جدول ۴-۵ . فراوانی اهداف بر اساس دروس کتاب فارسی کلاس پنجم…………………………………۱۰۳
جدول ۴-۶ . فراوانی اهداف بر اساس دروس کتاب فارسی کلاس ششم…………………………………۱۰۷
جدول ۴-۷ . مقایسه اهداف شناختی، عاطفی و روانی – حرکتی کتاب فارسی سه کلاس چهارم، پنجم و ششم به تفکیک دروس………………………………………………………………………………………….۱۱۰
جدول ۴-۸ . مقایسه فراوانی انطباق محتوای متن، تصویر و متن کتاب فارسی سه کلاس چهارم، پنجم و ششم به تفکیک دروس………………………………………………………………………………………….۱۱۲
جدول ۴-۹ . خلاصه ای از تعداد اهداف شناختی، عاطفی و روانی – حرکتی در دوره دوم ابتدایی…………………………………………………………………………………………………………………………….۱۱۵
جدول ۴-۱۰ . خلاصه ای از تعداد موارد انطباق محتوای متن، تصویر و تمرین کتاب های فارسی دوره دوم ابتدایی با اهداف شناختی، عاطفی و روانی – حرکتی تعیین شده در آنها…………………. ۱۱۵
جدول ۴-۱۱ . نتایج آزمون خی دو ۲ متغیری بین محتوای کتاب های فارسی کلاس چهارم ابتدایی با مهارت های شناختی، عاطفی و روانی – حرکتی…………………………………………………………………۱۱۶
جدول ۴-۱۲ . نتایج آزمون خی دو ۲ متغیری بین محتوای کتاب های فارسی کلاس پنجم ابتدایی با مهارت های شناختی، عاطفی و روانی – حرکتی………………………………………………………………..۱۱۷
جدول ۴-۱۳ . نتایج آزمون خی دو ۲ متغیری بین محتوای کتاب های فارسی کلاس ششم ابتدایی با مهارت های شناختی، عاطفی و روانی – حرکتی………………………………………………………………..۱۱۸
جدول ۴-۱۴٫ نتایج آزمون کروسکال والیس به منظور مقایسه اهداف شناختی، عاطفی و روانی حرکتی بین سه پایه چهارم، پنجم و ششم……………………………………………………………………………۱۱۹
فهرست نمودارها
۲-۱- نمودار طرح رشد…………………………………………………………………………………………………..۳۱
۲-۲- نمودار مفهوم رشد…………………………………………………………………………………………………۳۴
نمودار ۴-۱ . درصد میانگین اهداف شناختی، عاطفی، روانی- حرکتی بر اساس دروس کتاب فارسی کلاس چهارم…………………………………………………………………………………………………………………۱۰۲
نمودار ۴-۲ .درصد میانگین انطباق محتوای متن، تصویر و تمرین کتاب فارسی کلاس چهارم با اهداف تعیین شده در آن…………………………………………………………………………………………………۱۰۲
نمودار ۴-۳ : درصد میانگین اهداف شناختی، عاطفی، روانی-حرکتی بر اساس دروس کتاب فارسی کلاس پنجم………………………………………………………………………………………………………………….۱۰۵
نمودار ۴-۴ :درصد میانگین انطباق محتوای متن، تصویر و تمرین کتاب فارسی کلاس پنجم با اهداف تعیین شده در آن………………………………………………………………………………………………..۱۰۶
نمودار ۴-۵ : درصد میانگین اهداف شناختی، عاطفی، روانی-حرکتی بر اساس دروس کتاب فارسی کلاس ششم………………………………………………………………………………………………………………..۱۰۸
نمودار ۴-۶ :درصد میانگین انطباق محتوای متن، تصویر و تمرین کتاب فارسی کلاس ششم با اهداف تعیین شده در آن……………………………………………………………………………………………….۱۰۹
نمودار ۴-۷ : مقایسه اهداف شناختی، عاطفی و روانی – حرکتی کتاب فارسی سه کلاس چهارم، پنجم و ششم ……………………………………………………………………………………………………………..۱۱۱
نمودار ۴-۸ : مقایسه درصد انطباق محتوای متن، تصویر و متن کتاب فارسی سه کلاس چهارم، پنجم و ششم ………………………………………………………………………………………………………………………۱۱۴
فصل اول
کلیات تحقیق
مقدمه
کتاب درسی به عنوان تنها رسانهای که نقش هدایت فعالیتهای یاددهی – یادگیری را در کلاس ایفا میکند دارای اجزاء و عناصری است و ارتباط منطقی و صحیح عناصر یک کتاب درسی به کار آیی آن در آموزش کمک شایان توجهی میکند اهداف، محتوا (شامل متن نوشتاری، تصاویر، نوارها، جداول) و تمرینها سه بخش مهم یک کتاب درسی را تشکیل میدهند.
محتوا و تمرینها باید در جهت تحقق اهداف کتاب درسی باشند مسئله اصلی این تحقیق آن است که آیا عناصر کتابهای فارسی دوره دوم ابتدائی از انسجام درونی لازم برخوردار است و با اهداف پرورش مهارتهای شناختی، عاطفی و روانی – حرکتی همسو است.
با توجه به هدف پژوهش پایان نامه حاضر در پنج فصل تنظیم شده است. فصل اول به بیان مسئله و فرضیات پژوهش، فصل دوم ادبیات پژوهش، فصل سوم روش پژوهش، فصل چهارم تجزیه و تحلیل یافته ها و در نهایت فصل پنجم به نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات پرداخته است.
۱-۱٫ بیان مسئله
آموزش از اساسیترین نیازهای بشر است. بدون آموزش، هیچ جامعهای نمیتواند به بقای خود ادامه دهد. نیاز به آموزش با نیازهای اولیه نظیر خوراک، پوشاک و مسکن قابل مقایسه نیست، زیرا فراهم کردن آموزش مناسب، بسیار پیچیدهتر و دشوارتر از تدارک غذا، لباس و سرپناه مناسب است. به همین دلیل آموزش نمیتواند با کوشش و خطا شکل گیرد آموزش موثر و سودمند نیازمند طرح و برنامه است. در طول تاریخ کسب مهارتهای زندگی یکی از هدفهای آموزشی به شمار آمده و یکی از خواسته های معلمان و والدین کسب توانایی مهارتها از سوی دانش آموزان بوده است. روانشناسان و نظریه پردازان مختلف نیز همواره بر اهمیت فعالیتهای وابسته به آموزش مهارتهای اجتماعی در ایجاد یادگیری مفید و موثر تاکید داشتهاند. (سیف، ۱۳۸۷). تعلیم وتربیت زمینه ساز پرورش استعدادهای یادگیرندگان برای یافتن راه حلهایی برای حل اثر بخش مسایل گوناگون زندگی است. نظامهای آموزشی امروزی باید نیروهایی را تربیت کند که در درک دنیای پیچیده موجود، توانمند و در مدیریت و رهبری آن، خلاق و مبتکر باشند و منطقی رفتار نمایند. (شعبانی، ۱۳۸۶). اگر آموزش و پرورش در رویکردهای نظام برنامه ریزی درسی و تدوین برنامه درسی و معلمان در حوزه علمی خود نگاهی به پرورش یادگیرندگان برای کسب مهارتهای اجتماعی خود نداشته باشند فعالیت یاددهی یادگیری بی ثمر خواهد بود. هدف آموزش و پرورش تربیت دانش آموزانی است که کاشف و حلال واقعی مسائل زندگی خود باشند و متفاوت بیاندیشند درس خواندن را نوعی پژوهش تلقی کنند و از پرسیدن و طرح سوال لذت ببرند. (شعاری نژاد، ۱۳۸۵). مهارتهای شناختی و عاطفی-حرکتی فرایند پیچیده است که درآن نیاز به یک فرد برای هماهنگ کردن تجارب قبلی، دانش، فهم و شهود، به منظور برآوردن خواسته های وضعیت تازه است. (لئونگ^[۱]، ۲۰۱۱). کاربرد شیوه کسب مهارتهای شناختی، عاطفی و روانی - حرکتی در تدریس، در حقیقت مهیا کردن شرایط و زمینه ها برای تحقق جریان یاددهی و یادگیری فعال میباشد در فرایند یادگیری فعال این فرصت به فراگیران داده میشود تا توانمندیهای خود را در زمینه برنامه ریزی، فرضیه سازی، پیش بینی، کاوش، استنباط و کسب تجربه های گوناگون علمی تقویت نمایند یادگیری از این طریق سبب یادگیری عمیقتر شده و دانش آموز به خاطر مشاهده شواهد عینی و فهم مستقل مفاهیم، نظریهها و قوانین نسبت به تکوین یا تغییر نظریههای علمی درک بهتری پیدا مینماید. (منگیو^[۲]، ۲۰۰۴). مهارتهای شناختی، عاطفی و روانی – حرکتی فرایندی است که فرد با شناخت و رفتار هدایت شده و با کمک راه حلهای موثر یا سازگارانه به نتیجه مطلوب میرسد.

