میزان بارداری نوجوانان در آمریکا در طی چند سال اخیر کاهش یافته است. امروزه میزان بارداری نوجوانان تقریبا ۷۵% برای دختران بین سنین ۱۵-۱۹ سال می‌باشد که نسبت به سال ۱۹۹۰ ، ۳۶% پائین تر می‌باشد. با وجود این، این نسبت در همه کشورهای توسعه یافته دیگر(مانند کانادا ، ژاپن و آلمان) در پایین ترین میزان خود قرار دارد(برگ و رأس^[۲۴]،۲۰۱۱).

علت رشد شاید این باشدکه هنوز جهان وکشورهای در حال توسعه ‌به این نتیجه نرسیده اندکه باید انرژی بی پایان و جاه طلبی جوانان را درک نمایند. و به خلق فرصت‌های واقعی برای جوانان بپردازد (امینی پور و فروغ عامری، ۱۳۸۶). برطبق آمارهای مرکز کنترل پیشگیری بیماری‌ها شیوع رفتارهایی که سلامتی را به خطر می اندازند در جامعه جوانان و سالمندان رو تزاید است. مصرف سیگار، مصرف تنباکو، غذاهای پر چرب و مصرف کم فیبر، عدم فعالیت فیزیکی، مصرف الکل، رفتارهای پرخطرجنسی، سوء مصرف مواد و …رفتار پرخطر محسوب می‌شوند. مصرف الکل در بین جوانان از جمله رفتار پرخطری است که علاوه بر ایجاد درد سر برای فاعل آن، هزینه های بسیارزیادی را نیز بر جامعه تحمیل کرده و موجب مرگ میلیون‌ها جوان و تحمیل میلیاردها دلار هزینه بر جوامع انسانی می شود. درکشورهای اروپایی و آمریکایی نوشیدن الکل به طور هفتگی در پسران ۱۵ ساله بیشتر از دختران است(بلوک و روم^[۲۵]، ۲۰۰۴). متأسفانه در جامعه ایران مصرف الکل با وجود حرام بودن در شرع و محکومیت در فرهنگ، در حالی با رشد مواجهه است که متخصصین مغز و اعصاب هم نسبت به اثرات سوءالکل برسیستم عصبی و محیطی هشدار جدی داده‌اند. مطالعات مختلف درباره الگوی ‌سیگار کشیدن در بین جوانان امریکایی و اروپایی نشان می‌دهد که۱۱تا۵۷ درصد پسران ۱۵ ساله و ۱۲ تا ۶۷ درصد دختران ۱۵ ساله در طول هفته سیگار می کشند. در ایران حدود ۱۳% دانش آموزان پایه های سوم راهنمایی تا سوم دبیرستان کشور در معرض خطر مواد مخدر قرار دارند و براساسی پژوهشی که روی دانش آموزان این پایه ها درسراسرکشور توسط دفتر پیشگیری از ‌آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش انجام شده، ۵% دانش آموزان این پایه ها حداقل یک بار مواد مخدر مصرف کرده‌اند. ۳/۱۳% آن ها در معرض خطر مصرف مواد مخدر و ۳۵% تجربه حداقل یک بار ‌سیگار کشیدن را دارند و ۷۱/۸% آن ها در معرض خطر و یا آستانه کشیدن سیگارهستند(کریمی، نیکنامی و حیدری نیا، ۱۳۸۳).

۱۲% دانش آموزان حداقل یکبار الکل نوشیده اند و ۸/۱۵% آن ها نیز در آستانه ارتکاب این رفتار پرخطرهستند.گرایش روز افزون نوجوانان و جوانان ایرانی به دخانیات و کاهش سن مصرف سیگار در کنار آن، میزان استفاده از دخانیات و سیگار ر ا درکشور بالا برده است، به طوری که بر اساس برآورد ستاد مبارزه با موادمخدر، در حال حاضر ۴۰ تا ۴۵ هزاردانش آموز در معرض خطراعتیاد به موادمخدر و رفتارهای پرخطرجنسی و ۶۰۰ هزار نفر در معرض خطراستعمال سیگارقراردارند. اعتیاد و رفتارهای پرخطرجنسی از مهمترین رفتارهای مخاطره آمیزهستندکه فرد و جامعه را در معرض ابتلا به بیماری‌های عفونی خطرناکی مانند ایدز و هپاتیت های ویروسی قراردارند(نانسی وپتری^[۲۶]،۲۰۰۰).

