روشهای مختلف پژوهشی وجود دارد که استفاده از هر یک از روشهای پژوهش بسته به ماهیت کار و متغیرهای مورد بررسی، توصیه می شود. با توجه به این که در این پژوهش به دنبال بررسی نقش مناطق طبیعی مجاور شهرها در جذب گردشگران در منطقه ایلام میباشیم، از این رو پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی است. از این جهت یک پژوهش توصیفی است که به توصیف مناطق طبیعی اطراف ایلام میپردازیم. به منظور تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها از تحلیل همبستگی، و نیز مسیر و مدل معادلات ساختاری، برای تایید بیشتر نتایج آزمون و امکان حذف خطا استفاده گردید. تحلیل همبستگی با بهره گرفتن از نرم افزار spss صورت میگیرد.
این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی بوده و از حیث نحوه گردآوری داده ها توصیفی و روش انجام پژوهش نیز پیماشی و از نظر نوع مقطعی میباشد.
به منظور تدوین مبانی نظری و ادبیات موضوع از مطالعات کتابخانهای از جمله کتاب، مجله، پایان نامه و اینترنت و همچنین بازدید از مناطق طبیعی استفاده میگردد. داده های لازم برای آزمون فرضیه ها از روش میدانی گردآوری شده اند.
داده های مورد نظر برای آزمون فرضیه ها، به صورت میدانی و با بهره گرفتن از پرسشنامه جمعآوری گردید. پرسشنامه در چارچوب و با هدف تعیین میزان نقش مناطق طبیعی اطراف شهر ایلام در توسعه گردشگری در این منطقه تهیه شده است.
۳-۲- مدل پژوهش
الف- متغیرهای مورد بررسی در قالب یک مدل مفهومی و شرح چگونگی بررسی و اندازه گیری متغیرها:
تعداد گردشگران
جذب گردشگر
شکل (۳-۱): مدل مفهومی پژوهش
- متغیرهای مستقل عبارتند از: تبلیغات و جاذبههای طبیعی اطراف منطقه ایلام، مکانهای رفاهی و تفریحی در اطراف شهرها
- متغیرهای وابسته عبارتند از: تعداد گردشگران و جذب گردشگر
ب- جامعه آماری، روش نمونه گیری و حجم نمونه:
روش نمونه گیری در این پژوهش روش نمونه گیری تصادفی طبقهای نسبی میباشد که حجم نمونه متناسب با تعداد گردشگران این منطقه و همچنین از ساکنان منطقه و کارکنان میراث فرهنگی و گردشگری استان ایلام و کارکنان منابع طبیعی انتخاب شده است.
جامعه از نوع محدود میباشد که با بهره گرفتن از فرمول تعیین حجم نمونه برای جامعه محدود تعیین شده است.
جامعه آماری شامل کلیه گردشگران این منطقه و همچنین از ساکنان منطقه، کارکنان میراث فرهنگی و گردشگری استان ایلام و کارکنان منابع طبیعی n=500,000
ج_ روشها و ابزارهای تجزیه و تحلیل داده ها:
برای تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه از فنون آمار توصیفی و استنباطی استفاده می شود، از جمله؛ مقایسه میانگین، ضریب همبستگی، r پیرسون و…
۳-۳- حجم نمونه و روش اندازه گیری
نمونه آماری عبارت است از «تعداد محدودی از آحاد جامعه آماری که بیان کننده ویژگیهای اصلی جامعه باشد» گزینش نمونه‌ای بزرگتر از حد نیاز برای حصول نتایج مورد نظر سبب اتلاف منابع می‌شود، در حالی که گزینش نمونه‌های خیلی کوچک، اغلب پژوهشگر را به نتایجی سوق میدهد که فاقد استفاده عملی است. از این رو فرمول تعیین اندازه نمونه به نوع نیاز بستگی دارد (نیک گهر، ۱۳۸۵، ۱۶۷).
برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران که برای تعیین حجم نمونه در مطالعات پیشنهاد کرده، استفاده شده است (سرمد، ۱۳۸۳، ۱۸۸) .
فرمول کوکران برای تعیین حجم نمونه:
n=
n= حجم نمونه
N= حجم جامعه آماری
Z= مقدار متغیر نرمال واحد استاندارد، که در سطح اطمینان ۹۵ درصد برابر ۱٫۹۶ میباشد.