صاحبنظران هدفهای تربیتی را شامل سه حیطه شناختی، عاطفی و روانی حرکتی میدانند.
در نظامهای آموزشی متمرکز نظیر ایران، محتوا در قالب کتابهای درسی ارائه میشود وکتب نقش اساسی در تعیین محتوا دارد و فقدان آن موجب سردرگمی فراگیر و مربی میشود و ارزشیابی نیز از محتوای کتاب است و شاید بی دلیل نیست که این نظامها را کتاب محور میگویند. (معروفی، یوسف زاده، ۱۳۸۸). کتاب درسی مرجع رسمی مورد استناد برای تعیین محتوا و برنامه آموزشی بوده و راهنمای عملی برای کارگزاران آموزش و پرورش است. (آون، ۲۰۰۷ به نقل از حسن مرادی). با توجه به اهمیت کتا بهای درسی و نقش آن در یادگیری فرایند مهارتهای ذکر شده محقق بر آن شد تا میزان توجه به مهارت شناختی، عاطفی و روانی – حرکتی را در کتابهای دوره دوم ابتدایی (پایه چهارم ،پنجم،ششم)را بسنجد. و چون مهارتهای شناختی، عاطفی و روانی – حرکتی در محتوای کتابهای دوره ابتدایی در پژوهشها کمتر مورد توجه قرار گرفته است بنابراین تحقیق حاضر میتواند راهکار مناسبی برای آموزش و پرورش کشورمان باشد. تحقیق جاری کوششی است در پاسخ به این سوال که تاچه میزان به مهارتهای شناختی، عاطفی و روانی – حرکتی در محتوای کتابهای فارسی دوره دوم ابتدایی توجه شده است؟
۱-۲٫ اهداف تحقیق
۱-۲-۱٫ هدف کلی:
تحلیل و بررسی محتوی کتاب های فارسی کلاس چهارم ابتدایی در ارتباط با با مهارت های شناختی، عاطفی و روانی حرکتی
۱-۲-۲٫ اهداف فرعی:

• • شناسایی و تحلیل بین محتوی کتاب های فارسی کلاس چهارم ابتدایی با مهارت های شناختی، عاطفی و روانی – حرکتی مورد نیاز دانش آموزان پیش بینی شده در برنامه درسی فارسی

• • شناسایی و تحلیل بین محتوی کتاب های فارسی کلاس پنجم ابتدایی با مهارت های شناختی، عاطفی و روانی – حرکتی مورد نیاز دانش آموزان پیش بینی شده در برنامه درسی فارسی

• • شناسایی و تحلیل ارتباط بین محتوی کتاب های فارسی کلاس ششم ابتدایی با مهارت های شناختی، عاطفی و روانی – حرکتی مورد نیاز دانش آموزان در برنامه درسی فارسی

• • بررسی میزان کمک به دانش آموزان برای کسب مهارتهای شناختی،عاطفی و روانی – حرکتی بین اهداف کتاب های فارسی چهارم ، پنجم و ششم .

۱-۳٫ اهمیت تحقیق
مرحله آموزش ابتدایی به نام های (تعلیمات ابتدایی)، (تعلیمات اجباری)، (آموزش همگانی) و (آموزش عمومی ) خوانده میشود. مبنای این نامگذاری این است که این دوره به آموزش آنچه که، صرفنظر از شغل و حرفهای که افراد بدان اشتغال دارند و مورد نیازشان میباشد، اختصاص دارد. تعلیمات این دوره نخستین گامی است که در جهت آموزش افراد برای زندگی برداشته میشود، باید هدف این آموزش دانشها و مهارتهایی باشد که ارزش همگانی دارد و مورد نیاز همگان است. فراگرفتن این قبیل معلومات و کسب اینگونه مهارتها باید سطح تفاهم افراد جامعه را بالا ببرد. (شکوهی، ۱۳۸۶: ۶۷)
کتاب های درسی مهم ترین و پر کاربرد ترین رسانه آموزشی است که در نظام تعلیم و تربیت جهان مورد استفاده قرار می گیرد.آل تنبیج (۱۹۹۱)معتقد است “کتاب های درسی همه روزه توسط معلمان و شاگردان به کار می رود و گاهی اوقات به عنوان تمام برنامه درسی مورد تاکید معلم قرار می گیرد این در حالی است که در نظام های آموزشی که الگوی برنامه آن ها مبتنی بر موضوع های درسی مدون و یا مبتنی بر طرح های قابلیت خاصی است.
برنامه درسی نقشه و راهنمای علمی است که در آن فرصت های مناسب یادگیری برای رسیدن به اهداف کلی و جزئی نظام آموزشی در نظر گرفته می شود و کتاب درسی مهم ترین و تنها منبع مورد استفاده در فرایند یاددهی و یادگیری است .اهمیت کتاب های درسی تنها از جنبه ی ابزاری برای آموزش مطرح نیست بلکه کاربرد گسترده آن در مدارس ،دانش آموزان را در معرض عقاید ،ایده ها و افکار گوناگونی قرار می دهد که از سوی ناشران و تولید کنندگان کتاب های درسی به طور مستقیم و یا غیر مستقیم ارائه می شود.(واتییکر و دیبر۲۰۰).
کتاب درسی،مرجع رسمی مورد استناد برای تعیین محتوا و برنامه آموزشی بوده و راهنمای عمل برای کلیه ی کارگزاران آموزش و پرورش است.کتاب درسی متنی است سازمان یافته که اهداف آموزش را در قالب نوشتار ،تصاویر و تکالیف عرضه نموده و پیوند دهنده ی اهداف آموزش و پرورش با کلاس درس است. (حسن مرادی، ۱۳۸۸: ۹۴)
در آموزش و پرورش ،کتاب درسی یکی از منابع مهم یادگیری فراگیران می باشد و از اهمیت ویژه ای برخوردار است .مهم ترین دلایل اهمیت کتاب درسی در نظام آموزشی ما عبارتند از:
۱-برای هر ماده در هر پایه ی تحصیلی یک کتاب درسی تالیف و توزیع می شود.
۲-تمرکز فعالیت های معلمان بر محور کتاب های درسی است.

