه کمک می کند و علم به سبب علم به مسبب را ببار می آورد.» ]^[۲۴۷]

فرضیات این آزمون به صورت زیر است:
در این فرضیات هرچه  و  بزرگتر شوند، آماره آزمون به سمت توزیع نرمال با میانگین صفر و واریانس یک میل خواهد کرد.
آماره لوین، لین و چاو دارای چند مرحله است. ابتدا به جای رابطه معمولی از رابطه زیر استفاده می­ شود:

برای انجام آزمون براساس این رابطه، لوین، لین و چاو از دو معادلۀ زیر برای محاسبۀ مقدار آماره مربوط استفاده کرده ­اند:

(۴)

سپس رگرسیون خطاها به صورت زیر تخمین زده می­ شود:

(۵)
بر اساس مقدار این آماره، آزمون انجام می­ شود. برای کنترل ناهمسانی واریانس در سریها، خطای استاندارد با تقسیم آماره­ های تخمین­زده شده به پارامتر محاسبه شده زیر، نرمال شده است.
(۶)

مرحله بعد در انجام این آزمون، محاسبه­ی واریانس بلند مدت به روش زیر است:
(۷)
به این دلیل که واریانس بلندمدت تخمین­زده شده نمی­تواند ارزش­های منفی بگیرد، لوین، لین و چاو پیشنهاد کردند که، از وزن­های بارتلت^[۷۹] به صورت  استفاده شود. در این روابط  ضریب وزن­های بارتلت،  طول وقفه بهینه،  نشان­دهندۀ زمان و  واریانس محاسبه شده بلندمدت است.
قبل از محاسبۀ آمارۀ آزمون، نسبت انحراف استاندارد بلندمدت به انحراف استاندارد و متوسط آن برای کل مقطع­ها محاسبه می­ شود:
(۸)

(۹)
رگرسیون خطاهای نرمال به صورت زیر محاسبه شده است:

در مجموع و با بهره گرفتن از آماره­ها و ضرایب بلندمدت و کوتاه­مدت متغیرها، آماره آزمون به صورت زیر محاسبه شده است.
(۱۰)
در این رابطه  ، انحراف استاندارد  ،  انحراف استاندارد معادلۀ نرمال­شدۀ بلندمدت،  و  به ترتیب میانگین و انحراف معیار محاسبه­شده به وسیله لوین، لین و چاو با بهره گرفتن از طول وقفه و تعداد متغیرها و  متوسط تعداد وقفه­ها در هر مقطع است. آماره محاسبه شده، سپس با آماره­ های جدول سطح معناداری لوین و لین مقایسه می­ شود. اگر این آماره از آمارۀ جدول کوچکتر باشد، فرضیۀ وجود ریشۀ واحد برای آن متغیر قابل رد شدن نیست.
۳-۱۴-۲-آزمون ایم، پسران و شین^[۸۰]
اختلاف آزمون آیم، پسران و شین با آزمون لوین، لین و چاو بیشتر در فرضیات در نظر گرفته شده نمود پیدا می­ کند. در فرضیه  این آزمون،  ها دارای ارزش­های متفاوتی هستند. یعنی، فرضیات این آزمون به صورت زیر است:
بر اساس این فرضیات، بعضی از مقطع­ها می­توانند دارای ریشه واحد باشند. بنابراین، به جای انجام آزمون برای داده ­های ترکیبی، از آزمون ریشه واحد به صورت جداگانه برای هر مقطع استفاده می­ شود و پس از آن میانگین این آماره­ها به صورت  محاسبه می­ شود. اگر  نشان­دهندۀ آمارۀ  برای آزمون ریشه واحد  -امین مقطع، با وقفه­ی  و ضرایب آزمون  باشد، آمارۀ استاندارد  به صورت زیر تعریف می­ شود:
(۱۱)
که در آن با افزایش  و  به سمت بینهایت، این آماره به سمت توزیع نرمال استاندارد میل می­ کند. به منظور ایجاد یک آماره  استاندارد، IPS ارزش­های  و  این مقادیر را محاسبه کرده ­اند. هنگامی که  به سمت بی­نهایت میل می­ کند، این ارزش­ها به آماره­ های آزمون دیکی- فولر نزدیک می­شوند.
به دلیل وجود خود همبستگی، پیشنهاد شده است که از دو روش کاربرد اندازه­ های مجانبی میانگین و واریانس محاسبه­شده با بهره گرفتن از میانگین و واریانس  تحت فرض  به شکل زیر به کار گرفته شود.
(۱۲)
پس از محاسبه این آماره، اگر مقدار آمارۀ محاسبه­شده از آمارۀ جدول کوچکتر باشد، فرضیۀ ریشه واحد قابل ردشدن نیست. علاوه بر آماره t استاندارد، می­توان از آماره  نیز استفاده کرد.
(۱۳)
که در آن  عبارت است از آمارۀ  ریشۀ واحد انفرادی برای آزمون فرضیه­  در برابر فرضیۀ  . مقادیر بحرانی  نیز در جدول آن محاسبه و ارائه شده است. در اینجا نیز می­توان از  استاندارد شده نیز استفاده کرد.
(۱۴)
فرضیات آزمون IPS بر اساس همان فرضیات آزمون ریشه واحد معمولی است. تفاوت فرضیات در فرضیه  است که بر اساس این فرضیه، برخلاف آزمون LM فرض می­ شود که واحدهای مقطعی دارای ضرایب برابر نیستند. این آزمون بر اساس آمارۀ t استاندارد استوار است.
(۱۵)
در رابطه فوق،  آمارۀ آزمون ریشه واحد IPS و  متوسط آمارۀ t آزمون ADF برای هر مقطع است و به صورت زیر محاسبه می­ شود:
(۱۶)
که در آن نمادهای  و  به ترتیب میانگین و واریانس برای محاسبۀ آمارۀ آزمون IPS است.
۳-۱۴-۳-آزمون فیشر
روش دیگر برای آزمون ریشۀ واحد داده ­های ترکیبی، استفاده از سطح معنی­داری آزمون ریشۀ واحد دیکی-فولر تعمیم یافته است. اساس این روش برگرفته از روش فیشر(۱۹۳۲) است، که بعداً به وسیلۀ چوی(۲۰۰۱) و مادالا و وو(۱۹۹۹) به تفصیل، گسترش داده شد. به همین دلیل، این آزمون به آزمون  (مادالا و وو) معروف شد. این آزمون بر اساس آزمون دیکی-فولر معمولی به صورت زیر انجام می­ شود:

که در آن  متغیر مورد بررسی،  ضریب ثابت در دیکی-فولر پیشرفته،  وقفه آزمون و  خطای آزمون است. فرضیات آزمون  همانند فرضیات آزمون  به صورت زیر بیان می­ شود:
آزمون فیشر به روش ساده­ای وجود یا عدم وجود ریشه واحد در داده ­های ترکیبی را بررسی می­ کند. پس از انجام آزمون دیکی-فولر معمولی، از مقدار  مختص این آزمون، برای انجام آزمون استفاده می­ شود. آماره استفاده شده برای انجام آزمون فیشر، توسط مادالا و وو (۱۹۹۹) به صورت زیر ارائه شده است:

بر اساس این آزمون، مجموع مقدار سطح معناداری برای آزمون ریشۀ واحد معمولی در هر مقطع محاسبه می­ شود. این آماره دارای توزیع  با  درجه آزادی است.
در نمونه­های بزرگ، چوی(۲۰۰۱) نشان داد که، این آماره دارای توزیع نرمال استاندارد به صورت زیر است:

متغیر از نظر لغوی به معنی چیزی است که تغییر می‌کند، اما در فعالیت‌های تحقیقی، متغیر ویژگی‌هایی دارد که باید مورد مطالعه قرار گیرند و تعریف عینی آن، عبارت است از: ویژگی‌ها و خصایصی که مقادیر مختلفی را قبول می‌کند و یا ارزش‌های مختلفی را می‌توان به آن ها نسبت داد.
متغیر مستقل
این نوع متغیرها، بوسیله پژوهشگر اندازه گیری، دست کاری یا انتخاب می شود تا تأثیر و ارتباط آن بر متغیر دیگر تعیین شود. در این تحقیق، متغیر مستقل عبارتند از دوره تصدی مدیر عامل ،دوره تصدی ریاست هیئت مدیره و نسبت تعداد مدیران غیر موظف هیئت مدیره می باشند.
- طولدورهتصدیمدیرعامل: کهبهمدتزمانیاشارهداردکهیکمدیرعاملدرشرکتانجاموظیفهمیکند .
۲- سهامتحتتملکاعضایهیئتمدیرهشرکت : اینمتغیرنشاندهندهمیانگینسهاماعضایحقیقیوحقوقیعضوهیئتمدیرهمیباشد.
۳- نسبتاعضائغیرموظفهیئتمدیره : اعضاغیرموظفهیاتمدیرهبهافرادیدرهیئتمدیرهاطلاقمیشودکهسمتاجراییدرشرکتندارند،روشمحاسبهاینمتغیرازنسبتاعضاغیرموظفهیتمدیرهبهکلاعضابدستمیاید.
۴- میزانمالکیتونفوذدولتدرشرکت : متغیرسهامداریدولتاینمسئلهراموردبررسیقرارمی‌دهدکهچهمیزانازسهامشرکتتحتتملکسهامداراندولتی،نهادهاوشرکت هایدولتیوشبهدولتیمیباشند.

 

1. 1. 1. تفکیکمدیرعاملازاعضاهیئتمدیره : اینمتغیرنسبیدرواقعبیانمیداردکهآیادرشرکتموردبررسی،شخصمدیرعاملازاعضاهیئتمدیرهجدامیباشدیاخیر . براینشاندادنآن هاازمتغیرهایاسمی ( ٠ و ١) استفادهگردید . اگرمدیرعاملوهیئتمدیرهجداباشندازمتغیراسمییکودرغیراینصورتازمتغیراسمیصفراستفادهمیشود.

   

 