P= مقدار نسبت صفت موجود در جامعه است. اگر در اختیار نباشد میتوان آن را ۰/۵ در نظر گرفت. در این حالت مقدار واریانس به حداکثر مقدار خود میرسد.
q = درصد افرادی که فاقد آن صفت در جامعه هستند q=1-p
این پژوهش کلیه گردشگران این منطقه و همچنین از ساکنان منطقه و کارکنان میراث فرهنگی و گردشگری استان ایلام و کارکنان منابع طبیعی ایلام که جمعاً ۵۰۰ هزار نفر میباشند را پوشش میدهد و کلیه گروه های مختلف اعم از گردشگر، ساکنین و کارکنان با تحصیلات و اطلاعات مختلف در پرسشنامه شرکت دادهایم.
با توجه به اینکه افراد گردشگر با سلیقهها و علایق متفاوت هستند، از روش نمونه گیری طبقهای تصادفی استفاده شده است. همچنین برای تجزیه تحلیل و حصول نتایج از داده های جمع آوری شده با در نظر گرفتن روش انجام پژوهش از یک سلسله فنون آماری مرتبط استفاده گردیده و برای سهولت در استفاده از این فنون آماری، از نرم افزار spss نسخه ۱۸ استفاده شده است.
۳-۴- جامعه آماری
جامعه آماری عبارت است از مجموعه‌ای از افراد، اشیاء که حداقل در یک صفت مشترک باشند (عادل آذرومومنی،۱۳۸۰، ص۵۵).
جامعه آماری این پژوهش گردشگران این منطقه، ساکنین منطقه، کارکنان میراث فرهنگی و گردشگری و اداره منابع طبیعی میباشد که پس از توزیع پرسشنامه ها، تعداد۳۸۳ پرسشنامه جمعآوری و مورد استفاده قرار گرفته است.
این پژوهش کلیه گردشگران با سلیقههای متفاوت و طبیعت گردان را پوشش داده و سعی شده پرسشنامه ها به صورت نرمال در بین کلیه اقشار پخش شود.
۳-۵- ابزار جمع آوری داده ها
در این پژوهش کلیه سوالات که به صورت پرسشنامه میباشد استفاده می شود در ادامه به معرفی هر یک از آنها و همچنین پایایی و روایی آنها پرداخته شده است.
۳-۶- روایی[۱۲] (اعتبار) و پایایی[۱۳](اعتماد)
مفهوم اعتبار (روایی) به این سؤال پاسخ میدهد که ابزار اندازه گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را میسنجد. بدون آگاهی از اعتبار ابزار اندازه گیری نمی‌توان به دقت داده های حاصل از آن اطمینان داشت. ابزار اندازه گیری ممکن است برای اندازه گیری یک خصیصه ویژه دارای اعتبار باشد، در حالی که برای سنجش همان خصیصه بر روی جامعه دیگر از هیچ گونه اعتباری برخوردار نباشد.
در این پژوهش برای سنجش روایی پرسشنامه ها در ابتدا سعی شد از پرسشنامه های استاندارد شده استفاده شود.
پایایی یا قابلیت اعتماد که واژه هایی مانند ثبات و اعتبار برای آن به کار برده می‌شود، یکی از ویژگیهای ابزار اندازه گیری (پرسشنامه یا مصاحبه یا سایر آزمونهای علوم اجتماعی) است. مفهوم یاد شده با این امر سروکار دارد که ابزار اندازه گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست میدهد. از جمله تعریفهایی که برای قابلیت اعتماد ارائه شده است میتوان به تعریف ارائه شده توسط ایبل و فریسبی (۱۹۸۹) اشاره کرد: همبستگی میان یک مجموعه از نمرات و مجموعه دیگری از نمرات در یک آزمون معادل که به صورت مستقل بر یک گروه آزمودنی به دست آمده است (خاکی، ۱۳۷۹، ۲۴۵).
با توجه به این امر معمولا دامنه ضریب قابلیت از صفر (عدم ارتباط) تا ۱+ (ارتباط کامل) است. ضریب قابلیت اعتماد نشانگر آن است که تا چه اندازه ابزار اندازه گیری ویژگیهای با ثبات آزمودنی و یا ویژگیهای متغیر و موقتی وی را میسنجد.
به منظور اطمینان بیشتر، در این پژوهش برای سنجش پایایی پرسشنامه ها، یک مرحله پیشآزمون انجام گرفته است. بدین منظور پرسشنامه ها بین تعداد ۳۰ نفر از گردشگران توزیع شد.
پس از جمعآوری آنها و ورود داده ها به نرم افزار SPSS ضریب پایایی (آلفای کرونباخ) محاسبه گردید. ضریب مورد نظر ۴۳/۸۲ درصد میباشد.
جدول (۳-۱): آلفای کرونباخ مربوط به هر یک از مؤلفه های طبیعت گردی
| عوامل موثر بر طبیعت گردی | شماره سؤالات | آلفای کرونباخ |