۴-۲- تحلیل یافته های تحقیق
۴-۲-۱- تحلیل میزان توسعه بخش کشاورزی
وضعیت عمومی بخش کشاورزی در شهرستان خنداب بیانگر فاصله زیاد شاخص های توسعه با حدایده آل می باشد و میانگین ۰۳۰/۰ را به عنوان توان کشاورزی منطقه معرفی می نماید. ساختار امتیازی شاخص های توسعه کشاورزی نشان می دهد که گویه های میزان تولید محصولات زراعی و باغی، سطح زیر کشت اراضی زراعی و باغی(دیمی و آبی) و میزان تولید محصولات دامی به ترتیب با اهمیت اوزان ۰۶۱۹/۰، ۰۴۴۴/۰و ۰۳۵۰/۰ – اگرچه در حالت کلی از وضعیت مناسبی برخوردار نمی باشند و از حدایده آل ضریب ۱ فاصله زیادی دارند- در آرایش عملکرد شاخص های توسعه کشاورزی در شهرستان خنداب نسبت به سایر شاخص ها امتیاز بالایی را به خود اختصاص داده اند و از شرایط بهتری برخوردارند. از سوی دیگر، شاخص های توانایی مقابله با نوسانات بازار و تغییرات قیمتی محصولات کشاورزی، میزان انباشت و ذخیره سازی سرمایه در بخش کشاورزی، توانایی مقابله با مخاطرات طبیعی و فشارهای زیست محیطی در بخش کشاورزی، قابلیت بکارگیری تجهیزات و فناوری های پیشرفته در بخش کشاورزی، میزان دانش و مهارت حذف عوامل ناکارآمد از بخش کشاورزی، میزان بهره مندی از خدمات و حمایت های دولتی در بخش کشاورزی، میزان دستیابی به سطحی از کاهش و صرفه جویی در هزینه های کشاورزی، میزان ارتباطات سازنده با مسئولین و نهادهای متولی مدیریت بخش کشاورزی، میزان کیفیت (مرغوبیت و مطلوبیت)محصولات کشاورزی، میزان علاقه و دلبستگی به فعالیت در بخش کشاورزی و میزان همبستگی و انسجام اجتماعی بین بهره برداران کشاورزی به ترتیب با اهمیت اوزان ۰۲۶۶/۰، ۰۲۶۰/۰، ۰۲۵۹/۰، ۰۲۵۶/۰، ۰۲۴۸/۰، ۰۲۴۵/۰، ۰۲۴۲/۰، ۰۲۳۷/۰، ۰۲۳۲/۰، ۰۲۳۱/۰ و ۰۲۳۰/۰ با فاصله محسوسی از شاخص های فوق در طرف مقابل آنها قرار گرفته اند.
نظر به جهت گیری برنامه های توسعه ای در کشور(صنعت محوری بودن آنها) و توجه زیاد بخش کشاورزی به جنبه‎های مهم (مکانیزاسیون و صنعتی کردن کشاورزی)، قطب های توسعه به عنوان یگانه راهبرد توسعه کشاورزی مطرح شد و امکانات و سرمایه های دولتی را به سمت خود هدایت نمود. تا هنگامی که تابعی از خصیصه‎های دیگر مانند افزایش درآمد حاصل از افزایش محصول، فرعی فرض شده است، ماحصل روند توسعه‎های دهه‎های گذشته چیزی جز حاشیه‎ای شدن تدریجی بخش کشاورزی و برهم خوردن تقارن این بخش با سایر بخش های اقتصادی نخواهد بود(شکوری، ۲۶:۱۳۸۶). اگر بپذیریم که هر کشور با توجه به ترکیب منابع خود باید مسیر توسعه کشاورزی را مشخص نماید، کارایی کشاورزی دهقانی به عنوان نظام بهره برداری غالب در مناطق روستایی به عنوان محور توسعه کشاورزی قابل توجه می باشد. در مورد کارایی کشاورزی دهقانی نظریات مختلفی مطرح شده است. شولتز و هوپر^[۱۷] براساس مطالعات خود در هندوستان نظریه معروف “کارا ولی فقیر^[۱۸]” را مطرح ساخته اند. براساس این نظریه کشاورزان سنتی در کشورهای درحال توسعه فقیرند و این نه به سبب آن است که در استفاده از منابع خود کارایی ندارند بلکه بدان علت است که نوع و میزان منابعی که بکار می برند محدود است. به عقیده آنان افزایش محصول(درآمد) کشاورزان بدون نوآوری های تکنولوژی غیر ممکن است. از آنجایی که کشاورزان سنتی علاوه بر بی اطلاعی از روش های موجود در افزایش سود، با خطر گرانی و محدودیت های نهادی و فرهنگی نیز مواجه می باشند و در تامین سود سعی در حداقل خطر کردن دارند. بنابراین یکی از راه های افزایش کارایی کاهش میزان خطر کردن در کشاورزی است. در این راه اتخاذ سیاست هایی مانند بیمه و یا تضمین حداقل قیمت محصول، ایجاد مسیرهای کارای بازاریابی، دسترسی آسان به نهاده ها و اعتبارات کشاورزی را می توان توصیه نمود. ضمن اینکه، در کشاورزی سنتی جهت افزایش تولید معرفی روش های بهتر تولید که سودمند بودن آن بوسیله کشاورزان پیشرفته مورد تایید قرار گرفته است ضروری می باشد(عجمی، ۲۶:۱۳۷۰-۲۷). این درحالی است که مسیر توسعه کشاورزی به علت ساختار ارزشی- انگیزشی دولت در اقتصاد کشور و عدم اعتقاد به کارایی کشاورزی سنتی، محدود به توسعه قطب های توسعه و مراکز کشت و صنعت سرمایه بر شد و به تبع آن بخش کشاورزی مناطق روستایی را فاقد متولی مدیریتی نمود. اثرات این تفکر را می توان در راهبردهای توسعه کشاورزی برنامه های عمرانی قبل از انقلاب و در بعد از انقلاب جستجو کرد. به همین خاطر است که تصویری توسعه نیافته از بخش کشاورزی مناطق روستایی پیش رو داریم و ظرفیت های واقعی آن را در ساختار اقتصادی سکونتگاه های روستایی حس نمی کنیم. در مجموع می توان نتیجه گیری کرد که اهمیت شاخص های تولیدی در بخش کشاورزی شهرستان خنداب نسبت به ابعاد انسانی- اجتماعی و بازاری به علت مزیت نسبی منطقه از لحاظ توان اکولوژیکی است. درواقع، توجه صرف دولت به مولفه های صنعتی در قالب کشاورزی بزرگ مقیاس و سرمایه بر، تناقضات انسانی – اجتماعی و بازاری موجود در سکونتگاه های روستایی را به فراموشی سپرده است.

۴-۲- ۲- تحلیل الگوی مکانی- فضایی توسعه کشاورزی در سکونتگاه های روستایی شهرستان خنداب
نتایج بدست آمده از آزمون ناپارامتریک فریدمن جهت مقایسه تفاوت میانگین توسعه کشاورزی در سکونتگاه های روستایی شهرستان خنداب نشان می دهد که در مجموع وضعیت توسعه کشاورزی در مناطق روستایی یکسان نیست و ناهمگون می باشد. در این تحقیق مقدار آماره آزمون فریدمن ۰۱/۲۵ با سطح معنا داری کوچکتر از حد لازم (۰۵/۰) می باشد. بنابراین، نتیجه گرفته می شود که میزان توسعه کشاورزی در روستاهای مورد آزمون، تفاوت معناداری داشته و ناهمگون هستند. به واقع تفاوت مشاهده شده در سطوح توسعه کشاورزی روستاه­ها آنقدر زیاد است که بتوان در نهایت آنها را متفاوت فرض کرد.
جدول(۴-۲-۱): تفاوت میانگین های توسعه کشاورزی در سکونتگاه های روستایی