گزارش رفتارهای پرخطرجنسی درکشورهای امریکایی و اروپایی الگوهای جنسی متفاوتی را نشان داده است، به طوری که فعالیت‌های جنسی در۷۰% دختران و ۸۰% پسران بااستفاده ازکاندوم بوده است. بطورمیانگین ۸۵% دختران و۸۶% پسران گزارش ‌نموند که بیش از یک بار از فرمهای کنتراسپتیوها درطی فعالیت جنسی گذشته استفاده نموده اند(محمدی،۱۳۹۰). همچنین درصد بالایی ازمعتادان گزارش نمودند فعالیت جنسی بالایی داشته اند(بلوک و روم، ۲۰۰۴). ایدز یک بحران اجتماعی و روانی است ناشی از رفتارهای پرخطر است که نه تنهابزرگسالان بلکه کودکان و نوجوانان را نیز تحت ‌تاثیر قرار می دهد. به طوری که می توان گفت درحال حاضر بیماری حاضر بیماری ایدز مشکل گروه جوانان است که ۸۵% این بیماران درکشورهای درحال توسعه زندگی می‌کنند.۵۰% موارد جدیدآلودگی به ویروس ایدز به سنین ۲۴-۱۰ سال اختصاص دارد و در هر دقیقه ۵ جوان ‌به این ویروس آلوده می‌شوند، بیماری ایدز چنان گسترش یافته است که در حال حاضر چهارمین قاتل و اولین عامل معلولیت زای جهان است. ‌بر اساس آمارهای جهانی حدود۸۰ % عفونت‌های ویروسی ایدز از راه تماس جنسی و ۱۲% از طریق اعتیاد تزریقی و استفاده از ‌سرنگ‌های آلوده و مشترک و ۴% از طریق انتقال فرآوردهای خونی آلوده منتقل می شود(چارلز^[۲۷]،۲۰۰۰). این درحالی است که متخصصین وکارشناسان ‌معتقدند که الگوی مبتلا به ویروس ایدز در کشور ما متفاوت است و برآورد می شود که ۳۱% از موارد ابتلاء در ایران از طریق اعتیاد تزریقی، ۲۵% انتقال خون، ۱۱% به صورت متفرقه انتقال می‌یابد. ‌به این ترتیب افراد معتاد بویژه معتادان تزریقی به طور فاحشی از افراد عادی جامعه در معرض خطرآلودگی با ویروس ایدز هپاتیت قراردارند(عطایی، صالحی، جوادی، خوروش، عاطفه السادات و همکاران، ۱۳۸۹).

پیشگیری از عفونت‌های فوق که ناشی از رفتارهای پرخطر می‌باشد با افزایش شناخت و تغییر رفتار افراد در زمینه رفتارهای جنسی و تزریق داروها و اقدامات درمانی مؤثر امکان پذیراست. بر همین اساس امروزه بیشترکوشش می شود در انتخاب روش صحیح مسائل جنسی و تزریق داروها اعمال نظرشود. با نگرش به افزایش رفتارهای پرخطر معتادان و جوانان احساس می شودکه همه معتادان و نوجوانان بایستی فرصتی جهت یادگیری مراقبت ازخود در مقابل این بیماری داشته باشند. در همین راستا بعضی ‌از کشورها کمیته های ارتقای بهداشت با اهداف مدون درکلینیکها تشکیل داده و پژوهش‌های مداخله ای به منظور تأثیرآموزش درکلینیکها انجام گرفته است. نتایج بیان کننده آن است که می طلبد در بررسی رفتارهای پرخطر، رویکرد زیستی، روانی و اجتماعی درنظرگرفته شود. ‌بر اساس این الگو در هر حیطه عوامل مستعدکننده و تداوم بخش بروز رفتارهای پرخطر شناسایی و به آن عوامل توجه می شود، درحیطه زیستی، برنقش عوامل ژنتیک و تغییرات هورمونی دوران بلوغ می توان اشاره کرد. درحیطه روانشناختی ادراک خطرپایین، کانون کنترل بیرونی، خودنظم دهی ضعیف، نوجویی و عاطفه منفی بالاتوجه شده است(رقیبی و پورقاز، ۱۳۸۴).

مقدمه ای بر رفتارهای پر خطر نوجوانان

آغاز رفتارهای پر خطر نوجوانان به قرن‌ها پیش بر می‌گردد. قانون حمورابی در ۲۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، مجازاتهایی را برای بد رفتاری نوجوانان تعیین کرده بود و قوانین اولیه در این مورد در روم باستان، ۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح اجرا می شد. در انگلستان از سال ۹۰۰ میلادی قوانین صریحی برای تنبیه نوجوانانی که کارهای خلاف انجام می‌دادند، وجود داشته است.