متغیر های وابسته تحقیق:
متغیر وابسته، متغیری است کههدف محقق تشریح یا پیش بینی تغییرپذیری در آن است، به عبارت دیگر، آن یک متغیر اصلی است که به صورت مسأله حیاتی برای تحقیق مورد بررسی قرار می گیرد.با تجزیه و تحلیل متغیر وابسته و شناسایی عوامل مؤثر بر آن می توانپاسخ ها یا راه حل هایی را برای مسأله ساخت(خاکی،۱۳۸۸،۷۵ص).
متغیرهایوابستهبکارگرفتهشدهشاخصهاییهستندکهمیزاننگهداشتوجهنقدشرکتهارانشانمیدهند :
میزاننگهداشتوجهنقد : CHمقداروجهنقد و دارایی های شبه نقدموجوددرشرکتمیباشدکههرسالهدرترازنامهذکرمیگردد.
نسبتجاری : CRکهازنسبتدارییهایجاریبهبدهیهایجاریبدستمیایدونشاندهندهقدرتنقدینگیداراییهایشرکتاست.
متغیرهای کنترلی:
همچنینجهتاینکهمتغیرهاییکهبرعواملتحقیقتاثیرگذارندتحتکنترلقرارگیرندتانتایجتحقیقدارایاستنادبیشتریدرشرایطمختلفگرددعواملتاثیرگذاربرمیزاننگهداشتوجهنقدشرکتهاراتحتعنوانمتغیرهایکنترلیواردفرمولهایرگرسیونیتحقیقنمودهایم.
اینمتغیرهاعبارتنداز:
اندازه شرکت : این شاخص از طریق لگاریتم طبیعی کل دارایی های شرکت محاسبه می گردد (کاشانی پور و همکاران ،۱۳۹۱) . اندازه شرکت در این تحقیق به عنوان متغیر کنترلی مطرح شده است .
رشدفروش : فروشسالجدیدمنهایفروشسالقبلتقسیمبرفروشسالقبلبعنوانشاخصکنترلرشدشرکتاستفادهمیشود. کهبرایشناساییاینمتغیردرمدلازلغت GROW بمعنایرشددرمدلاستفادهشدهاست .
افزایشسطحعمومیقیمتها : افزایشدرقیمتهاوتورمسببمی شودکهشرکتبهسرمایهدرگردشبیشتریبرایادارهشرکتنیازپیداکند.اینمتغیربااستفادهازشاخصتورممنتشرشدهتوسطبانکمرکزیبرداشتشدهاست . کهجهتشناساییاینمتغیرازلغت (Consumer Price Index – CPI) درمدلاستفادهشدهاست .
عملکردمالیشرکت :بهنسبتسودخالصبعدازکسرمالیاتازدرآمدکلیشرکتکهنشاندهندهعملکردمالیشرکتاستاستفادهمیشوند.اینمولفهدرمدلباعلامتاختصاری (Q) مشخصشدهاست.
روش آزمون فرضیه ها
مهمترین و اولین مرحله در آزمون فرضیه ، تبدیل فرضیه های پژوهشی و نقیض آن به فرضیه های آماری است که به فرض صفر ( ) و فرض یک ( ) معروف هستند. مقدار ( P-Value) یک آزمون آماری ، مقدار احتمالی است که میزان سازگاری داده های نمونه را با نتیجه فرض صفر اندازه می گیرد. نتیجه ای که از آزمون مبتنی بر (P-Value ) بدست می آید از نظر ریاضی هم ارز با نتیجه ای است که از قاعده تصمیم متناظر ، مبتنی بر آماره آزمون استاندارد شده حاصل می شود. قاعده تصمیم مبتنی بر (P-Value) بدین صورت است که اگر (P-Value≥α) باشد گزینه را نتیجه می گیرد و بالعکس اگر (P-Value<α) باشد گزینه نتیجه گرفته می شود . لذا در جداول حاصله از آزمون ها و با فرض در نظر گرفتن۵% =α اگر میزان (P-Value) محاسبه شده از ۵% کمتر باشد فرض صفر رد و فرض مقابل آن پذیرفته می شود. از آنجا که در آزمون فرضیات به دنبال اثرات فرضیه صفر نیستیم بلکه تنها می توان فرضیه ها را تایید یا رد کرد . بنابراین ، حتی اگر آماره در ناحیه بحرانی پذیرش فرض صفر قرار گیرد و فرض صفر رد نشود دلیل بر آن نیست که فرض صفر درست است بلکه تنها با احتیاط می توان گفت که در حال حاضر امکان درستی فرض صفر وجود دارد. بنابراین بر اساس نتایج حاصل از آزمون فرض های آماری و پس از تایید یا رد می توان در خصوص تایید یا رد فرضیه های تحقیق قضاوت و نتیجه گیری نمود.
همبستگی
تحلیل همبستگی ابزاری است آماری که به وسیله آن می توانیم درجه ای را که یک متغیر به متغیر دیگر از نظر خطی مرتبط است، اندازه گیری کرد همبستگی را معمولاً با تحلیل رگرسیون به کار می برند. عموماً همبستگی را با تحلیل رگرسیون به کار می برند و در آن معیارهای ضریب تعیین، ضریب تعیین تعدیل شده و ضریب همبستگی ، مورد بحث قرار می گیرد که به صورت زیر بیان گردیده است.
ضریب تعیین
ضریب تعیین معیاری است که در آن می توان رابطه بین دو متغیر x و Y را توضیح داد، یعنی نشان دهنده درصد تغییرات بیان شده توسط معادله رگرسیون است. ضریب تعیین معیاری است که قدرت تشریح رگرسیون را مشخص می کند.فرمول زیر نحوه محاسبه ضریب تعیین را نشان می دهد:
ضریب همبستگی
در تحلیل همبستگی خطی، علاقه‌مند به تعیین میزان یا درجه‌ای از ارتباط می‌باشیم؛ که دو متغیر به آن میزان درجه؛ در ارتباط با یکدیگر هستند. به عبارت دیگر، خواهان تحلیل دامنه‌ای هستیم که در آن مقادیر بزرگ (یا کوچک) یک متغیر در ارتباط مقادیر بزرگ (یا کوچک) متغیرهای دیگر است. در تحلیل همبستگی خطی، ضروری نیست که متغیرهای تحت بررسی به عنوان مستقل یا وابسته تعیین شوند. اندازه یا میزان پیوند بین دو متغیر، «ضریب همبستگی خطی» نامیده می‌شود. چنانچه n جفت مشاهدات از جامعه دو متغیره (_۱y,₁x)، (_۲y,₂x) …, (y_n,x_n) داشته باشیم ضریب همبستگی نمونه به نحو زیر تعیین می‌شود:

(۱۰-۳)
و هنگامی که این عبارت ساده شود، محاسبه را می‌توان به طریق زیر انجام داد.
(۱۱-۳)
مقدار ضریب همبستگی ® از (۱+)برای دو متغیر با همبستگی مثبت کامل تا (۱-) برای دو متغیر با همبستگی منفی کامل تغییر می‌یابد. ضریب همبستگی مثبت اشاره می‌کند که مقادیر بزرگ یک متغیر تمایل به ارتباط با مقادیر بزرگ متغیر دیگر دارد. در حالی‌که، ضریب همبستگی منفی دقیقاً نقطه مقابل تعریف ذکر شده است ــ مقادیر بزرگ یک متغیر تمایل به ارتباط با مقادیر کوچک متغیر دیگر دارد
رگرسیون
یکی از اهداف اساسی بررسی های آماری ، یافتن رابطه بین دو یا چند متغیر می باشد. این رابطه به صورت های مختلفی ظاهر می شود که خطی یا غیر خطی بودن از جمله آن می باشند. روش های رگرسیون به شیوه ای در مدل بندی آماری اشاره می کند که این گونه روابط را تحلیل می نماید. معمولاً تغییرات یکی از متغیرها تابع تغییرات سایر متغیرها است که به این متغیر، متغیر وابسته یا پاسخ گویند و سایرین را متغیر مستقل نامند و عموماً متغیر وابسته را با نمادY و متغیر مستقل را با … ,X₂,X₁ نشان می دهند. واژه «رگرسیون» به معنای بازگشت است و نشان می دهد که مقدار یک متغیر به متغیر دیگر بر می گردد. در رگرسیون به دنبال برآورد رابطه ریاضی و تحلیل آن هستیم به طوری که با آن بتوان کمیت متغیرهای مجهول را با بهره گرفتن از متغیرهای معلوم تعیین کرد. سپس در همبستگی به دنبال تعیین نوع رابطه و میزان ارتباطی هستیم که متغیرها را به هم ربط می دهد (آذر و مومنی، ۱۳۸۵، ۶۳).
رگرسیون چند متغیره
معادله رگرسیون چند متغیره را می توان به صورت رابطه تصادفی زیر نوشت:
Y_t = + + (۱۲-۳)
که در آن:
t = 1 , 2 , …, n , k = 1 , 2 , … , k
و در آنY_t متغیر وابسته ، ها متغیرهای مستقل، ضریب معادله،جمله اختلال و t مشاهده t ام و در داده های مقطعی و یا سری در حالی که تعداد ضرایب معادله رگرسیونk است.
مفروضات رگرسیون خطی :
در هر مدل رگرسیون باید فرض های خاصی برقرار باشد که در صورت نقض هریک از آن ها مشکلاتی درباره مطلوبیت برآورد پارامتر رگرسیون یا آزمون فرضیه ها به بار می آید. مهم ترین این فرض ها عبارتند از :

 

1. 1. نرمال بودن باقیمانده‌ها

 

1. ناهمسانی واریانس

 