بر اساس سطح بندی تکنیک تاپسیس می توان این نتیجه را گرفت که روستاهای اناج، فوران، جوشیروان، استوه، علی آباد، ایجان و حسین آباد در بین اولویت های با میزان توسعه کشاورزی بالا و روستاهای موک، قزل قلعه، حاجی آباد و میثم آباد در اولویت های پایینی از توسعه کشاورزی قرار دارند.
جدول(۴-۲-۲): سطح بندی توسعه بخش کشاورزی در روستاهای شهرستان خنداب

متغیر مکنون یا پنهان: در این نوع دسته بندی متغیر ها مسقیما قابل مشاهده نبوده و نمیتوان آنها را به تنهایی اندازه گیری نمود. متغیر های مکنون ممکن است برون زا یا درون زا باشند. منظور از متغیر برون زا، متغیری است که بر روی متغیرهای دیگر تاثیر گذار است و منظور از متغیر های درون زا، متغیری است که در مدل تاثیر پذیر هستند. بنابراین با توجه به مدل تحقیق و تعاریف بالا متغیرهای هنجار، رفتار، کنترل رفتار درک شده، درک از منافع شخصی، درک از مفید بودن، درک از راحتی استفاده، سازگاری، درستی و حقانیت، ساختار و فرهنگ، درجه کارائی شخصی، در دسترس بودن منابع و شرایط تسهیل کننده فناوی متغیر های مکنون برون زا و متغیر تمایل به استفاده از دورکاری مکنون درون زا در نظر گرفته میشود.

تقسیم بندی متغیر ها بر اساس ارزش
در نوع طبقه بندی نیز متغیرها را میتوان به در دسته متغیر های کمی و متغیر های کیفی دسته بندی نمود.که متغیر های کمی خود شامل متغیر کمی گسسته و متغیر کمی پیوسته میشود.
در این تحقیق با توجه به ماهیت متغیرها، متغیرها از نوع متغیر کیفی هستند. متغیر های کیفی مقادیر عددی به خود نمی گیرند بلکه ارزشهای کیفی را می پذیرند.
تعریف متغیرها:
سازه و متغیر ها را میتوان به دو صورت تعریف کرد: تعریف مفهومی و تعریف عملیاتی. در زیر تمام متغیر های تحقیق به هر دو صورت تعریف شده اند.
تعریف مفهومی ^[۱۰](تئوریک ) متغیر ها:
تعریف مفهومی به تعریف یک واژه توسط واژه های دیگر اشاره دارد. به عبارت دیگر در اینگونه تعریف از واژه های انتزاعی و ملاکهای فرضی استفاده میشود. این نوع تعریف به شناسایی ماهیت یک پدیده کمک کرده و نقش مهمی را در فرایند منطقی تدوین فرضیه ها ایفا میکند.
درک از راحتی استفاده^[۱۱] :
راحتی استفاده درجه‌ای است که فناوری کاربر پسند ارائه شده است. ابزارها ممکن است قدرتمند و مفید باشند اما در استفاده راحت نباشد که در نتیجه آن بر درک از مفید بودن در قبال آن فناوری و تمایل به استفاده از فناوری تاثیر منفی می‌گذارد.
درک از مفید بودن^[۱۲] :
درک از مفید بودن درجه‌ای است که تصمیم گیرنده معتقد است دورکاری در اجرای وظایف معمولی کار مفید است. برای کارکنان مفید بودن درجه‌ای است که فناوری برای انجام کار به آن‌ها کمک می‌کند. و همین متغیر برای مدیران درجه‌ای است که فناوری برای مدیریت زیر مجموعه(کارمندان زیر دست) به او کمک می‌کند.
درک از منافع شخصی ^[۱۳]:
میزان درکی از منافع شخصی با انجام دورکاری در پذیرش آن موثر است. درک از منافع شخصی برای مدیران و کارکنان متفاوت است برای کارکنان منافع مستقیماٌ از دورکاری ناشی می‌شود در حالی که درک از منافع شخصی برای مدیران ار سرپرستی یک دورکار ناشی می‌شود
سازگاری ^[۱۴] :
درک از میزان انعطاف دورکاری بر پذیرش دورکاری توسط مدیران و کارکنان تاثیر مثبت دارد. به عبارت دیگر سازگاری عبارت است از این که دورکاری تا چه حد با تمایلات، فرهنگ، روحیات و نوع شغل همخوانی دارد.
درک از درستی ^[۱۵] :
تاثیری که اجتماع بر سازمان و کار اشخاص دارد. میزان پذیرش دورکاری در اجتماع بر پذیرفتن توسط مدیر وکارکنان تاثیر مثبت دارد .
ساختار فرهنگ :^[۱۶]
تاثیر درک دیگران از دورکاری (سرپرست و افراد زیر مجموعه ) هرچه از دید این افراد دورکاری مورد پذیرش باشد تمایل به دورکاری در کارکنان و مدیران بیشتر است. تفکر دوستان و افراد خانواده درباره دورکاری بر تمایل بر دورکاری موثر است .
درجه کارایی ^[۱۷]:
عبارت است از میزان اعتماد به نفس در انجام وظیفه محوله. هرچه که این وظایف بیشتر باشد فرد در اداره کردن فناوری و شیو های دورکاری موفق تر است.
میزان در دسترس بودن منابع^[۱۸]:
عبارت است از در دسترس بودن فضا و تجهیزات کافی برای شخص دورکار که میتواند تاثیر زیادی بر پذیرش دورکاری داشته باشد.
۹- شرایط تسهیل کننده فناوری ^[۱۹]:
این مولفه در دسترس بودن منابع لازم را نه فقط از نظر مالی بلکه از نظر فناوری و تکنولوژی که دورکاری را راحتتر می کند در بر دارد و این تکنولوژی باید با تکنولوژی اداره های سنتی نیز سازگار باشد.
تعریف عملیاتی ^[۲۰]متغیر ها:
تعریف عملیاتی تعریفی است که بر ویژگی های قابل مشاهده استوار است.در این بیان عبارت «قابل مشاهده» به نکته مهمی در این تعریف اشاره دارد. تعریف عملیاتی فعالیت محقق را اندازه گیری یا دستکاری یک متغیر مشخص میسازد. به عبارت دیگر تعریف عملیاتی راهنمای محقق است در آنچه که باید انجام گیرد و شیوه انجام گرفتن آن ( سرمد ،۱۳۸۱،ص ۴۰).
در این تحقیق منظور اندازه گیری متغیر ها و طراحی پرسشنامه از تمامی متغیر ها تعریف عملیاتی ارائه کرده که در جدول شماره ۱-۳ گردآوری شده است.
جدول شماره ۱-۴ ) تعریف عملیاتی متغییر ها

ریسک ابعاد شرعی (شریعت)

کمیته فقهی تخصصی سازمان بورس

(منبع: قلیزاده و دیگران،۱۳۹۱)
لذا در این فصل به تفصیل پیرامون ادبیات تحقیق مرتبط با موضوع اعم از ریسک ، پوشش ریسک و تعاریف و مدلهای موجود در این زمینه پرداخته و ضمن ارائه توضیحات مبسوط در این زمینه، در بخش دوم به سابقه تحقیقات انجام شده در این زمینه در دو قسمت پیشینه تحقیقات داخلی و پیشینه تحقیقات خارجی می پردازیم.
۲-۲ سرمایه گذاری و استراتژهای مالی
سرمایهگذاری یک امر ضروری و حیاتی در رشد و توسعه اقتصادی هر کشوری است. برای اینکه وجوه لازم جهت سرمایهگذاری فراهم آید، باید یک سری منابع برای تأمین مالی وجود داشته باشد. بنابراین مدیران مالی میبایست در تأمین مالی ضمن درنظر داشتن منابع مختلف، به ریسک و بازده شرکت و تأثیر آن بر روی ریسک و بازده سهام عادی شرکت در بازار بورس نیز توجه داشته باشند. عواملی که ریسک یک شرکت را تعیین میکنند، متعددند. یکی از این عوامل ساختار سرمایه شرکت میباشد. (اینکه شرکت در ساختار سرمایه خود چقدر آورده سهامداران و چقدر بدهی دارد). به علت اینکه استفاده از بدهی موجب ایجاد یک سری تعهدات ثابت (هزینه های مالی) برای شرکت میشود؛ لذا این تعهدات ثابت، ریسک شرکت را بالا میبرد چرا که اگر شرکت نتواند اصل و فرع وام را بازپرداخت کند به درماندگی مالی (و نهایتاً ورشکستگی) میافتد. فرایند ایجاد ریسک در بازارهای سرمایه از اهمیت زیادی برخوردار است. مطابق با تئوریهای مالی، یکی از عوامل ایجادکننده ریسک، اهرم مالی میباشد. لذا انتخاب یک نسبت بدهی مطلوب که با درنظر داشتن بازدهی مناسب بتواند ریسک را به حداقل برساند؛ گامی است در جهت هدف اصلی مدیران مالی شرکتها که همانا افزایش ارزش شرکت و درنتیجه افزایش ثروت سهامداران میباشد(اسلامی بیگدلی و دیگران، ۱۳۸۸: ۹۱).

۲-۳ استراتژهای مالی
با گسترش، توسعه و تغییر شکل خدمات بنگاههای اقتصادی روند جدایی مالکیت و مدیریت اداره بنگاههای اقتصادی بعد از تغییرشکل و گسترش خدمات مالی و مناسبات اقتصادی سازمانها و گسترش شرکتهای سهامی روند رو به رشدی به خود گرفته است. به دلیل پیچیدگیهای اقتصادی و گسترش فعالیتهای کسب و کار و تخصصی شدن آنها، سرمایهگذاران کنترل سرمایهی خود را به مدیران میدهند و خود از طریق گزارش حسابرسان مستقل، عملکرد مدیران را ارزیابی و کنترل میکنند. مدیران توجیهپذیر بودن طرحهای شرکت را از سه دیدگاه فنی (دسترسی به مواد اولیه، فناوری، میزان تولید و …)، اقتصادی (رقبا، فروش، الگوی مصرف و …) و مالی (میزان بازده، ریسک، دوره بازگشت سرمایه، ارزش فعلی خالص طرح و …) بررسی میکنند. یک بنگاه اقتصادی در انجام فعالیتهای مربوط به کسب و کار خود با ریسکهای متعددی سروکار دارد. این ریسکها در مراحل مختلف چرخهی حیات سازمان و با توجه به حوزهی فعالیت آن بروز مینمایند. میزان کل ریسکهای در معرض یک بنگاه اقتصادی با عنوان ریسک کل یاد میشود. ریسک کل از دو بخش ریسک خاص شرکت (غیرسیستماتیک) و ریسک ناشی از عوامل کلان (سیستماتیک) تشکیل شده است^۱. مطالعات زیادی در جهت اندازه گیری و کنترل ریسک کل شرکتها انجام گرفته است. بدیهی است که در دنیای پرتحول و متغیر امروز، موفقیت سازمانها و بنگاههای اقتصادی از طریق فعالیتهای همزمان به دست میآید. کنترل به موقع و مناسب موجودی انبار و مواد اولیه، تولید و خدمات پس از فروش، فعالیت در سطح بین المللی، تحقیقات و نوآوری در محصولات، بازاریابی، حسابداری و کنترل ریسکهای تجاری و مالی مرتبط با فعالیتهای بنگاه و سایر فعالیتهای مرتبط با بنگاهها در حال استاندارد شدن است. با وجود فعالیتهای همزمان بخشهای مختلف سازمان، هنوز دو فعالیت مهم و اساسی مالی و استراتژی در بیشتر بخشهای سازمان، به صورت منفرد و جدای از هم شکل میگیرد. تصمیمات و فعالیتهای مربوط به این دو حوزه توسط کارشناسان متفاوت از هم در گروه های کاری متفاوت ایجاد میشود که نتیجهی آن معمولاً پیگری اهداف و استانداردهای متفاوت و حتی متضاد بوده است. در بحثهای جدید استراتژی و مالیهی شرکتها، مدیران و استراتژیستها به دبنال تلفیق این دو حوزهاند تا با ایجاد استراتژی مالی و از طریق ایجاد ارتباط بین استراتژیهای مهم سازمان و فعالیتهای مالی در یک شرکت، به هدف اجرای تصمیمگیریهای بهتر و مؤثرتر در سازمان نزدیک شوند. نتایج قابل انتظار از این رویکرد عبارت است از:

• دستیابی به استراتژیای که به صورت روشن تولیدات آتی را هدایت میکند

• تصمیمات مناسب تجاری که به صورت کاراتری منابع کمیاب را برای اجرای نوآوریهای استراتژیک تخصیص میدهد