T(2)
۲۵ ۵/۱۸ ۱۲۰/۹ ۶۹۰/۲ ۹۹۰/۲ ۵۸۱/۹ ۷۲۰/۵ ۱۰۰/۱۶ ۱۴۱/۱۴ ۲۰۰/۴ ۶۰۰/۲ ۲۱۱/۱۱ ۳۵۰/۷ ۳۸۰/۴ ۹۹۵/۲ ۸۴۰/۶ ۱۰۰/۵ ۵۲۱/۶
۵۰ ۸۵۶/۱۴ ۶۰۰/۷ ۱۱۲/۲ ۴۴۰/۲ ۶۶۰/۸ ۴۲۹/۷ ۰۲۱/ ۱۴ ۱۰۰/۱۳ ۶۹۲/۸ ۰۰۰/۱۲ ۱۴۰/۲ ۱۱۲/۱۰ ۲۴۰/۷ ۸۹۵/۴ ۹۲۹/۹ ۶۶۰/۶ ۱۱۳/۹
۱۰۰ ۹۹۸/۳ ۱۹۲/۲ ۶۷۰/. ۷۸۰/. ۶۹۱/۲ ۰۱۲/۳ ۱۲۰/۴ ۰۱۹/۴ ۲۶۰/۳ ۹۹۳/۳ ۶۶۹/. ۸۱۲/۳ ۹۹۱/۲ ۲۵۰/۲ ۳۶۰/۳ ۵۳۰/۲ ۴۰۰/۳
۱۵۰ ۵۷۳/۳ ۹۳۹/۱ ۵۹۰/. ۵۵۱/. ۳۹۰/۲ ۷۶۰/۲ ۴۶۹/۳ ۳۵۹/۳ ۹۹۰/۲ ۴۴۸/۲ ۷۰۷/. ۴۰۰/۳ ۸۶۹/۲ ۱۷۰/۲ ۰۹۰/۳ ۳۶۸/۳ ۱۱۰/۳

 

F(2,10)
۲۵ ۱۱۰/۹ ۲۷۰/۴ ۳۷۰/۱ ۵۵۰/۱ ۳۹۷/۴ ۱۰۱/۲ ۰۰۱/۷ ۷۸۵/۵ ۷۰۰/۱ ۹۹۰/۳ ۳۸۰/۱ ۰۱۰/۳ ۶۱۰/۱ ۳۸۰/۱ ۵۵۰/۲ ۲۶۰/۲ ۵۰۱/۲
۵۰ ۱۰۰/۴ ۰۱۱/۲ ۵۵۰/. ۶۶۰/. ۱۸۰/۲ ۸۰۳/۱ ۴۴۳/۳ ۱۴۰/۳ ۸۰۰/۱ ۰۹۰/۳ ۵۶۵/. ۴۵۰/۲ ۶۰۰/۱ ۲۱۱/۱ ۱۳۰/۲ ۶۷۰/۱ ۱۴۵/۲
۱۰۰ ۰۱۰/۲ ۹۹۹/. ۳۶۰/. ۳۴۵/. ۳۵۰/. ۲۲۵/۱ ۸۰۰/۱ ۱ ۷۰۰/ ۳۲۰/۱ ۷۲۰/۱ ۳۴۱/. ۶۰۰/ ۱ ۲۶۰/۱ ۹۵۹/. ۴۱۲/۱ ۱۰۴/۱ ۴۳۰/۱
۱۵۰ ۳۲۰/۱ ۷۸۸/. ۲۶۵/. ۲۴۹/. ۸۴۹/. ۹۶۱/. ۲۱۰/۱ ۱۸۰/۱ ۲۵۰/۱ ۲۵۹/۱ ۲۶۳/. ۱۳۵/۱ ۹۹۱/. ۸۰۱/. ۹۹۵/. ۸۵۰/. ۹۹۸/.

 

 

جدول ۲ – ۴، برآورد شده برآوردگرهای تعدیل شده برای

 

k1_M k2_M k3_M k4_M k5_M k6_M k7_M k8_M k9_M k10_M k11_M k12_M k13_M k14_M k15_M k16_M

 

برآورد برای

 