• ملاک و معیار مناسبی برای ارزیابی عملکرد سازمان ارائه میدهد

به طور کلی، «مالیه» با تخصیص منابع کمیاب در شرکت سروکار دارد، درحالی که «استراتژی» با متمایز ساختن یک شرکت از رقیبان خود در یک صنعت در ارتباط است. از دیدگاه مایکل پورتر، ماهیت رقابت در یک صنعت با پنج عامل اساسی محصولات جایگزین، خریداران (قدرت چانهزنی خریداران)، فروشندگان (قدرت چانهزنی تأمینکنندگان)، تازهواردان (تهدید رقبای بالقوه) و رقابت در صنعت در ارتباط است که برای هر نوع تحلیل در مورد رقبا ارزیابی و شناسایی فرآیندهای چهاربخشی شامل اهداف آینده، استراتژی فعلی، پیشفرضها و توانمندیها لازم است(بقایی و دیگران، ۱۳۸۸: ۱۳۳-۱۳۰).
۲-۴ ریسک
در فرهنگ لغات ریسک به معنی شانس و احتمال آسیب و زیان تعریف شده است. اما تعریف مالی و مقداری ریسک، عبارت از توزیع احتمال نرخ بازده هر سرمایهگذاری است. بر این اساس، میتوان نرخ داراییهایی مانند اوراق بهادار را تغییر احتمال نرخ بازده آتی ناشی از آنها تعریف کرده، انحراف معیار بازده یک دارایی را معیار ریسک محسوب نمود (پیرصالحی و زینل همدانی، ۱۳۷۳ :۳۶).
ریسک در اصطلاح عبارت است از امکان تفاوت بازده از مقدار مورد انتظار. در سرمایهگذاری، ریسک یعنی احتمال اینکه بازده واقعی (برحسب ریال یا درصد) از بازده مورد انتظار متفاوت شود (بری گام و دیگران، ۱۳۸۴ :۳۷).
مدیریت ریسک ارتباط نزدیکی با مدیریت سودآوری دارد، چون ریسک فاکتور اصلی برای سودآوری است. مدیریت ریسک پدیده نوپایی است که پیشرفت چشمگیری را در چند دهه اخیر در جهان ایجاد کرده است. ریسک در نظام مالی اسلامی نیز مانند نظام مالی متعارف وجود دارد. درحالت کلی میتوان گفت صکوک به عنوان نماینده ابزارهای مالی اسلامی، به صورت ذاتی نسبت به سایر ابزارهای مالی از ریسک بیشتری برخوردار است(قلی زاده و دیگران، ۱۳۹۱: ۲).
دلیل این موضوع آن است که تقریباً تمامی ابزارهای مالی اسلامی مبتنی بر مالکیت یک دارایی بوده و بنابراین ریسک این دارایی به سرمایهگذاران منتقل میشود(آدام و توماس^[۲]، ۲۰۰۴: ۸).
پس ریسک نیز همواره وجود دارد و بلکه روز به روز بر اهمیت آن نیز افزوده میشود. البته در برخی مواقع ریسک را به صورت تغییر نامطلوب در بازدهی تحقق یافته تعریف میکنند. به عبارت دیگر تنها تغییرات رو به پایین بازدهی ریسک تلقی میشود.
۲-۴-۱ عوامل مؤثر بر ریسک و بازده سرمایه گذاری در محصولات مالی
عوامل زیادی بر ریسک و بازده سرمایه گذاری در هر محصول مالی دخالت دارند. در اینجا عوامل مؤثر بر ریسک و بازده سرمایه گذاری در محصولات مالی در سه دسته کلی عوامل کلان اقتصادی، عوامل خرد اقتصادی و عوامل غیر اقتصادی طبقه بندی شده و به طور خلاصه مورد بررسی قرار می گیرد:
۲-۴-۲ عوامل کلان(ریسک سیستماتیک)
این عوامل بر ریسک بازار تأثیر داشته، نتیجه و میزان تأثیر این عوامل بر ریسک بازار، تحت عنوان ریسک سیستماتیک، با بهره گرفتن از بررسی وابستگی تغییرات قیمت هر محصول به تغییرات قیمت‌های محل بازار اندازه گیری می شود، و شامل موارد زیر می باشد .
۲-۴-۲-۱ سیاست‌ها و خط مشی‌های دولت
دولت به عنوان یک ناظر و سیاستگذار کلان نقش پررنگی در بازار سرمایه دارد و یکی از وظایف دولت، ارائه برنامهای است که بتواند به بازار سرمایه رونق بخشد. اما به طورکلی تکثر مراکز قدرت و تصمیم گیری، ابهام نقش و رابطه این مراکز با یکدیگر، تداخل قوای سه گانه کشور، شفاف نبودن قوانین و وجود برداشت‌های متفاوت و متناقض از آنها، وجود قوانین نامناسب و دست و پا گیر، نقض آزادیهای اقتصادی و بی ثباتی سیاسی دولت، موجب افزایش ریسک سیستماتیک و لذا کاهش شدید سرمایه گذاری می گردد (نوو^[۳]، ۱۳۸۰). اقدامات و میزان دخالت دولت در اقتصاد، صنعت و بازرگانی نیز بر سرمایه گذاری در محصولات مالی تاثیرگذار است، به این معنی که هرچه میزان دخالت دولت در اقتصاد بیشتر باشد (کاهش مشارکت بخش خصوصی)، ریسک سیستماتیک افزایش و میزان سرمایه گذاری در محصولات مالی کاهش می یابد. برای مثال اگر دولت برای جبران کسری بودجه خود اقدام به انتشار اوراق قرضه نماید، مقدار اوراق قرضه عرضه شده در قیمت و نرخ بهره ای از این اوراق افزایش می یابد که این خود منجر به کاهش قیمت اوراق و افزایش نرخ بهره می گردد ( اکینز^[۴] و دیگران، ۱۹۹۹).
۲-۴-۲-۲ عوامل فرهنگی و اجتماعی
درکشورهای توسعه یافته از بازار سرمایه به عنوان بازاری که موجب جلب مشارکت تمام افراد جامعه میشود نام میبرند. اما در کشورهای توسعه نیافته و یا در حال توسعه به دلیل عدم فرهنگ سازی مناسب، درصد بسیار کمی در این بازار سهیم هستند، درحالی که اگر بتوان بستر مناسبی فراهم نمود و با ایجاد جاذبه‌های واقعی، پس اندازهای مردم را به این سو هدایت کرد، این مساله موجب بالا رفتن درآمد ملی، کاهش تورم، تخصیص نقدینگی موجود در بازار مولد و افزایش سرمایه گذاری و رفاه نسبی در جامعه می شود (عبدالله زاده، ۱۳۸۱).
۲-۴-۲-۳ وضعیت صنعت
صنایع مختلف و شرکت‌های آن تحت تاثیر شرایط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حتی جغرافیایی داخلی و خارجی می تواند دچار رونق و رکود شود . برای مثال در صورت بهبود قیمت جهانی نفت، صنایع وابسته به فرآورده‌های نفتی، تحت تاثیر قرار گرفته و سهام آن دچار رونق می شود یا در صورت بروز خشکسالی، صنایع وابسته به محصولات کشاورزی تحت تاثیر قرار گرفته و سهام آنها دچار رکود خواهد شد (عبدالله زاده، ۱۳۸۱). از طرف دیگر هرچه میزان تاکید بر صنایع واسطه ای و مصرفی بیشتر باشد و وابستگی این صنایع به خارج بیشتر باشد، ریسک سیستماتیک افزایش می یابد که این خود منجر به کاهش سرمایه گذاری در این صنایع می شود.
۲-۴-۲-۴ شرایط اقتصادی و دورانهای تجاری و مالی
کاهش نرخ بهره به تنهایی می تواند یک عامل موثر برای افزایش بازده سرمایه گذاری‌ها باشد. با کاهش نرخ بهره، هزینه‌های سرمایه گذاری نیز کاهش می یابد و این امر باعث افزایش بازده سرمایه گذاری می شود. اما مساله زمانی حالت ایدهآل دارد که نرخ بهره با توجه به مکانیسم‌های عرضه و تقاضا تعیین گردد، چرا که این نوع کاهش نرخ بهره اگر همراه با ابزارهای مناسب برای کنترل آثار آن نباشد، اگر چه می تواند باعث افزایش نرخ سرمایه گذاری شود، ولی به احتمال زیاد این سرمایه گذاری‌ها در بخش‌های غیر مولد و بعضا” مخرب برای اقتصاد خواهد بود. نکته دیگر اینکه اگر این کار بدون پیش بینی‌های لازم انجام شود، با توجه به نرخ تورم موجود در کشور می تواند باعث نوعی زیان غیر آشکار (ریسک ) برای سپرده گذاران شود. از طرف دیگر افزایش نرخ بهره، موجب افزایش ریسک نوسان نرخ بهره میشود، زیرا با افزایش نرخ بهره، قیمت اوراق قرضه با بهره ثابت کاهش می یابد و در صورتی که دارنده این اوراق آن را قبل از سررسید بفروشد، متحمل زیان خواهد شد ( نوو، ۱۳۸۰).
افزایش در نرخ تورم مورد انتظار نیز بر سرمایه گذاری در محصولات مالی تاثیر گذار است، بدین صورت که با افزایش نرخ تورم مورد انتظار، نرخ بازده مورد انتظار دارایی‌های فیزیکی در مقایسه با دارایی‌های مالی (محصولات مالی) بیشتر افزایش یافته و دارایی‌های فیزیکی جایگزین دارایی‌های مالی در سبد دارایی‌ها میشود. در یک اقتصاد در حال رشد ( چرخه توسعه تجاری ) که میزان ثروت و درآمد افراد در حال افزایش است، میزان تقاضا برای سرمایه گذاری در محصولات مالی افزایش مییابد که این خود منجر به افزایش قیمت و بازده سرمایه گذاری در این محصولات می شود. رکود اقتصادی و کاهش اشتغال نیز موجب افزایش ریسک سیستماتیک و کاهش میزان سرمایه گذاری می شود( اکینز^[۵] و دیگران، ۱۹۹۹).
۲-۴-۳ عوامل خرد (ریسک غیرسیستماتیک)
این عوامل موجبات تغییر در ریسکی خواهند شد که مربوط به وضعیت عمومی بازار نبوده و مختص وضعیت هر شرکت است (ریسک غیر سیستماتیک) که به طور خلاصه عبارتند از:
۲-۴-۳-۱ میزان تقاضا و کشش کالای تولیدی شرکت
میزان تقاضا و کشش کالای تولیدی شرکت نیز بر ریسک سرمایه گذاری در آن تاثیر می گذارد، به این معنی که هرچه میزان تقاضای کالای تولیدی شرکت پایین تر و کشش قیمتی برای کالای تولیدی بیشتر باشد، ریسک سرمایه گذاری در آن شرکت نیز افزایش می یابد.
۲-۴-۳-۲ سیاستها و خط مشی‌های مدیریت
مدیریت شرکت میتواند با به کارگیری استراتژی‌های گوناگون در رابطه با سرمایه در گردش، میزان نقدینگی شرکت را تحت تاثیر قرار دهد. این استراتژیها را میزان ریسک و بازده آنها مشخص میکند. استراتژی‌های سرمایه در گردش به دو دسته استراتژی‌های محافظه کارانه و استراتژی‌های جسورانه تقسیم می شوند:
الف)استراتژی محافظهکارانه
استراتژی محافظه کارانه آن است که شرکت با نگهداری پول نقد و اوراق بهادار قابل فروش می کوشد قدرت نقدینگی خود را حفظ کند. ریسک این استراتژی بسیار اندک است، زیرا داشتن قدرت نقدینگی نسبتا زیاد به شرکت این امکان را میدهد که موجودی کالا را به مقدار کافی تهیه و اقدام به فروش نسیه کند. از این رو ریسک ا ز دست دادن مشتری بسیار اندک است، از طرف دیگر، نقدینگی نسبتا زیاد به آنها این امکان را می دهد که بدهیهای سر رسید شده را به موقع بپردازند و با خطر ورشکستگی مواجه نشوند. از طرف دیگر مدیر محافظه کار میکوشد تا در ساختار سرمایه شرکت، میزان وام‌های کوتاه مدت را به حداقل برساند که این امر احتمال ریسک ورشکستگی (ناتوانی در باز پرداخت بهموقع وامها یا تمدید آنها ) را به شدت کاهش خواهد داد ( نوو، ۱۳۸۰).
ب)استراتژی جسورانه
مدیری که از استراتژی جسورانه استفاده می کند، همواره می کوشد تا وجوه نقد و اوراق بهادار قابل فروش را به حداقل ممکن برساند. اگر مدیر جسورانه عمل کند، درصدد بر می آید تا وجوهی را که در موجودی کالا سرمایه گذاری میشود به حداقل برساند، دراین وضعیت شرکت باید ریسک عدم پرداخت به موقع بدهی‌های سررسید شده را بپذیرد . چنین شرکتی شاید نتواند پاسخگوی سفارش‌های مشتریان باشد و از این لحاظ هم متحمل ضرر خواهد شد (چون نمی تواند فروش کند ).از طرف دیگر مدیر جسور می کوشد تا سطح وام‌های کوتاه مدت را به حداکثر برساند و دارایی‌های جاری خود را از محل این وام‌ها تامین کند که در این وضعیت خطر و احتمال اینکه شرکت نتواند به موقع آنها را باز پرداخت کند (ریسک ورشکستگی ) افزایش خواهد یافت، ضمن اینکه وقتی بازار با کمبود پول و اعتبار مواجه است، گرفتن وام‌های کوتاه مدت به آسانی میسر نمی شود و هزینه آنها بالا خواهد رفت ( نوو، ۱۳۸۰).
۲-۴-۳-۳ وضعیت مالی و حساب‌های شرکت
ساختار مالی شرکت که ترکیب بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام آن را تعیین می کند آثار هزینه ای و ریسکی بر عملکرد شرکت دارد . ساختار مختلف تامین مالی و اثر آن بر شرکت‌های مختلف در شرایط متفاوت اقتصادی تفاوت خواهد داشت ( عبدلله زاده، ۱۳۸۱).برای مثال اگر در ساختار سرمایه شرکت اوراق قرضه وجود داشته باشد، احتمال دارد که شرکت دچار نوعی بحران مالی شود . شرکت موقعی دچار بحران مالی می شود که نتواند اصل و فرع بدهی‌های خود را در موعد مقرر بپردازد (به طور کلی نتواند، طبق مفاد قرارداد عمل کند). به عبارت دیگر، اگر شرکتی اوراق قرضه منتشر کند، متعهد شده است که از محل سودهای نامعلوم آینده، هزینه بهره ثابتی را بپردازد. این اقدام باعث افزایش درجه ریسک و بازده سهامداران شرکت خواهد شد . نرخ بازده سرمایه گذاری شرکت باید بیش از نرخ بهره اوراق قرضه باشد تا مقدار سود هر سهم شرکت کاهش نیابد ( نوو، ۱۳۸۰).
قابلیت نقدشوندگی یک محصول مالی نیز بر ریسک سرمایه گذاری در آن محصول تاثیرگذار است . قابلیت نقدشوندگی یک محصول مالی به معنای امکان فروش سریع آن است . هرچه بتوان یک محصول مالی را سریعتر و با هزینه کمتری به فروش رساند قابلیت نقدینگی آن بیشتر و ریسک سرمایه گذاری در آن کاهش می یابد. ثبات نسبی سودآوری یک محصول مالی در سرمایه گذاری در آن موثر است، بدین صورت که هرچه میزان انحراف سودآوری سال‌های گذشته و یا سودهای احتمالی دوره‌های آتی نسبت به میانگین سود یا سود مورد انتظار بیشتر باشد، ریسک سرمایه گذاری در آن محصول بالاتر و در مقابل ارزش آن کمتر خواهد بود ( اکینز^[۶] و دیگران، ۱۹۹۹).

توسعه فرهنگی از موضوعاتی است که در دهه های اخیر مورد توجه یونسکو و کشورهای در حال توسعه قرار گرفته است.فضاهای فهنگی-تفریحی نیز یکی از شاخصه های توسعه فرهنگی است و به عنوان مکان هایی جهت عرضه محصولات و تولیدات فرهنگی یک جامعه و گذران اوقات فراغت افراد از مهمترین عوامل توسعه فرهنگی به شمار میروند.به نظر تایلور فرهنگ عبارت است از ((مجموعه پیچیده ای از دانش ها،اعتقادات،هنرها،امور اخلاقی،قوانی،عادات و هرگونه توانایی دیگری که انسان به عنوان عضوی از جامعه بدست می آورد)). فرهنگ تاثیرگذار بر توسعه است،زیرا روش تفکر ملتها در قبال پیشرفت را تشکیل می دهد و ارزشهای فرهنگی نیز اهمیت ویژه ای دارند چون پایه های اصلی پیشرفت هستند و فعالیتهای اقتصادی،اجتماعی و سیاسی برمبنای آن شکل می گیرد.هر فرهنگ دارای دو نوع شاخص میباشد.یک شاخص توصیفی که بستر تاریخی همان فرهنگ شکل می گیرد و شاخص هایی که عناصر تغییر را در بر می گیرند.
بنابر تعریف یونسکو توسعه فرهنگی فرآیندی است که طی آن با ایجاد تغییراتی در حوزه های ادراکی،شناختی،ارزشی و گرایشی انسانها،قابلیت‌ها و باورها و شخصیت ویژه ای در آنها بوجود می آورد،که حاصل این باورها و قابلیت‌ها،رفتارها و کنش های خاصی است که مناسب توسعه است.اولین گام در توسعه فرهنگی ،توسعه سواد آموزی و آموزش عمومی است.افزایش شمارگان کتاب،تاسیس کتابخانه ها،افزایش تیراژ روزنامه ها و نشریات،تاسیس فضاهای فرهنگی و هنری،سینما،تئاترفتقویت رسانه های محلی،بعد کمی توسعه و بعد کیفی آن تقویت هویتهای دینی و فرهنگی،پاسداری از آداب و رسوم،زبان،ارزش ها و میراث فرهنگی غیر مادی است.
از این رو توسعه فضاهای فرهنگی به عنوان یک نیاز بسیار مهم جوامع در حال توسعه مطرح است.اکثر نظریه پردازان نیاز را فاصله بین وضع موجود و وضع مطلوب می دانند.گسترش شهرنشینی،باعث خدماتی تر شدن شهرها و رشد روند مصرف گرایی شده است.تنش های حاصل از زندگیدر چنین شهرهایی،به ویژه هنگامی که دچار سیستم ناکارآمد مدیریت شهری باشند،فرصت چندانی را برای عموم مردم در استفاده از فضاهای تفریحی و طبیعی باقی نمی گذارند.عموماً بخش عمده ای از اوقات فراغت مردم در خانه گذرانده می شود و به فعالیت های نظیر مطالعه،دید و بازدید،شنیدن موسیقی و مانند اینها اختصاص میابد.بخش دیگری از ایام فراغت با گردش در فضاهای بیرونی شهر مانند کوهستانها،سواحل دریاها و ییلاق سپری می شود.اما با توجه به مسئله مذکور و کمبود زمان لازم برای گذران اوقات فراغت در فضاهای طبیعی خارج از شهر،تامین فضاهای طبیعی و تفریحی در درون بافت شهری اهمیت ویژه ای دارد.