N(0,1)
۲۵ ۲۰۸/. ۴۶۱/. ۵۸۰/. ۱۶۱/. ۲۰۰/. ۱۱۱/. ۰۹۰/. ۲۲۵/. ۱۲۱/. ۳۳۰/. ۱۳۹/. ۲۵۱/. ۲۶۷/. ۱۸۰/. ۲۰۹/. ۱۹۳/.
۵۰ ۲۰۹/. ۴۴۰/. ۵۶۱/. ۱۳۹/. ۱۹۸/. ۱۰۰/. ۰۸۱/. ۲۰۱/. ۱۱۵/. ۳۲۱/. ۱۳۱/. ۲۳۳/. ۲۵۹/. ۱۷۵/. ۲۰۲/. ۱۸۹/.
۱۰۰ ۲۳۵/. ۴۲۵/. ۴۸۰/. ۱۵۰/. ۱۹۲/. ۱۰۲/. ۰۶۹/. ۱۸۱/. ۱۲۰/. ۳۰۵/. ۱۲۵/. ۲۱۷/. ۲۳۵/. ۱۸۱/. ۲۰۷/. ۱۷۵/.
۱۵۰ ۲۴۸/. ۳۹۷/. ۴۲۵/. ۱۴۷/. ۱۸۰/. ۰۹۸/. ۰۶۱/. ۱۵۹/. ۱۲۵/. ۲۹۰/. ۱۲۰/. ۲۱۲/. ۲۲۷/. ۱۷۱/. ۲۰۶/. ۱۷۱/.

 

T(2)
۲۵ ۵۹۵/۱ ۵/۱ ۴۸۵/۱ ۷۴۰/۱ ۱۷۳/۱ ۷۷۱/۱ ۱۳۴/۲ ۹۹۸/. ۱۶۰/۱ ۲۴۹/۱ ۱۳۷/۱ ۹۱۰/. ۱۸۰/۱ ۹۷۰/. ۲۵۲/۱ ۹۵۵/.
۵۰ ۹۹۵/. ۰۱۲/۱ ۱۱۴/۱ ۳۲۹/۱ ۴۹۰/۱ ۹۴۹/۱ ۱۷۰/۲ ۹۰۰/۱ ۹۹۰/۱ ۲۰۲/۱ ۹۶۱/۱ ۶۰۰/۱ ۲۷۰/۱ ۶۴۵/۱ ۳۱۸/۱ ۶۵۰/۱
۱۰۰ ۵۳۰/. ۷۴۹/. ۸۲۵/. ۲۹۴/. ۲۲۳/. ۱۸۶/. ۲۱۲/. ۲۲۰/. ۲۲۵/. ۵۱۱/. ۲۰۶/. ۲۰۱/. ۲۹۳/. ۱۸۹/. ۲۶۰/. ۱۸۳/.
۱۵۰ ۵۷۸/. ۸۱۰/. ۸۶۱/. ۳۱۹/. ۲۳۳/. ۱۸۰/. ۲۰۹/. ۲۱۱/. ۲۱۰/. ۵۴۹/. ۱۹۸/. ۲۰۳/. ۳۱۱/. ۱۹۱/. ۲۸۶/. ۱۹۳/.

 

F(2,10)
۲۵ ۴۱۸/. ۶۱۵/. ۶۹۹/. ۳۵۸/. ۲۳۴/. ۲۳۰/ ۲۷۴/. ۲۲۳/. ۱۸۸/. ۴۱۸/. ۱۸۹/. ۲۵۳/. ۳۲۳/. ۲۰۰/. ۲۹۰/. ۲۲۳/.
۵۰ ۳۵۰/. ۶۲۹/. ۷۲۳/. ۲۱۸/. ۱۹۸/. ۱۱۹/. ۱۱۲/. ۱۴۹/. ۱۱۲/. ۴۱۹/. ۱۱۳/. ۱۹۳/. ۲۴۹/. ۱۵۵/. ۲۳۳/. ۱۶۷/.
۱۰۰ ۴۱۵/. ۶۹۰/. ۷۴۹/. ۲۴۰/. ۱۹۰/. ۱۱۰/. ۰۷۳/. ۱۲۱/. ۰۹۱/. ۴۵۰/. ۰۹۷/. ۱۷۴/. ۲۵۸/. ۱۳۹/. ۲۴۱/. ۱۵۱/.
۱۵۰ ۴۵۲/. ۷۰۰/. ۷۶۰/. ۲۴۹/. ۱۹۳/. ۰۹۵/. ۰۷۰/. ۱۱۲/. ۰۸۰/. ۴۶۳/. ۰۸۸/. ۱۶۰/. ۲۸۳/. ۱۴۸/. ۲۵۷/. ۱۴۰/.