فضاهای فرهنگی مکانهایی هستند که با معماری خاص خود کاربری متفاوتی دارند و بنابراین وسایل و تجهیزات خاصی نیز برای آنها در نظر گرفته می شود.فعالیتها و نیازهای فرهنگی را می توان به انواع مختلف تقسیم نمودکه عبارتند از فعالیت مذهبی،فعالیت اجتماعی،فعالیت ورزشی،فعالیت تفریحی،فعالیت هنری و فعالیت رسانه ای.
از انواع فضاهای فرهنگی-تفریحی که در کشور مابیشتر به این عنوان شناخته می شود می توان به مسجد،کتابخانه،خانه فرهنگ،فرهنگسرا،فضاهای ورزشی،فضاهای بازی،شهربازی،پارک و فضاهای سبز،سینما،موزه،نگارخانه،نمایشگاه و آمفی تئاتر اشاره نمود.توجه به گذران اوقات فراغت از زمان های گذشته از مهمترین نیازهای مردم شناخته شده است.اصلی ترین مکانهای فرهنگی-تفریحی در ایران باغ ها و گردشگاهها بوده و مساجد بعنوان مراکزی که مردم در آنجا به انجام مراسم مذهبی،عزاداری و جشن وسروز می پرداختند،شناخته می شده اند.
رشد بیش از حد شهرها و جمعیت آنها در ایران و در مقابل عدم رشد کافی فضاهای فرهنگی ، مشکلات روزافزونی را برای شهروندان به همراه داشته است.کمبود منابع مالی،کمبود نیروی انسانی متخصص در بخشهای فرهنگی ، نبود سیاست گذاری فرهنگی مناسب با فرهنگ هرمنطقه ، نبود اطلاعات به روز و کافی در زمینه های فرهنگی،نبود امکانات و خدمات فرهنگی،کمبود فضاها و امکانات آموزشی،ورزشی و تفریحی در سطح شهرها،از جمله تنگناهای توسعه فرهنگی در کشور میباشد.از اینرو فضاهای فرهنگی که از مهمترین کاربری های شهری است و با ایجاد و توسعه آنها می توان گامی موثر در جهت حل مشکلات فرهنگی و اوقات فراغت مردم برداشت،مورد توجه قرار می گیرند.
روش استفاده شده دلفی در مباحث مربوط به سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و مدیریت جایگاه ویژه‌ای دارد. در حال حاضر در کشور ما برنامه‌های کلان مانند برنامه ایران ۱۴۰۰ یا برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی تهیه و به اجرا گذاشته می‌شود. تدوین این برنامه‌ها عموماً شکل دیوان‌سالارانه۱ دارد و در مباحثی مانند شناسایی مسایل و اولویت‌بندی آن‌ها کمتر از نظارت متخصصان خارج از دستگاه‌های دولتی استفاده می‌شود. به نظر می‌رسد بهره‌گیری از نظرات کارشناسان هم چندان منظم و علمی باشد. در اینجاست که روش دلفی به کار می‌آید و می‌تواند به عنوان ابزاری کارآمد و سودمند به خدمت در آید.
۱ Bureaucratic
مقدمه
اکنون هنگام آن است که با عبور از مرحله نظری پژوهش به میدان تجربه و مشاهده گام نهاده شود و با بررسی آنچه به طور نظری در خصوص آن بحث گردید،صحت و سقم مباحث نظری تحقیق در برخورد با واقعیات در محیط بیرونی و واقعی سنجیده شود.ورود به مرحله تجربی پژوهش ،به امکانات،ابزارها و روشهایی نیاز دارد که باید پیش از آغاز تحقیق تجربی،بررسی شود.بدیهی است که عواملی همچون موضوع پژوهش،امکانات و اهداف تحقیق در گزینش ابزارهای اندازه گیری و سنجش،شیوه گردآوری اطلاعات،و به طور خلاصه در روش تحقیق سهم عمده ای دارندو در پژوهش باید شیوه خاصی برای بررسی تجربی واقعیت برگزیده و از ابزارهای اندازه گیری معینی کمک گرفته و آزمون های خاصی بکار گرفته شود.تناسب روش تحقیق و اجزای آن با موضوع و هدف پژوهش ، اصلی است که رعایت آن به محقق کمک می کند تا شناختی را که در برخورد با واقعیت کسب می کند و می خواهد آن را معیاری برای تائید یا اصلاح جنبه های نظری پژوهش قرار دهد با درجه بالایی از واقعیت تطبیق کند.
از این رو فصل حاصر به شناخت وضع موجود محله های تحت پوشش منطقه یک شهرداری تهران ،علی الخصوص محلات نیاوران و حصاربوعلی اختصاص یافته است که با بهره گرفتن از تکنیک ها و نیز پرسشنامه های مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل توضیح داده خواهد شد.
۳-۱- تهران
بـه لحاظ موقعیت جغرافیایی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. استقرار در دامنه های جنوبی رشته کوه های البرز، منابع سرشار و غنی آب و شرایط آب و هوایی معتدلی را به ارمغان آورده است. دامنه ها و دره های کوهپایه ای البرز شرایط ویژه ای را برای گریز از گرما و خشکی بیابان های جنوبی در اختیار قرارداده است. دشت های جنوبی به جز مناطق شوره زار و کویری، بستر مناسبی برای استقرار کشاورزی و انواع فعالیت های این بخش به شمار می آید. از نظر موقعیت مکانی با توجه به شرایط و ساختگاه تهران برای استقرار جمعیت، نوعی مرکزیت مکانی برای دسترسی و مدیریت سرزمین را در اختیار دارد. نگاهی به جغرافیای سرزمین ایران و توزیع فضایی جمعیت و الگوی سکونت، این موقعیت ویژه و ممتاز را به خوبی نشان می دهد. مشکلات متعدد زیست محیطی موجود مانند آلودگی های مختلف در محدوده تهران بیش از آن که ناشی از شرایط نامناسب مکانی باشد، از فشار مفرط و عدم توجه به توان های محیطی این بخش از سرزمین بوده است.